Osobowość i procesy poznawcze - Lekcja 1

(1)

(2)

Uczenie się

Aspekt neurobiologiczny

Aspekt poznawczy

(modele i fazy pamięci)

Aspekt emocjonalny

Aspekt motywacyjny

Aspekt związany z zachowaniem

Uczenie się jest procesem, który prowadzi do

względnie trwałej zmiany zachowania lub możliwości (potencjału) zachowania i który opiera się na

(3)

Neuronalne systemy pamięci

Hipokamp

- element układu limbicznego odpowiedzialny głównie za pamięć. Nie jest siedliskiem pamięci długotrwałej ani

krótkotrwałej, ale pełni zasadniczą funkcję w konsolidacji śladów

pamięciowych, czyli zamianie ich w trwałą postać

biochemiczną lub strukturalną.

Przyśrodkowe struktury skroniowe Przyśrodkowe struktury skroniowePrzyśrodkowe struktury skroniowe Przyśrodkowe struktury skroniowe

(4)

Asocjacje

–

tworzenie połączeń synaptycznych

+

Powtarzanie

Dobry dostęp do treści

śladów pamięciowych

Wykonywanie czynności niestandardowych

(np. aktywna emerytura sposobem na zmniejszenie regresji

procesów pamięciowych i in.)

(5)

(6)

Emocje a pamięć

Odwrót od myśli Platon i Kartezjusza dotyczących

„prymitywnego podsystemu ludzkiej psychiki, jaką są emocje” i przekonań o zabójczej roli afektu dla racjonalności myślenia.

Emocje torują proces kodowania informacji i

tworzenia trwalszych śladów pamięciowych.

Emocje

(7)

Pamięć

jako:

-Zdolność (władza umysłowa)

-Proces

a/ reproduktywny

b/ konstruktywny (pamięć fałszywa) (np.

eksperyment świadków wypadku E. Loftus)

Fazy pamięci

Zapamiętywanie

Kodowanie: dowolne mimowolne

Przechowanie

Odtwarzanie

przypominanie rozpoznawanie

(8)

Efekt pozycji w serii

1 5 10 15 20

Pozycja słowa na liście Pozycja słowa na liście Pozycja słowa na liście Pozycja słowa na liście

P R Z Y P O M I N A N I E

Efekt pierwszeń_stwa

(9)

Efekt świeżości

– wyższe prawdopodobieństwo

odtwarzania (przypominania lub rozpoznawania)

bodźców z końca listy np. słów. Wyjaśniany

udziałem pamięci krótkotrwałej w odtwarzaniu

materiału. Jest silnie podatny na upływ czasu i

interferencji innymi.

Efekt pierwszeństwa

– wyższe

prawdopodobieństwo odtwarzania bodźców z

początku listy np. słow. Wyjaśniany jest

(10)

Magazynowy model pamięci

Informacja Pamięć PamięćPamięć Pamięć Sensoryczna Sensoryczna Sensoryczna Sensoryczna (Rejestr) (Rejestr)(Rejestr) (Rejestr) Wzrokowy Słuchowy Dotykowy Pamięć Pamięć Pamięć Pamięć krótkotrwała krótkotrwała krótkotrwała krótkotrwała (STM) (STM) (STM) (STM) Procesy kontrolne: Powtarzanie Wydobywanie Zapominanie

Pamięć

trwała

(LTM)

Pamięć krótkotrwała Pamięć krótkotrwałaPamięć krótkotrwała Pamięć krótkotrwała

5-9 jednostek Kilkanaście sek. -do minuty

(11)

W obrębie całego systemu pamiętania i przypominania sobie informacji istnieją trzy systemy pamięciowe:

Pamięć sensoryczna Pamięć sensoryczna Pamięć sensoryczna

Pamięć sensoryczna - przechowuje ulotne wrażenia bodźców zmysłowych widoki, dźwięki, zapachy i tekstury

-tylko przez jedną lub dwie sekundy.

Pamięć krótkotrwała Pamięć krótkotrwała Pamięć krótkotrwała

Pamięć krótkotrwała zawiera wspomnienia o tym, co

spostrzegaliśmy przed chwilą. Informacja ta utrzymuje się w niej tylko do 20 sekund, chyba że poświęcamy jej szczególną uwagę, wtedy może przejść dalej do pamięci trwałej.

Pamięć długotrwała Pamięć długotrwała Pamięć długotrwała

Pamięć długotrwała przechowuje informację, którą można wydobywać w dowolnym czasie - nawet przez całe

życie. Informacja w pamięci długotrwałej stanowi naszą wiedzę o świecie.

(12)

Pamięć

– zdolność umysłu do kodowania

kodowania

kodowania,

przechowywania

przechowywania, a następnie do przypominania

przypominania

przypominania sobie lub

przypominania

rozpoznawania

rozpoznawania zdarzeń, których uprzednio się

doświadczyło.

Jest to aktywny system umysłowy, który koduje, odbiera, modyfikuje

modyfikuje modyfikuje

modyfikuje i wyszukuje informacje. Słowo pamięć odnosi się również do tego, co jest przechowywane, czyli do wspomnieńwspomnieńwspomnień, wspomnień które rzadko są dokładnymi kopiami wcześniejszych

doświadczeń, gdyż pamięć ludzka nie jest doskonała. Przeważnie pamiętamy coś w rodzaju kolażu naszych

autentycznych przeżyć, opowiadań innychprzeżyć, opowiadań innychprzeżyć, opowiadań innychprzeżyć, opowiadań innych, itp. Oznacza to, że pamięć przetwarza informacjeprzetwarza informacjeprzetwarza informacjeprzetwarza informacje.

