a c t a U N I V E R S I T A T I S L O O ľ l E N S I S FOLIA OECONOMICA 83. 19 8 8 _________________
Jerzy Walewicz*. L e c h o s ł a w Nykiel**
EFEKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA
W Y B R A N Y C H SYSTEMÓW K O N S T R U K C Y JNO-MONTAŻOWyCH STOSOWANYCH W SPOlOZ I E LCZYM BUDOWNICTWIE M I E S Z K A N I O W Y M
W LOOZI
Uspołecznione w i e iorodzinne budownictwo m i e s z kaniowe jest w d a l szym ciągu zdominowane przez technologię wielkopłytową. W p r a w -dzie w skali kra ju udział tej metody zmniejszył się z 7B.3X w roku 1980 i 7 7 , Z* w 1981 do 71,5* w roku 1983 , tym niemniej w i e
-logodzinne b u d o w n i c t w o mieszkaniowe (a więc i spółdzielcze) w Ł o -dzi nadal jest reaI izowane niema I wyłącznie m e t o d ą wielkopłytową.
Z rozwojem metody wielkopłytowej wiązano nadz ieje na p r z y spieszenie tempa wzrostu rozmiarów budownictwa mies z k a n i o w e g o d z i ę -ki w y k o r zystaniu elektów stosowania przemysłowej produkcji e l e -m e ntów prefabrykowanych. Spodziewano się również korzyści p o l e -gających na skróceniu cykli realizacji budynków, obniżeniu p r a c o -chłonności budownictwa m ieszkaniowego oraz obniżenia jego Jedno-stkowych kosztów. Korzyści te miały być szczególnio widoc zne przy stosowaniu systemów wielkopłytowych o n a j w y ż s z y m stopniu u p r z e m y -słowienia, dla których elementy prefabrykowane o w y s o k i m stopniu wykończenia wytwarzane są w stacjonarnych zaKładach - tzw. fabry-kach domów", charakteryzujących się w y s o k i m s t o pniem mechanIzacJi Produkc J i .
Or, adiunkt w Zakładzie Ekonomiki Budownictwa i Inwestycji Instytutu Ekonomiki Produkcji UŁ.
Mgr, asystent w Zakładzie Ekonomiki Budownictwa 1 Inwestycji Instytutu Ekonomiki Produkcji UŁ.
1 Na podstawie danych Rocznika Statystycznego 1984 GUS, tab. 14 <358), s. 257.
D o ś w iadczenia szeregu lat stosowania technologii w i e l k o p ł y t o -wej, w tym również szeregu systemów opa rtych na fabrycznej p r o -dukcji elementów, ws ka zuję jednak, że technologia ta nie Jest w c a -le jednoznacznie kon ku re nc yj na w stosunku do Innych technologii up rzemysłowionych (w Ie IkobI o k o w a , monol it yc zna , szkieletowa), a n a -wet do tradycyjnej udoskonalonej. Ogro mn e nakłady po niesione na stworzenie bazy pr odukcyjnej bud ow nictwa wielk o p ł y t o w e g o w p o s t a -ci stu kil kudziesięciu dużych wytwórni prefab r y k a t ó w nie p r z y -ni os ły efektu w postaci roz więzanla n a j p i l n iejszych p r o blemów mieszkanio wy ch . Sy tuację pogorszył Jeszcze kryzys e konomiczny p o -cz ąt ku lat os ie mdziesiątych, którego n a s t ę p s t w e m było znaczne zmniej sz en ie rozmi ar ów bud ow nictwa m i e s z k a n i o w e g o w porównaniu z k o ń c e m poprzedniej dekady. Ws k a z u j e to na koniec z n o ś ć p rowadzenia w nikliwych analiz efektywności sys te mó w st os owanych w bud ownictwie m ieszka ni ow ym , l.epsze efekty w za kresie zas pok aj an ia potr ze b m i e
-sz kaniowych m o żna bę dz ie b o w i e m uzyskać dzięki p r e f e r o w a n i u sy s-temów efe ktywniejszych ekonom iczni e przy jed noczesnym e l i m i n o w a -niu bądź ulepszaniu systemów n i e e f ektywnych - drogich, k a p i t a ł o chłonnych, m a t e r lałochłonnych, a przy tym często nie daj ęcych s p o -dziewanych efekt ów w zakresie obniż an ia praco ch ło nn oś ci b u d o w n i c -twa .
W n i n i e j s z y m opra co wa ni u przep r o w a d z o n a zo stanie szczegółowa anal iz a eko nomicznej efektywności dwóch sys temów wielk o p ł y t o w y c h stosow an yc h od wielu lat w w i e l o r o d z i n n y m budown i c t w i e m i e s z k a -n i o w y m w Łodzi. Pi er wszy z nich to lokalny, łódzki sys t e m " D ą -browa" baz uj ąc y na poligonowej wytwórni prefabry ka tó w, któ re na plac bu dowy dosta rc żo ne są w stanie nie w y k o ń c z o n y m (prace w y -k ończe n i o w e w zasadzie w całości wykonywane są na pla c u budowy). Drugi, to m a j ą c y zasięg o g ó l n o k r a j o w y , a w Łodzi stos ow an y od 1972 r. system "Szczeciński". W tym systemie p r e f a b r y k a t y o w y s o -k i m stopniu w y-kończenia wy tw ar zane są w sta cjonarnej "fabryce domów", po zmonto wa ni u Ich do w y k onania na plac u bud ow y pozo st aj e stos un ko wo niewielki zakres robót wykończe ni ow yc h.
Ana li za obejm uj e okres pięcioletni 1976-1980, który genera ln ie charaktery zo wa ł się w y s o k i m s t opniem wy kor z y s t a n i a zdolności p r o -duk cy jn ej w bad anych kombina ta ch . P ó ź n iejsze lata pr z y n i o s ł y o- b niżenie wielkości r e a I Izowanych zadań rzeczow yc h I wykor z y s t a n i a zdolności produkcyjnej, toteż ich uwz gl ęd nienie m o g ł o b y wpł yn ąć zniekszta ł c a j ą c o na wyniki pre ze nt owanej analizy.
1. C h a r a k t r e rystyka badanych > y » temów _k o n strиксу jno-montażowych
1.1. S y stem "D ą b r o w a "
Jest to system regionalny, jeden z najstarszych stosowanych w budownictwie łódzkim. W pracowni projektowej Łódzkiego P r z e d s i ę -bior stwa Budownictwa W ielkopłytowego “Dąbrowa" (obecnie nosi ono nazwę Łódzki Kombinat Budowlany "Południe") powstało szereg k o
-lejnych mutacji tego systemu, z których najbardziej znane sy "D ą -browa 61", "Dą-browa 64 A", "Dą-browa 70" oraz obecnie realizowana “Dąbrowa 78", która, w odróżnieniu od poprzednich, opracowana z o -stała przez "Mlastoprojekt" Łódź - Miasto przy ścisłej współpracy z ŁKB "Południe".
Budynki w tym systemie wnoszono przewa żnie w południowej c z ę -ści Łodzi (osiedla; Dąbrowa, Zarzew, Czer wony Rynek, Chojny-Zatorze a ostatnio W l d z e w - W s c h ó d ) . W rozwiązaniach projektowych systemu "Oąbrowa 78" spełniono wymagania nowego normatywu p o w i e r z c h n i o w e -go, eliminując Jednocześnie mankamenty, jakie występowały p o p r z e -dnio w zakresie układu funkcjonaIno-przestrzennego. Płyty stro-powe zostały pogrubione do 16 cm, wprowadzono dodatkowo r o z p i ę -tość 480 cm, a ponadto objęto prefabrykacJą ścianki działowe p i w -nic, które dawniej wykonywano były z cegły. R o z w i ązania p o z o s t a łych elementów nie uległy zmianie w stosunku do poprzednich w e r -sji s y * t e m u .
Obiekty wznies ione systemem "Dąbrowa" m ają poprzeczny układ konstrukcyjny przy rozstawie ścian nośnych 240, 360, 480 c m i głę-' bokoścl traktu 2 x 510 cm. Podstawowe elementy konstrukcyjne c h a -rakteryzują się następującymi parametrami:
- płyty stropowe pełne o grubości 16 cm z betonu В 200,
wewnętrzne ściany nośne płyty beto nowe I żelbetowe o g r u b o
-ści 1fc cm, ’
- podłużne ściany zewnętrzne bloki podoki enne I filarki m i ę -dzyokienne z planogazoslIIkatu o grubości 24 cm,
- ściany szczytowe dwuwarstwowe, warstwa konstrukcyjna g r u b o -ści 14 c m z betonu В 150 i В 200 warstwa izolacyjna z bloczków p I anogazosi I ikatowych o grubości 24 cm,
- ściany nośne piwnic - beto nowe płyty prefabrykowane o g r u b o -ści 16 cm. !
