Historia i dzień dzisiejszy Glisna

Czesław Osękowski

Historia i dzień dzisiejszy Glisna

Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 4, 331-333

N a d w a r c i a ń s k i Ro c z n i k

Hi s t o r y c z n o- Ar c h i w a l n y N R 4 - RO K 1997

Czesław O sękow ski Zielona Góra

Historia i dzień dzisiejszy Glisna

W Instytucie H istorii W yższej Szkoły P edagogicznej w Zielonej Górze opracow yw ana je st historia G lisna (niem . G leißen). M iejscow ość ma swoją specyfikę. Z aznaczyła się ona zarów no w czasie przynależności wsi do Niemiec, tj. przed 1945 rokiem , ja k i po tym okresie, gdy podobnie jak i pozostałe poniem ieckie ziem ie na w schód od O dry i N ysy Łużyckiej

przekazana została Polsce.

Praca składać się będzie z trzech części. P ierw sza z nich to historia miejscowości obejm ująca okres od pierw szych w zm ianek o je j pow staniu z 1421 roku, aż po 1945 rok, opracow ana n a podstaw ie polskiej i niem iec­ kiej literatury oraz w oparciu o źródła archiw alne.

W najdaw niejszych czasach często zm ieniali się w łaściciele lub współwłaściciele G lisna. W edług pierw szych w zm ianek o m iejscow ości w XV wieku były to rodziny Zynnitów , O tw ich i Pennigków . Pom iędzy rokiem 1461 i 1463 w posiadanie d óbr glisnieńskich w eszli W aldow ow ie. Odtąd przez około 300 lat G lisno pozostaw ało w rękach tej starej, rozga­ łęzionej w M archii rodziny. W drugiej połow ie X V III w ieku część m iej­ scowości znajdow ała się w rękach barona G ottloba von T roschke, część była własnością F ryderyka W ilhelm a von Poser. O koło 1800 roku w yłącz­ nym właścicielem G lisna był F. W. v. Poser. W łaśnie on w 1793 roku wzniósł pałac i założył park ze sztuczną ruiną, pod koniec X V III w ieku uruchomił ałuniam ię, a w latach dw udziestych X IX w ieku założył fabry­ kę jedwabiu i słynne sw ego czasu uzdrow isko. Sprzyjające w arunki k li­ matyczne i środow isko geograficzno-przyrodnicze zadecydow ały, że G

li-332 C z e sla w O sękowski sno uznano za m iejscow ość a tra k c y jn ą p o d w z g lę d e m tu ry sty c zn y m i w ypoczynkow ym . Z w łaszcza w pie rw sz ej p o ło w ie X IX w ie k u w ieś od­ w iedzana była b ardzo chętnie, n aw et p rz e z m ie sz k a ń c ó w B e rlin a . W 1816 roku w G liśnie m ieszkało 497 osób, zaś w 1848 ro k u 90 0 . O d lat trzydzie­ stych XIX w ieku w łaścicielem m ajątk u b ył Isra el M o se s H en o c h . W 1837 roku w ybudow ał istniejący do d z iś k o śc ió ł, za ło ż y ł m a u z o le u m , do któ­ rego przeniósł kartusze h erb o w e d aw n y c h w ła śc ic ie li m a ję tn o śc i i patro­ nów kościoła oraz ro zbudow ał pałac. W X IX w ie k u w ła ś c ic ie le Glisna zm ieniali się często. B yły to k o le jn o ro d z in y N e u m a n n ó w , Bernhardów, D ónnerów oraz od 1856 roku W artenbergów . N a p rz e ło m ie X IX i X X wie­ ku G lisno straciło na znaczeniu, ch o c ia ż n ad a ł p o z o s ta w a ło w a ż n y m ośrod­ kiem produkcji rolniczej. P o d czas p ie rw sz e j w o jn y św ia to w e j na różnych frontach poległo 53 m łodych m ę ż c z y z n z G lisn a , je s z c z e w ięcej ofiar przyniosła druga w ojna. W 1945 ro k u d o m ie js c o w o ś c i w esz ły wojska radzieckie. P ie rw sz ą c z ęść k sią ż k i k o ń c z ą w s p o m n ie n ia niem ieckich m ieszkańców G lisna.

D ruga część książki to h isto ria m ie jsc o w o śc i w la ta c h 1945-1989. D ecyzją polskich w ładz p ań stw o w y c h p ó ź n ą w io s n ą 1945 roku Glisno przeznaczone zostało d o z a sie d le n ia p rz e z o s a d n ik ó w w o jskow ych, tj. zdem obilizow anych żołn ierzy i ich ro d zin . W ła ś n ie ta k a te g o ria stanowi­ ła najw iększą grupę o sie d lo n y c h w e w si p o w o jn ie . W k onsekw encji za­ decydow ało to o ch a rak te rz e m ie jsc o w o śc i, je j r o z w o ju gospodarczym oraz stosunkach społecznych. P rz e z p o n a d c z te rd z ie ś c i pow ojen n y ch lat ludność G lisn a u trzy m y w a ła się z w ła s z c z a z p ra c y n a ro li, p rzy czym koegzystow ały w niej trzy fo rm y w ła sn o śc i ro ln ic z e j: p ry w a tn a , spółdziel­ cza i państw ow a. C z ęść m ie sz k a ń c ó w G lis n a p r a c o w a ła w zakładach pra­ cy i instytucjach n ajbliższych m iast, p rz e d e w sz y s tk im w S u lęcinie. Miesz­ kańcy w si p rzeżyw ali w o k re sie p o w o je n n y m la ta d o b re i złe. Byli nękani przez w ładze w o k resie sta lin o w sk im , ż y w o re a g o w a li n a w ydarzenia po­ lityczne w kraju i na św iecie, u c z c iw ie p ra c o w a li i tro sz c z y li się o swoje rodziny. L osy m ie sz k ań có w G lisn a p r z e d s ta w io n e z o s ta ły n a tle

