Stan rozpoznania i zagospodarowania zasobów zwykłych wód podziemnych dorzecza Wisły

BRONISŁ.NW PAJCZYŃSK·I, STANISŁAJW TUiREK Instytut Geolog,kzny

STAN ROZPOZNANIA I ZAGOSPODAROWANIA ZASOBóW

ZWYKŁYCH WóD

PODZIEM-NYCH

DORZ.ECZA

WISŁY

iP·ojęlc•ie ZIWy!kłyioh wód potdz,i,elmnylch do1ty1ezy wód o mineralizacji do l gjdm3 _{i temperaturze do 20°C.}

Zals•oby ty,ch wód, iiC'h j.atkość or.a:z wa,r.unlk:J wy1stę!Po­

W•alniia były T!Oizpoiznaw.an·e lilc:znyrrnli baidani•alm•i, g.łó­ WIY1ie w lata,ch 19,60~197~4. W okiTeiSiie tyrrn :oprac.o-wano k~llk.an.a:ś:C:i .

.e

doikurrn.e<ntaicj:i hydro.g,eoilogkzny:ch dla ,POtS:Z•cze:góLnyrch reg1i10:nólw dm·ze<cz.a. i jedniO\s,t•elk: adm:iii1litstiratcyjnytch. Dokiurrnen:ta;cj.e te były podisit.arvvą op!Talcorwa~nita w 1970 r. mlon•o§rtaifM z,a:soibÓiw wód pod-ziemnyich dlotrz•ec·,za WtiiS!ły 01I'a1z w lataich 1.974-:----:119'77 Atlla1su zasobów ziWylk•łytch wóid podziemnyich i i1ch wyko~r•zy,sit:aillli,a. w Po1sce.

·W OSitraltiilti.cih l•artach rOIZ/PrO!ZIIlalnie .z1ars.oibów Uisz,cl zegó-ło.•w;i.an.o·, ,p~r·owadlztolne byrły prDa·ce drorty:czą.c•e poldz:i.atłu r·eg:ionalnego (!3), rozpiOiZinania W:o\d:ono•ś:nro.ś'Ci c.z,wa,Dto-r.z.ędowy.ch do1Li1n kio!Pallny.ch (2) ora1z wyk,orzytsitanti.a z.a'SotbÓ\w wód na ofbs:z,aiT!z.e wo,jewódzibw. \VIS!zy,stlk.ie do-ty,ohclz:also•we OipTatCO'Walni.at SlbaiilO'Wlią dotsbait·eiCiZIIlą p.otd-st:atwę do wyoidręlbniteiilia rejtonów zaisroibiny1oh w wody poid:z•i·em:ne, p1_{lanro:wani'a' kh} wy'ko~r:zytstani.a _i

p;ro•wa-dzenie gospodąrki tymi wodami w skali dorzecza,

j~gio re!gi.o!llÓW

i

woj.ewódlzit1w. Da:l,s:z·e praiC<e pO!Wiinny m·i.eć na cei1u r;o:z[poznan.i.e z:a:solbólw w stiO[p!Iliiu, u\mo-:ź11iWiiaj:ąicyrrn piJ.'o:j.eik!tiOIWalnie lok.a;Liizaicj.i Uljęć, w!i:

eliko-ś·ci p,oibor.u z ty.ch uj-ęć, d1a pok~ryd.a 1polbmeib konlkre-tiilJICh ulŻyltkoiWini!kóiw, j.a!K również dlla uttno;:ż;l:i\wilenia

us\bale:ni1a pr10,gnozy Z1mli1a:n reiżi,mu wóid poidrzli•mnnych w rej-olilaich uj-ęć i. w wy:n1i!ku potbOITu wód.

MODEL HYiDROGEOLOGliCZNY DORZ•EOZA

tS!brulkitiUiry hydDorgeo~l·Oigk.zne z:wylk:ły1c;h wód pod-Ziiemny•ch .są

na

01gół odzw.iter•Ctiled:le!DJi,errn sttiJ.'IUikrbuJ:": a•l-no.-,t.etkito:nicz:nej buidowy geol1o1giiC:Z!nej. .P,ileiTIW\s:zą od po-łuldlni•a SJt'l'ulkt.u!I'ę .hyd~r•o,g'eologiiCIZiną s,t.alnOIWiią Ka~rpa1ty. Z1wylkł·e WIOdy WY'Sit·ę)plu\ją tu do głęlbok•OiŚICi 1.00'-:2.00 m, r,z,adz:i·e~j clio 5100 m - ~łÓ'Wini.e w p:iasrkiOIWICa•ch

,i spęikaiily1ch bu:pk.a1ch :Dliitsz!Owy,cihi, k'tfu,e t1_{WO·f1Zą ni.} e-ciągił.e i o małoe,j zas101b:n.ośd potz,i-orrny wodon.o:śtne.

