Zasady wspólnotowego prawa bankowego - wybrane problemy
12
0
0
Pełen tekst
(2) Filip Grzegorczyk. 94. nia depozytów, powiązań funkcjonalnych władz nadzorczych, deregulacji rozumianej jako znoszenie nadmiernych ograniczeń w działalności bankowej i łagodzenie nadzoru oraz minimalnych standardów. 2. Zasada jednolitego zezwolenia bankowego 2.1. Uwagi wstępne. W literaturze polskiej często dla aktu prawnego zawierającego uprawnienie do prowadzenia działalności bankowej używa się określenia „licencja”. Jednakże dyrektywa bankowa posługuje się pojęciem zezwolenia, podobnie zresztą jak ustawa Prawo bankowe. Tę rozbieżność można by zbagatelizować, gdyby nie fakt, że na gruncie prawa administracyjnego „licencja” i „zezwolenie” nie występują jako pojęcia tożsame. Licencja w prawie administracyjnym jest rozumiana jako decyzja administracyjna ustalająca uprawnienia do wykonywania określonej działalności (niekoniecznie o charakterze gospodarczym) lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności lub zawodu związane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji. Jako typowe przykłady licencji podaje się: licencje lotnicze, licencje przewodnickie, licencje połowowe, licencje sportowe itp. Z kolei zezwolenie jest formą decyzji administracyjnej ustalającej uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego. W polskim prawie ustawodawca często wskazuje expressis verbis tę formę aktu administracyjnego, np.: zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej, zezwolenie na prowadzenie działalności hodowlanej, zezwolenie na nabycie nieruchomości przez cudzoziemca. Warto nadmienić, że zezwolenie wywiera określone skutki także w sferze prawa prywatnego. Skoro zezwolenie pozwala na prowadzenie działalności gospodarczej, to taka decyzja administracyjna wywiera skutki w sferze prawa gospodarczego10. Por. np.: W. Szpringer, Europejskie regulacje bankowe, Warszawa 1997, s. 45 i nast.; L. Oręziak, op. cit., Warszawa 1999, s. 49 i nast. . . Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz.U. nr 140, poz. 939 ze zm.. Celowo pominięto w tym miejscu pojęcie licencji na gruncie prawa cywilnego, ponieważ wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności bankowej ma charakter administracyjno-prawny, jako typowy przejaw reglamentacyjnych funkcji państwa w gospodarce. . . Prawo administracyjne, red. J. Boć, Wrocław 2000, s. 312–313. A. Błaś, op. cit., s. 309–310.. Por. np. art. 494 par. 2 k.s.h. (Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037, ze zm.). 10.
(3) Zasady wspólnotowego prawa bankowego…. 95. Jak już wspomniano, dyrektywa bankowa posługuje się pojęciem „zezwolenie”, przez co zgodnie z art. 1 pkt. 2 dyr. bank. należy rozumieć instrument (akt) wydany w jakiejkolwiek formie przez stosowne władze, na mocy którego zezwolono na prowadzenie działalności instytucji kredytowej. Prawo bankowe, akt pozwalający na podjęcie działalności bankowej nazywa zezwoleniem. Podobnie w Wielkiej Brytanii, podmiot ubiegający się o prowadzenie działalności jako bank obowiązany jest uzyskać authorisation, co należy tłumaczyć właśnie jako zezwolenie11. Wobec powyższego wydaje się zasadne stwierdzenie, że używanie pojęć „licencja” czy „autoryzacja” (będącymi kalkami z języka angielskiego) nie jest do końca prawidłowe, a w języku prawniczym może być mylące. Bardziej poprawne wydaje się używanie pojęcia „zezwolenie”. Ma ono swe źródła w prawie wspólnotowym, jest mocno utrwalone w orzecznictwie i doktrynie prawa polskiego, a ponadto ustawodawca polski obstaje przy używaniu tego właśnie terminu12. 