Ergonomia - Wykład 6

ERGONOMIA

(ANTROPOMETRIA)

prowadzący:

dr inż. Izabela Gabryelewicz

e-mail: igabryel@uz.zgora.pl

PLAN WYKŁADÓW

WYKŁAD I – ERGONOMIA – WPROWADZENIE 1. Badania ergonomiczne

2. Ergonomia – pojęcia podstawowe 3. Holiz i synergia w ergonomii

4. Interdyscyplinarny charakter ergonomii

WYKŁAD II – ERGONOMIA W ŚRODOWISKU CZŁOWIEKA 1. Zastosowanie ergonomii w środowisku człowieka

1.1. Ergonomia wyrobów masowego użytku 1.2. Ergonomia a zadowolenie z pracy

1.3 . Ergonomia ludzi w starszym wieku

1.4. Społeczne i ekonomiczne aspekty ergonomii WYKŁAD III. UKŁAD CZŁOWIEK - PRACA

1. Układ człowiek – praca

2. Kierunki działania ergonomii 2.1. Ergonomia korekcyjna 2.2. Ergonomia koncepcyjna

WYKŁAD IV - PRACA W ŻYCIU CZŁOWIEKA 1. Definicja pracy

2. Potrzeby ludzkie jako podstawa motywacji do pracy 3. Proces przystosowania się pracownika do pracy WYKŁAD V – MATERIALNE WARUNKI PRACY 1. Mikroklimat

2. Oświetlenie 3. Barwa i kolor 4. Hałas

WYKŁAD VI – OBCIĄZENIA PSYCHOFIZYCZNE NA STANOWISKU PRACY

1.

System alimentacyjny człowieka

2. Biorytmy

3.

Zmęczenie i stres

4. Czas pracy

5. Przerwy w pracy

6.

Posiłki regeneracyjne i napoje

WYKŁAD VII – ANTROPOMETRIA 1. Atlas antropometryczny

2. Zasady pomiarów cech statycznych i dynamicznych człowieka WYKŁAD VIII – PRAKTYKI PROJEKTOWANIA

WYKŁAD VI

OBCIĄŻENIA

PSYCHOFIZYCZNE NA

STANOWISKU PRACY

1. System alimentacyjny człowieka

Źródłem energii są pokarmy. Z nich człowiek musi otrzymać w odpowiednich ilościach i proporcjach składniki, które można podzielić na:

− białka (syntetyzowane we wszystkich komórkach organizmu, a zwłaszcza w − wątrobie, trzustce i jelitach), które stanowią 20% wagi dorosłego człowieka, − tłuszcze (spalane w wątrobie, a odkładane w tkance tłuszczowej, zwłaszcza − pod skórą i w okolicach brzucha) i dające co najmniej dwukrotnie więcej

energii niż węglowodany i białka;

− węglowodany, czyli cukry proste i złożone, − składniki mineralne,

− witaminy,

− woda jako składnik niezbędny do życia, ponieważ wszystkie procesy w − organizmie zachodzą w jego środowisku wodnym.

Składniki pokarmowe pełnią następujące funkcje: - budulca: białka, sole mineralne (fosfor i wapń); - energetyczne: tłuszcze, węglowodany;

- regulujące: sole mineralne, witaminy rozpuszczalne w wodzie (B, P, C) i w tłuszczach (A, D, E, K).

Alimenty (z łac. alimentum – pokarm,) –

są to regularne, obligatoryjne świadczenia na rzecz osób fizycznych, do których

2. Biorytmy

Istotne znaczenie przy planowaniu kolejności wykonywania czynności o zróżnicowanym poziomie trudności ma znajomość niektórych rodzajów rytmów biologicznych, określających fizjologiczne wahania w funkcjonowaniu organizmu człowieka. Znajomość tych procesów pozwala bowiem zapobiegać przedwczesnemu pojawianiu się zjawiska zmęczenia i znużenia pracą.

Praca zmianowa jest dla człowieka niekorzystna i sprzeczna z jego wewnętrzną chronobiologią. Odnosi się to szczególnie do pracy w godzinach nocnych i wczesnego poranka, który to okres jest zakresem czasowym fizjologicznego snu. Okres adaptacji organizmu ludzkiego do wykonywania pracy w rytmie odwróconym, czyli wykonywanie pracy w godzinach nocnych, a odpoczynek w ciągu dnia, trwa około 4 tygodni. Natomiast ponowne dostosowanie się do pracy w rytmie zgodnym z przebiegiem procesów fizjologicznych trwa tylko około 3-4 dni.

3. Zmęczenie i stres

Zmęczenie można określić jako okresowe zakłócenie równowagi podstawowych procesów życiowych, prowadzące do obniżenia zdolności do pracy.

Zmęczenie nie jest stanem szkodliwym dla organizmu.