Pref ab rykacją objęto również el em en ty obudowy dźwigów, st ropo-dachy, elementy klatek schodowych, loggl I b alkonów oraz b a l u s t r a -dy. W systemie tym projektuje się budynki 9- I 11 - k o n d y g n a c y j n e . Wys okość kondygnacji nadz ie mn yc h wynosi 280 c m zaś kondygnacji p i -wnicznej 250 cm. Mieszkania w systemie "Dąbrowa 78" cechują się pełną r o z k ł a d o w o ś c i ą , bezpoś r e d n i m oświet l e n i e m kuchni, posiadają wbu dowane szaty i pawlacze, wyróżnia ją ce się wie lko śc ią pokoje dzienne po łączone są z dużą loggią zaś w m i e s z k a n i a c h większych, poczyn aj ąc od M-3, łazienki I W C eą oddzielnymi pomieszczeniami. Pow ierzchnie użytkowe mie s z k a ń zbliżone są do górnej granicy n o r -matywu. Wedł u g oceny archite kt a Mia s t a Łodzi rozw ią za ni a systemu
"Oąbrowa 78" pod w z g l ę d e m prostoty rozwiązania, czystości funkcji I uformo wa ni a powierzchni użytkowej dorównują n a j l e p s z y m r o z w i ą -zaniom w skali kraju.
1.1. Sys t e m "Szczeciński"
Zasady tego systemu opracow an e zostały przez "Ml a s t o p r o J e k t " w Sz cz ec in ie w ramach konkursu, któreg o c e l e m było wyłonienie sy-stemu prz ez naczonego do realizacji w wy tw órniach stacjonarnych. Pi er wsze budynki w tym systemie zrealiz ow an o w latach 1971-1972. Fabryki domów wy tw arzające elementy pre fa brykowane dla systemu "S zc ze cińsklego" wyposażo ne są w linie technologiczne importowane ze Związku Radzieckiego. Jeden z takich za kładów powstał w Łodzi w ramach Łódzkiego Kom binatu Budowy D o mów (obecna nazwa - Łódzki Kombinat Budo wl an y "Zachód"). Przy w y k o rzystaniu tego systemu p o w -stała w Łodzi jedna л n a jwiększych w kraj u dzie ln ic a m i e s z k a n i o -wa - Retkinia, dla około 80 tys. mieszka ńc ów . Dr ug ie duże osiedle wznosz on e w Łodzi przy zastosow an iu m. in. również tego systemu to Radogoszcz.
S yst e m "Szczeciński" posługuje się za m k n i ę t y m k a t a l o g i e m 144 zunifi ko wa nych prefabrykatów. Przy pr ojektowaniu prz yjęto zasadę dow ol ne go łączenia typowych segmentów, co ma umożliwić u z y s k i w a -nie różnoro dn yc h ukł ad ów ur ba ni stycznych. P o d s t a w o w y m ukł a d e m k o n s t r u k c y j n y m jest układ poprzeczny, jednakże sys te m do puszcza również stosowanie układu pod łu żn eg o lub krzyżowego. W systemie prz yj ęt o jednolity rozstaw ścian nośnyc h dosto so wa ny do
rozpię-toścl stropu i wynos zą cy 480 cm. Dla traktów m i e s z k a n i o w y c h i pio nó w komunikac yj ny ch pr zyjęto rozstawy 480 x 480 i 480 x 240 cm. Pod st awowe elementy konst ru kc yj ne m ają nastę pu ją ce grubości!
- płyty stropowe pełne zbrojne jed nokierunkowo ze żwlrobełonu В 200 - 14 cm,
- płyty wewnętrz ny ch ścian noś ny ch z betonu В 200 - 15 cm, - płyty ze wnętrznych ścian nośnych z ob us tr on ną fakturą z ke- ramz yt obetonu "110" - 40 cm,
- płyty zewnętrz ny ch ścian samonośnych z obu st ro nn ą fakturą z ker amzytobetonu "70" - 36 cm.
P r e fabrykacją objęto również wsz el ki e pozos ta łe elementy b u -dynku, zarówno podzie mn e jak I nadziemne. Charakterystyczne dla tego systemu było preku rs or sk ie w skali kraju roz wiązanie kabin sanitarnych jako pr ef ab rykowanych el ementów przestrzennych c a ł k o -wicie wy kończonych I wyposażonych. Kabiny te po ust aw ieniu na stropach wy ma ga ły w zasadzie tylko podłą cz en ia do plon ó w
insta-lacyjnych. Jednakże ze wzglę du na znaczną met er I ał oc hł on no ść takiego rozwiązania (dodatkowe zużycie stall i bet on u na ścianki, p o -dłogę i sufit kabiny) decyzją Min i s t r a B udownictwa I P r z emysłu M a t e r i a ł ó w B udowlanych z p o c z ą t k i e m 1985 r. zaniech an o pre fabryka- cjl kabin sanitarnych zarówno w systemie "Szczecińskim", jak j
Innych systemach up rz em y*łowioneyo bud ow nictwa mieszkanio we go . S y s t e m ma zastos ow an ie do realizacji bud y n k ó w o wysokości 5 i 11 kondygnacji. Wysokości kondygnacji są identyczne jak w system m l e "Dąbrowa", tj. 280 c m dla kondygnacji nad zi emnych I 250 c m dla
kondygnacji piwnicznej.
Zasadn i c z y m zadaniem, jakie pos ta wiono pr zed projektantami sy -stemu było uzysk an ie op ty malnych rozwi ąz ań funkcjonalnych, s z c z e -gólnie zaś pop ra wy wartości użytkowych m i e s z k a ń w stosunku do sys temów stosowanych wcześniej. Zadanie to zostało w dużej m i e -rze wykonane, gdyż m i e s z k a n i e w systemie “Szcze ci ńs ki m" cechuje pełna r o z k ł a d o w o ś ć , b e zpośrednie oświet le ni e w kuchni, w y e l i m i n o -wanie mie j s c do spania z pokojów dzie nn yc h w m i e s z k a n i a c h k a t e -gorii od M-4 do M-7. Układ kuchenno - ł a z i e n k o w y został s t y p i z o -wany a po mieszczenie W C zostało w y d z i e l o n e w m i e s z k a n i a c h k a -tegorii od M - 3 wzwyż. M i e s zkania zostały wyposażone w szafy w b u d o -wane, zaś pokój dzienny we wszyst k i c h typach m i e s z k a ń wyp os ażony
2 . C h a r a k t e r y s t y k a wytwórnl p r e f abrykatów dla badanych systemów
2.1. W y t wórnia Elementów Ż e l b e t owych d la systemu "Dąbrowa" w LKB "Południe*
Za kład istnieje od ^961 r. Był pro jektowany I bu do wa ny jako tymczasowa (poligonowa) wytwórnia p r e f abrykatów pot rzebnych dla zbudowania określonej Ilości m i e s z k a ń na osiedlu Dąbrowa. P r o j e k -towana zdolność prod uk cy jn a w y nosiła do celowo 4600 Izb rocznie, Zmiany związane z w p r o w a d z e n i e m kolejnych wersji systemu wy ma gały jedynie niew ie lk ic h adaptacji form. D ziałalność wytwórni nie z a -koń czyła się po wy bu dowaniu osi ed la Dąbrowa, nadal pro du kowano e-
lementy dla kole jn yc h osiedli, zaś w roku 1978 w związku z w p r o w a d z e n i e m nowej mutacji systemu ("Dąbrowa 78") dość zna cznie r ó ż -niącej się od poprzednich, a także z powodu coraz szerszego w y -kor zystywania tego systemu w Innych dz ie lnicach Łodzi - podję to decy zję o modernizacji wytwórni. Była to decyzja konieczna, tym bardziej, że rozważana pop rz ed ni o ko ncepcja bu do wy nowej fabryki dom ów dla ŁKB "Południe" okazała się nierealna. M o d e r n i z a c j a w y -twórni stała się kon ie cznością, po ni ew aż z uwagi na ciągle o d w l e -kaną mo ż liwość likwidacji nie była ona remo nt owa na od chwili p o -wstania (jedynie betoniarki były o k resowo wymien ia ne ). Modern i z a c j a została rozł oż on a na wie le lat I prowadzona jest bez p r z e r y w a -nia produkcji, nie ma ona na ce lu zwięk sz en ia mo żl iw oś ci p r o d u k -cyjnych, a Jedynie utrz/nnanle ich na d o t y c h c z a s o w y m poziomie. Nie przynosi ona także zmiany dotychc za so wy ch , pro st yc h m e t o d p r o d u k -cji l nie spowoduje wzros tu stopnia mechani za cji produkcji.
Pr o d u k c j a p r e f abrykatów od by wa się w wytwórni m e t o d ą »stano-wiskową przy uż yc iu dwóch ro dz ajów form» b ateryjnych I płaskich. W formach b ateryjnych produkuje się pły ty stropowe I ściennę, ścianki dzi ał ow e nadz ie mi a i podziemia, ściany konstr u k c y j n e p i w -nic 1 bloki wen ty lacyjne. W formach pła skich pro dukuje się w s z y s t -kie p o z ostałe elementy, a więc el em en ty ścian szczytowych, e l e -m e n t y dachowe, el em enty klatek schodowych, balkonów, loggl itp.
