482
Recenzjeok resu , 'gdy w y je c h a ła d o P a ry ża , a b y p r a c o w a ć i u czy ć się u b o k u w ie lk ie j u c z o n e j, pnof. D ora b ia lsk a w sp o m in a atm osferę serdeczniej w s p ó łp r a c y i k oleżeń stw a p a n u ją cą w In stytu cie, g d zie „te rm in o w a ło ” w ie lu m ło d y c h n a u k o w c ó w
z
r ó ż n y ch 'kra jó w . Zw naaa też uwtagę n a (skromne w a ru n k i, w ja k ic h fu n k c jo n o w a ł In stytu t. P r o f. D ora b ia lsk a p rze d sta w iła w ie lk ą u czon ą jakio o s o b ę b e z reszity oddaną s w o je j priacy i n ie e w y k le skrom ną.H. H.-R.
CZY KOPERNIK BYŁ W KWIDZYNIE?
P o d ta k im ty tu łe m u k a za ł się w nr ze 287/1967 „G ło s u W y b rzeża ” a r ty k u ł A lfo n s a L em a ń sk ieg o. W n ie k tó r y c h m ia sta ch P o w iś la p r z e ch o w a ła się tr a d y c ja p o b y tu K o p e rn ik a , m i n . ży w a je s t je g o p a m ię ć w K w id zy n ie , g d zie d o dzisiaj k rą ży lo k a ln a le g e n d a o n im ja k o tw ó r c y w o d o cią g u . ,Aiutor a r ty k u łu pisze, ż e n a jp ie r w
„ m u s im y w n ie ść zastrzeżen ia k o n tro ln e odn ośn ie [do] zn aczen ia tr a d y c ji u s tn e j ja k o źró d ła w ie d z y o p rze szło ści” i(w Zw iązku z ty m c y tu je o p u b lik ow a n y w 1960 r. w „P r o b le m a c h ” a rty k u ł £B. O rłow sk ieg o, o b a la ją c y m it o K o p e r n ik u b u d o w n icz y m w o d o c ią g ó w ). ¡M imo t o n a p y ta n ie za w a rte w j t y ^ e a rty k u łu a u to r o d p o w ia d a : b y ł „n a p e w n o i to w ie lo k r o tn ie !” , c h o ć o p ie r a się , p o “za tr a d y c ją u stn ą , ty lk o n a ty m , ż e p r z e z K w id z y n „p ro w a d z ił sz la k p r z e lo to w y z F r o m b o r k a d o G ru dziądza. P o d r ó ż n i z d ą ż a ją c y n a z ja z d y sta n ó w ‘P ru s K r ó le w s k ic h z a trzy m y w a li s ię w słyn n y m za jeźd zie k w id zy ń sk im 'dla s p o ż y c ia p o s iłk u ” . F a k t te n n ie mioże b y ć je d n a k d ow od em p o b y tu K o p e rn ik a w K w id z y n ie . W n astępn yłn zda n iu zresztą sa m a u tor p isze : „W y m ie n ia się p r z e d e wszyisitkim d w ie d a ty p r z y p u s z c z a l n e g o [p od k r. Z . Br.] p o b y tu K o p e rn ik a w K w id z y n ie ” : 1621 d 1522 r., k ie d y t o K o p e rn ik b y ł w G ru d zią d zu .
Z w r ó ć m y u w agę, że W o jc ie c h H e jn o s z w p r a c y
Mikołaj Kopernik jako prawnik
,
o g ło szo n y m w
Księdze pamiątkowej 75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu
(Toruń 1952, ss. 145— 162), p is ze o p o d ró ża ch K o p e rn ik a , p r z y b o k u W a cze n ro d e g o , na s e jm ik i w M a lb o rk u i E lb lą gu w .1504 r. i o ty m , ż e w połow i® m a ja o w e g o r o k u K o p e rn ik b y ł p r a w d o p o d o b n i e w G d a ń sk u (s. 1'55). W 1521 r. K o p e r n ik o p r a c o w a ł sk a rg ę k a p itu ły w a rm iń sk ie } n a Z a k o n K rzy ża ck i. W . H e jn o sz pisze, ż e je s t „ m o ż l i w e , ż e sk a rg ę tę za w ió z ł sam K o p e rn ik n a s e jm ik g ru dziądzki, g d z ie jniiała b y ć ro zp a try w a n a ” i(s. 156).W r ó ćm y d o a r ty k u łu A . L em a ń sk ieg o. P is z e on , ż e n ie k tó r z y m iło śn ic y K w i dzyna, o p ie r a ją c się na d zieła ch L . A . B irk e n m a jera , w y ja ś n ia ją , iż K o p e rn ik p o d a r o w a ł z d r o w ą w o d ę K w id z y n o w i „d la u pam iętn ien ia n a js ły n n ie jsz e g o kw idzyn ian in a , d o k to ra M ik o ła ja W ód k i .Polonusa!” A u to r 'artykułu z a p a tru je się n a t o k ry ty c z n ie .
