"Der Gott Jesu Christi", Walter Kasper, Mainz 1982 : [recenzja]

Stefan Moysa

"Der Gott Jesu Christi", Walter

Kasper, Mainz 1982 : [recenzja]

Collectanea Theologica 54/2, 187-188

R E C E N Z J E

s ię z z a g a d n ie n ie m m e to d o lo g ii h is to r ii K o śc io ła . A u to r d o c h o d z i d o w n io ­ s k u , że ro z w ó j K o śc io ła z a le ż y w z n a c z n y m s to p n iu od ro z w o ju k u lt u r y , a n ie o d w ro tn ie , j a k d o tą d są d z o n o . W y d a je s ię je d n a k , że w n io s e k t a k i je s t z b y t je d n o s tr o n n y , a p rz e d e w s z y s tk im p o m ija f a k t, że K o śc ió ł — z w ła sz c z a p rz e z s w ą h is to r ię — .n a le ż y r ó w n ie ż d o k u ltu r y . W I I I czę śc i (s. 141— 230) a u t o r p o d a je p rz e g lą d w sp ó łc z e s n y c h te o r ii n a u k h is to ry c z n y c h , szczeg ó ło w o p r z e d s ta w ia ją c p rz e d e w s z y s tk im p o ję c ie h is to ry c z n e j w y p o w ie d z i, g r a n ic y i n t e r p r e t a c j i ź ró d e ł. W o s ta tn ie j części, (s. 231—238), k tó r a n a jb a r d z ie j u k a z u je d y s p r o p o rc ję p o d z ia łu te j p ra c y , a u to r p r z e d s ta w ia w n io s k i i p r ó b y w ła s n y c h r o z w ią z a ń z a g a d n ie ń , k tó r e d o tą d b a rd z o k r y ty c z n ie i w n ik liw ie a n a liz o w a ł. W z a k o ń c z e n iu p r a c y s tw ie r d z a z a te m a u to r , że m o ż n a z a u w a ż y ć w e w s p ó łc z e s n e j n a u c e ja k b y w y g a s a n ie p o tr z e b y w y p r a c o w a n ia te o r e ty c z n y c h p o d s ta w :n a u k h is to ry c z n y c h w ogóle, a h is to r ii K o śc io ła w szczeg ó ln o ści. U w a ln ia n ie sięj o d t a k ic h d ą ż e ń o c e n ia r a c z e j p o z y ty w n ie u z n a ją c re z y g n a ­ c j ę z n o r m a ty w n e g o z n a c z e n ia ta k ic h p o s z u k iw a ń te o r e ty c z n y c h z a ro z w ią ­ z a n ie sz c z ę ś liw e d la s a m e j h is to r ii K o śc io ła , a w ię c d la u p r a w ia n i a h is to ­ rii, d la p r a g m a ty k i. O z n a c z e n iu d a n e j n a u k i je g o z d a n ie m d e c y d u je f a k t j e j is tn ie n ia i p o ż y te k , j a k i n ie s ie je j u p r a w ia n ie . iZ w ykle p o d s ta w y te o r e ­ ty c z n e d a n e j n a u k i w y p r a c o w u je się p ó ź n ie j. A u to r p o d z ie la te n p r a g m a ty c z ­ n y p u n k t w id z e n ia i d o s trz e g a z n a c z e n ie u p r a w i a n i a h is to r ii K o śc io ła w ty m , co n a z y w a K o m m u n ik a t io n s g e m e in s c h a ft K ir c h e , czy li K o śc ió ł ja k o w s p ó l­ n o ta k o n ta k tó w , w y m ia n y in f o r m a c ji. T a k p o ję ty K o śc ió ł j e s t p rz e d m io te m b a d a ń z a ró w n o te o lo g ó w j a k i h is to ry k ó w . W ie le z a le ż y o d u ję c ia tego, c z y m je s t K o śc ió ł. P r a c a S e e lig e r a u k a z a ła , że m ię d z y m e to d o lo g ią h is to r ii K o śc io ła o ra z p r a g m a ty k ą is tn i e je je s z c z e w ie lk a ro z b ie ż n o ść . H is to r ia K o ­ śc io ła n a t r a f i a ć b ę d z ie z a w sz e n a te m a ty z w ią z a n e z ta je m n ic ą , ty m b a r ­ d z ie j je ś li do ta k ie g o u ję c ia h is to r i i lu d z k o ś c i z m ie rz a r ó w n ie ż h is to r i a