Ws z ystkie formy rozmie sz cz on e są w stosunko wo niewie łk le j h a -li głównej oraz na pi ęc iu poligonach. W hall głównej dającej o k o -ło 85X całej produkcji betonowej, umi es zczone są 4 formy b a t e r y j -ne do produkcji n a d z i e m n y c h ścian n ośnych oraz 6 form b ateryjnych
do produkcji płyt stropowych. Pozostałych osiem form bateryjnych I w szystkie formy płaskie rozmieszczone są na poligonach. Praca w
zakładzie zorganizowana Jest w ten sposób, że każda z form o b s ł u -giwana jest przez jedną, stale tę sa.ną brygadę, która wykonuje wszystkie czynności techniczne z wy Ją t к i em naparzanI a . Spinanie i rozpinanie kaset odbywa się w sposób ręczny. Baterie posiadają po 17-20 komór, nad każdą baterią zainsta lowany jest elektrowciąg do .przenoszenia przekładek i uformowanych elementów oraz b e t o -nowania form. Zagęszczanie masy betonowej odbywa się za pomocą w i b r atorów wgłębnych. Transport betonu z węzła be ton i arski ego znajdującego się w hall głównej odbywa się przy pomocy wózków akumulatorowych. Do naparzania elementów stosuje się parę nlsko- prężną o temperaturze 90-95° C, zaś czas obróbki cieplnej dla różnych wyrobów waha się od 1,5 do 4 godzin. Regulacja dopływu p a -ry odbywa się ręcznie. Praca w wytwórni prowadzona Jest w sy-stemie jednozmianowym, Jedynie pracownicy zajmujący się obróbką cieplną pracują na dwie zmiany.
2.2. Charakterystyka Fabryki Domów p r o d u k u j ą c e j elementy dla systemu "Szczecin* w 1KB "Zachód*
Projekt fabryki opracowany został przez radziecki instytut "Glpromasz" na bazie podstawowego wyposażenia seryjnego, stosowa-nego w tego typu zakładach w ZSRR. Projekt dosto sowany jest do wykazu elementów żelbetonowych dla systemu "Szczecińskiego". R o -czna wydajność fabryki wynosi według projektu ok. 120 tys. m 2 p o -wierzchni użytkowej mieszkań przy dwuzmlanowej organizacji pracy,
jedynie przy ooróbce cieplnej konieczna jest pra ca na trzy z m i a -ny. Fabryka została uruchomiona w 1972 r., osiągając ponad połowę projektowanej zdolności produkcyjnej. Pełną mo c wytwórczą o s i ą gnięto, a nawet p r z e k r o c z o n o , w latach 19751978, kiedy to z a s t o s o -wano n Ieprzew Idzi any w projekcie trójzmlanowy system pracy* Po p e w n y m czasie powrócono jednak do pracy dwuzmlanowej, ponieważ р. дса na tfzy zmiany uniemożliwiła racjonalną organizację zabiegów konserwacyjnych i renymtowych, co groziło p r z e d w c z e s n y m zużyc i e m m a s z y n i urządzeń.
wy-sakim stopniem m e c h a n Izacji 1 automatyzacji produkcji. Produkcja prefabrykatów odbywa się w sześćionawowej hali o wymiarach180 * 93 m. W poszczególnych nawach rozmieszczone są wszystkie oddziały p r o -dukcyjne« zbrojarnia, betonownia, oddziały formowanIa i wykańczania. Každá nawa produkcyjna obsługiwana jest suwnicami. Dostawa m i e
-szanki betonowej na stanowiska formowania o.dbywa się przy użyciu transportu pneumatycznego, (do form bateryjnych) lub dwoma samobież-nymi pojemnikami rozdzielczymi poruszającymi sie po specjalnym pomoście (do pozostałych form). Dostarczanie zbrojęnia odbywa się przy pomocy wózków akumulatorowych.
W zależności od rodzaju prefabrykatów ich wykonywanie odbywa się czterema sposobami, tj. w formach bateryjnych, w indywidualnych formach stanowiskowych, metodą potokową i metodą zespołowo-poto- kową. W formach bateryjnych wykonuje się płyty stropowe, w e w n ę
-trzne ściany nośne, ścianki działowe i ścianki łoggl. W indywidual-nych formach stanowiskowych wytwarzane są biegi schodowe I e le me n-ty szybów dźwigowych (do 1984 r. również kabiny sanitarne). Na i i - ni l potokowej formowane są jednowarstwowe płyty Ścian zewnętrznych z keramzytobetonu. Linia potokowa przedstawia sobą p Ięci ostanowlsko- wy przenośnik wyposażony w mechanizmy: do przemieszczania form (napęd linii potokowej), formowania wyrobów (zasypnik betonu I stół wibracyjny) oraz do r oz formowywani a wyrobów (wywrotnica, diwlg w s p o r n i k o w y ) . Na linii zespołowo-potokowej wykonuje się płyty d a -chowe, elementy gzymsowe, belki poddasza, ścianki da-chowe, płyty spocznikowe, płyty balkonów i loggi, bloki wentylacyjne oraz bló- ki dla instalacji é.l e k tr yc zn yc h. Elementy wykonywane w formach b a -teryjnych i IndywiduaIhych formach stanowiskowych poddawane są o- brdbce parą o temperaturze 9098° С przez 8,59,5 godziny, n a t o -miast naparzanie pozostałych elementów odbywa się przy
temperatu-rze 80° С w ciągu 12-13,5 godziny.
2i_. P r o b iemy_metodo Io gI с zne .badania efektywności
syч tem ó w konstrukcyjno-montażowych budownictwa mieszkaniowego
Badanie i Pcena ekonomicznej efektywności systemów budow ni c-twa mieszkaniowego jest zadaniem trudnym 1 złożonym. W dotychcza-sowej praktyce nie wypracowano jeszcze Jedno I i t e j , powszechnie
.akceptowanej metody prowadz en ia analizy w tym zakresie. M o żna je-dnak przyjąć, że podsta wo we znaczenie ma- to przyję ci e właściw yc h k r y teriów oceny, któ re powinny uwz gl ęd ni ć na jistotniejsze w b a d a -niu efektywności systemów budownict\"a cechy i właśclwoic! tych systemów. Za najważ ni ej sz e z k r y teriów analizy systemów
budownic-2 twa uznaje się z reguły >
- nakłady pracy żywej, - nakłady pracy maszyn, - mat er ia ło ch ło nn oś ć, - e n e r g o c h ł o n n o ś ć , - transportochłonność, - k a p l t a ł o c h ł o n n o ś ć ,
к 3
- Jednostkowy koszt 1 rti powierzchni użytkowej I 1 m kubatury, - roczne ko sz ty eksploatacyjna,
- realne tempo realizacji,
- warunki uruchom ia ni a I rozwijan ia systemu, w tym po trzeba im-portu technologii, masz y n I urządzeń,
- czas po trzebny na przyg ot ow ań ie i urucho mi en ie systemu,
uniwer sa ln oś ć systemu dla różnych rod za jó w bu do wnictwa m i e s z -ka niowego (budownictwo wysokie, Średnie i niskie),
- el astyczność urbanisty cz ne go k s z t ałtowania osiedli i tere n o -wy ch form zabudo-wy,
- elastychność arc hi te kt on ic zn a I funkcjonalna wznosz o n y c h b u -dy nków i m i e s z k a ń stwarzająca mo żliwość swobodnego pro je kt owania poml e s z c z e ń ,
- warunki zdrowotne I cechy fizyczne b u d o wanych mieszk ań , - okres technicznego starzenia sie budynku,
- tradycje budow la ne na d a n y m terenie, - do st ęp no ść niezbę d n y c h ma te riałów.
W a r u n k i e m otrzym an ia pr aw idłowych w y n i k ó w jest to, aby r a c h u -nek poró wn aw cz y pr ow ad zony był w formie ko mb inatowej. Zakres ta -kie go k o m b i n a t u po winien obejm ow ać wszystkie kolej ne fazy proc es u p r o o u k c y j n e g o , tak wlec nakłady winn y być liczone w rachu nk u c i ą g -n i o -n y m o b e j m u j ą c y m wydo by ci e surowców, pr odukcje m a t e r i a ł ó w b u d o -wlanych, Ich transport do wytwórni prefabry ka tó w, pr odukcje
prefa-2
L. В o w 1 ń s к i, Ocena nowoc z e s n y c h technologii b u d o w n i -ctwa m i eszkaniowego, Inwestycje i Budown i c t w o 1980, nr 7/8, s. 1 o- raz W. P i r ó g, Kry te ria analiz y por ów na wc ze j sys te mó w b u d o -wnictwa mieszkani ow eg o, Inwestycje l Budown i c t w o 1978, nr 1, s. 1.
brykatów, transport prefabrykatów na plac budowy, roboty budowla- no-mont aż ow e oraz nakłady na utrzyman ie zasobu miesz k a n i o w e g o (ko-szty eksploatacji).
