Barbara Murawska
"Wychowanie do pokoju z Bogiem i
ludźmi", Janusz Tarnowski, Poznań
1985 : [recenzja]
Collectanea Theologica 56/3, 206-208
M ie c z y sła w a S o ś n i a k a . A u to r k r e ś li n a jp i e r w h is to rię z a g a d n ie n ia w s k a z u ją c , że sz c z e g ó ln ie w o s ta tn im s tu le c iu p o d w p ły w e m d a r w in iz m u i r a s iz m u r o z w in ę ły s ię te n d e n c je d o m a g a ją c e się z a le g a liz o w a n ia e u ta n a z ji. S z c z e g ó ln y m teg o p r z y k ła d e m s t a ła s ię p r a k t y k a h itle r y z m u , w p r o w a d z a ją c a p o ję c ie L e b e n s u n w e r te s L e b e n — ż y c ia b e z w a rto ś c io w e g o . W d a ls z e j części a u to r o m a w ia p o d s ta w o w y p o d z ia ł n a e u ta n a z ję a k ty w n ą , „c z y li cz y n n e , z a m ie rz o n e d z ia ła n ie le k a r z a p o d ję te w z a m ia r z e s k r ó c e n ia ż y c ia ” (s. 39), o ra z e u ta n a z ję b ie r n ą (p a s y w n ą ), p o le g a ją c ą n a n ie p o d e jm o w a n iu le c z e n ia , o d m o w y z a ż y w a n ia le k ó w . P rz y p o m in a r ó w n ie ż in n y p o d z ia ł n a e u ta n a z ję b e z p o ś r e d n ią i p o ś r e d n ią , o ra z e u ta n a z ję s a m o b ó jc z ą i z a b ó jc z ą . O d rz u c a z d e c y d o w a n ie w sz e lk ie fo r m y e u ta n a z ji s tw ie r d z a ją c , że „ je d y n ie w z g lą d n a d o b ro c h o re g o p o w in ie n d e c y d o w a ć o p o s tę p o w a n iu le k a r z a w s ta n a c h t e r m i n a ln y c h ” (s. 42). W z a k o ń c z e n iu r e f e r a t u a u t o r p o d e jm u je p ro b le m p r z e r w a n i a s z tu c z n e go p r z e d łu ż a n ia ży cia . L e k a r z w in ie n p o m a g a ć w s tw a r z a n iu „ lu d z k ic h ” w a r u n k ó w z e jś c ia , n ie zaś s z tu c z n ie p rz e d łu ż a ć u m ie ra n ie . P r z e r w a n i e ta k ie g o z a b ie g u m o ż e n a s tą p ić za zg o d ą c h o re g o a lb o — g d y t e n je s t n ie p r z y to m n y — po p o d ję c iu k o le g ia ln e j d e c y z ji. C h o d z i je d n a k zaw sz e o s y tu a c ję , gdzie p r z e r w a n ie z a b ie g u je s t ty lk o zgodą n a n ie u n ik n io n ą śm ie rć .
W ś ró d p r e le k c ji z n a jd u je się ta k ż e r e f e r a t H a lin y B o r t n o w s k i e j z a ty tu ło w a n y O p o ls k i m o d e l h o s p ic ju m (s. 49—55). J a k a u to r k a o k re ś la , h o s p ic ju m „to o ś ro d e k s p e c ja lis ty c z n e j o p ie k i n a d c h o ry m i w s ia n ie czy w o k re s ie te r m in a ln y m c h o ro b y ” (s. 49). S tw ie r d z a p o n a d to , że h o s p i c ju m s ta n o w i m ie js c e w s p ó łp r a c y o to c z e n ia c h o re g o z le k a r z e m i sp o łe c z e ń s tw a z je g o s łu ż b ą z d ro w ia . P o ls k i m o d e l h o s p ic ju m p o w in ie n u w z g ię d n ić t r a d y c ję i k u lt u r ę p o lsk ie g o sp o łe c z e ń s tw a , jeg o re lig ijn o ś ć i ś c isły zw iązek z K o śc io łe m . W ia r a r e lig ijn a w in n a o d g ry w a ć d u ż ą ro lę w k s z ta łto w a n iu ś w ia d o m e j i d o jr z a łe j p o s ta w y w o b