w ogóle. N ie m a w ię c a ż t a k d a le k o id ą c e j s p rz e c z n o ś c i m ię d z y h is to r ią K o śc io ła a h is to r i ą „ ś w ie c k ą ” , ś c iśle u jm u ją c m ię d z y te o lo g ią a p o s tu la ta m i m e to d o lo g ii n a u k h is to ry c z n y c h , j a k s ą d z i a u to r . N a w e t „ ś w ie c k ie ” p o tr a k ­ to w a n ie h is to r i i 'K o ś c io ła ja k o części h is to r i i p o w s z e c h n e j d o p ro w a d z a do o b s z a ró w , k tó r e , j a k w k a ż d e j n a u c e h u m a n is ty c z n e j, tr u d n o u ją ć w śc isłe p r a w a m e to d o lo g ii. W y d a je się, że ta k i w n io s e k z g o d n y 'je s t r ó w n ie ż z ty m w n io s k ie m , k tó r y w y p ro w a d z a a u to r , a m ia n o w ic ie z p ra g m a ty c z n y m u ję ­ c ie m n a u k i h is to r i i K o ścio ła.

ks. W in c e n ty M y s zo r, W a r s z a w a

W a lte r K A S P Ë R , D e r G o tt J e s u C h ris ti, M a in z 1982, M a tth ia s - G r iin e w a ld - -V e rla g , s. 408 (D as G la u b e n s b e k e n n tn is d e r K ir c h e 1).

C o ra z w ię k s z e s t a je się z a p o tr z e b o w a n ie n a s y n te ty c z n e o p r a c o w a n ia c e n tr a ln y c h te m a tó w te o lo g ic z n y c h , do j a k i c h n a le ż y p rz e d e w s z y s tk im n a u ­ k a o B ogu. A u to r, k tó r y j e s t k o n ty n u a to r e m tr a d y c ji sz k o ły ty b iń s k ie j, s ta ­ r a się) o d p o w ie d z ie ć te m u z a p o tr z e b o w a n iu i n a u k ę 1 o B o g u p r z e d s ta w ia w k s ią ż c e c a ło ś c io w o ; n ie ro z r ó ż n ia m ię d z y a s p e k te m filo z o fic z n y m a te o ­ lo g ic z n y m t e j n a u k i o ra z n ie d z ie li sw o je g o d z ie ła n a t r a k t a t o B o g u je d y ­ n y m i o B o g u w T r ó jc y Ś w ię te j. W sz y s tk o tw o r z y u n ie g o s y n te ty c z n ą j e d ­ n o ść ta k , j a k w y r a s ta o n a z d z ie jó w o b ja w ie n ia i d z ie jó w m y ś li lu d z k ie j.

K a s p e r z a c z y n a o d sz e ro k ie j a n a liz y p y ta n i a o B o g u i w y k a z u je , że p y ­ t a n i e to sto i d z iś p o d z n a k ie m a te iz m u . T e n k ie r u n e k m y ś li lu d z k ie j ro z ­ w in ą ł się w X[IXi w ie k u w im ię a u to n o m ii c z ło w ie k a i ś w ia ta , a w y w o d z i s ię g łó w n ie o d d w ó c h filo z o fó w : N i e t z s c h e g o i M a r k s a . O d teg o c z a s u s t r a c ił ju ż w ie le ze s w o je j p ie r w o tn e j p e w n o śc i, g d y ż o k a z a ło się, że g ło s z o n a p rz e z n ie g o „ ś m ie rć B o g a ” d o p ro w a d z a do „ ś m ie rc i c z ło w ie k a ” . B ó g o k a z a ł s ię k o n ie c z n y m g w a r a n te m a u to n o m ii i w o ln o śc i c z ło w ie k a . J e d ­