Prz y badaniu ekonomicznej efektywności systemów w i e l k o p ł y t o -wych, a więc na le żą cy ch do tej samej grupy technologicznej I o- pie ra jących się na tych samych pod stawowych materiał ac h, analiza porów na wc za m o ż e być uproszczona, a część K r y teriów pominięta. Uw zględnienie b o w i e m takiego kryterium, nak np. nakłady na e k s -ploatację, nie będzie m i a ł o Istotnego wp ły wu na wynik analizy, zaś szereg kryteriów, takich jaki tradycje budowlane, warunki z d r o w o t -ne, elastyc zn oś ć terenowa i u r b a n ! styczna oraz uni we rs alność sy-stemu, m a ba rd zo luźny związek z efekt yw no śc ią systemu, a przy tym odnosi się do cech niemierz al ny ch , zat em ni e możliwych do u- wz ględnienia w bada ni ac h ilościowych,
Równi eż ws po mn ia ny umowny kombinat, dla któreg o prowadzi się rachunek porównawczy, możn a zredukować o nie kt ór e ogniwa. Jest to ce lo we z uwagi na pot rzebę zmniejsz an ia pra cochłonnoścI z b i e r a -nia I przet wa rz an ia Informacji do granic zap ew niających realną m o ż l l w o ś ć sprawnego do ko nywania nie zbędnych obliczeń. S z c z e g ó l -nie kło po tliwe jest uwzgl ęd ni en ie w rachunku najwcześniejszych
faz proce su produkcyjnego, gdyż wy ma ga ło uzysk an ia szczególnie rozległego zakresu Informacji. Jeśli tylko nie wpły ni e to na z n i e -k ształ c e n i e wyni-ków rachun-ku, ws -ka za ne jest więc zrezyg no wa ć z tych ogniw um ownego kombinatu. Zazwyczaj, przy bada niu efektywności s y
-stemów wi el ko pł yt ow yc h, zakres umo wnego ko mbinatu obe jmu je trzy podstawowe fazy procesu' pr od uk cy jn eg o, tj. produkcję p r e f a b r y k a
-tów, ich transport na plac budowy oraz roboty budowla no -m on ta żo we . Ch arakteryzowanie wartości poszczegóInych systemów konstruk- c y j n o-montażowych przy pomocy jednego, synte ty cz ne go wskaźnika, choć te oretycznie możliwe, w pra ktyce jest jednak bar dz o trudne. Najwi ęc ej k łopotów sprawia określen ie wagi p o s z c zegóInych cech w y -n i k a jących z kr yteriów uwz gl ęd-nio-nych w ogólnej ocenie, b o w i e m zbyt dużą rolę odgrywa tu s u biektywizm oceniających. Na le ży prży tym pamiętać, że również z uwagi na kryte ria ogóI no-ekonomi c z n e , w tym głównie ak tualne warunki sp oł ec zno-gospodarcze Kraju., rola
-lega zmianom. Przy ocenie ekonomicznej efektywności sys temów b u -down ic twa m i e s z k aniowego takim synte tycz n y m mierni к iem mó głby być koszt 1 m powierzchni użytkowej, b o w i e m po wi ni en on odzwi ere iedIać mat er iał ochłonność, pracochłonność, к а э i t a (och lo nn oś ć i wszel ki e inne nakłady ponoszone przy stosowaniu danego systemu. S t o s o w a -nie tego mi er nika nie pozwala na uzyska ni e pełn yc h i o b i e k t y w -nych wyników, b o w i e m obecny układ cen dost os ow an y jest do r o z l i -czeń mi ęd zy Inwestor em i w y k o n a w c4 i nie odzwierciedla nak ładów społecznie uzasadnionych. W przyp ad ku porównyw an ia systemów c h a r a k -ter yzujących się po d o b n y m spo sobem realizacji oraz s tosowaniem tych samych po dstawowych m a t e r i a ł ó w wpły w w a d liwego układu cen na zniek sz ta łc en ie wynikó w analizy efektywności nie jest zbyt wielki. D latego też wskainik kosztu jednostki powierzchni użytkowej lub kub atury nie m oże być pominięty, zwł as zc za jeśli inne, c z4stkowe wskaźniki nie pozwal ają na jednoznaczny ocenę p o s z c zegóInych sy-
s t e m ó w .
Przytoc zo ne uwagi wy ka za ły złożoność problematyki dob or u m e -tod oceny ekonomicznej efektywności sys te mó w k o n s t r ukcyjno-mon- tażowych i jednocześnie stały się pod st aw y doboru kryteriów, które uwzględnione zostały о г г у badaniu dwóch p r z e d s tawionych uprzednio systemów, tj. "Dybrowa" l "Szczeciński*. Sy to kr yt er ia następujące!
- p r a c o c h ł o n n o ś ć , - mater iałochłonność, - e n e r g o c h ł o n n o ś ć , - kapitał oc hł on no ść ,
2
- koszt wykonania 1 m powierzchni użytkowej.
Po prz eprowadzeniu analizy p o s z c z e g ó l n y c h w s k a źników c z ą s t k o -wych 1 wska źn ik a ko sztu podjęta zostanie próba syntetycznej oceny obu systemów.
Pr zedstawione w pracy dane liczbowe sy dla każdeg o roku d a n y -mi przeciętnymi obliczonymi dla co najmniej kilku, a przeważnie
kilkunasto, bu dy nków od dan ych do uży tk u w d a n y m roku przez Łódzki Kombinat Bud owlany "Południe" lub ŁKB "Zachód". Ozięki temu w y n i -ki nie 54 zniekszt ał co ne przez wpływ takich czynników, jak w y s o -kość budynków, kub atura pomieszczeń, struktura miesz ka ń, warunki
A.^Analiza por ównawcza e k o n o m icznej efektywności emu "Oąb гoda* 41 systemu "Szczecińskiego"
4.1. Pracochłonn ość
Najczy śc ie j stosow an ym i najlepiej o d d a j ą c y m istoty tego k r y -teri um efektywności Jest wskaź ni k pracochłonności w ujy cl u rzeczowym, a wiyc wyrażaj ąc y Ilość p rzepracowanych roboc zo go dz in p r z y -padających na jednostky produkcji. Bydzle on oblic za ny w o d n i e -sieniu do nak ła dó w pracy po no szonycn zarówno w za kładzie prefa- brykacji, jak I na placu budowy. P racochłonność na plac u budowy określa sly jako iloraz liczby r obo czogodzIn pr zepracowanych w produkcji budowla no -m on ta żo we j oraz wie lk oś ć tej produkcji
mie-2
rzonej w m powierzchni użytkowej. Natomiast naj pr ostszy wskaźnik pra cochłonności produkcji prefab r y k a t ó w wy ra żony jest Ilorazem li-czby roboc zo godzIn prz epracowanych przy produkcji eleme nt ów pre-
fabrykatów oraz wielkości tej produkcji mie rzonej w m p r e f a b r y -katów. W celu oblicze ni a łącznego w s k aźnika pracochłonn-ośc i a
także w celu uniknięcia zniek sz ta łc eń wyn i k ó w analizy z w i ą z a -nyc h z różnym zak resem p r e f a b r y k a c j I w bad an yc h systemach, k o -niec zne jest przeli cz en ie na kł adów ro bocizny w za kładzie prefe- brykacji na 1 m' powierzchni użytkowej.
W tym celu wyk orzystuje sly wsk aźnik przeciy tn eg o zużycia
3 2
p r e f a b r y k a t ó w w m na 1 m powierzchni użytkowej b udynków mi es z-3 2 kalných. W s kaźnik ten dta systemu "Oąbrowa" wynosi 0,50 m П m p.u.
3 2
zaś dla systemu "Sz cz ecińskiego" 0,68 m /1 m p.u. Podob ne p r z e -liczenie trzeba bydzie wykonać pi'zy an alizie innych nakładów. O b -liczone w ten sposób wskaźniki pracochł on no śc i dla lat 1976-1980
2
w roboczogodzi n a c h / 1 m p.u. pr ze ds tawione zostały w tab.1.
Dane te po zwalają stwierdzić, że badane systemy nie różnią sly zbytnio pod w z g I y d e m pracochło nn oś ci łącznej, jedynie niez na cz ni e jest ona ni żs za w systemie "Dąbrowa*. Istotne różnice wyst yp uj ą natomiast w propo rc ja ch po dz ia łu tych n akładów na pos zczególne o g -niwa produkcyjne. Tak np. produkc ja prefa b r y k a t ó w je»t w systemie "S zc ze ci ńs ki m" średnio biorąc okoła 2,5 razy bardziej p r a c o c h ł o n -na niż w systemie "Dąbrowa". Wy nika to głównie ze znacznie w y ż s z e -go stopnia wyk oń czenia ele mentów pref a b r y k o w a n y c h systemu "Szc z e -ci ńskiego" oraz w p e w n y m stopniu z szer sz eg o zakr es u pre
fabryka-Efektywność ekonomiczna systemów konstrukcy jno-rrpntażowych________ 31
» i i , . i •
T a b e l a 1
Pracochłonność jednostkowa badanych systemów (w r o b oczogodz./ 1 m* p.u.)
