"Wege zum theologischen Denken. Wie kann man Glaubensaussagen aus Erfahrung klären?", Karl-Heinz Weger, Freiburg-Basel-Wien 1984 : [recenzja]

Stefan Moysa

"Wege zum theologischen Denken.

Wie kann man Glaubensaussagen

aus Erfahrung klären?", Karl-Heinz

Weger, Freiburg-Basel-Wien 1984 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 56/2, 187-188

R E C E N Z J E

h a b ita tio p r o p r ia S p ir it u s S a n c ti. J e s t to n ie m a l u p rz e d z e n ie p r a c y H . M iih -

le n a : U n a m y s ti c a p e r s o n a (M ü n c h e n 1964). A ta k ż e p rz y p o m in a p o części p o ję c ie ,J a s k i s p o łe c z n e j”, s u g e r o w a n e w p e w ie n sp o s ó b p rz e z te o lo g ię p o l­ s k ą w X I X w .

W re z u lta c ie a u t o r p r z e d s ta w ił d zieło z n a k o m ite : ź ró d ło w e , o sa d z o n e h i - s to ry c z n o -d o g m a ty c z n ie , z d a r e m s y n te z y i k r y ty c z n e . W y d o b y ł n a św ia tło d z ie n n e p o s ta ć i sz k o łę z a p o m n ia n e . U k a z a ł, ja k w ie lk ie m a g is tr a le m y ś li id ą n ie z a w sz e z g o d n ie z w ie lk im i n a z w is k a m i i g ło ś n y m i s z k o ła m i. C zęsto p o ­ w ta r z a n a te z a , ja k o b y K o śc ió ł k a to lic k i, z w ła sz c z a z a c h o d n i, z a p o m n ia ł o D u c h u Ś w ię ty m w p rz e c iw ie ń s tw ie do K o śc io ła w sc h o d n ie g o , z w łaszcza p r a w o s ła w n e g o , o k a z u je się je szcze r a z b e z p o d s ta w n a , w ła ś n ie n a p r z y k ła ­ d z ie e k le z jo lo g ii E r n s ta . Z a r z u t b r a k ó w p n e u m a to lo g ii m o ż n a w y s u w a ć r a ­ czej p o d a d re s e m n e o to m iz m u , a le z n o w u ty lk o po części. T rz e b a b y ło — ja k m i się w y d a je — p o d k re ś lić , że u E r n s t a w y s tą p iły p e w n e in n e b r a k i : b r a k p e łn ie js z e g o p o jm o w a n ia r e l a c j i D u c h a Ś w ię te g o do rz e c z y w is to ś c i h is to ­ ry c z n e j, do e g z y s te n c ji sp o łe c z n e j, do e k le z jo lo g ii p a s c h a ln e j, a n a d e w s z y s t­ k o do p ra k s e o lo g ii e k le z ja ln e j, co w P o ls c e r o z w ija ł w ty m cza sie n a sz e ro ­ k ą s k a lę A u g u s t C i e s z k o w s k i (1814— 1894).

k s . C z e s ła w B a r tn ik , L u b lin

K a r l- H e in z W E G E R , W e g e z u m th e o lo g is c h e n D e n k e n . W ie k a n n m a n G la u ­

b e n s a u s s a g e n a u s E r fa h r u n g k lä r e n ? F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1984, V e rla g H e r ­

d e r s. 128 (H e r d e r b ü c h e r e i, t. 970).