Staje się nim, gdy symptomy zmęczenia fizycznego lub psychicznego zaczynają wpływać na sprawność i zdrowie pracownika albo też gdy wskutek znacznego wydatku energii lub długotrwałego obciążenia uwagi dochodzi do wyczerpania organizmu.

W zależności od przebiegu rozróżnia się następujące postacie zmęczenia: -

znużenie

, które występuje przy niedużym wysiłku, zwłaszcza w przypadku

monotonii (stale powtarzających się czynności), monotypii (napływu tych samych informacji), czuwania, przy precyzyjnych czynnościach motorycznych oraz przy konieczności podejmowania częstych i trudnych decyzji;

-

podostre

, które występuje przy krótkotrwałym, o średnim stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu i szybko ustępuje;

-ostre

, które występuje po bardzo intensywnych, ale krótkich wysiłkach;

-

przewlekłe

, które jest wynikiem kumulowania się mniejszych zmęczeń, rozciągnięte w czasie i trudne do rozpoznania;

-

wyczerpanie

, gdy wysiłek przewyższa możliwości człowieka. Typowe objawy to: drżenie mięśniowe, nudności, powiększenie wątroby.

zmęczenie

fizyczne cybernetyczne Zmęczenie fizyczne charakteryzują następujące objawy: − zmiany w układzie biochemicznym mięśnia;

− wzrost produktów przemiany materii;

− wyczerpanie zapasów energetycznych organizmu (m.in. pojawienie się − długu tlenowego);

− pocenie się (odwodnienie organizmu, utrata elektrolitów, co znacznie − przyśpiesza rozwój zmęczenia);

− pogorszenie koordynacji ruchowo-wzrokowej (spowolnienie ruchów, spadek

− sił mięśni i dokładności ruchu);

− spadek wydajności pracy (wzrost liczby błędów, czasu reakcji); − wzrost zagrożenia urazowego czy wypadkowego.

Zmęczenie psychiczne charakteryzują następujące objawy: − przyśpieszenie oddechu;

− zmniejszenie stopnia koncentracji; − spowolnienie i osłabienie myślenia; − spadek motywacji;

− zaburzenia emocjonalne (rozdrażnienie, przygnębienie, opryskliwość czy − apatia);

− nastawienie systemu nerwowego na odpoczynek (ziewanie, senność); − przyśpieszenie tętna;

− wzrost temperatury ciała objawiający się przez pocenie się; − pogorszenie koordynacji wzrokowo-ruchowej;

− spadek wydajności pracy (wzrost czasu reakcji, liczby błędów); − spadek formy fizycznej organizmu;

Stres

Kariera tego pojęcia rozpoczęła się od H. Selye, który wprowadził je do fizjologii, określając stres jako niespecyficzną

reakcję organizmu na wszelkie

niedomagania J. Strelau definiuje stres jako stan, który charakteryzowany jest przez silne

emocje negatywne, takie jak strach,

wrogość, a także inne stany emocjonalne, wywołujące dystres oraz związane z nimi zmiany fizjologiczne i biochemiczne,

ewidentnie przekraczające stan normalny.

Czynnikiem wywołującym stres jest wystąpienie rozbieżności pomiędzy wymaganiami a możliwościami jednostki co do radzenia sobie z nimi. Przez stres można zatem rozumieć reakcje fizjologiczne i psychologiczne wobec niezwykłych i zazwyczaj nieprzyjemnych sytuacji lub też zagrażających wydarzeń w otoczeniu.

4.

Czas pracy

W nowoczesnych społeczeństwach występuje powszechna tendencja do skracania czasu pracy, która z reguły prowadzi do wzrostu wydajności pracy i produkcji. Skracanie czasu pracy może następować w wymiarze godzinowym, dziennym, tygodniowym, miesięcznym, rocznym, a także w skali całego życia pracownika. Obecnie w większości krajów rozwiniętych obowiązuje 40-godzinny lub krótszy tydzień pracy.

5.

Przerwy w pracy

Zasady stosowania przerw:

1. Suma wszystkich przerw powinna być równa lub nieco mniejsza od 15% całego czasu pracy (tp), a w przypadku prac ciężkich < 20-30% tp.

2. W zależności od ilości wprowadzonych przerw, miejsce ich umieszczania w czasie pracy nie jest bez znaczenia, zaleca się w przypadku występowania: a) Tylko jednej przerwy – umieścić ją pomiędzy 1/3 a ½ tp,

b) Dwóch przerw – umieścić je tak, by dzieliła tp na 3 części, a czas trwania drugiej powinien być dłuższy niż pierwszej.

3. W przypadku ciężkich prac fizycznych ilość ich powinna być większa.

4. Należy dążyć do stosowania przerw częstych, chociaż krótkich, gdyż efekt wypoczynku jest największy w początkowej fazie jego trwania.