System "Oybrowa"
_ _ _ _ _ _ _
System " SzczecIńsk i“ Rok
zakład pre- fabrykacj i
p I ac budowy
razem zakład pre- fabrykacji p I ac budowy razem 1976 3,0 14,2 17,2 7,6 9,5 17,1 1977 3.2 14,0 17,2 7,8 9,7 17,5 1976 2.9 13,1 . 16,0 7,6 8.9 16,5 1979 3.2 12,3 15,5 7,3 9,8 17,1 1980 3.1 14,8 17,9 7,9 10,8 18,7
Ź r ó d t ot Opracowano na podstawie danych uzyskanych w Ł ó d z -k i m Kombinacie Budowlanym "Południe" i w Łódz-kim Kombinacie B u d o -wlanym “Zachód".
cjl w tym systemie. W sy:ternie "Dąbrowa" produkowane sy w za s a -dzie wyłącznie surowe elementy podczas gdy elementy w systemie "Szczecińskim* sy w fabryce domów przeważnie całkowicie w y k o ń c z o -ne, m. in. elementy nośne posiadają obustronny fakturę oraz o s a -dzony i oszkloną, stolarkę (w czasie objętym analizy wytwarzano również w pełni wykończone i wyposażone kabiny). Wytwarzanie e l e -mentów o skomplikowanych kształtach oraz roboty wykończeniowe sy procesami wymagajycymi znacznych nakładów robocizny. Skorki i k o w a -ny proces obróbki doprowadzajycej prefabrykaty do pełnej g o t o -wości montażowej I użytkowej rzutuje zdecydowanie na późniejsze nakłady robocizny na placu budowy. W tej fazie produkcji z d ecydowanie bardziej pracochłonny jest system "Dybrowa", wskaźniki n a -kładów robocizny sy w tym przypadku prawie o połowę wyższe niż w systemie "Szczecińskim", co oczywiście wynika z dużego zakre-su robót wykończeniowych na placu budowy. Warto również zwrócić
uwagą na wyraźne obniżenie wskaźn i k ó w pracochłonności na plac u b u -dowy, a tym samym również w s k a źników łącznej pracochłonności w systemie "Dąbrowa" w latach 1978-1979; było to efe k t e m wp rowadzenia nowej ulepszonej mutacji tego systemu ("Dąbrowa 78"). Na tomiast wyraźne zwi ększenie w s k a źników pra cochłonności dla obu syste mó w w roku 1980 jest w y n i k i e m skomplikowanej sytuacji społecznej i g o s p o -darczej kraju, której r e z u ltatem było m. In'. znaczne ob niżenie przecię tn ej wydajności pracy w sferze produkcji ma te ri al ne j.
Do tychczasowa analiza pr ac oc hłonności po równywanych systemów k o n s t r ukcyJno-montażowych nie pot wierdziła tezy, że dążenie do m o ż l i w i e najw yż sz eg o stopnia uprzemysłowi en I a bud ownictwa m i e
-szk aniowego prowadzi do obniże ni a jego praco ch ło nn ośc i. Łączna pra co chłonność w obu systemach kształtuje się na z b l iżonym p o z i o -mie, a nawet jest nieco niższa w systemie "Dąbrowa" o znacznie n i ż s z y m stopniu up rz em ysłowienia (zwłaszcza w roku 1979, kied y to była ona o około 10X mni e j s z a niż w systemie "Szczecin"). W s y -stemie "Szczecin* uz ys ka no jedynie zmianą mie j s c a po no sz en ia znacznej cząścl nak ła dów pracy dzląkl prz esunięciu niemal c a ł o -ści robót wy ko ńczeńIowych z plac u bu do wy do stacjonarnej fabryki domów. W y k onanie tych robót w z a m k n i ę t y m zakładzie produkcyJnyni zamiast na pla cu bu dowy jest z w i elu wzg l ę d ó w zmianą korzystną, gdyż dzięki lepszym w a r u n k o m pracy m o ż l i w e jest uzyski wa ni e w y ż -szej jakości produkcji, poza tym zamiana ta powinn a pr zy cz yn ić się do skrócenia cykli realizacji robót na placu budowy. Istotną sprawą jest jednak I to, jakim ko s z t e m korzyści te zostały
osią-e
gnłęte. Odpowiedzi na to pytani e powi nn a udzie li ć ana li za kapl- t a ł o c h ł o n n o ś c i , która zostanie p r z e p r owadzona w dalszej części o- pracowanla.
Trzeba również pamiętać, że p r z e p r owadzona wyżej analiz a n a k ł a -dów pracy nie jest pełna, gdyż poza nakładami pracy żywej powinna obejmo wa ć również inne rodzaje nakładów, a zwłaszcza nakł ad y pracy maszyn. Obliczanie wskaźn i k ó w n akładów pracy maszyn, zarówno w Jed-nos tkach rze cz ow yc h ( m a s z y n o g o d z i n a c h ) , jak i jedJed-nostkach wartościo-wych, na tr afia na wiele trudności z uwagi na fakt, że wykorzystywany park maszynowy obejmuje urządze ni a o ogromnej różnorodności, które trudno sprowadzić do wspóln eg o mia no wnika. Stosunkowo najlepsze w tych warunkach ro zw iązanie moż n a uzyskać badaj ąc wskaźniki e n e r g o c h ł o n ności w zakresie zużycia energii el ek tr yc zn ej Ilustruje to w p e w -n y m stop-niu wi el ko ść po-n iesio-nych -nak ł a d ó w pracy m a s z y -n oraz
bada-Efektywność ekonomiczna systemów konst rukcy jno-montażowych
jąc wskaźniki kap 11ałochłonności i lustrujące m. In. wielkość
niezbędPrzez materiałochłonność uprzemysłowionego budownictwa m i e s z k a -niowego rozumie się zużycie materiałów w produkcji prefabrykatów 1 na placu budowy w przeliczeniu na jednostkę produkcji. M a t e r i a ł o -chłonność jest szczególnie ważnym kryterium oceny z uwagi na o- graniczoną podaż większości materiałów, a tym samym Ich limitują-ce oddziaływanie na rozmiary budownictwa, a także ze_ względu na wysokie koszty 1 oh transportu. Badanie materiałochłonności syste-m ó w wielkopłytowych ogranicza się do analizy zużycia pods t a w o -wych materiałów niezbędnych do realizacji stanu surowych b u d y n -ków, tj. cementu, kruszywa i stali, ponieważ wpływ rozwiązań za-stosowanych w poszczególnych systemach konstrukcyjno-montażowych
3
na zużycie pozostałych m a t e riałów jest niewielki . Wskaźniki zuży-O
cia tych materiałów w przeliczeniu na 1 m powierzchni użytkowej dla badanych systemów przedstawiono w tab. 2.
Liczby te ilustrują rzeczywiste zużycie materiałów w p r o d u k -cji prefabrykatów oraz zużycie normatywne na placu budowy. II- stalenle rzeczywistego zużycia materiałów w produkcji budowlano- -montażowej jest bowi em m o ż t I we tylko w skali całej budowy (o- bejmującej zwykle kilka obiektów), natomiast jego rozliczenie na poszczególne budynki jest w oparciu o dokumentację istniejącą w przedsiębiorstwie praktycznie niemożliwe. Przy obliczaniu w s k a ź n i -ków mat er i ałochłonności dla obu systemów przyjęto jednakową stru-kturę wysokościową badanych budynków, tzw. na trzy budynki niskie Vkondygnacyjne przypada jeden wysoki XIkondygnacyjny przy z a c h o -waniu zbliżonej kubatury budynków w porównywanych systemach. P o -nieważ wskaźniki rzeczywistego zużycia podstawowych m a t e riałów w produkcji prefabrykatów wykazują dość znaczne wahania w pos z c z e -gólnych latach, obliczone zostały również wskaźniki przeciętne dla całego okresu objętego badaniem.
3
B. L e w i c k i , S. Z i e l e n i e w s k i , M a t e r i a ł o -chłonność i pracochłonność wznoszenia budynków m i e szkalnych w i e l -kopłytowych, Przegląd Budowlany 1981, nr 8/9, s. 446.
nego w danym systemie wyposażenia w maszyny i urządzenia* przy p a d a -jące na Jednostkę produkcji.
T a b e l a 2
* 2
Zużycie jednostkowe podstawo wy ch m a t e r i a ł ó w (w k g / m p.u.)
Lp. Wyszczególnienie
Sy stem "Dębrowa" Syst e m "Szczeciński"
C.ement k r u -szywo stal cement k r u -szywo stal 1 W produkc j i p r e -fabrykatów w latach: 1976 231 1 090 32,6 276 1 336 32,4 1977 246 1 033 34,1 301 1 341 33,6 1978 257 962 32,5 289 1 383 32,1 1979 248 1 130 33,2 294 1 359 33,3 1980 223 1 141 30,1 292 1 244 35,2 2 • W produkc j i p r e -fabrykatów Średnio w la-tach: 1976-1980 241 1 071 32,5 290 / 1 332 33,3 3 Na placu budowy {zużyć i e nor - mat y w n e ) 68 478 2,3 79 506 3,9 4 O g ó ł e m (poz. 2 ♦ ♦ poz. 3) 309 1 549 34,8 369 1 828 37,2 /
Ž r á d l o : Opracow an o na podsta wi e danych uzyskanych w ŁKB "Południe" i w ŁKB "Zachód*.