K s ią ż k a z b ie r a ró ż n e filo z o fic z n e i te o lo g ic z n e p rz y c z y n k i, w k tó r y c h w m n ie js z y m lu b w ię k s z y m s to p n iu u k a z u je się z a s a d n ic z y , w y ra ż o n y w t y ­ tu le , cel a u to r a . J e s t n im o d p o w ie d ź n a p y ta n ie , w ja k i e j m ie rz e m oże d o ­ ś w ia d c z e n ie c z ło w ie k a p o m ó c do w y ja ś n ie n ia p e w n y c h w y p o w ie d z i w ia ry . P o d s ta w o w a m y ś l W e g e ra z a z n a c z a się n a jw y r a ź n i e j w p rz y c z y n k u , k tó ­ r y m ó w i o w ie rz e n ie c h r z e ś c ija n . W e d łu g a u to r a w y z n a ją o n i w ia rę , k tó r a n ie w tr e ś c i, a le w s t r u k t u r z e je s t p o d o b n a do w ia r y c h rz e ś c ija ń s k ie j. O d c z a su S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I n ie u le g a w ą tp liw o ś c i, że ta c y lu d z ie m o g ą b y ć z b a w ie n i. W c z y m w ię c w ia r a c h r z e ś c ija ń s k a m ia ła b y w y ższo ść n a d p o ­ s ta w ą n ie c h r z e ś c ija n ? W sw o ic h r o z w a ż a n ia c h a u to r d o ch o d zi do w n io s k u , że w w ie rz e w a ż n ie js z a je s t w ła ś n ie je j s u b ie k ty w n a s t r u k t u r a n iż tre ś ć . T a s u b ie k ty w n a s t r u k t u r a je s t n a d p rz y r o d z o n a , a w ię c n ie s io n a p rz e z ła s k ę . W yższość w y ra ź n e g o p r z y z n a n ia się do C h r y s tu s a u k a z u je się w ty m . że 1vlko O n m oże o d p o w ie d z ie ć n a o d w ie c z n e p r a g n ie n ie c z ło w ie k a , k tó r y sz u k a s e n s u , sp o s o b u u p o r a n i a s ię z p ro b le m a m i ży c ia , c ie r p ie n ia i ś m ie rc i.

W in n y m p r z y c z y n k u a u to r s ta w ia p ro s te p y ta n ie , ja k d o ch o d zi się d z i­ sia j do w ia ry . B e z ra d n y je s t t u t a k z w a n y n a u k o w y sp o só b m y ś le n ia , u z n a ­ ją c y ty lk o rz e c z y w is to ś ć e k s p e r y m e n ta ln ą . D ro g a do w ia r y ro z p o c z y n a się *d n a w ią z a n ia do w e w n ę tr z n y c h p r a g n ie ń cz ło w ie k a , k tó r e m u u k a z u ją sen s jeg o is tn ie n ia . T e n se n s m o że n a d a ć ty lk o „ k to ś ” , ja k a ś o so b a. W ia r a m a w ię c s t r u k t u r ę p e rs o n a lis ty c z n ą .

R e lig ijn y c h a r a k t e r ro z w a ż a ń u k a z u je się n a jle p ie j w p rz y c z y n k u , k tó r y m ó w i o p rz e c ię tn o ś c i. A u to r s k a r ż y się n a to, że p rz e d s ą d e m B o sk im s ta n ie w p o c z u c iu s w o je j p rz e c ię tn o ś c i, g d y ż n iczeg o n ie z w y k łe g o w ży c iu n ie d o ­ k o n a ł. J e s t to n a p e w n o o d czu cie, k tó r e d z ie li z w ie lu so b ie w sp ó łc z e s n y m i. P e w n e w y jś c ie w id z i w cn o c ie c h rz e ś c ija ń s k ie j p o k o ry , d z ię k i k tó r e j czło­ w ie k p r z y j m u j e sie b ie ta k im , ja k im je s t, p rz y czy m n ie n a le ż y teg o r o z u ­ m ieć ja k o a p r o b a tę b e z c z y n n o śc i.

W e g e r p r o w o k u je do d y s k u s ji. W sz y s tk ie p rz y c z y n k i do n ie j z m ie rz a ją . C z a sa m i w te j p r o w o k a c ji id z ie tr o c h ę za d a le k o . W id o c z n e to je s t sz c z e g ó l­ n ie w e s e ju o z m a r tw y c h w s ta n iu , g d zie a u to r ja k o r a c j ę w ia r y w z m a r ­

t w y c h w s ta n ie C h r y s tu s a p r z y j m u je s u b ie k ty w n e w iz je a p o sto łó w , k tó r e — j a k p o w ia d a — n a le ż y p o p r o s tu p rz y ją ć .

