"karl Rahner : eine Einführung in sein theologisches Denken", Karl-Heinz Weger, Freiburg-Basel-Wien 1978 : [recenzja]

Stefan Moysa

"karl Rahner : eine Einführung in

sein theologisches Denken",

Karl-Heinz Weger,

Freiburg-Basel-Wien 1978 : [recenzja]

Collectanea Theologica 49/4, 199-200

R E C E N Z J E ₁₉₉

szczegółowym om ówieniem niektórych zagadnień. Pow staje jednak w związku z jej lekturą pytanie, czy autor n ie uległ zbytnio presji sytuacji społecz­ nej i czy słuszne jest, aby teologia ulegała szybko zm ieniającym się modom. Potrzebne jest tu zachow anie w łasnej identyczności teologicznej i w ydaje się, że B e c k e r może zbyt m ało ten problem uwzględnia.

ks. S tefan M oysa SJ, W arszaw a

K arl-H ęinz WEGER, K a rl Rahner. Eine Einführsung in sein theologisches

Denken, Freiburg-B asel-W ien 1978, Verlag Herder, s. 175.

Liczym y już dziesiątki, jeżeli nie setki dzieł om awiających twórczość Karola R a h n e r a , co św iadczy o w pływ ie, jaki teolog ten w yw iera na w spół­ czesne chrześcijańskie filozoficzne i teologiczne m yślenie. Cel, który sobie zakłada autor recenzowanej książki jest skromny: w yjaśnić pojęcia i podać zasadnicze punkty w ęzłow e m yśli R a h n e r a , aby ułatw ić lekturę jego oryginalnych artykułów i książek.

Punkt w yjścia om awianej teologii jest — zdaniem autora — bardzo prosty: zaradzić brakowi w iary w spółczesnego człow ieka, dla którego w iele pojęć chrześcijańskich takich jak łaska, odkupienie, zbawienie, stało się obcych i spróbować zbudować m ost m iędzy jego m yśleniem a teologią chrześ­ cijańską. Stąd też R a h n e r opiera się na doświadczeniu człow ieka i widzi pew ne związki m iędzy tym doświadczeniem a objawieniem chrzęścijańskim . Nie są to zw iązki, które by — jak twierdzi modernizm — um ożliw iały w y ­ prowadzenie z doświadczenia zadań dogm atycznych, jednak są rzeczywiste; m iędzy doświadczeniem człow ieka a objaw ieniem chrzęścijańskim istnieje pewna odpowiedniość.

Pojęcia „kategorialny” i „transcendentalny” są dla R a h n e r a kluczowe, a sw oją m etodę nazywa on metodą transcendentalno-antropologiczną. „Kate­ gorialny” oznacza u R a h n e r a coś, co należy do przestrzenno-czasowej rzeczyw istości człow ieka, co człowiek w św iecie znajduje i czego sam w tym św iecie dokonuje. „Transcendentalny” natom iast oznacza w pierwszym rzędzie to, co jest apriorycznie w człowieku dane, co przekracza św iat empirii i n ie­ zależnie od niego znajduje się w podm iocie poznającym. Na przykład pytania 0 prawdę i sens są pytaniam i typu transcendentalnego. W przeciwieństw ie jednak do K a n t a , R a h n e r przyjm uje w tej transcendentalności obok w y­ miaru horyzontalnego także w ertykalny, a w ięc tym sam ym możliwość m eta­ fizyki i poznania Boga. K onsekw entnie metoda antropologiczno-transcendental- na polega na tym, że człow iek pyta dlaczego rzeczyw istość jest taka, a n ie

inna i szuka w ytłum aczenia w tym co aprioryczne i trnscendentalne.

Przez całą książkę przedstawia autor zastosow anie tych podstawowych pojęć do poszczególnych dziedzin teologii. Do istnienia Boga dochodzi w ięc człowiek dzięki transcendentalnej w łaściw ości stałego przekraczania siebie, dzięki temu, że człow iek nie jest zadow olony z rzeczyw istości kategorialnej 1 skończonej, a dochodzi do nieskończonej, która m usi obiektyw nie istnieć. W przeciwnym razie tego rodzaju doświadczenie byłoby niem ożliwe.

W teologii łaski całe m yślow e instrumentarium R a h n e r a koncentruje się w pojęciu ü bern atürliches E xisten tial, co można by przetłum aczyć przez „nadprzyrodzoną rzeczyw istość egzystencjalną”, które autor używ a za serce teologii R a h n e r a . Człowiek nie jest nigdy tylko naturalnym człowiekiem, ale pozostaje zawsze kim ś pow ołanym przez Boga do zbaw ienia nadprzyro­ dzonego. Ta w łaściw ość determ inuje go w jego bycie i sprawia, że dośw iad­ czając siebie człow iek doświadcza rów nież łaski Bożej ij Boga samego. Dzięki temu nadprzyrodzonemu zorientowaniu, o którym sam człowiek nie musi w iedzieć, m ożliwe jest anonim owe chrześcijaństwo, a w ięc łaska i zba­ w ienie dla tego, który form alnie n ie przyznaje się do chrześcijaństwa, a uznaje absolutne w artości.