2.2. Definicja zezwolenia. W definicji „zezwolenia” na gruncie prawa wspólnotowego pojawia się sformułowanie „instrument wydany w jakiekolwiek formie przez stosowne władze”. Należy przyjąć, że chodzi tutaj o instrument prawny w znaczeniu jakiegokolwiek aktu prawnego. Forma tego aktu prawnego może być dowolna, ale przy analizie tej reguły należy wziąć pod uwagę specyfikę dyrektywy. Zakres związania dyrektywą jako aktem wspólnotowego prawa pochodnego jest z reguły stosunkowo wąski, ponieważ ogranicza się do jej celu (rezultatu). Państwu będącemu adresatem pozostawia się swobodę co do sposobu wprowadzenia do wewnętrznego porządku prawnego celu (rezultatu) dyrektywy, przy czym, jak słusznie twierdzi C. Mik13, rezultat należy pojmować jako urzeczywistnienie wszystkich merytorycznych przepisów dyrektywy w kontekście ogólnego, zamierzonego celu (rezultatu). Dowolność formy aktu zezwalającego na prowadzenie działalności bankowej ogranicza fakt, że musi on być wydany przez stosowne (kompetentne) władze, innymi słowy, katalog dopuszczalnych form prawnych uzależniony jest od rodzajów aktów prawnych, które mogą być wydawane przez stosowne władze państw członkowskich. Pewne wątpliwości może budzić pojęcie „stosowne (kompetentne) władze”. Otóż, w systemie ustrojowym każdego państwa, zawsze jest kompetentny organ w zakresie wydawania zezwoleń, który posiada umocowanie prawne, gdyż działa na podstawie konkretnej, 11. Banking Act, 1987.. W tej mierze nie przewiduje się zmiany ustawy – Prawo bankowe po uzyskaniu przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej. 12. C. Mik, Europejskie prawo wspólnotowe. Zagadnienia teorii i praktyki, t. 1, Warszawa 2000, s. 499. 13.
(4) Filip Grzegorczyk. 96. publicznoprawnej normy kompetencyjnej, i w zasadzie wydany akt jest aktem administracyjnym (decyzją) albo aktem, który ma moc prawną równą aktowi administracyjnemu (decyzji). Stąd szerokie ujęcie „zezwolenia” na gruncie dyrektywy jest rozwiązaniem poprawnym teoretycznie i wynikającym z przyjętej metody harmonizacji zapewniającej osiągnięcie założonego celu przy jednoczesnym zachowaniu odrębności na poziomie prawa krajowego14. W Polsce, gdzie system prawny uznaje się w tym zakresie za dostosowany do wymogów unijnych, zgodnie za art. 34 i 35 pr. bank., przedmiotowe zezwolenie jest wydawane przez Komisję Nadzoru Bankowego. W polskim porządku prawnym funkcjonują dwa zezwolenia, które łącznie pozwalają bankowi podjąć działalność bankową. Pierwsze z nich to tzw. zezwolenie na utworzenie banku, a drugie to zezwolenie na podjęcie działalności operacyjnej (art. 36 pr. bank.) zwane w języku specjalistycznym licencją operacyjną. Zezwolenia wydawane przez Komisję Nadzoru Bankowego są decyzjami administracyjnymi (art. 11 ust. 1 pr. bank.), a zatem przy ich wydawaniu stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego15 (art. 11 ust. 2 pr. bank.). Mają one moc ostatecznych decyzji administracyjnych (art. 11 ust. 3 pr. bank.). E. Fojcik-Mastalska wskazuje, że redakcja art. 11 pr. bank. jest niemożliwa do zaakceptowania16. Zdaniem autorki, najbardziej kontrowersyjną kwestią jest stwierdzenie, że decyzje Komisji Nadzoru Bankowego i Prezesa Narodowego Banku Polskiego mają moc ostatecznych decyzji administracyjnych. Wydaje się, że skoro art. 1 i 5 k.p.a. pozwalają uznać te organy za organy administracji publicznej dla celów proceduralnych, to ich decyzje powinny być decyzjami administracyjnymi, a nie posiadać jedynie moc decyzji administracyjnych. Na decyzje Komisji Nadzoru Bankowego czy Prezesa Narodowego Banku Polskiego przysługuje skarga do NSA17. 2.3. Skutki transgraniczne jednolitego zezwolenia bankowego. Przed omówieniem skutków jednolitego zezwolenia bankowego, należy wyjaśnić pojęcie „transgraniczności” zezwolenia. Transgraniczność w wypadku jednolitego zezwolenia bankowego polega na tym, że zezwolenie wydawane w jednym państwie członkowskim, z mocy art. 18 dyr. bank., jest uznawane we wszystkich pozostałych, zatem „przekracza” granice państw członkowskich UE. Zezwolenie takie jest wydawane na podstawie materialnego prawa krajowego, które treściowo 14. G. Isaac, M. Blanquet, Droit communautaire general, Paris 2002, s. 144.. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. 2000, nr 98, poz. 1071, ze zm.) 15. 16. Por. Prawo bankowe. Komentarz, red. E. Fojcik-Mastalska, Warszawa 2002, s. 59.. Postanowienie NSA z dnia 19 lutego 1997 r., III SA 1/96, opublikowane w „Prawo Bankowe” 1997, nr 4, aktualne co do samej tezy. 17.