Dane zawarte w tab. 2 wskazuję, że dla m a teriałochłonności b a -dany ch systerrów decydują ce znaczenie ma właśnie zużycie m a t e r i a -łów w produkcji prefabrykatów. W tej fazie produkcji zużycie c e -m e n t u jest średnio o 2 0 % , kr uszywa о 24X a stali o 8* wy ższe w
-chłonności systemu "Sz cz ecińskiego" decyduj« zast osowane w nim rozw iązania m a t e r i a ł o w o -konstrukcyjne w postaci grubych, keramzy-tobetono wy ch ścian zewnętrznych, pr ze strzennych elemen tó w kabin sanitarnych oraz małej głębokości traktu mie sz ka niowego. Zużycie stali jest tu tylko niez na cz ni e wyższe niż w systemie "Dąbrowa", pot wi erdza to opinię, Iż o zużyciu stall decyduję nie roz wiązania konstrukcyjne wł aś ci we dla danego systemu lecz wzglę dy
wynl-4 kające z pracy ele mentu podczas transportu i mon t a ż u .
Równi eż zużycie m a t e r i a ł ó w na placu budowy jest wyraźnie wyż sz e w systemie " S z c z e c I ń s k im" I dotyczy ws zystkich r o z p a t r y w a -nych materi ał ów . Wiąż e się to przede w s z y s t k i m z kon ie cz nością wykon yw an ia solidnych fundamentów pod cięższe budynki. Jeśli b o -w i e m chodzi u zużycie tych m a t e riałów w pozostałych robotach o- gólnobudowtanych I w robotach wykończe ni ow yc h, to musi być ono większe w systemie "Dąbrowa", c h a r a k t e r y z u j ą c y m się w i ę k s z y m za-k r e s e m robót "moza-krych" na p'acu budowy (spoinowanie, tynkowanie, osadz an ie stolarki, wyr ównywanie powierzchni itp.).
Ostateczna ocena wy ra źn ię wskazuje, że sy st em "Dąbrowa" jest pod w z g l ę d e m zużyci.a m a t e r i a ł ó w znacznie efektyw ni ej sz y od s y -stemu "Szczecińskiego", któ ry został za pr oj ek to wa ny wyjątko wo rozrzutnie. Ilustruje to najlepiej syntetyczny ws ka źn ik łącznego
2
zużycia podstawo wy ch mat er ia łó w, który w prz eliczeniu na 1 m p.u. wynosi w systemie "Dąbrowa" 1697 kg, zaś w systemie " S z c z e c i ń
-skim" 2244 kg, a więc więcej o 18,5%.
4.3. Ene rgochłonność
Na energochło nn oś ć bud ow nictwa składają slęs zużycie energii e- lektrycznej i cieplnej, zużycie su ro wc ów opa łowych (głównie wę gla i koksu) oraz m a t e r i a ł ó w pędnych przez m a s z y n y technolo gic zn e I urządz e n i a transportowe, Pod st awowe znaęz en ie m a jednak zużycie e- nergii elektry cz ne j J cieplnej, dlat eg o w an alizach efektywności systemów konst r u k c y j n o - m o n t a ż o w y c h uwzględnia się z reguły tylko
T . G o d y c k i - C w l r k o , L . A n d r z e j e w s k i, Pr o b l e m y roz wo ju bud ow nictwa m i e s z k a n i o w e g o w latach o s lemdzieslą
zużycie tych dwóch rodzajów energii. Po dobnie będzie I w tym p r z y -padku przy c z y m zużycie energii obliczane będzie osobno dla dwóch faz procesu pro du kc yj ne go tj. produkcji p r e f abrykatów 1 robót b u -dow lan o-montażowych. Wskaźniki energochłonnośćI obl ic za ne są jako stosunek zużytej energii elektrycznej I cieplnej (odpowiednio w kWh i Mcal) do wielkości produkcji wyrażonej w m powierzchni użytkowej budynków. Zużycie energii elektrycznej na plac u budowy jest wielkoś ci ą szacunkową, gdyż z wielkości całk ow it eg o zużycia trzeba było wyelimin ow ać zużycie na cele a d m i n i s t r ą c y j n o - s o c ja I - ne. Na podstawie oceny dokonanej przez ko mpetentnych pr ac owników służb ene rgetycznych obu bad anych k o m b inatów przyjęto, że tylko 30% ogóln eg o zużycia energii elektrycznej na placu budowy w y d a t -kuje się na cele produkcyjne. Wskaźniki zużycia energii e l e k -trycznej i cieplnej w zakładzie p r e f a b r y k a c j I oraz na placu b u -dowy w systemie "Dąbrowa" I systemie "Szczecin" zamieszc zo no w tab. 3.
Analiza danych zawartych w tab. 3 skłania przede ws z y s t k i m do zwrócenia uwagi na bardzo wysokie, bo średnio aż p i ę c i o k r o t -nie wyższe niż w systemie "Dąbrowa", zużycie energii e l e k t r y c z -nej w zakładzie p r e f a b r y k a c j i systemu "Szczecińskiego". Należy
jednak pamiętać, że zużycie energii elektrycznej w zakładzie p r e f a b r y k a c j I jest w z n acznym stopniu o d z w l ere iedI en iem stopnia mechanizacji produkcji. Fabryka domó w systemu "sz cz ecińskiego" Jest zak ł a d e m stacjona rn ym o w y s o k i m sttpniu mechaniz ac ji I a u t o m a t y -zacji p.odukcji, która prowadzona jest przy użyciu dużej ilości
f
cię'Kit. i zmechan iz ow an yc h ur zą dz eń oraz llnll po to ko wych p r z e -m i e s z c z a j ą c y c h -ma teriały i "wyroby. Jest to obraz dia me tr al ni e r ó -żny w zestawieniu ze skromną wytw ór ni ą pol ig on ow ą systemu " D ą -browa", w której pro du kc ja odbywa się wył ącznie m e t o d ą st ano-wiskową. Z drugiej Jednak strony wysoki stopień mechan iz ac ji p r o -dukcji pre fa br ykatów w systemie "S zc zecińskim" p o winien wpłynąć na znaczne zwi ększenie wydajności pracy, cę> w konsekwencji p o -wi nno prow ad zi ć do obniżenia w s k aźnika zużycia energii e l e k
-trycznej na jednostkę produkcji.
D r u g i m c z y n n i k i e m w p ł y w a j ą c y m na wyższe zużycie energii e l e -ktrycznej w produkcji p r e f abrykatów systemu "S zc ze cińskiego"
jest proces technologiczny, cha ra kt eryzujący się zna c z n y m zak resem robót wy kończeniowych, dzięki czemu opu sz cz aj ąc e wytwórnię e l e m e n -ty cechują się wys o k i m st op ni em gotowości użytkowej. W związku z
Jednostkowe zużycie energii T a b e l a 3 Wy s z c z e g ó I n lenie Ene r g i e elektr yc zn a (w kWh / 1 p.u.'} Ęner g i a w (Mca I /1 с i ec I na 2 m p.u.) zakł a d pre- fabrykacj i p I ac budowy
razem zakład pre- fabrykac j 1 p i ac budowy raze m S y s t e m "Dąbrowa" 1976 *.5 9.4 13,9 60,0 5.1 65,1 1977 5,3 9,4 14,7 68,5 *,2 72,7 1978 3,7 9,8 12,7 55,4 10,4 65,8 1979 4,4 10, 1 14.5 64,2 27,4 91,6 1980 5.0 • • 65,3 • • Średnio 4,6 9,4 14,0 62,7 11,8 74,5 S y s t e m "Szczeciński" 1976 22.2 9.3 31,5 130,2 130,2 1977 23.7 10,4 ч 34,1 122,5 - 122,5 1978 23,5 10,2 33,7 125,6 - 125,6 1979 24,8 8,9 33,7 126,6 - 126,6 1980 33,6 10,7 44,3 175,4 - 175,4 Średnio 25,5 9,9 35,5 136,0 - 136,0
Í r 6 d ł o: Opraco w a n o na podsta wi e danych uzy sk an ych w ŁKB "Południe" i w ŁKB "Zachód-.^
E f e k t y w n o ś ć e k o n o m i c z n a s y s t e m ó w k o n s t r u k c y j n o -m o n t a ż o w y c h
tym proces technologiczny jest tu nie tylko bardziej skomplikowa-ny niż w systemie "Dąbrowa", ale jest takie dłuższy, bowi e m o b e j -muje rówhleż obróbką na liniach wyk oń czeniowych, które podobnie
jak cały zakład są wysoce zmechanizowane, a to dodatkowo z w i ę k -sza energoch ło nn oś ć produkcji. Nie budzi wątpliwości s t w ierdze-nie, że wzrost stopnia mechanizacji produkcji pow inien powodować obni żen ie jej pracochłonności. Przeprow ad zo na wcześniej analiza wykazała, że nieco mniej pr ac oc hł on ny jest jednak system "Dą-browa". Moż na już teraz jednoznacznie stwierdzić, że wysokie n a -kłady po ni es io ne na 'z me ch an iz ow an ie procesu produ kc yj ne go w s y -stemie "Szczecińskim" nie pr zy ni os ły efektów wy ra żających sią Istotnym o b n i żeniem wsk aź ni ka pracochłonności.