e c ż y c ia i w o b e c u m ie r a n ia . T a p ię k n a w iz ja p o ls k ie g o h o s p ic ju m p r o p o n o w a n a p rz e z H . B o rtn o w s k ą , ja k w iem y , s p o ty k a s ię d z is ia j n ie ty lk o z e n tu z ja s ty c z n y m p rz y ję c ie m , a le ró w n ie ż z k r y ty k ą . Z a p re z e n to w a n e r e f e r a ty s ta n o w ią is to tn ą część o m a w ia n e j k s ią ż k .. Ic h k r ó t k i p rz e g lą d p o k a z u je , że p o ls k i c z y te ln ik o tr z y m u je in te r e s u ją c ą p o z y c ję p o ru s z a ją c ą p r o b le m a ty k ę ta k n ie z m ie r n ie w a ż n ą . C h o c ia ż p o zio m z a p r e z e n to w a n y c h r e f e r a tó w je s t ró ż n y , tr z e b a s tw ie rd z ić , że n a ogół w y s o k i a u to r y t e t m o r a ln y i n a u k o w y je j a u to r ó w s p r a w ia , że k s ią ż k a s ta n o w i p o z y c ję , k tó r e j w z a k re s ie e ty k i le k a r s k ie j n ie sp o só b p o m in ą ć . S z k o d a , że je ; n is k i n a k ła d (je d y n ie 1500 e g z e m p la rz y ) s p r a w ia , że je s t p r a k ty c z n ie n ie do o s ią g n ię c ia . S tą d c h y b a n a jw a ż n ie js z e ż y czen ie, b y d o c z e k a ła się w z n o w ie n ia i d u żeg o n a k ła d u .
k s. W a c ła w G u b a ła , K r a k ó w
ks. J a n u s z T A R N O W S K I, W y c h o w a n ie do p o k o ju z B o g ie m i lu d ź m i, P o z n a ń 1985, K s ię g a r n ia św . W o jc ie c h a , s. 220, w y d . 2.
Z a g a d n ie n ie p o k o ju n a św ie c ie s ta je się p ro b le m e m co ra z b a r d z ie j a k t u a l n y m . Z w y k le je d n a k d ą ż e n ie d o p o k o ju k o ja r z y się z ro z b r o je n ie m , z lik w i d o w a n ie m p o s ia d a n y c h p rz e z p a ń s tw o ś r o d k ó w ra ż e n ia . R z a d k o s p r a w ę p o k o ju w ią ż e się z w y c h o w a n ie m sp o łe c z e ń s tw a w d u c h u sp ra w ie d liw o ś c i i r ó w n o w a g i m o ra ln o -s p o łe c z n e j. T a k r o z u m ia n e p o ję c ie p o k o ju s ta n o w i d la ks. J a n u s z a T a r n o w s k i e g o , p o d s ta w ę do ro z w a ż a ń o w y c h o w a n iu w k sią ż c e p t. W y c h o w a n ie do p o k o ju z B o g ie m i lu d ź m i.
P o ję c ie p o k o ju w s e n s ie b ib lijn y m r o z u m ia n e je s t je s z c z e sz e rz e j, „n ie o g ra n ic z a się do je d n o ś c i z in n y m i lu d ź m i, a le o b e jm u je ró w n ie ż w sp ó ln o tę z B ogiem , h a rm o n ię z so b ą s a m y m o ra z c a łe j p rz y ro d y . W sz e lk ie zło — f i z y czn e czy d u c h o w e — s ta n o w i z a k łó c e n ie ta k p o ję te g o p o k o ju ” (s. 2 8 1.
Z ło p a n u ją c e n a św ie c ie z w y c ię ż y ł J e z u s C h ry s tu s , p rz y n o s z ą c p o k ó j. P o k ó j C h r y s tu s a o g a rn ia b e z w y ją tk u w s z y s tk ic h lu d z i, n ie je s t le n iw ą zgo d ą n a z a s ta n ą rz e c z y w is to ść , a le s t a łą w a lk ą o p r a w d ę , s p r a w ie d liw o ś ć i m i łość w św iecie, s ta n o w i d a r B oga, a le je s t ta k ż e z a d a n ie m do w y p e łn ie n ia w o p a r c iu o m o c D u c h a Ś w ię te g o (s. 28).