(5) Zasady wspólnotowego prawa bankowego…. 97. jest zdeterminowane przez prawo wspólnotowe (państwa członkowskie ustalając własne normy, kierują się zasadami wyrażonymi w art. 5–8 dyr. bank). Podstawa materialno-prawna ma zatem charakter mieszany. Zezwolenie jest wydawane w zgodzie z wewnętrznym prawem ustrojowym państwa wydającego zezwolenie, które przesądza o kompetencji organu, zatem kompetencja organu jest regulowana prawem wewnętrznym, a nie wspólnotowym. Zezwolenie wydawane jest w zgodzie z wewnętrznym prawem procesowym, tj. w zgodzie z normami przewidującymi sposób jego wydania. Skutki wydania zezwolenia są podwójne: wewnętrzne i zewnętrzne (tak zwane transnacjonalne). Skutki wewnętrzne sprowadzają się do tego, że instytucja kredytowa jest uprawniona do podjęcia działalności bankowej na terytorium państwa wydającego zezwolenie. Skutki zewnętrzne, wyrażone w art. 18 dyr. bank, polegają na tym, że instytucja kredytowa jest uprawniona do podjęcia działalności bankowej na terytorium wszystkich państw Unii Europejskiej, mimo że nie brały one udziału w procedurze wydania zezwolenia. Zezwolenie z art. 1 pkt. 2 i art. 4 dyr. bank., można zatem uznać za akt prawny, który wydawany przez odpowiednie organy danego państwa członkowskiego, na podstawie jego prawa materialnego zharmonizowanego z prawem wspólnotowym, pozwala instytucji kredytowej na podjęcie działalności w państwie wydającym zezwolenie, lecz także w innych państwach członkowskich (tzw. jednolite zezwolenie bankowe). Idea ustanowienia wymogu posiadania jednolitego zezwolenia jest następująca: banki, działając na rynku usług finansowych danego państwa członkowskiego, działają jednocześnie na jednolitym rynku europejskim. W wypadku banków, które są przedsiębiorcami o charakterze szczególnym tak z gospodarczego, jak i ogólnospołecznego punktu widzenia, zasada traktowania narodowego18 nie wystarcza do efektywnej kreacji europejskiego rynku usług finansowych, a z kolei bez tego rynku trudno mówić o pełnej integracji gospodarczej państw członkowskich. Stąd zezwolenie, ważne na terytorium wszystkich państw UE, jest elementem ułatwiającym znacząco wykonywanie swobód wynikających z traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską19, ponieważ uprawnia banki (instytucje kredytowe) do wykonywania uzgodnionych przez państwa członkowskie rodzajów działalności. 2.4. Problem pewności przesłanek wydawania jednolitego zezwolenia bankowego. Istotnym zagadnieniem przy wydawaniu zezwolenia na prowadzenie działalności bankowej może być niejasność kryteriów jego wydawania. Ogólne postanowienia 18. Por. orzeczenie w sprawie Reyners, Case 2/74, Reyners v. Belgium, [1974] ECR 631.. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską w wersji Traktatu amsterdamskiego, O.J. C 340 z dnia 10 listopada 1997 r. 19.