2 0 0 R E C E N Z J E

Sw ojej chrystologii nadaje R a h n e r nazwę chrystologii transcendentalnej i um ieszcza ją rów nież w ramach nakreślonych przez siebie zasad teologicz­ nych. Człowiek bow iem w sw oim pragnieniu zbaw ienia doświadcza potrzeby „absolutnego Zbaw iciela”, który znajduje sw oje urzeczyw istnienie historyczne w Jezusie z Nazaretu. R a h n e r zastrzega się, że nie może z tego w ynikać aprioryczna konieczność objaw ienia C hrystusowego, a tylko fakt, że w tej historycznej osobie znajdują sw oje spełnienie najbardziej żyw otne pragnienia człowieka dotyczące zbawienia.

Książka doskonale porządkuje zaw iłe i rozproszone po różnych artykułach w yw ody R a h n e r a , uwydatnia ich zasadnicze m om enty i w ielkie znaczenie dla w spółczesnego człow ieka. W ydaje się bowiem , że obok teologii R a h n e r a nie może przejść obojętnie nikt, komu naprawdę zależy na tym, aby Ewan­ gelia była głoszona dzisiaj w sposób przekonujący.

ks. Stefan Moysa SJ, W arszaw a

Karl RAHNER, Schriften zur Theologie, tom 13: Gott und Offenbarung, opra­ cow ał Paul I m h о f SJ, Zürieh-Einsiedeln-K öln 1978, Benziger Verlag, s. 455. K olejny tom pism teologicznych R a h n e r a zawiera, podobnie jak po­ przednie, szereg w ypow iedzi autora dotyczących zasadniczych tem atów teolo­ gicznych. Autor w yzn aje wpraw dzie w przedm owie, że pow inien obecnie podjąć dyskusję z tym i, nieraz głośnym i teologam i, którzy w yrazili zastrze­ żenia co do niektórych jego poglądów, jednak w ątp i, czy m u sił fizycznych na to wystarczy. U trzym uje w ięc ipoprzednią konwencję, podejmując częścio­ w o już poruszane tem aty, częściow o zaś now e, ale zawsze tak, że kwestionuje pew ne rozwiązania w ydaw ałoby się ustalone i wprowadza ferm ent m yślow y m ając zawsze na celu służbę w ierze w dzisiejszym św iecie.

Ograniczymy się tutaj do podania tez niektórych artykułów, które m ogą być uważane za reprezentatyw ne dla poruszanych w tym tom ie dziedzin tem atycznych. Z w ypow iedzi w ięc dotyczących m etodologii teologicznej zw ra­ ca uwagę odczyt w ygłoszony na zjeździe ekum enistów jezuickich w e Frank­ furcie o problemach teologicznych, które mogą w ydaw ać się zam knięte, w rzeczyw istości jednak zostaw iają jeszcze otwarte pole dla m iędzyw yznanio­ wej dyskusji. Analizuje tutaj takie zagadnienia, jak problem y sakram ento- logii ogólnej, urzędu kościelnego, w szczególności papiestwa, oraz dogmatów N iepokalanego Poczęcia i W niebowzięcia. Z tej samej dziedziny R a h n e r om awia także stosunek teologii do m agisterium Kościoła, zw racając uwagę na ich w zajem ne przenikanie się. W ypowiedzi urzędu nauczycielskiego są d la teologii norm atyw ne, ale teologow ie przez sw oje rozważania te w ypow iedzi przygotowują, a po ogłoszeniu badają ich znaczenie.

Z artykułów om aw iających naukę o Bogu i chrystologię należałoby zwró­ cić uwagę na opracowanie dotyczące pytania o sens życia w związku z m i­ sterium Boga. R a h n e r pyta: jak może Bóg n iepojęty i niew ypow iedziany być sensem ludzkiego życia? Odpowiedź w idzi w tym , że akt poznania Boga musi — aby nie zostać zniw eczony przez Jego nieograniczoną tajem nicę — być rów nocześnie aktem oddania się Mu w m iłości. Z artykułów chrystologicznych natom iast najw iększe znaczenie dla życia duchownego ma odpowiedź na py­ tanie: co oznacza dziś w ierzyć w Jezusa Chrystusa? Tu powraca autor do swojej chrystologii transcendentalnej i zwraca uwagę, że człow iek poszukuje kogoś, kto przynosiłby mu zbaw ienie w sposób absolutny i determ inował całą jego egzystencję. Spełnienie tej tęsknoty za zbawieniem dokonuje historyczna osoba Jezusa z Nazaretu.

Rozwój ruchów m odlitew nych skłania Karola R a h n e r a do poruszania od pew nego czasu tem atyki Ducha Świętego. W związku z tym w skazujem y na dw ie m edytacje teologiczne, które autor w łączył do tego tomu sw ych pism i które były już om aw iane na łam ach „Collectanea Theologica”: Glaube als