R E C E N Z J E

n a k ż e — z d a n ie m a u to r a —' m g lis ty te iz m n ie m o że d a ć z a d o w a la ją c e j o d ­ p o w ie d z i n a p o s ta w io n e p rz e z a te iz m p y ta n ie . O d p o w ie d z i ta k ie j m o ż e u d z ie lić je d y n ie te o lo g ia B o g a je d y n e g o w T r ó jc y osób. W z w ią z k u z p y ta ­ n ie m ,o B o g a p o ru s z a a u to r p r o b le m te o lo g ii n a tu r a ln e j i a n a li z u je t r a d y ­ c y jn e d o w o d y n a is tn ie n ie B oga. P r z y z n a ją c im n a le ż n ą w a rto ś ć , z a s a d n ic z e ź ró d ło p o z n a n ia B o g a w id z i w w ie rz e ja k o w o p c ji, k tó r a n a k a z u je o d d a ­ n ie się ta je m n ic y w ra z z z e z w o le n ie m , b y k s z ta łto w a ła o n a ży cie lu d z k ie .

W d a ls z y m c ią g u m y ś lo w y m a u t o r p rz e c h o d z i do r o z w a ż a n ia p o s ła n ia J e z u s a C h r y s tu s a o B ogu, k tó r e je s t p o s ła n ie m o O jcu , S y n u i D u c h u Ś w ię ­ ty m . O b ra z B o g a ja k o O jc a p r z e d s ta w ia j ą z a ró w n o S ta r y , j a k i N o w y T e ­ s ta m e n t. Z n a jd u j e m y ta m r ó w n ie ż z a d a tk i d la o k r e ś le n ia b y tu Bożego· (p o r. K s. W j 3,14), a p rz e d e w s z y s tk im p o d s ta w y d la o k r e ś le n ia B o g a ja k o osoby. W y p o w ie d z i o S y n u tw o r z ą c h ry s to lo g ię N o w eg o T e s ta m e n tu , k tó r a sto i p o d z n a k ie m z b a w c z e g o d z ia ła n ia B oga. N o w e j a k tu a ln o ś c i n a b ie r a te ż te o lo g ia D u c h a Ś w ię te g o , g d y ż je s t o n a z w ią z a n a z d o ś w ia d c z e n ie m B oga, czego się d ziś sz c z e g ó ln ie in te n s y w n ie p o s z u k u je . W ie le u w a g i p o ś w ię c a a u to r p rz y te j o k a z ji r o z w a ż a n io m n a d s p r a w ą F ilio ą u e ja k o n a d je d n y m z p u n k ­ tó w s p o r n y c h m ię d z y te o lo g ią W sc h o d u i Z ac h o d u .