(6) Filip Grzegorczyk. 98. dyrektywy bankowej w zakresie warunków podjęcia działalności przez instytucję kredytową budzą niekiedy wątpliwości. Tak np. art. 6 ust. 1 zd. 2 dyr. bank. nakazuje wydanie decyzji odmownej w wypadku, gdyby członkowie zarządu banku nie mieli dobrej reputacji. W odniesieniu do sformułowania „dostatecznie dobra reputacja” pojawia się element wartościowania. Kolejny przykład może stanowić art. 7 ust. 2 dyr. bank., który nakazuje wydanie decyzji odmownej, w sytuacji gdy właściwe władze nadzorcze nie są przekonane co do „odpowiedniego charakteru” akcjonariuszy lub udziałowców. Tłumaczenie zwrotu suitability jako „odpowiedni charakter” budzi wątpliwości. Słowo charakter należy rozumieć jako zespół cech psychicznych właściwych danemu człowiekowi, przejawiających się w jego postępowaniu, sposobie bycia, usposobieniu. Trudno przyjąć, że prawodawcy wspólnotowemu chodziło o takie właśnie rozumienie słowa „charakter”. Wydaje się, że pojęcie suitability w odniesieniu do członka zarządu oznacza zespół cech danej osoby, który zapewni odpowiednie kierowanie bankiem, a zatem to pojęcie należy rozpatrywać jedynie w odniesieniu do kompetencji zawodowych osoby fizycznej. Pojęcie suitability w ustalonym wyżej znaczeniu nie może mieć zastosowania w odniesieniu do inwestorów (akcjonariuszy) instytucjonalnych. Odpowiedź na pytanie, czym jest „charakter” inwestora instytucjonalnego, budzi wątpliwości nie do pokonania. Być może chodzi tu o tzw. „dobrą sławę”. Wobec tak nieostrych kryteriów wydaje się, że zakres swobodnego uznania organu nadzorującego jest zbyt duży. Bardzo ogólne kryteria dotyczące kompetencji członków zarządu czy ich dobrej reputacji można określić intuicyjnie, ale intuicja nie zastępuje obiektywnych kryteriów, które powinny być przesłankami wydania zezwolenia. Im więcej niesprecyzowanych kryteriów, tym więcej swobodnego uznania organu, które przy wydawaniu zezwolenia nie powinny być brane pod uwagę20. W sprawie ogólności kryteriów wypowiedział się Trybunał Europejski, rozpatrując spór Komisji Europejskiej przeciwko Włochom21. Pierwsza dyrektywa bankowa22 miała na celu ograniczenie stosowania swobodnego uznania, z którego w nadmiarze korzystały organy nadzorcze niektórych państw członkowskich. Z tego punktu widzenia należy w taki sposób wprowadzać dyrektywy do krajowych porządków prawnych, aby uczynić zadość postulatowi przejrzystości i pewności prawa. Ciągłe zmiany przepisów prawnych oraz brak należytego zapoznawania zainteresowanych z kryDoktryna prawa administracyjnego uznaje, że zezwolenie powinno być decyzją administracyjną związaną. 20. 21. Case 300/81 – Commission v. Italy [1983] ECR 449.. 77/780/EEC – First Council Directive of 12 December 1977 on the coordination of the laws, regulations and administrative provisions relating to the taking up and pursuit of the business of credit institutions, O.J. nr L 322 z 17 grudnia 1977 r., Skodyfikowana dyrektywa bankowa nie zmienia przepisów I czy II dyrektywy bankowej w omawianym zakresie. 22.