W.i.ęlk:s.z.ą wodO[llO•Śtn•OIŚĆ WJik·alz,uj.ą meZJolz:Oiiiozne i eoc·eń­

skie ulbwory cok·o•:bu ttalt~rlzm1islkie~go, z s,i!]n:ie ro:z:wli:nię­ tym krtais·em. W;oidy WyiSitępuj;ąlce w ty1c'h O•st.albnitc·h utlwora-ch z•as,irLa:ją f1ils:z pod'hJa!lańslki!, sita1nowri:ą·cy ty-powy ·ś:ród;góniki ibas·etn aJ:tezy:jiS:ki. !W Kortlinie

Nowo-ta.rsk~·eti, ·częśdowo INowo:sąldedkri.ej ·oraz w doUna:ch więk.s.zy1ch Tiz,elk: k.alrprarclktilcth, główny poz:iorrn wod:oino -ś:ny .sbatnowią ult·wo~ry C1_{Ztwałl'botr•zędo·we.}

Nia północ od Kar;p.att, ko:l•ej1ną Slt:rulk'tiUa.'ę s1tanowi. z•atpald1lilsk o :prtzedlk arpaic'k:i·e. Zlwylkl·e wody w;>~Sitę,puj ą

w

U!tlworach c.zwaa:lbon·ę/do\wych, pr,z.ewa₁ :ż:n,i,e d,o, gł·ę\bo­ koś!Ci 20L-.3,0 m, S\POT.aldytc;zruie 50~100 m. W·ordo:n·o;Śil1Y pi01Z:i.o1m Slba:n•o'wią l·otk.all,ni-e ult•woiTy tr:zele;ilor:zędowe, głó­ Wtntie wlzrdŁuż póŁnorcnej gramky z1a[paid'Liiska. Na ogół,

:rej.on t.e:n mta barrdz.o· ma'łe z-a1sroby z,wykły·ch wód poldzi•smny.ch,

a

na zna·czny.cih dbsz.ara·oh 1pozlbawiony jest wód o znaczeniu użytkowym.

~ ś:roidkto!Wiej c,zęś,oi doU"z>eiC!z.a W:i,sły dto1millltują W•O-dono.śrne ulbw;o~ry k1redo1W•e, j:uTaj1s'ki·e i tri·a.so•we, w Wii•ęk1s.zoś'c'i wy1sitę1P'Uij.ą wody S!Zicz.eilin.orwo-lk.rtasowe. V! północn:o·-iz.a,chodlnie~j części stiWii•erldiz;oln!O równi·e<Ż wo-do:n-Oiśtne Ulbwo-ry CIZ'Walfltorz.ęldowe i tr.z,eiC:ior:zędowe. W·ody zwykłe z:an!Ot;o,wano do zróżrni·OOvV\amE;~j głęfbo­ k.o,śd, od 10:0-2:50 m n:a1 ohszaT1ze k:redy Lulb>e<Lstki:·ej, antyklinorium środkow01polskiego i jury krakowsko--wieluńskiej, do 1000-1200

m

w utworach kredy dol-nej i jury górdol-nej niecki łódzko-nidziańskiej. W środ­ kówej części dorzecza wyróżnia się szczególnie obszar Gór ,Świętokrzyskich, gdzie poza zasobnymi wodami szczelinowo-krasowymi dewonu, pozostałe piętra są prawie zupełnie pozbawione wód podziemnych o c'ha

-rakterze użytkowym.

334

UKD 556.33.04+556.18:628.112.004.17(282.243.61:282.4) Póbnotcną c;zę1_{ść d.o.rzeoza Wi1S1ły zaj1muj.ą ta'ki·e s~tru­} ktury 'hydrogeolog:iczne, jak: niecka ·mazowiecko-pod

-las:ka, maJZiUITISik:ta i potmorislka, z wodaimli zwylkłymi, wy!Sltęjputją!cyimii w uttrwor.a1c'h czwart·olnzęldiorvvylch i