W a ru n k ie m u d ź w ig n ię c ia teg o z a d a n ia je s t w z r a s ta n ie w a tm o s fe r z e s z a c u n k u , b e z p ie c z e ń s tw a i w o ln o śc i. W y c h o w a n ie w ta k i m d u c h u m o ż e z a p e w n ić ty lk o , z d a n ie m a u to r a , p o s tę p o w a n ie w y c h o w u ją c y c h w m y ś l z a sa d p e d a g o g ik i K o rc z a k o w s k ie j. S z c z e g ó ln ie w a ż n e w y d a je się b y ć : 1) b ro n ić d zieci, 2) w c z u w a ć się w d zieck o , 3) ro z m a w ia ć z d ziećm i. S to s o w a n ie ty c h z a s a d p o z w o li w z ro s n ą ć je d n o s tk o m , d la k tó r y c h z a c h o w a n ie p o k o ju b ę d z ie n a t u r a l n ą p o trz e b ą . K r ó tk ie m u o m ó w ie n iu ty c h z a s a d p o ś w ię c a k s. T a r n o w s k i p ie rw s z y , w s tę p n y ro z d z ia ł s w o je j k s ią ż k i. P o d k r e ś la sz c z e g ó ln ie z n a c z e n ie u m ie ję tn o ści ro z m a w ia n ia z d z ie ć m i. „S z c z e rą , b e z p o ś re d n ią , p a r t n e r s k ą ro z m o w ę z d z ie c k ie m u w a ż a m z a je d e n z n a jis to tn ie js z y c h w a r u n k ó w sk u te c z n e g o w y c h o w a n ia . B ez ta k ie j ro z m o w y n ie ro z u m ie m y d z ie c k a , n ie z d o ła m y tr a f ić do je g o u m y s łu i s e r c a ” s tw ie r d z a a u to r . Z g o d n ie ze sw o im i p o g lą d a m i w s z e lk ie r e f le k s je , z a w a r te w o m a w ia n e j p u b lik a c ji, o p ie r a o n n a ro z m o w a c h z d zieć m i i m ło d z ie ż ą o ra z n a w y p o w ie d z ia c h o tr z y m a n y c h w w y n ik u b a d a ń p s y c h o p e d a g o g ic z n y c h o ra z p ro s ty c h so n d a ż y .
W y c h o w a n ie do p o k o ju z B o g iem i lu d ź m i je s t p ro b le m e m n ie z w y k le s z e ro k im i z ło żo n y m . A u to r w y b r a ł do sz c z eg ó ło w y ch ro z w a ż a ń n ie k tó r e ty lk o z a g a d n ie n ia , je g o z d a n ie m n a jis to tn ie js z e .
P o k ó j, ja k i n ie s ie n a m C h ry s tu s , is tn i e je d z ię k i O fierze, k tó r a p o je d n a ła n a s z B o g ie m O jc e m . R o z w a ż a n ia o u d z ia le w O fie rz e E u c h a ry s ty c z n e j, 0 p ro b le m a c h w y c h o w a n ia do a u te n ty c z n e g o s p o tk a n ia z B o g iem z a w ie ra ro z d z ia ł z a ty tu ło w a n y Z je d n o c z e n ie e u c h a r y s ty c z n e . P rz y g o to w a n ie do oso b is te g o s p o tk a n ia z C h r y s tu s e m ro z p o c z y n a się w d o m u . W ro z d z ia le p t. P o k ó j w ro d z in ie a u t o r m ó w i o sz tu c e d ia lo g u n ie ty lk o z d o m o w n ik a m i. D la p e łn e g o s p o tk a n ia z C h r y s tu s e m n ie z b ę d n a je s t u m ie ję tn o ś ć m o d le n ia się . K a ż d y c h r z e ś c ija n in p o w in ie n d b a ć o to , b y jeg o m o d litw a w o ln a b y ła o d f o r m a liz m u i e g o c e n try z m u , b y łą c z y ła c z ło w ie k a m iło ś c ią z B ogiem 1 lu d ź m i. „ C h rz e ś c ija n in , n a w e t n ie m o d lą c s ię w p r o s t o p o k ó j, ile ra z y m o d li s ię a u te n ty c z n ie , s a m d o św ia d c z a p o k o ju i p rz y c z y n ia się do p o k o ju w ś w ie c ie ” (s. 144) p isz e k s. T a r n o w s k i w ro z d z ia le M o d litw a , k tó r a łą c zy .