(7) Zasady wspólnotowego prawa bankowego…. 99. teriami i sposobami podejmowania stosownych decyzji należy, według Trybunału, uznać za niewłaściwe implementowanie dyrektywy. W prawie polskim kwalifikacje kandydatów na członków rad nadzorczych i zarządów banków określają art. 22 ust. 6 i 7 pr. bank. oraz art. 30 ust. 1 pkt 2 i 3 pr. bank. W myśl tych przepisów, Komisja Nadzoru Bankowego odmawia wyrażenia zgody na powołanie dwóch członków zarządu (w tym prezesa), jeśli byli oni karani za przestępstwa z winy umyślnej oraz jeśli przeciwko nim prowadzone jest postępowanie karne lub skarbowe. W sytuacji zaś gdy kandydaci na członków zarządu w poprzednich miejscach pracy spowodowali udokumentowane straty finansowe, nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem, a także gdy brakuje co najmniej dwóch osób posiadających wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do kierowania bankiem, Komisja Nadzoru Bankowego może odmówić zgody na ich powołanie. Wątpliwości interpretacyjne rodzą zwroty „daje rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem”, czy „odpowiednie doświadczenie” i „odpowiednie wykształcenie”. Pojęcia te mają charakter nieostry. Wydaje się, że zezwolenie na prowadzenie działalności bankowej pozostaje w sprzeczności z zasadami udzielania zezwoleń jako związanych decyzji administracyjnych. Trudno jednak postawić zarzut niezgodności ustawy Prawo bankowe z przepisami dyrektywy bankowej, gdyż jej regulacje również cechuje brak ostrości. Zasadne wydaje się twierdzenie, że nazbyt duża swoboda pozostawiona organowi nadzoru bankowego jest w sprzeczności z cytowanym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości23. Wykazanie, że niejasność kryteriów podlegających ocenie ze strony organu nadzoru bankowego oraz zbyt duża swoboda pozostawiona temu organowi stanowi niewłaściwe implementowanie dyrektywy bankowej, może w przyszłości rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą po stronie polskiego Skarbu Państwa. 3. Zasada wzajemnego uznawania 3.1. Uwagi wstępne. Dyrektywa bankowa wprowadza rozróżnienie pomiędzy pozycją prawną instytucji kredytowych, które wykonują w państwie pochodzenia oraz w innym państwie członkowskim rodzaje działalności wskazane w załączniku I dyr. bank.24, a pozycją prawną instytucji kredytowych, które wykonują w państwie pochodzenia oraz w innym państwie członkowskim rodzaje działalności, które nie są zawarte w wymienionym załączniku.. 23 24. Por. przypis 22. Por. przypis 3..
(8) Filip Grzegorczyk. 100. Do instytucji kredytowych, które wykonują rodzaje działalności wyszczególnione w załączniku, należy stosować art. 18 dyr. bank. Stanowi on, że każda instytucja posiadająca zezwolenie, o którym mowa w art. 4 dyr. bank., może prowadzić na terytoriach wszystkich państw członkowskich określone w załączniku rodzaje czynności na tej tylko podstawie, że uzyskała wspomniane zezwolenie, a władze nadzoru bankowego tych państw uznają to zezwolenie „ufając” w jakość procedur stosowanych we wszystkich państwach członkowskich UE (idea wzajemnego uznawania)25. A contrario można dojść do wniosku, że w zasadzie nie jest możliwe prowadzenie tych rodzajów działalności, które nie są wyszczególnione w załączniku. Jest to jednak pogląd zbyt daleko idący, gdyż w wypadku działalności, o której załącznik milczy, nie ma zastosowania zasada wzajemnego uznawania. W tym wypadku wykonywanie przedmiotowej działalności podlega ogólnym przepisom traktatowym, a zatem przede wszystkim zasadzie traktowania narodowego26. Ponadto państwo przyjmujące ma prawo zabronić instytucji kredytowej wykonywania pewnych rodzajów czynności na podstawie klauzuli ochrony dobra powszechnego27, nawet jeśli dana instytucja jest uprawniona w myśl prawa swego państwa pochodzenia do wykonywania wspomnianych czynności. Ograniczenia nie mogą jednak przyjmować charakteru dyskryminacyjnego, nie mogą też naruszać zasady proporcjonalności28. Środki prawne podejmowane przez państwo przyjmujące są przedmiotem kontroli ze strony Trybunału. 