W re szcie p isze, ż e n iezależnie o d te g o ja k ^przedstaw ia się sp ra w a p ra w d z i w o ś c i tr a d y c ji, K w id z y n sta n o w i w a żn e o g n iw o n a szlak u k o p e m ik a ń s k im ” . W zw ią zk u z ty m ¡miasto p r z y g o to w u je się d o m a ją c y c h n astąp ić w 1873 r. u ro c z y s to ś ci 500-lecia u rodzin n aszego g en ia ln e g o u czon eg o.
Zygmunt Brocki
O C E A N O G R A F IA — N A U K A M Ł O D A
W n rze 46/1967 s z cze ciń sk ie g o ty g od n ik a „S ió d m y G ło s T y g o d n ia ” J ó z e f B o r o w ik , je d e n z p io n ie r ó w b a d a ń o ce a n o g r a fic z n y c h w P o ls ce , o g ło sił arty k u ł, w k tó r y m p rze d sta w ił k ilk a p r z e ło m o w y ch dat w h istorii o ce a n o g ra fii. P ie rw szy m , k tó r y do b a dan ia m ó r z p od szed ł od n o w e j stron y , m ia n o w icie od stro n y p o zn a w a n ia z ja w isk i p r o c e s ó w fizy cz n y ch , b y ł a m ery k a ń sk i u cz o n y M attihew F on tain e M a u ry (180©— 1873), au tor p ie rw sze j m o n o g ra fii o c e a n o g r a fic z n e j
The Physicial Geography
Rećenzje 4 8 3 o f the Sea, w y d a n e j w ,1185® r .1. W arty k u le je s t te ż m o w a o w k ła d z ie n a u k i p o ls k ie j d o o c e a n o g r a fii ś w ia to w e j. W ok re s ie m ię d z y w o je n n y m b y ł n im m . in. u d zia ł w p r a c a ch M ię d z y n a ro d o w e j [Rady B adań (Morza w K op e n h a d ze.
Z . B r. S Ł O W N IK B IO G R A F IC Z N Y W Y C H O W A N IA F IZ Y C Z N E G O I S P O R T U R e d a k c ja k w a rta ln ik a „W y c h o w a n ie F izy czn e i S p ort” w ilS-67 r. ro z p o cz ę ła n a je g o ła m ach system atyczn ą p u b lik a c ję S łow n ik a biograficznego w ych o w a n ia fiz y c z n ego i sportu.
P r a c e n a d S ło w n ik iem p r o w a d z o n e są o d ¡kilku la t w Z a k ła d z ie P e d a g o g ik i i H istorii K u ltu r y F izy czn e j In stytu tu N a u k o w e g o K u ltu r y F iz y c z n e j p o d k ie ru n k ie m p r o f. R y sza rd a W ro czy ń sk ie g o w fa rm ie sp orzą d za n ia i sta łe g o u z u p e ł n ian ia cen tra ln ej k a rto te k i h aseł o s o b o w y c h o r a z op r a c o w y w a n ia p o s z cz e g ó ln y c h b io g ra fii. W p rzy szło ści p r z e w id u je isię -opu blikow anie S łow n ik a ja k o sa m o d z ie l n e g o w y d a w n ic tw a .
Słow n ik m a za w iera ć b io g r a fie o só b za słu żon ych dla r o z w o ju k u ltu ry fiz y c z n e j w P o ls ce : te o r e ty k ó w , tw ó r c ó w n o w y c h k ie r u n k ó w w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o i sp ortu » in ic ja to ró w i k ie r o w n ik ó w in sty tu c ji, o rg a n iz a cji i to w a r z y stw w y c h o w a n ia fiz y c z n e g o i sportu, le k a rzy -h ig ien istó w , w y b itn y c h n a u cz y c ie li w y c h o w a n ia fiz y cz n e g o i tren erów , d zia ła czy i o rga n iza torów r u ch u sp o rto w e g o ora z n a jw y b itn ie js z y c h za w o d n ik ó w w szy stk ich d y scy p lin sportu.