.tPze-c,iOTiZ·ędo:w)'lcih. W za,c'holdrn:i·ej częś·ci tego, obs:zar.u, w r·ejonie iPł·ock.a, Torunia· i :Gdans1ka,. wordy :podziem-ne .o charaklt-eiJ.'•z·e użyibkowj'lm wy:s:tępud'ą ró,wn:i,eż w ultwo·rach kredy. Wody w u\t:worach tr.z.e:c·i·orzę\dlolwyrch, porrntilffi.a Y.OtziloeJglłetg.o zats.ię;gu, ujmo•wane s.ą r1z.aldko, ze Wizględtu ,na .d.Ju:ż,ą głęho1k01ść wy1s.tęipo•wtanila (20.0-300 m) ora1z mi.eljls,cam.i. z:łą j.aikość. Wyją1teik slt.a\n.OIWii re-j:on War1s1zawy, g1dtzi·e d·o.s'k.o:nałla· j,aiklość wód pOIZ!i•o,mu o.l.ig.oceńlsk i·e1g.o .SIPif z y1j a int e1ns YlWnelj elk,Sipl O•ait a1c,j,i.

W północnej ezęiŚ·C:i doneez:a g•łówną warltość Uiżyt­

k;o:wą madą wody w uitwor.a.c.h C!Z'Walrt•o·r:zędo·wy·ch,

krtó~ry,ch miąrŻJs:zość do1chordz·i do 3010 m. W1ody wy:s.tę­

pu'ją w k1i:]ku poiz,iorrn:a,oh. Najiba1rdlzi.ej zaiSioibine po-z·i~o;my strwri•erdz,ono w dollinie Wi1sły i Nacr·-wi, na ob-S·zarze wojewódzlt·Wia .st.o,lerc:znergo· ora1z w ttz1w. prnado-1inach.

Z cha:ralklt•er.etm g)eioll1ogli1czn.ylffi skał łątczy się jakość

wód. W·ody c:z:warlbo1r:zęldorwe są ba!I'dizo zm,i·elQne. OgM-:n~·e :na·leży u:znrać, że ty'llko· w 3·0•% nada1ją s.ię do celów pJitny,c:h b:e1z Ulzd-aitnitatni:a luib po ni<eiSikomtpJ· ilk·O-wanylm oidiż.el.a:zi,etniu. i odtman,g:an1ieniu. W w,i·ę~k;sz.o·­

ś>Ci wody t'e wy1ma!gają dŁu,g~o~tr~wałego u;zda'tn:i.an:ia,

główlnie z:e w1Z:g1lędu na dużą zaw:art.orść .zwią•z;kó1w

ż,el.arz.8J i man;gaiiliU. Częśiei>01wo także wytsltęiPu)ją pod -WJiż,s,zone Zla•wa!frt•o!Śd s•ila<r.c:z!ków, a:zoltó\w OJ:"a:z t:war-dość. W.ody iprzetdC'ZIWaT.t.Orzędowe 'Wykorzy/Sty'Wa,n,e :są na o:gM hetz[poś.r.edinrio lub po zas~o,s.o!Wainri~u .pr.o•Sity·ch pr.o•ces ów Ulzdait:n'iani:a ; uzd a1t niani .e s!k-omtp l ilkrot\.Va'ne s:to1SU\j e si·ę r;zrad!ko ..

ZASOBY

Z oibe1cn.ego ro~Zpo.zlna,n:i,a: ,pro•waidztorne>g!O w llntSi tyJtu->Cie Geo1log•i1czny•m wyniilka., że na Olbr:z.alr:z.e dorrtZ•21CZa, .ogól1na o:b:jęitość z;wylk:ły!Cih wód ipiOdtz~iemnyiCih wytsltę­ piU;jąJca w po1ziomatch u!żylt:kolwych, wy,no•si 59,6;5 k•m3•

Są t•o t1zw . .za1so:by Slta.ty1ez:ne. Ta 01g.rotm1na ilość wody .zr,e<te:n,cjonowan:a j1e!slt gilównie w u:tlwma,ch eziw,ar'bo -rzędowytcih (41%), kredorwy1ch i julr,aj!s:k:kh (,3·5%) ora.z

t;rz.ed.m,zędoiWytch (118%). Z,aiSOiby Sttaltyczne nie ffii01gą

być t!I''Wa[-e n:alriUISZiatne, mo·:ź1na je ekiStplota!toJwać tyllko okr·e<S.OIWJO, pold wail'Uintkie'm m·oeżililwo·ś•c,i pr.zy,wrócenia do na!tu!ra.linego sltanu•.