3.2. Skutki objęcia zasadą wzajemnego uznawania niektórych usług. Załącznik I do dyr. bank. obejmuje, jak już wspomniano, tylko niektóre spośród usług finansowych i tylko one objęte są zasadą wzajemnego uznawania. W związku z tym w doktrynie29 wyróżnia się trzy następujące sytuacje: 1) gdy instytucja kredytowa otrzymała w państwie pochodzenia zezwolenie na prowadzenie rodzajów działalności określonych w załączniku, 25 Cases and Materials on European Union Law, G. Bermann, R. Goebel, W. Davey, E. Fox, ed. West Group, 2002, s. 1195. 26. Por. orzeczenie w sprawie Reyners: Case 2/74, Reyners v. Belgium, [1974] ECR 631.. Klauzula dobra powszechnego rozwijana szeroko w orzecznictwie ETS, por. np. orzeczenie w sprawie Alpine Investment BV Case C-384/93 [1995], „Art. 47 TWE nie pozbawia państw członkowskich możliwości wydania przepisów krajowych, które ze względu na konieczność ochrony zaufania inwestorów do narodowych rynków finansowych wprowadzają zakaz telefonicznego zwracania się do klientów z innych państw członkowskich bez zaproszenia ze strony tych klientów i w celu oferowania im usług związanych z towarowymi transakcjami terminowymi”. 27. 28 Zasada proporcjonalności przewiduje możliwość podejmowania określonych środków, gdy tylko środki te są konieczne i niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych celów określonych w prawie wspólnotowym, por. Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, red. J. Barcz, Warszawa 2002, s. 74. 29. M. Dassesse, S. Isaacs, G. Penn, op. cit., s. 34–36..
(9) Zasady wspólnotowego prawa bankowego…. 101. 2) gdy zezwolenie otrzymane w państwie pochodzenia nie pozwala na prowadzenie określonego rodzaju działalności wskazanej w załączniku, 3) gdy instytucja kredytowa otrzymała w państwie pochodzenia zezwolenie na prowadzenie w państwie przyjmującym działalności innej niż określona w załączniku. Tylko w pierwszej z wymienionych sytuacji bank może w pełni korzystać z zasady wzajemnego uznawania i zasady jednolitego zezwolenia. Sytuacje drugą i trzecią odróżnia od pierwszej niemożność pełnego korzystania z dobrodziejstwa jednolitego zezwolenia. W drugiej sytuacji bank ma zakaz wykonywania w krajach przyjmujących tych czynności, których nie może wykonywać w kraju pochodzenia. Innymi słowy, jeśli krajowe władze nadzorcze określają w zezwoleniu zakres przedmiotowy działalności banków w kraju pochodzenia, to automatycznie zdeterminowany jest zakres przedmiotowy działalności tego banku w państwie przyjmującym, chyba że zezwolenie pozwala na wykonywanie pewnych rodzajów działalności tylko poza krajem pochodzenia, a mieści się to w ramach określonych załącznikiem I dyr. bank. Z kolei w trzeciej sytuacji bank ma zakaz wykonywania w krajach przyjmujących czynności, które może wykonywać w kraju pochodzenia. Tutaj korzystanie z dobrodziejstwa jednolitego zezwolenia jest niemożliwe. Jednak jednolite zezwolenie znajduje podstawę prawną w dyrektywie, a nie w Traktacie, dlatego bank chcący działać w innym państwie członkowskim może powołać się na przepisy Traktatu, niezależnie od postanowień dyrektywy. Problem ewentualnego świadczenia tych usług w państwie przyjmującym należy rozpatrywać w aspekcie zgodności konkretnego zezwolenia bankowego z traktatowymi przepisami o swobodzie przedsiębiorczości. 4. Zasada nadzoru państwa pochodzenia 4.1. Uwagi wstępne. Banki mogą prowadzić swą działalność w następujący sposób: – poprzez filię (subsidiary) będącą odrębną osobą prawną kreowaną według prawa państwa przyjmującego, a wobec spółki–matki pozostającą jedynie w zależności kapitałowej, – poprzez oddział (branch) stanowiący podległą centrali jednostkę organizacyjną, nieposiadającą osobowości prawnej i działającej na rachunek centrali, – poprzez świadczenie usług30. 30 Chodzi o świadczenie usług w rozumieniu Traktatu rzymskiego; na uboczu pozostawiam problematykę delimitacji swobód prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia usług, por. N. Półtorak, Świadczenie usług a zakładanie przedsiębiorstw według prawa Wspólnot Europejskich, „Państwo i Prawo” 1999, z. 2, s. 52 i nast..