P r z y w s z y s tk ic h b r a k a c h tr z e b a u z n a ć , że a u t o r d o b rz e o d z w ie rc ie d la s z a m o ta n ie s ię w ie lu lu d z i w s p ó łc z e s n y c h m ię d z y w ia r ą a w ą tp liw o ś c ia m i je j d o ty c z ą c y m i. S z k o d a , że n ie p o ło ż y ł m o c n ie js z e g o a k c e n t u n a to , j a k z t r u d ­ n o śc i w y jś ć . O ile b o w ie m z a s tr z e r z e n ia p r z e d s ta w io n e s ą w sp o só b b a rd z o s u g e s ty w n y , r o z w ią z a n ia w y p a d a ją b la d o i są m a ło p r z e k o n y w a ją c e . k s . S te f a n M o y s a S J , W a r s z a w a K la u s H E M M E R L E , B r ü c k e n z u m C redo. G la u b e n s w e g e , F r e ib u r g - B a s e l- - W ie n 1984, V e r la g H e r d e r , s. 276. A u to r , k t ó r y j e s t b is k u p e m A k w iz g r a n u i te o lo g ie m , n a le ż y do ty c h p i­ s a r z y k o ś c ie ln y c h , k tó r z y n ie p is z ą o d z ie lo n e g o s to lik a , a le p o s łu g u ją s ię s w o ją w ie d z ą , b y rz e c z y w is to ś ć w ia r y z b liż y ć w s p ó łc z e s n e m u c z ło w ie k o w i. G łó w n y m p o ró w n a n ie m , w o k ó ł k tó r e g o k r ą ż ą r o z w a ż a n ia H e m m e rle g o , j e s t o b ra z m o s tu . S k ła d A p o s to ls k i je s t m o s te m p r o w a d z ą c y m do ś w ia ta n a d ­ p rz y ro d z o n e g o , a le a ż e b y m ó c go p rz e jś ć w s p o s ó b p ra w d z iw y , t r z e b a z n a le ź ć ró w n ie ż m o s ty , k t ó r e s ą d ro g a m i do w ia r y . C a ła k s ią ż k a o d p o w ia d a n a p y ­ ta n ie , ja k i e to s ą m o s ty . A u to r s to s u je p r z y ty m k o n s e k w e n tn ie z a s a d ę m e ­ to d o lo g ic z n ą , że d ro g i do w ia r y n ie m o ż n a o d d z ie la ć o d s a m e j w ia ry . M o st p o tr z e b n y j e s t ta m , g d z ie u r y w a s ię d ro g a . I n a c z e j m ó w ią c m o s t w y z n a c z a g r a n ic ę m ię d z y je d n y m b rz e g ie m a d ru g im . T a k ą g r a n ic ę s ta n o w i ś w ia t, k tó r y s t a j e s ię c o ra z to b a r d z ie j ś w ia te m z a m k n ię ty m i m a n ip u lo w a ­ n y m p rz e z c z ło w ie k a . P o z o s ta je n ie p r z e n ik liw y n a s p r a w y w ia ry . A le ta k ą g r a n ic ę s tw a r z a te ż w ła s n e „ ja ” c z ło w ie k a . C o ra z tr u d n i e j m u ro z e z n a ć w ła ­ s n ą to ż s a m o ść . P o c ią g a to ró w n ie ż tr u d n o ś ć k o m u n i k a c ji z in n y m i lu d ź m i.

M o st p o k o n u je p rz e s z k o d y i s p r a w ia , ż e m o ż n a iść d a le j. D ro g a , k t ó r a w ie d z ie d a le j, je s t d ro g ą m iło śc i. U k a z u je się o n a z a ró w n o w d o ś w ia d c z e n iu m iło ś c i ze s tr o n y lu d z i, j a k te ż p rz e z to , że m iło ś ć d a je się in n y m .