Rów ni eż roboty bud ow la no-montażowe w systemie "Szczecińskim" charakte ry zu ją się wię k s z y m z u życiem energii elektrycznej w
prze-2
liczeniu na 1 m powierzchni użytkowej niż w systemie "Dąbrowa", ale w tym pr zypadku .różni ca nie Jest znaczna - średnio około 5X. Wy nika ona przede ws z y s t k i m z faktu, że mont a ż b udynków w systemie "Szczecin" wymaga operowa ni a większymi I cięższymi e l e -mentami, co pociąga za sobą koni ec zn oś ć pos łu gi wa ni a się s p r z ę
-tem m o n t a ż o w y m o większej mocy.
Jeśli chodzi o zużycie energii cieplnej, to zwraca uwagę p r z e -de w s z y s t k i m dwukrotnie więks ze zużycie pary technologicznej w fabryce domów systemu "Szczecińskiego", m i m o iż stosuje się tam aut omatyczną regulację dopływu pary, co w por ów naniu z regulacją ręczną -w poligonowej wytwórni systemu "Dąbrowa" daje lepsze m o ż
-liwości eko n o m i czneqo sterowania p r o c e s e m obróbki cieplnej w y r o -bów. Decydujący wp ływ ma tu jednak czas trwania obróbki c i e -plnej, któr y w systemie "Szczecińskim" Jest kilk akrotnie d ł u ż -szy niż w systemie "Dąbrowa". Odm iennie ks zt ał tuje się z u ż y -cie energii cieplnej na placu budowy. W i ę k s z y zakres robót m o -kry ch w systemie "Dąbrowa" pow od uj e więks zy wyda te k energii na o$u sz an ie budynków. W systemie "SzcecińskIm" zużycie energii c i e -plnej na budowle jest tak niewielkie, że nie uwz gl ęd ni a się go w wykazach.
Roz pa trując łączne zużycie energii el ektrycznej I cieplnej w obu fazach produkcji należy stwierdzić, że sy st em "Szczeciński" jest zde cy do wa ni e bardziej en er go chłonny niż sy stem "Dąbrowa". C ech uj e go średnio 2,5 -krotnie większe zużycie energii e l e k t r y -cznej oraz blisko 2-krotnie więk sz e zużycie energii cieplnej.
Wynika to wyłącznie z dużego zużycia energii yy produkcji p r e f a -brykatów. Ponieważ mimo wysokiego stopnia mechanizacji tej p r o -dukcji nie uzy skano efektów w postaci obniże ni a pracochłonności systemu, można stwierdzić, Że forsowany w mi n i o n y c h latach k i e -runek uprzemy sł ow ie ni a budownictwa, w opa rc iu o tak rozwiniętą bazę p r e f a b r y k a c j i , nie może by£ w świetle uzys ka ny ch r e z u l t a -tów uznany za słuszny.
4.4. K ap ita *ochłonność
Kapitałoch ło nn oś ć produkcji ok reślana jest na jczęściej jako stosunek za an gażowanego majątku pr od uk cyjnego do wyt worzonej w ciągu roku produkcji^. Jedynym w s p ó l n y m m i e r n i k i e m dla w s z y s t -kich, różnorodnych składników m a j ą t k u trwałego jest Ich w a r -tość. Przy badani u efektywności systemów kon st ru kcyjno o.ontażowych realizowanych w oparc iu o bazę pre fabrykacyjną powsta łą w różnych okr esach czasu, celowe jest posług iw an ie się warto śc ią odtwo- rzenlową, umoż li wi aj ąc ą aktualiz ac ję wartości środków trwałych.
Przy porówn yw an iu kap i t a I ochłonnoŚci systemu "Dąbrowa" i s y -stemu "Szczecińskiego" z ogólnej wartości maj ą t k u trwałego w y e -liminowano wartość środków trwałych administracji, ponieważ nie mają one bezpośr ed ni eg o wp ły wu na wie lkość produkcji. Z pr zy cz yn organizacy jn yc h nie uwzglę dn io no także środków trwałych baz tr an -sportowych oraz wartości sprzętu mo nt aż ow eg o, ponieważ tylko niewielka część ładunków przewożo na jest w ł a s n y m t ransportem b a -danych ko mbi natów {korzystają ono zwykle z usług p r z e d s i ę b l o r stw przewozowych, w tym głównie PTB " T r a n ^ b u d Ł ó d ź " ), natomiast p r o d u k -cja podstawowa obsługi wa na jest przez urz ąd zenia mo n t a ż o w e Ł ó d z -kiego Przedsiębi or s twa Gospodarki Maszynami Budownictwa. Koszty o- bcych usług sprzętowych i transpo rt ow yc h znajdują swe o d z w i e r -ciedlenie przy bad an iu jednostkowych kosz tó w realizacji.
P rezent ow an a analiza kap itałochłonności uwzg lę dnia zat em środki trwałe w b a z a c h ■p r e f а Ь г у к а с ji łącznie z 6azą sprzętu, sto-larnią i ślusarnią. Ob liczone przy po wy żs zy ch za łoż eniach
współ-5
A. M y s i ń s к i, K a p i t ałochłonność produkcji w b u d o w n i c -twie polskim, ZNAE w Krakowie, K r a k ó w 1980, s, 83.
2
kapltałochłonnoŚcI w przelic zen iu ma 1 m powierzchni u- wyr ażone w cenach po ró wnywalnych zostały prz ed stawione
T a b e l a 4 Wskaźniki kapitałochłonności produkcji prefabrykatów p (w й/1 m p . u . ) Rok System "Oębrowa" S y s t em "SzczecIńsk I" 1976 590 1 292 1977 641 1 356 1978 616 1 370 1979 703 1 606 1980 684 2 378 Ź r ó d ł o : Opracowano na p o d -stawie danych uz ys ka nych w LKB " P o -łudnie" I w LKB "Zachód".
Nal eż y tutaj dodać, że struktura m a j ę t k u trwałego w z a kła-dach prefabrykacji obu ba da ny ch k o m b inatów jest zbliżona. W F a b r y -ce Dom ó w ŁKB "Zachód" w okresie od 1976-1960 nie nastą pi ły w i ę k -sze zmiany struktury, ubzlał b u dynków I budowli w wartości ś r o d -ków trwałych wynosił średnio 52,7%, zaś masz y n I u rządzeń p r z e -ciętnie 47,0%. W zakładzie prefabrykacji LKB "Południe" udział bu d y n k ó w i budowli wynosił 48,5%, a m a s z y n I urz ądzeń 51,1%. W
tej wytwórni struktura m a j ę t k u trwałego ulega ła p e w n y m zmiano m (w efekcie prz ep ro wa dz an ej moderniz ac ji ), udział bud y n k ó w i budowli wzrósł z 47,3% w 1976 r. do 50,0% w 1980 r., natomiast udział m a s z y n i u r z ą d z e A zmniejszył się odpowiednio z 52,6% do 48,6%. Ogól ni e nieco ko rz ystniejszą strukturę m a j ę t k u trwałego c h a r a k t e -ryzuje się wyt wó rn ia Systemu "Dębrowa". Udział po zo stałych s k ł a -dnik ów maję t k u trwałego w obu zak ła da ch jest niewielki i wynosi średnio 0,3%®.
® Ob liczono na pod st aw ie danych LKB "Południe" i LKB "Zachód". czynn i к I
żytkowej w tab, 4.
Baza pre fa br ykacyjna systemu "Sz cz ecińskiego" jest zdecydowa- nlę bardziej kapit ał oc hł on na niż poligon ow a wytwór ni a systemu "Dąbrowa*. Wskaźniki dotyczące m a j ą t k u trwałego za an ga żo wa ne go w
p
wy konanie 1 m powierzchni użytkowej w skali rocznej są w sys t e -m i e "Szczecińskim" w latach 1976-1979 pon ad dwukr otn ie większe,
zaś w roku 1980 blisko 3,5-krotnle więks ze niż w systemie " D ą -browa". Na leży tu jeszcze wziąć pod uwagę fakt, że wytwór ni a
systemu "S zc ze cIńcklego" pracow ał a w latach 1976-1978 na trzy zmiany, a od 1979 r. na dwie zmiany, podczas gdy wytwór ni a sy-stemu "Dąbrowa" praco wa ła cały czas na jedną zmlónę. Ozna cz a to, że maj ą t e k trwały w systemie "Szczecińskim" był wykorzy st yw an y w w y ż s z y m stopniu, zwłaszcza przed rokiem 1979. Przej śc ie z pracy trójzmianowej na dw uz mlanową spowodowało wyraź ny wzrost wska źn ik a к а р ItałochłonnoścI (w roku 1980 wzrost ten został spotęgowany z m n i e j s z e n i e m skali produkcji). Pewien wzrost wskaź ni ka kaplta- łochłonnoścl po roku 1978 wystąpił również w wytwórni systemu "Dąbrowa", został on spowodowany niekorz ys tn ą zmianą struktury m a -jątku trwałego - m o dernizacja zakładu w tym okresie obejmo wa ła b o w i e m głównie budow la ne składniki maj ą t k u trwałego.