Zaso:by o:dna:w:i:allne Sibrefy sa'tutrta1cj:i można1 s.z.a,co -wać w Ho·ś!Ci 19,7 ktm3_{fr.o'k. Nąj\l·ep;s:z,e warurnk1i}

odlnra-Wi!alłnoś,ci wy;s.tępują w Sltref,i.e ź-r6dil''skotwej Brdy o•r-az na Wy:żynie Mi.echo·ws!ki.ej ('6--'10 l/l3/lkrm2), naj -niiższ:e 'WISik:a:źnilki !(l2c___,3 •lfis/!km2) !S't•wierdzono na. oibsza-me Ka\l'lpalt O·r'a:z

we

w;s,chodln:iej i l'Oilcatlni.e za!Cl1!od-ni.ej CiZę!Ś/Ci dOiTIZ•eiC:zla {4). Zna·cz:n1a cz.ęrść wbd i:nftii ]bru-j ą•c Jlc;h ;po.z.o!s:t.a!}e j'e'dn.alk w· s't!r·eif.i·e po z,i omów przy-po,l 'i'e'r,zichni,oJWych. Za:s,oby od:narwialln:e p•o:ziomów

u:żytko·wytch należy1 s:zaiOO\wać na o kolo 12 krm3 _fir-ork.

W 1970 r. Lnls:ty1trult Ge·ollotg.ilcziny d1a dom.ec1z:a W1irsły doikonał wstę1pne:j oceny· tzw. zasolbów dy:spozy.cy!jny,ch, w iibś10i 1.6,'9 k1m3_{jrrok. O:c·e:na olbejlmowallia za:so1by}

e<ks-pl>oaiba•cyjine tlrw.arle~go ,i okr·etS.Oiwego u!Żyltkowan,i•a. OlkresoiWia ek,splio~altaJcj'a z•wią•z,a1na j.elsrt "!1 morżlliiwo·śdą e.tapolwe\go wylk:~om.ylsrtlaliliia .z.a1sotbó;w .st;a'ty1Czny1ch or.a:z wód P·Oicihodząlcych z•e WZiffiiO·żloneg·o o!kr.eso1wo· za1 S:illa-ni.a, w tym z beiZIP'OIŚtreid:n·iE;~j infil!bnacji wóid powi• er<:-chn,i.o·wylch. PoibóJ:" zaJStolbów d:ylspotzycyj,ny·clh wytm•aga o:kre!ŚileJni•a wa;riUn!kó\w i Ciza\S>U .eJktsp1lo:atraiCjli t-~glo

r·O-d:z!ajlu Zlalsolbórw. S!ta.ły polbór mo1_{że byrć pltan·OIWiany}

tylllm W iilloiśdaich u;s\t'ail·OUJIC'h Zlais.oibów eik:iS)p11o.altaiCYj-nych.

Na podsitawie oibe1C1nej zn.a1jumo1Śd z,aiSii[a:n,ia i wa-TU!nk:ó.w wy.sltępo>W!an!i;a ziWykłych wó:d pordizli·ernny,ch

2

0E3

b)

1:::

-:::-=1

Możliwości zagospodarowania zwykłych wód

podziem-nych dorzecza Wisły.

l - obszar intensywnego wydobycia wód po'd·ziemnych:

a) obecnie, b) w per~pek•tyw1e, 2-4 - mo•żllwości za.~ospo­

da,nowanlia zaso.bów zwyikły•ch wód podziemnych, 2 - ba·rd.zo

og,rankz•one - ujęc1ia o wydajności poniżej 1000 mł/24 h:

a) w skal•i ,re,gilonalnej br•ak wód podZJi·emnych o znacz.eniu

użyltk,o.wym - za1soby jedtnos:t~owe poniżej 50 ms/24 h· 'km2, b) w skali r.eg1onalnej brak rezerw etk•splna'tacyjnych

spo-wodowany intensywnym wydobyciem wód podziemny·ch

-za&oby jednostk.owe zróżni•cowa.ne, na ogół powyż·ej 100 ma/ /24 h· km2, 3 - ograniczone, lokalne dobre - średnie ujęcia o wydajności do 10 000 •m3/:24 h, w d-o-linach rze.cznych, z

udz:ia-łe,m wód .infiltra·cyjny.ch, do 25 000 .ma/24 h - zasoby

jetd-nostlk .. owe 50-200 ms/24 'h· kJm2, 4 - do.bJ:e i ba,rdiZIO do,bre

-duże ujęcia zespołowe o wydajności 25 000-100 000 m3_{/,24 h}

-zasoby j,edn.nstk·o,we powyż·ed 200 mS/24 h· k.m2, 5 - wskaźnik

zasobów i wy,do.by.cia wód podziemny.ch dla województw:

a) zasoby regionalne, b) zasoby zatwierdzone ujęć (kat.