W śród (h istoryków n a u k i S łow n ik za in tere su je o cz y w iś cie g łó w n ie , i jiafco a u to r ó w , i ja k o czyteln ik ów , (h istoryków p e d a g og ik i, b io lo g ii i m e d y c y n y . W p ie r w s z y c h zeszytach k w a rta ln ik a z 1967 r. S łow n ik za m ieścił m. in. b io g r a fie : an atom a i ch iru rg a, te o r e ty k a i d y d a k ty k a w y c h o w a n ia fiz y cz n e g o L u d w ik a B ierfcow sk ieg o (180,11—1860), p e d ia try S ta n isła w a M a rk ie w icza (1839— 1911), J ę d rzeja Ś n ia d e ck ieg o. O c z e k iw a ć n a le ży b io g r a fii n p. n a jw c z e śn ie jsz e g o -znanego p o ls k ie g o 'teorety k a te g o w y c h o w a nia, p ed a g og a ¡K onrada iz Ł u k o w a i(ok. ¡1305— ?), k tó r e g o p o g lą d y p r z e d sta w iła Z . W ardęSka w n rze 2/1967 „K w a rta ln ik a H istorii N a u k i i T e ch n ik i” .
W P o ls c e 'do t e j p o r y n ie b y ło sp ecja listy cz n eg o le k s y k o n u te g o ty p u w za k resie k u ltu ry fiz y cz n e j. N ie b y ło g o r ó w n ie ż za gran icą. Z a g ra n iczn e w y d a w n ic tw a ty p u le k s y k o n ó w i e n cy k lo p ed ii (n p. fra n cu sk ie, n ie m ie ck ie , azeskie, w ę giersk ie, r a d zie ck ie ) p rzy p o m in a ją r a c z e j ‘Słow niki term in olo g iczn e lu b te ż za w iera ją h a sła d o ty czą ce r ó ż n y c h zagadnień w y c h o w a n ia fiz y cz n e g o i sp o rtu , w ś r ó d k t ó r y c h h a sła osob ow e,, a ty m (bardziej h istorycznon au fcow e, są n ie m a l n ieznane.
'O m aw iany S łow n ik jest p u b lik o w a n y sy stem em h olen d ersk im . W o b e c sta łeg o za p otrzeb ow a n i a n a b io g r a fie , p o trzeb n e 'zw łaszcza ¡przy p r a c a c h h istory czn y ch , in i c ja ty w a szyb szeg o og łaszan ia zeb ra n y ch m a te r ia łó w w Karmie dod a tk u d o ze s z y tó w czasopism a -zasługuje n a u zn a n ie i n aśladow an ie. S z k o d a ty lk o, ż e S łow n ik d r u k o w a n y w .kw artalniku „W y c h o w a n ie F izy czn e i S p o r t” n ie sta n o w i od d zieln e j w k ła d k i, od ręb n ie pagim ow anej, co u m o ż liw iło b y -składanie g o i u ła tw iło b y p o s łu g iw a n ie się n im ja k o sło w n ik ie m p row izory cz n y m .
T eresa O strow ska 50 L A T T E C H N IK I R A D Z IE C K IE J
. 50 -ta ro cz n ic a R e w o lu c ji Paździem lifcaw ej -stała się o k a zją d o opu blik ow an ia, w czasop ism ach tech n iczn y ch w ie lu a r ty k u łó w p o ś w ię c o n y c h te c h n ic e ra d z ie ck ie j.
1 J. S taszew sk ieg o Historia nauki o Z iem i w zarysie, W a rszaw a 1066, w p o d ro zd zia le M a u ry, tw órca oceanografii, s. 297, p o d a je datę 1850 r. Jest to z a p e w n e b łą d druku. T a m że b łę d n ie w y d r u k o w a n o : F on ta in , za m iast F on tain e. P on a d to por., n otatkę o r e e d y c ji teg o dzieła M a u ry ’eg o w „K w a r ta ln ik u ” , nr 1/1968, s. 189.