(10) 102. Filip Grzegorczyk. W pierwszej z wyróżnionych sytuacji mamy do czynienia z założeniem przez bank A z państwa X nowego banku B w państwie Y, przy czym bank B jest zależny (kapitałowo) od banku A. Jednakże bank B podlega nadzorowi bankowemu kraju Y, ponieważ to jest państwo jego pochodzenia, mimo że kapitał pochodzi z państwa X. W drugiej i trzeciej sytuacji zasada home country control działa w pełni. Bank A z państwa X prowadzi działalność poprzez oddział założony w państwie Y albo świadczenie w państwie Y usługi. Zasada nadzoru państwa pochodzenia w swej istocie polega właśnie na tym, że mimo działania na terytorium państwa Y, bank w dalszym ciągu podlega nadzorowi bankowemu państwa X jako nadzorowi państwa swego pochodzenia, a władze nadzorcze państwa przyjmującego w zasadzie zobowiązane są do respektowania takiego układu kompetencyjnego. Dyrektywa bankowa stawia jedynie pewne warunki o charakterze proceduralnym. 4.2. Zagadnienia proceduralne związane z zasadą nadzoru państwa pochodzenia. Na mocy art. 20 dyr. bank. na instytucji kredytowej chcącej założyć oddział na terytorium innego państwa ciąży obowiązek notyfikacji tego zamiaru władzom nadzorczym państwa pochodzenia łącznie z podaniem informacji określających państwo przyjmujące, program działalności oraz nazwiska osób kierujących oddziałem. O ile władze nadzorcze państwa pochodzenia nie mają zastrzeżeń co do struktury organizacyjnej lub kondycji finansowej instytucji kredytowej, uzyskane informacje przekazują władzom nadzorczym państwa przyjmującego w terminie trzech miesięcy od daty notyfikacji. W wypadku pojawienia się zastrzeżeń i udzielenia decyzji odmownej należy o tym poinformować wnioskującą instytucję kredytową i jednocześnie decyzję odmowną uzasadnić. Przekroczenie przez władze nadzorcze wskazanego terminu powoduje, że instytucja może bez przeszkód założyć oddział. Jeśli ma ulec zmianie stan faktyczny, na podstawie którego instytucja kredytowa sporządziła i przekazała informację dla władz nadzorczych, instytucja kredytowa zobowiązana jest do poinformowania o tym władz nadzorczych z wyprzedzeniem jednego miesiąca. Analogiczną sytuację w odniesieniu do swobody świadczenia usług przewiduje art. 21 dyr. bank. Podstawowa różnica polega na tym, że podmiot chcący rozpocząć świadczenie usług w państwie przyjmującym ma obowiązek notyfikacji tego zamiaru władzom nadzorczym państwa pochodzenia lub, zależnie od własnej woli, państwa przyjmującego. Informacja ma zawierać określenia rodzajów działalności sporządzone na podstawie załącznika I dyr. bank..