A +B), c) wydobycie wód podziemnych, 6 - granica woje

-wództwa, 7 - granica dorzecza Wisły.

z1a.so1by e'kiSJP:lo·albacydne· ty,chże ·wód na oJbs.z,a,rz.e dorz,e

-eza W1i1sły o'oEm.ia s1ię na 7 ;6 km 3 _{/'roik.. Z.ats·olb y w bej}

J[o:śiCii Sltatnow.i·ą sitatlą i gwa~ran:ttO'WJaJil.ą i·lość wód do

poboru, bez ujemne,go wpływu na środowisko

przy-f'Odm:itc:z,e i madą ziahelzpi.eczem.ie

w

na'tura:1nytm

zasila-niu, nawełt w naij.baTdiz'i,ej ni·elkOT'ZYJSitny•ch w.aTu:nJka.ch

hydTIOJg·eo;1otg!i'aznych !Wii,e11oJleici a.

3

CJ

c:::J

7. ___ _

Possibilities

of

use of orditnary grou1J,dwaters in catchment area

of

the Vistula River.

l - area of inteJn'S•e exp1oitat1on o.f grounidwate,rs: a) at

pr.e,sent, b) in the future, 2-4 - possibdld.ties of use of

o.rd1_{ina:ry g:noun.dwa;te.r re·sourc·es: 2 very limlited}

intake:s wi•th o.utput be1ow 1000 ms/24 'h: a) the lack of

usa ble g:r.oUJnd.waters im regi•onal sca1e - unit reso•unces

belo1w 50 ms/,24 h· km!, b) the lack of exp~oita,bonal r·eserv~s

in reg~onal scale du1e to intense eXJpl·o·Lta,tio:n of g,round-WJaters - unLt res•ources varying but generally over 100 m1/ /24 h · km2, 3 - 1imited but 1o•cally g·ood - intakes with mean output, u,p to 10,000 ms/24 h - in fliv·er vaU:eys, under

concli.hons of infi.ltra•ti•on, up t·o 25,000 :m3,f24 h - unit

resorur.ces r,a1nging f:r.o.m 50 to 200 m~24 h· ik:ma, 4 - gol()d

to v~.ry g.ood - la:r1ge c·o'mb:ined i:nta1kJes wii·th. output 25,000 to 100,000 ms/24 h - un:i•t resou1rce:s o.ver 200 m3f24 h · !km2_,

5 - ilndex o.f g,nound~va;telr res,ouroces and .expło1tatiJOII1 for

voiVJodeshiiprs: a) regiona:l re•sou.r·ćes, b) a·Piproved in tak es (.Plol!i.Jsh ca;teg,orie:s A +B), c) gr>ou.nd,water •output, 6 bou:nda.rie:s of v,od.v·o.delslhips, 7 - bounda,ry O·f VJiJstuU!a River

ca.tchment a.rea.

Ro,zanti'e,szozemi·e za&olbów eks.p:l·o,al\:alcy•jlnych na

ob-sz,a:rz.e doT:zec:z,a jels't ba~rdz,o nietrównoanli.emne, W\Sik.aź­

nik zasobów wynosi od kilku do ponad 200 ms/24 h·

·km2 _{(ryc.). Najbogatsze poziomy wodnonośne wystę­}

pują

w

środkowej i częściowo północnej strefie do

-rzecza, gdzie wskaźnik ten wynosi na ogół 100-250

m3_{/24 h·km}2_{• Fałudniowa część dorzecza, głównie na}

ohs.z.a!I'z,e KaiT'tpat i za[padH1sika ,prz.ed:ka·r.patckiego,

na,le-ży do słabo zc:tsoibiny,ch, Zl8' w,stkaź,ni'kiem 9-76

m3_{/24 h·km2.}

Dla ils:ttnieją,cy,c.h pro,}e'k't·orwalllYJCh ujęć z,albw:erd:

J;O-ne ztaiS,oiby w kat. A +B wy,noszą 61% zta.sobów eks-ploa:tacyj!llytch dorzetc.za'. Za.~soby ·z.a,ttwi,elfdzotne dla ujęć

st,atnow,ią ilość wody podziem111·ej pl.a!notWian.etj do

wy-kor:zy,st'ania :i ptr.zezill.a•c.z.o:ne są d~la, kotnikrertny,ch użyt­

korwmiików. Uwzg1·ęldtnia1_{j,ąlc ŚIT'.edni pr,zyrots!t} ztattwier-J..:z:ony·ch zats·obów dla t:'}ęć. 5- 7'% roczn:ie, c>atł'k,o·w~~te

rozdylspcmow:atnie z;:mobótw elks;piloatta,cy;j'ny'ch dorzecza

na\.s,tątpi oko·ło 1990 r. Atrua1i·za prow.atd!z,ona już o~bec­

nie u,jta,wnial ob.s.zary, gtdzli.e U·o,ść zas'Oibów zattwi,e,r-cL:: JO-ayd1 dfl,a u,jęć j.elstt więlkStZa, nielkli·edy naw,ett dVvl

Ll-kr·Ottn.i.e o1d z.a•s·o bótw etk'Sipl.o,ata'cYijnytch teg·o ohszs.,r !.J. (ry;c.). Na.jtwlięikSJz,e r:o·zdy,s,po;no;wanie za,sobólw }eGt na obs,z:aii'tz.e wo}e;wódtzttw: rz,ets,z·OWis\ki-ego, pr.zemytsk',e,go,

s.toł,eczno-w.arszawsikiego, łódzkiego, kato·w~ckie!go,

to-ruń:ski·eg·o, ·eltblą·slktietgo, biels,koibialskie!go., lulbelskiego. We w.stzytsttki,ch ty,ch WIOtje~"vvód:zttwach natleżtało,by

do-konać rewizji zatwierdzonych za,so'bów i r.acjonalnego

i1Cih II'ozdziału.

N a jm,rui,ej sz·e rozdytsrpc,no·w.alnie z a s,o1bów ek~s,p!lo at a-cyj:nyc.h j·eSit g1ów1ni,e w c:zęśd pólnocne1j do·rzeozta; do takich o1bsza.rów należą :wolj,ewóidZJtwa: :słuiPsilde, su-wal:skie, .oil,s:zltyńsik1_{:·e, O!Sitro,łęckde, łotmżyńls;ki,e, gidzie}

z;ait,wi,erd,zone zc:tsolby dla u'j·ęć sta,now1ią zaled,wie 1 do 2,8% regti·otn,a1ny,ch zatsobów ek:~p1_{l,o:aitatcy,jnytc:h.}

WYDOBYCIE ZWYKł~ YCH 'NÓD PODZIEMNYCH

.P.obór wód ,pcdziem;ny1c:h wyno,si ohec,ni,e oko,Ło 14% za.s.ob-ó:w elk'siPJ.oata,cyjny,ch dc,rz,ec.z,a~; na obstz:a1r1z,e kna-. ju s.ta1:1otwi on 18·% zas.Oibów. WsikaŹini:k polboru

WYJnO·-szący 17 m3f'24 h·km2 jest również mniejszy od

ogól-nc,krajowe:go i znacznie ,m.::1i'e1jtszy· niż w więiksz·o;ś·ci

pańtsiw e'uroipetjs;ki-c·h. :Na o'bszarze dorzecza istnieją

j,e,szcz,e dtnte rezerwy za·sobów -eksploa.ta·cyjny.ch, szcz-e-gólnie ,na ·otbszerze województw: ibiałostoclb8!go, bia1-skopodlaskiego, łomżyńskiego, olsztyńskiego, ostrołę­

c:kie,go, sie.:Ue'C'ldego, slu;pskie1go, suwalsikie,g.o i za,rnoj-sk.iego, gdzie oibecne wydobycie wynosi 1~3% za:so-hów e'!\'S,plo,ato..cy'jnyeh.

Najwięikse:ym W'skaźn:ktiem pobo-ru charalkt·erYJztują

s·ię wojerwódiz:tr\\"a: kak·IV"'':,ckie, bi·e'l·Siko-ibi,ai}s,kie,

kra-kowt~tk.:·e, kr·ośn:·eńsk :e, ,p r.zem ytski e, r.z·e·s;zOtWS:ki,e, gd a ń­ sk :.e, łódz!ki c-, s. t o·ł e:c.z.no -rw;:;Jr·s.zaws~( i, e.