ogólnej

sytuacji politycznej i g o sp o d a rc ze j w k ra ju , p o c z y n a ją c o d

osadnictwa,

poprzez org an izację ży cia w e w si, la ta s ta lin o w s k ie , sześćdziesiąte, sie­ d em dziesiąte, o k res „ S o lid a rn o śc i” , n a p o c z ą tk a c h tra n sfo rm a c ji

ustrojo­

w ej w kraju kończąc.

T rzecią część k sią żk i sta n o w i ra p o rt z b a d a ń te re n o w y ch , który je s t w ynikiem w sp ó ln e g o p rz e d s ię w z ię c ia p ra c o w n ik ó w n aukow ych i stu*

Historia i dzień d zis ie js zy G lisna

333

dentów z F reie U n iv ersität w B erlinie i W yższej Szkoły P edagogicznej w Zielonej G órze. B a d an ia p rze p ro w ad z o n e zostały w dniach 10-16 paź­ dziernika 1995 ro k u . P o d staw o w ą te ch n ik ą badaw czą był w yw iad za po­ mocą kw estio n ariu sza, któ ry zaw ierał za ró w n o pytania zam knięte, ja k i otwarte, p o zw a lając e an k ieto w an y m na sw obodne w ypow iedzi. Spośród 124 rodzin za m ie szk a ły c h w G lisnie badaniam i objęto 65, co stanow iło 52 procent. P rzy stęp u jąc do pracy za m ierzan o przede w szystkim uzyskać socjologiczny o b raz w si, u stalić skutki w p ły w u transform acji ustrojow ej w Polsce po 1989 roku oraz zbadać preferen cje życiow e pojedynczych osób i całych rodzin.

Po 1989 roku n astąp ił upadek spółdzielni produkcyjnej, PG R zban- knitował - je g o zasoby przejęła A g en cja W łasności Rolnej Skarbu P ań­ stwa. Ludzie za trudnieni w spółdzielni i PG R stracili pracę. Także i indy­ widualni rolnicy nie m ogli odnaleźć się w now ej sytuacji i pow ażną część gruntów zaczęli od ło g o w ać. B ezro b o cie na wsi pow iększyła grupa osób zwolniona z zakładów i instytucji w najb liższy ch m iastach, znajdująca dotąd zatrudnienie zw ła sz cza w S ulęcinie. B adania w skazują, że ludzie zatrudnieni dotąd w sp ó łd z ie lcz y m i pań stw o w y m sektorze rolnym nie mogą odnaleźć się w n ow ej sytuacji g ospodarczej kraju. S ą niem al bez­ radni, nastaw ieni ro szc ze n io w o i w w ięk szo śc i uw ażają, że stała im się krzywda.

W yraźna w ięk szo ść m ie sz k ań có w G lisn a p opiera je d n a k zm iany polityczne, ja k ie n astąp iły w P olsce p o 1989 roku. N ie obaw iają się także otwarcia granic, zb liże n ia Polski d o E u ro p y o raz ew entualnej ekspansji kapitału niem ieckiego. W rę cz p rzeciw n ie, u w ażają je g o napływ za szansę na znalezienia a tra k cy jn e j fin an so w o pracy, p o p raw ę w łasnej sytuacji materialnej i popraw ę b y tu sw ego i sw ojej rodziny. S ą je d n ak w przew a­ dze przeciwni sp rze d aż y ziem i o b co k ra jo w c o m , zw łaszcza N iem com . Ludność G lisna o p o w iad a się za dobrym i stosunkam i polsko-niem iecki­ mi. choć w iększość b ad an y ch nie p o trafiła określić, ja k rozum ie problem . Mieszkańcy oceniają, że w ostatn ich kilku latach n astąpiła degradacja ich miejscowości, p o dobnie ja k i w ięk szo ści sąsiednich wsi. Pozytyw nie jednak odnoszą się do ak tu aln eg o m iejsca zam ieszk an ia i nie w yobrażają sobie, aby mogli je zm ienić. G lisno i n ajb liższą okolicę uw ażają za sw oją ..małą ojczyznę” . P o p ierają d ecy zje w ładz, m ające na w zględzie ochronę naturalnego środow iska o raz rozum ieją, że tu rystyka i agroturystyka sta­ nowi szansę rozw oju gm in y L ub n iew ice, w tym także G lisna.