P o o m ó w ie n iu te g o , co m o ż n a n a z w a ć p e w n y m p rz e d p o le m w ia r y , a u to r z a s ta n a w ia się n a d n ią s a m ą . C z ło w ie k d o c h o d z i d o p o c z ą tk ó w w ia ry , g d y z d a je so b ie s p r a w ę , że j e s t o n a p e w n ą c a ło śc ią . P o z n a n ie c a ło śc i u z y s k u je n a jp i e r w d z ię k i D u c h o w i Ś w ię te m u . J e s t O n c z ło w ie k o w i in ty m n ie o b ecn y , j a k n a to w s k a z u ją p e w n e te k s ty P is m a Ś w ię te g o , n a p r z y k ła d s tw o r z e n ie c z ło w ie k a z m u łu z iem i, w k t ó r y B ó g tc h n ą ł s w o je ży cie . J e s t to ż y c ie n a ­ t u r a ln e i n a d p rz y r o d z o n e z a ra z e m . C z ło w ie k u t r a c i ł n a s k u t e k g rz e c h u p ie r ­ w o ro d n e g o ży cie n a d p rz y r o d z o n e , a le d z ię k i J e z u s o w i B óg m u je p r z y w r a c a .

O d k u p ie ń c z e d z ia ła n ie J e z u s a d o k o n u je s ię w D u c h u Ś w ię ty m , s t ą d D u c h J e ­ z u sa je s t ró w n ie ż D u c h e m d la n a s. W re sz c ie p o z n a n ie , ż e w ia r a je s t c ało ścią, u z y s k u je c z ło w ie k p rz e z w e jr z e n ie n a O jc a . T o w e jr z e n ie je s t d o b rz e u ję te n a o b ra z ie M ic h a ła A n io ła w K a p lic y S y k s ty ń s k ie j p r z e d s ta w ia ją c y m s tw o ­ r z e n i e ś w ia ta . B óg w s k a z u je p a lc e m A d a m o w i d ro g ę , k t ó r ą m a p o d ą ż a ć

w

W tr z e c ie j w re s z c ie cz ę śc i a u t o r w s k a z u je n a d ro g i w io d ą c e k u t e j c a ­ ło ści. J e s t to d ro g a „ k u g ó rz e ” , do k tó r e j B óg w ie d z ie c z ło w ie k a . O c zy w iście n ie m o ż n a te g o ro z u m ie ć w sp o só b p r z e s tr z e n n y . „W g ó r ę ” z n a c z y k u t a ­ je m n ic y B o żej, k u T e m u , k t ó r y je s t c a łk o w ic ie t r a n s c e n d e n t n y w s t o s u n k u do ś w ia ta . „ M o s te m ” p ro w a d z ą c y m k u g ó rz e j e s t s łu ż b a litu r g ic z n a . J e s t o n a B o ża i lu d z k a z a ra z e m , g d y ż rz e c z y w is to ś ć lu d z k ą w ie d z ie k u B o żej t a j e m ­ n ic y . T e n k i e r u n e k w e r ty k a ln y j e s t z łą c z o n y z k ie r u n k ie m h o ry z o n ta ln y m . B ó g p ro w a d z ą c k u s o b ie tw o rz y ró w n o c z e ś n ie lu d z k ą w s p ó ln o tę . U tw o rz y ł ją ju ż n a p o c z ą tk u , c z y li w s tw o r z e n iu . S k o ro z a ś t e n p o c z ą te k z o s ta ł p rz e z c z ło w ie k a z d e p ta n y , d o k o n a ł B óg n o w eg o p o c z ą tk u , ja k i m b y ło o d k u p ie n ie . D o s k o n a ła w s p ó ln o ta n a to m ia s t d o k o n a s ię w s p e łn ie n iu e sc h a to lo g ic z n y m . N a d r o g a c h p ro w a d z ą c y c h do w ia ry , a o s ta te c z n ie d o B o g a to w a rz y s z y J g g R E C E N Z J E