OC.EIRONA ZAS;OBOvV

Pom;i;mo is,trn:E:Llt:a, j-EIS':z.,c:ze og.óln:e na ohsza,r;z.e

ca·-łe·go· dor:zec,z.a, rez,erw zasobów wód, nieró,wnomi,erne

id: y.o,z;m.;.e,s.z,c:zenie mc.rz. du1ża konce,ntracja i~ch wydo-by·c:a w niEtk.tóry1ch rej·on·a,ch postulują ra.cj.o,nalną

i GSJzGędną .gos,podartkę. Dctyc.zy to sz•cz.egóLnie wód..

o dobrej j,ą.koś'c'i i o,gro.i:lkzony,ch zc:Js,o•batch, np. po·-z."omu o.I:,goc·eń·sk~:eg·o ni.ec'ki m<:uzo.w:ieckiej, po·ziotmu dolnokredowegD niecki łód,zko-tnid·ziań1slkiej, pc:t:c,iomu górnokredowego regionu gdańskiego i poziomu tria-Jowego Górneg·o .~lą,s:ka. Te :poz;iomy powinny ibyć

zast!fze·żone wyłą,c.znie dl1a g·o,spodark,i komunaJmej

o·raz prz.e:ny:s·łu s•poży1wc:zego i f&mm.&tC·21'-"tY'C:z:nego·. Ochrony prz·ed z.anitetczy:s,z,czeniem wy!ma:g.ają za, so-bne i dobr.e jako,§c.io,wo, lecz odsłonięte i .nar;B.żone nc:1 ska,ż,e,nie, · potzti,otmy wód s,z,c.zeliinO'wo-fkr8.:so~wy.ch kredy, ju:ry, ttriasu i dewo,nu środk·o·w.ej c.zęś·ci

do-r.z·21C"IZa. Obs:z,ary wo }ew6dztliV: lubels:kie1go·, zamo.j.ski,

e-go, chełm:skie'g'o, ra:d·Oimslkie:go., ktiele.cki·ego,

piotr.ko.w-s:k,i-Ego i c;zęs:todjto•w:sikieg,o-, na któTych wy,stępują du,ść

za,s.obine• pozio1my, a w1otdy podz.i.emne narażone są na

z:an:~eczy:SIZ·C·z.enlia, pow:1nny m·:eć w pi·erw.s!zej

kole,jno-ści uporządkowaną gospodarkę ściekową.

,DI,a konta.",Oil,i j;:;iko·śd. i zasobów z:wykły1c.h wód

po:d-z~emny~ch, k1<stY'tut Geo,lo.g,kz•ny o·r.ga,n:i:z.uje si·eć ob-serwacji \.VÓd :wszysVkich poziomów u;żytkowych. Wy-ni1ki C'b&el"'watcji będą stalnotwiły podsta1wę dla sp·Oif.zą­ dz&n::.a m·ap aktua.lnej j'ako,śc:i wód, ilch reżimu clfaz

opracowywani.;:;.~ odpo,wi.ed:ni·cih pr·o.gnoz.

,pr,z.ewidt~~je s:ę ta:kż,e z.organtitz,owa-n:e banku

i,nf.o,r-ma·cyj'nego, dcrty,c:zą,ce,g·o z.albwtierdJz,ony,ch zasobów dla

336

ujęć i poholl'·u wód, MóTy nie mOiŻ·e prtz.elk,rorczyć z:a.

sohów e'ksploata'cYJj:nytch. Zw:ię1k~sz·enie poho·ru mo,ż·e

spowodo,wać dqpł~w wód .zml~n.e!I'al:i.zowat:lytcth z głęb­

szyd1 po,zi•OimÓIW l~u\b ZIID.i2Jl1ę jalkO'Ś'Cii W WY'n:iku WZIID·

O-ŻOtne;g.O prz,eniika:ni.a z,a:ni1e,czy!scz:tcz·e·ń z pQ!wier,z:,chtni.

Op-rócz z.aibitegĆtw o,ch!Po;nnytcth, w :::;,z,er,s.zym niż do-'tychc,z.as zs.lkire;s,i·e, ·m'U'S'zą być potdjęlte t•atkże ei ks,pe-ry:menltal1ne ba1d:ania nad możHw.ośtCi•ą sztuc'.zne:go wzlbo,ga,ca,nia głęihotko· wy:sitępują,cych potzi·omów

wo-do.no:śny,ch, k:t.ór.e s.ą itz,c;l·otwa;ne od PO'WJitetrz,ch!ni ·i

mai-ją ni,ekotfiZYJSibne w'ar,u:nki dla naitura1l1ne!j odna'w~allno­ ś·ci. J,es!t to s:ziC'Z·e!gÓ!1ni,e. i,s,totne dl:a Sttrulklbur, w któ-ry,ch wy,s:tętp,utją wody O· dobr·ej jaikoś·ci,, lecz w i·