T rz e c ią część s w o ic h ro z w a ż a ń p o ś w ię c a K a s p e r ta j e m n i c y T ró jc y Ś w ię te j. D a n e N o w eg o T e s ta m e n tu a f i r m u j ą z a ró w n o ś c isły m o n o te iz m j a k i tr o is to ś ć o só b w B ogu. S p re c y z o w a n ie te j ta je m n ic y n a s tą p iło je d n a k w c ią ­ g u h is to rii, p rz y c z y m z a s a d n ic z y m k r o k ie m w ty m k ie r u n k u b y ł s o b ó r w N ic e i w r o k u 325. S p o ro u w a g i p o ś w ię c a K a s p e r te ż w s p ó łc z e s n y m d y ­ s k u s jo m n a d te o lo g ią T ró jc y Ś w ię te j, a p rz e d e w s z y s tk im tw ie r d z e n iu , k tó ­ r e p o s ta w ił R a h n e r , że T r ó jc a Ś w ię ta „ im m a n e n t n a ” je s t id e n ty c z n a z T r ó jc ą „ e k o n o m ic z n ą ” . I n n y m i s ło w a m i: z b a w c z e d z ia ła n ie B o g a je s t id e n ­ ty c z n e z J e g o is to tą . A u to r k o ń c z y s w o je r o z w a ż a n ia d o c ie k a n ia m i n a t e m a t z n a c z e n ia ta je m n ic y T ró jc y Ś w ię te j w ż y c iu c h rz e ś c ija ń s k im , k tó r e p o w in n o b y ć t r y n it a r n e . P o w r a c a te ż do p u n k tu w y jś c ia ; w o b e c r a d y k a ln e g o z a k w e ­ s t io n o w a n ia w ia r y c h r z e ś c ija ń s k ie j p rz e z w s p ó łc z e s n y a te iz m k o n ie c z n e j e s t ś w ia d e c tw o o B o g u żiywym, k tó r y się u d z ie la p rz e z J e z u s a C h ry s u s a w D u ­ c h u Ś w ię ty m . K s ią ż k a je s t b e z w ą tp ie n i a je d n ą z n a jle p s z y c h w sp ó łc z e s n y c h s y n te z d o ty c z ą c y c h te o lo g ii B oga. U m ie ję tn ie łą c z y w y m a g a n ia tr a d y c ji i w sp ó łc z e ­ sn o ści, z ro z u m ia ło ś ć ję z y k a z te o lo g ic z n ą g łę b ią , p o d e jś c ie b ib lijn e z a n a ­ liz ą o p a r t ą n a filo z o fii w s p ó łc z e s n e j. B ę d z ie n a p e w n o o d p o w ia d a ć a k t u a l ­ n ie z g ła s z a n y m z a p o tr z e b o w a n io m n ie ty lk o ze s tr o n y teo lo g ó w , a le te ż d u s z ­ p a s te r z y i lu d z i ś w ie c k ic h . ks. S te f a n M o y s a S J , W a r s z a w a K a r l R A H N E R , P r a x is d e s G la u b e n s. G e is tlic h e s L e s e b u c h , w y d . K a r l L e h ­ m a n n i A lb e r t R a f f e l t , Z ü r ic h - K o ln - F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1982, B e n z i- g e r V e rla g , V e rla g H e rd e r, s. 479. P r z e d k ilk u la t y z o s ta ł w y d a n y w y b ó r p e w n y c h w y ją tk ó w z z a s a d n i­ czy ch te o lo g ic z n y c h d z ie ł R a h n e r a , k tó r y m ia ł d a ć o b ra z je g o tw ó rc z o ś c i i u ła tw ić d o ta r c ie do w s z y s tk ic h p is m n ie m ie c k ie g o te o l o g a 1. R e c e n z o w a n a k s ią ż k a p o c h o d z i od ty c h s a m y c h w ydaw ców ? i z o s ta ła u tr z y m a n a w te j s a m e j k o n w e n c ji, p r z y czy m w y b ó r z o sta ł d o k o n a n y sp o ś ró d d z ie ł i a r t y k u ­ łó w d o ty c z ą c y c h p rz e d e w s z y s tk im p r a k t y k i ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . T e n ty p tw ó rc z o ś c i s ta n o w i d u ż ą i w a ż n ą część d o ro b k u R a h n e r a . W y ra z ił o n k ie d y ś

1 R e c h e n s c h a ft d e s G la u b e n s. K a r l R a h n e r -L e s e b u c h , w y d . K a r l L e h ­ m a n n i A l b e r t R a f f e l t , Z ü r ic h - K ö ln - F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1979, B e n - z ig e r V e rla g , V e rla g H e rd e r, p o r. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 50(1950) z. 1, 196;— 197.