(13)

Koncepcja

Koncepcja rekodowania

rekodowania

Nowe informacje, które codziennie do nas docierają są

łączone z informacjami, które wcześniej znajdowały się w

naszej pamięci.

Często jednostka sama musi dostrzec związki nowych

informacji z dotychczasową wiedzą.

Od dostrzeżenia takich związków zależy to, czy dana

(14)

Proces konsolidacji

Zapamiętywanie nie jest procesem natychmiastowym.

Konsolidacja polega na utrwaleniu zapamiętywanych

informacji.

Ma charakter biologiczny i polega na zmianie

śladu pamięci krótkotrwałej w ślad pamięci trwałej.

Wiąże się z pojawieniem się w neuronach substancji

będących nośnikiem informacji.

(15)

Warunkowanie

1.Klasyczne

(16)

Bodziec

bezwarunkowy

Reakcja

bezwarunkowa

Bodziec

neutralny Brak reakcji

Bodziec neutralny

+

Bodziec bezwarunkowy Reakcja warunkowa Bodziec warunkowy Reakcja warunkowa

Warunkowanie klasyczne

(17)

PAWŁOW PAWŁOW PAWŁOW

PAWŁOW stworzył technikę badania procesów trawiennychbadania procesów trawiennychbadania procesów trawiennychbadania procesów trawiennych u psów

u psów u psów

u psów, polegającą na implantowaniu w ich gruczołach i narządach trawiennych rurek odprowadzających

wydzieliny tych gruczołów do naczyń umieszczonych na zewnątrz ciała zwierząt, dzięki czemu można było mierzyć ilość wydzielin i analizować je.

Aby spowodować wytwarzanie tych wydzielin, asystenci Pawłowa wprowadzali psom do pyska proszek mięsny. Po kilkakrotnym powtórzeniu tej procedury Pawłow

zaobserwował u swych psów nieoczekiwane zachowanie -śliniły się, zanim umieszczono im proszek w pysku!

Zaczynały wydzielać ślinę na sam widok pokarmu, później na widok asystenta, który przynosił pokarm, lub nawet na odgłos jego kroków. W istocie każdy bodziec, który regularnie

poprzedzał podanie pokarmu, zaczynał wywoływać ślinienie. Zupełnie przypadkowo Pawłow odkrył, że uczenie się możeże uczenie się możeże uczenie się możeże uczenie się może być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców.

być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców. być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców. być wynikiem skojarzenia dwóch bodźców.

(18)

Rodzaj zachowania, jaki Pawłow badał, zwany jest odruchemodruchemodruchemodruchem. Odruch jest reakcją niewyuczoną, taką jak wydzielanie śliny, zwężenie źrenicy, odruch kolanowy czy mruganie powiek;

zazwyczaj wywołują go specyficzne bodźce, które mają znaczenie biologiczne dla danego organizmu.

Odruch jest zachowaniem wywołanym, które sprzyja

biologicznemu przystosowaniu do zmieniającego się środowiska. Na przykład ślinienie, odruch badany przez Pawłowa, pomaga w trawieniu.

W wyniku warunkowania klasycznego warunkowania klasycznego warunkowania klasycznego warunkowania klasycznego organizmy wykonują reakcje odruchowe na bodźce, nie mające pierwotnie dla nich znaczenia biologicznego.

(19)

Warunkowanie instrumentalne

Polega nie na kojarzeniu ze sobą dwóch bodźców,

jak w warunkowaniu klasycznym, ale na kojarzeniu

konkretnego zachowania z reakcją na to zachowanie.

Wzmocnienia mogę mieć charakter pozytywny: nagrody

oraz negatywny: kary.

Klatki problemowe m.in.: Tolmana,

Skinnera i Thorndike’a

(20)

Warunkowanie

klasyczne

Warunkowanie

instrumentalne

Reakcja Reakcja Reakcja

Reakcja Mimowolna, automatyczna „Dobrowolna”, działa na środowisko

Nabywanie Nabywanie Nabywanie

Nabywanie Kojarzenie bodźców Kojarzenie reakcji z konsekwencjami Wygasanie

Wygasanie Wygasanie

Wygasanie RW słabnie, jeżeli BW jest wielokrotnie prezentowana bez wzmocnienia Reagowanie słabnie po zaprzestaniu wzmacniania Procesy Procesy Procesy Procesy poznawcze poznawcze poznawcze poznawcze

Rozwijają się oczekiwania, że po BW pojawi się BB

Rozwijają się oczekiwania, że reakcja będzie

wzmacniana Predyspozycje Predyspozycje Predyspozycje Predyspozycje biologiczne biologiczne biologiczne biologiczne Naturalne predyspozycje warunkują, jakie bodźce i reakcje mogą być łatwo ze sobą skojarzone

Organizm najłatwiej uczy się zachowań podobnych do naturalnych; zachowania nienaturalne instynktownie upodabniają się do