Z u d z ia łe m w O fie rz e E u c h a r y s ty c z n e j w ią ż e się s a k r a m e n t p o je d n a n ia . T o w a rz y s z y m u c z ę sto o b a w a w y p ły w a ją c a z n ie z r o z u m ie n ia jego is to ty . R o z d z ia ł S a k r a m e n t p o je d n a n ia m ó w i o ra d o ś c i, ja k ą p rz y n o s i je d n o ś ć z B o g ie m i lu d ź m i. K a ż d a z w y m ie n io n y c h części k s ią ż k i z a k o ń c z o n a je s t sp is e m l i t e r a t u r y p o g łę b ia ją c e j p o ru s z o n e z a g a d n ie n ie . D z ię k i te m u z a in te re s o w a n y p ro b le m e m c z y te ln ik m oże b ez tr u d u o d n a le ź ć d ro g ę d alszeg o s tu d iu m . O s ta tn ia część p u b lik a c ji s ta n o w i d o d a te k z a ty tu ło w a n y T y p o lo g ic z n a p o m o c do r o z u m ie n ia sie b ie i in n y c h . A u to r p r e z e n tu je tu t a j k la s y f ik a c ję t y p o lo g ic z n ą R e n é L e S e n n e ’ a. Z a łą c z o n y k w e s tio n a r iu s z p o z w a la n a u s t a le n ie c e c h d a n e j o sobow ości. J e s t to n ie z w y k le p o m o c n e w p r a c y p e d a g o g ic z n e j, b o w ie m z n a jo m o ść te m p e r a m e n tu u ła tw ia o d d z ia ły w a n ia w y c h o w aw cze. W y c h o w a n ie do p o k o ju z B o g ie m i lu d ź m i to ro d z a j k a te c h iz m u , ja k p is a ł w re c e n z ji o p ie r w s z y m w y d a n iu M a r e k K o p y t, a le n ie je s t to k a t e c h iz m z w y c z a jn y . Z n a n e — w y d a w a ło b y s ię — z a g a d n ie n ia , z y s k u ją w u ję c iu a u to r a , z u p e łn ie n o w e, o ry g in a ln e n a ś w ie tle n ie . N a p rz y k ła d n ie k a ż d y c h r z e ś c ija n in u ś w ia d a m ia sobie, że w „ K o m u n ii św . n ie ty le m y p r z y jm u je m y P a n a J e z u s a , co r a c z e j O n k a ż d e g o z n a s ” (s. 90).
N ie w ą tp liw ą z a le tą o m a w ia n e j p o z y c ji je s t w n ik liw o ś ć , z ja k ą k s. T a r n o w s k i a n a liz u je w s z y s tk ie s p o tk a n ia i ro z m o w y z d z ie ć m i o ra z m ło d z ie ż ą . T a k a u w a g a i c ie rp liw o ść w p rz y g lą d a n iu się w y c h o w a n k o m p o w in n a c h a r a k te r y z o w a ć w s z y s tk ic h p ed a g o g ó w . R e c e n z o w a n a k s ią ż k a p o ru s z a b a rd z o w ie le p ro b le m ó w , z k o n ie c z n o śc i w ięc, n ie k tó r e z n ic h są z a le d w ie d o tk n ię te . A u to r p o s tę p u je t a k z c a łą ś w ia d o m o śc ią , s y g n a liz u ją c z a g a d n ie n ia , k tó r e m a ją s ta n o w ić in s p ir a c ję d la ro d z ic ó w , w y c h o w a w c ó w i d la w s z y s tk ic h ty c h , k tó r z y s ty k a ją c się z d zieć m i i m ło d z ie ż ą s t a ją się p e d a g o g a m i z k o n ie c z n o śc i. K s ią ż k a t a a d r e s o w a n a je s t ta k ż e do w s z y s tk ic h m a ły c h i b a rd z o m ło d y c h c z y te ln ik ó w u c z ą c y c h się w s p ó łż y c ia z w ła s n y m ro d z e ń s tw e m . P r z e s ła n ie m teg o in te re s u ją c e g o w y d a w n ic tw a p rz e p o jo n e g o id e ą w y c h o w a n ia do p o k o ju m o że b y ć z a c y to w a n y p rz e z a u to r a a p e l z a w a r ty w o rę d z iu p a p ie ż a J a n a P a w ł a I I z o k a z ji Ś w ia to w e g o D n ia P o k o ju d n ia 1 s ty c z n ia 1979 ro k u : „W a m w s z y s tk im , c h rz e ś c ija n o m , w ie rz ą c y m i lu d z io m d o b re j w o li p o w ta r z a m : n ie lę k a jc ie s ię s ta w ia ć n a p o k ó j, w y c h o w y w a ć do p o k o ju . D ą ż e n ie do p o k o ju n ie d o zn a n ig d y z a w o d u . W y s iłe k n a rz e c z p o k o ju , n a tc h n io n y p rz e z m iło ść, k t ó r a n ie m ija , z ro d zi ow oce. P o k ó j b ę d z ie o s ta tn im sło w o m h is to r ii” .
B a rb a ra M u r a w s k a . W a r s z a w a