lo-śc.i.a,ch mni.ejs,zy1Cl1 od zapoit;rtz.ebo,wa1ni.al. Zc.>.tsady tego r·o.dza}u z.;:;.~si:la;n:ia, walflunkl techni,czne ·i ekotno;m:,c.z,::te ora.z poz.i.ormy w·cdonoś1n.e nad.aj.ąlce s,ię do· zta's,:tl>alnia

na

obiszta:rz,e d .. orz·ec,za W.is1y, są prz.edlm,i•clbEim s:tuidiów

w lnsltyt~uóe Geo·lo,gkztnym. ·

LITERATURA

1. P a ·C z y ń s k i B. - Zasoby wód pod:ziemnyoh w ",Platnie przetstbrzetl1c,eg.o za,gos,p6:da:r·otwa,nia krajn.1 do 19•9·0 T.". Gcs1p. Wodna 1'976 .nr 12.

2. ,p a c z y ń s ik i B. -- Aktualne roztpO'Zt:la·nie

regio-1nćlw hydrog·eolo,gi.cz,nych P,olslki pod ką,tem możli­

WOIŚci wyikorzyrstania wód :podziem:nytc'h .. [rW:] p,ro

-Jblemy w:y-ikorzysta1nia wó1d .podziemnych w

gostpo-darce komunalnej. C.T.K. w W-wie-Pol. Zrzesz .

Inż. i Techn. San. Oddz. w Częstochowie, 1977.

3. P a c z y ń s ,k i B. - Pcdział regi01nak1y i głętbo­

Jko.ść wy.stętpowa:nia z..wY'kłych wó;d. ,podzi·em1nyoh

Polslki. [tW:] Roz;poznanie wód pod:i:iielmnych dla ,potrz.etb go's)pcda.rlki narotdowe1j. Mat. na konf. na'Uik. te·c,hin. Komlbinat Geol. P.ółnoc - SITG, Wa1rszawa 1978.

4. M itr ę g a J., P a czyński B. - Problematyka

oce,ny i Utży,tlkowania wó::i podzi·etmnych w bilansie wodtno-lgos,podarczyim. K1waiT't. Ge·ol. 1979 1nr l.

SUMMARY

Recoverable res'O'Uir·ces od' ortdinary grr·oundw:aters in catchment a1rea of tihe Vistula Riv~e1r aor,e esUmated at 7 .. 6 km3_{/y wi1t1h referenc·e to the pr,es·elnt knc,wledg.e} of the,ir SUfPply anld t'he mod·e of ocounence. Distri-bution O·f wa·ter r~esources is .not tmif·orrrn be·oau.s<: of vta,riaibility in nature of wlater-tbear'i,ng roclks and ccnditi,otns of oc.currenoe, estpec:ially in thic:kness of

aąuife;rs, de1pth of occu,rrence, per~me:abiUty and de,gree

of isola-Eon fro:m ter<r,ain surface. Th:e resources are t~~~e larrgest in northerrn and oetntr:al parts o-f the oa,tchmiEint a~rea, espeoi.ally in the l,a.t.ter. In these areas, they are m.ai1nly related to rociks of pr'e--Qua,ternary atg.e and conditions od: wat,er ,su:p:ply and re,te.a•hon are g,ootd.

T!he res,ources are the s:m:ane,st in soutthern part

d the catc;htme1nt are~a.

At present, 6.2% of reoove,r,ab1e r·es.ou:rc-es a.re d.iSip.osed f,m us.e by the e·xi'stin:g or de:s.tg1ned int:a/kes and the aurrent rate o·f ·ex1ploi1Ja·ti~on is atbout 14%.

It a,ptpeiars · nec·essary to carry out mor·e oaTte,ful extploi,t,ahon of grou:ndwaters and to pr.ote,ot thetm f,r·cm ,polliut,i,o,:l. T:aiki.ng this into acooun,t, an obs·m-vatio:cal ne,t:w1orik and ba.nik of da:t'a. on water use e:rre be·in1g organizetd.

PE3ID ME

Ha OCHO.BaHMH COBpeMeHHOrO II'03HaHMB: ITHTaHMB:

H y•CJIOBMM pac:rrpo·c•rpaHeHMB: 06biKHOBeHHbiX

110,Il;3eM-HbiX BO)J; orrpe,n;eJieHbi 3KCITJiyaT:aiJ;MOHHb!e pecypCbi 3Tli1X Eo,n; B pai1oHe 6accei1Ha BliiCJibi paBHbi 7,6 KM3_/ro,n;.