(11) Zasady wspólnotowego prawa bankowego…. 103. 5. Wnioski Wprowadzenie do porządku prawnego Unii Europejskiej trzech omówionych zasad usunęło większość przeszkód w efektywnym wykonywaniu swobód prowadzenia działalności gospodarczej i świadczenia usług. Wejście w życie tych zasad 1 stycznia 1993 r. zbiegło się w czasie z liberalizacją większości usług bankowych i finansowych związanych z przepływem kapitału, co nastąpiło na skutek przyjęcia dyrektywy nr 88/36131. Znaczący postęp, przybliżający ideę jednolitego rynku usług bankowych nie powinien jednak przesłaniać realnych problemów oczekujących na rozwiązanie. Po pierwsze, należy zaakcentować kwestię wzajemnego uznawania pozostającą w ścisłym związku z załącznikiem I dyr. bank. Wydaje się, że w tym aspekcie trzeba postulować stopniowe rozszerzanie katalogu rodzajów działalności podlegających zasadzie wzajemnego uznawania. Przyjmując, że wypracowane zasady stanowią dogodne ramy formalne, aktualnym celem powinno stać się znaczne poszerzenie ich zakresu merytorycznego. Końcowym etapem zmian w prawie wspólnotowym byłoby wprowadzenie regulacji przewidującej, że wszystkie usługi bankowe i finansowe podlegają zasadzie wzajemnego uznawania. Po drugie, pewne kontrowersje mogą budzić obowiązki notyfikacyjne (mimo zasady home country control). Wydaje się, że stanowią one swego rodzaju zaprzeczenie automatyzmu przewidzianego w zasadzie nadzoru państwa pochodzenia. Na uwagę zasługuje również postulat przyznający państwu przyjmującemu prawo do informacji o sytuacji w sektorze bankowym na jego terytorium, zwłaszcza że działalność bankowa tradycyjnie poddana jest reglamentacji prawnej. Stąd wątpliwe wydaje się przyjęcie w bliżej nieokreślonej przyszłości rozwiązań zapewniających bezwzględną realizację zasady nadzoru państwa pochodzenia. Po trzecie, należy zwrócić uwagę na postulat konkretyzacji wymogów stawianych założycielom banków, tak aby ograniczyć względnie dużą swobodę organów nadzoru bankowego w tym zakresie. Ograniczenie swobodnego uznania wpisuje się w szerszy problem przejrzystości i zbliżania organów władzy do obywateli, co stanowi swoistą bolączkę systemu prawnego Unii Europejskiej. Wydaje się jednak, że wprowadzenia stosownych regulacji można spodziewać się ze strony państw członkowskich. Regulacje te powinny pozostawać w zgodzie z ramami nakreślonymi przez wspólnotowe prawo bankowe, a także ogólnym trendem „przejrzystości” (tansparency). Warto także zaakcentować konieczność zachowania pewnej elastyczności norm prawnych, aby odpowiadały one wymogom praktyki obrotu gospodarczego. Cuncil Directive 88/361 of 24 June 1988 for the implementation of Article 67 of the Treaty, O.J. nr L 178 z 8 lipca 1988 r. 31.
(12) 104. Filip Grzegorczyk. Podsumowując, należy stwierdzić, że regulacje de lege lata, choć wymagają poszerzenia swego zakresu i częściowej nowelizacji, pozwalają ze spokojem i pewną nadzieją spoglądać na rozwój jednolitego rynku bankowego. Principles of Community Banking Law. Selected Issues Directive 2000/12/EC of the European Parliament and of the Council of 20 March 2000 relating to the taking up and pursuit of business by credit institutions has replaced a number of directives. The Directive is an important instrument in achieving the single market from the perspective of both the freedom of establishment and the freedom to provide services with respect to credit institutions. There are three basic principles on the Communities’ internal banking market: – mutual recognition of supervisory standards, – single banking authorisation, – home country supervision (control). In this article, the author analyses these principles in detail in light of the freedom of establishment and freedom to provide services, as a higher level of economic and legal integration. The implementation of the banking directive in Polish national law is also broadly discussed..
(13)
Powiązane dokumenty
In this paper a novel approach to the design of robust detection thresholds for uncertain nonlinear systems was pro- posed, leading to theoretically sound probabilistic guarantees
Przez wprowadzenie wielkości stochastycz nych lub innych zależności określających okres użytkowania, przez określanie współczynni ków jako rozkładów
Rozdział o pokarmach ekspansywnych i ściągających powinien być zacyto wany w całości, gdyż jest napisany w podobnym stylu jak niżej (str. 251) — „Do najbardziej
[r]
A jest On obecny przez swą istotę (per essentiam) i przez pragnienie; pożądamy Go już przez to pragnienie, gdyż ono suponuje Jego obecność. Ciemności jeszcze
Stwierdzono, Ŝe zastosowanie płuŜnego systemu uprawy roli istotnie zwiększało w warstwie ornej: zawartość próchnicy po zbiorze ziemniaka, fosforu przed siewem i
[r]
Przeprowadzona analiza wydatków z budżetu samorządu miejskiego jest przykładem możliwości wykorzystania audytu wewnętrznego jako narzędzia racjonalizacji wydatków danej