«
4.5. Koszty realizacji
Anali zę kos z t ó w realizacji dla p o s z c zególnych sys temów b u d o w -ni ctwa m i e s z k a n i o w e g o m o żna prowa dz ić dwoma meto da mi . Pie rw sz a m e t o d a po le ga na wykorzystaniu informacji zawar ty ch w ka ta lo gach n o r m I cen sto so wa ny ch w okresie o b j ę t y m b a d a n i e m przy k o s z t o r y
-sow an iu robót b udowlanych (katalogi te zostały obecni e wycofane, a ich m i e j s c e zajęły Katalogi n o r m rze cz owych - K N R ) . Dru ga metoda polega na wykor z y s t a n i u danych o rz eczywlstych kos ztach r e a l i z a -cji rej es trowanych przez ks ię go wość przedsięb i o r s t w a w y k o n a w c z e -go. Tą właśn ie m e t o d ą posłu żo no się w nini ej sz ej analizie, d z i ę -ki czem u ope ru je się kosztami rzeczywistymi a nie nor ma tywnymi. O c z y w i ś c i e również I ta me toda nie jest doskonała, po ni ew aż na r ela cj e k o s z t ó w m a j ą w p ływ czynniki n i e z ależne od systemu k o n -strukcy jno-montażowego., takie jaks pora roku, warunki lokalizacji, gospod a r n o ś ć prze d s i ę b i o r s t w w y k o n a w c z y c h ltd. W p ł y w tych c z y n -n i k ó w m o ż e być w istotny sposób og raniczony, Jeśli badaniami o b -jęta zo stanie odp ow iednio duża liczba budynków, a anal iz a d o t y -czyć będz i e p r z e c i ę t n y c h kosztów realizacji.
W dążeniu do uniknięcia znieks zt ał ce ni a wyn i k ó w analizy przez te składniki kosztów, które w zasadzie nie zależ« od c h a r a k t e r y -styki systemu, z rachunku wye li minowano koszty pośr ed ni e (koszty ogólne budowy i koszty zarządu). B a d a n i e m są więc objęte tylko koszty bezpoś re dn ie w trzech podstawo wy ch fazach procesu p r o -dukcyjnego. Koszty transportu prefabrykatów, które w e w i d e n -cji księgowej przedsięb io rs tw są s kładnikiem kosztów b e z p o ś -rednich produkcji bud ow la no -m on ta żo we j, zostały tu w y odrębnione w osobną pozycję, ponieważ dotyczą odrębnej fazy proc es u p r o d u k -cyjnego. Ola uzyskania pełnej por ównywalności tych kosztów p r z y -jęto ujednol ic on ą przecięt ną odległość prz ewozu pr efabrykatów wyno sz ąc ą 10 km.
Kosz ty poniesio ne w pos zc zególnych fazach proce su p r o d u k c y j -nego nie m o g ą być sumowane, gdyż wys tą piłoby pod wójne liczenie niek tó rych składników. Pełne kos zt y realizacji w p oszczególnych systemach za wierają dane do tyczące produkcji budowlano-montażowej.
o
Przeci ęt ne koszty realizacji odn ie si on e do 1 m powierzchni użytkowej w pod ziale na trzy fazy proce su p r o d ukcyjnego i na p o -szczególne pozycje kalkula cy jn e dla obu systemów pr zedstawiono w tab. 5.
Z danych zawartych w tab. 5 wynika, że zdecydo wa ni e droższy jest sy stem 'Szczeciński", dla którego koszty Jednostkowe są w poszczegóInych latach o 20-50% wyższe niż dla systemu "Dąbrowa". Decy du ją cy wpły w ma ją tu koszty prefabrykacji , które w systemie "Szc zecińskim" są wyższe aż o 70-99%. Pon ie wa ż kos zt y transportu pr e f abrykatów są średnio biorąc zbliżone w obu systemach, koszt robót na placu budowy musi być wyż sz y w systemie "Dąbrowa". Z kolei o wysok Im kosze ie prefabrykacji w systemie "S zc zecińskim" decyd uj e przede w s z y s t k i m wysoki koszt zuż ytych m a t e r i a ł ó w (wraz z kosztami ich zakupu). Zasaonicze zn aczenie m a tu fakt, że u- dział tej grupy kos zt ów w łącznych ko sz tach bezpo ś r e d n i c h produkcji p r e f abrykatów wynosi aż 80-85%. Również ko sz ty ro b o c i z n y oraz p o z o -stałe kos zt y bez poś re dn ie są w fazie produkcji prefa b r y k a t ó w w y ż -sze w wy s o k o y p r z e m y s ł o w i o n y m systemie "Szczecińskim".
Koszty trensportu p r e fabrykatów kształt uj ą się na p o d o b n y m p o -ziomie w obu systemach, a nawet są ni eco niższe w systemie "Szczecińskim", m i m o iż masa zu ży wa nych p r e f a b r y k a t ó w na jedn os t-kę produkcji jest tu większa. Nie jest to dziwne, b o w i e m n a l e ż -ność za usługi transportowe obl ic za na jest nie na podstawie Ilości
T a b e l e 5
" 2
Jedn ostkowe koszty b e z pośrednie w ukł ad zi e k a l k u l a c y j n y m (w zł/1 m p.u.)
Wy s z c z e g ó l n i e n i e S y s t e m "Dąbrowa" S y s t e m "Szczeciński" 1976 1977 1978 1979 1980 1976 1977 1978 1979 1980 Zakł a d p r e f a b r y k a c j i M a t e r i a ł y b e z pośrednie i koszty zakupu R o b ocizna b e zpośrednia Inne kos zty bez pośrednie
757 94 13 887 98 7 798 120 5 876 150 5 816 142 7 1 052 223 99 1 026 220 100 1 318 173 87 1 394 207 79 1 568 287 64 R a z e m kos zt y bezpoś r e d n i e p r e f a b r y k a c j I 804 992 923 1 031 956 1 374 1 588 1 578 1 680 1 919
Transport (koszty transpr-
tu prefabr yk at ów ) 30 36 35 36 52 31 33 34 39 47 Pr o d u k c j a Budówlano - M o n t a - żowa M a t e r i a ł y bezpoś r e d n i e I kos zt y zakupu Rob o c i zna Sprzęt Transport
Inne koszty bezpoś r e d n i e
1 931 472 340 30 72 2 654 498 387 36 66 2 488 489 339 35 71 2 308 451 343 36 68 2 434 569 412 52 72 2 709 346 267 31 31 3 666 368 362 33 32 3 694 357 316 34 49 4 212 399 303 39 26 4 265 508 404 47 66 R a z ę m koszty bezpoś r e d n i e 2 845 3 641 3 422 3 206 3 539 3 384 4 461 4 450 4 979 5 291
Ź r ó d ł. os O p r a c o w a n o na podst aw ie danych uz ys ka nych w ŁKB "Południe" i w ŁKB "Zachód"
E f e k t y w n o ś ć e k o n o m i c z n a s y s t e mó w k o n s t r u k c y j n o -r r o n t a ż o w y c h
faktycznie pr ze wi ez io ne go ładunku, ale w oparciu o tonaż u ż y t e -go taboru I czas jego zaangażowania. Niż szy koszt transportu pre-fabr yk at ów m oże więc wynikać z lepszego w y k o rzystania czasu p r a -cy oraz zdolności przewozowej środków transportu.
W ramach kosztów produkcji bu do wla no -m ontażowej największy u- dzlał m aję koszty zużytych m a t e r i a ł ó w (łącznie z kosztami zakupu). W systemie "Dąbrowa* wynosi on ок. 70X zaś w systemie " S z c z e c i ń
-skim" waha się w gran ic ac h 80-85X. Decydujące znaczenie m a j ą tu ocz ywi śc ie koszty zużytych pre fabrykatów, które są zd ecydowanie wyższe w systemie "Szczecińskim". Kos zt y robocizny k s z t ałtują się odwr otn ie niż w za kładzie prefabrykacji i są wy ższe w systemie "Dąbrowa". Natomi as t łączne koszty robocizny ponos zo ne w z a k ł a -dzie pre fa b r y k a c j i I na pl acu bu do wy są w latach 19761979 b a r -dzo zbliż on e dla obu ba da nych systemów, jedynie w roku 1980 są one w systemie "Szczecińskim" о ок. 10< wyższe.
Koszty pracy sprzętu montaż o w e g o wykazują' podobną anomalię, jaka miał a miejsce w przypa dk u kosztó w transportu' prefabrykatów. Są one średnio о ок. 11Х wyż sz e w systemlo "Dąbrowa" mimo, że o- peruj.e on prefabrykatami mniejs zy mi I lżejszymi. Wyni k a to stgd, że koszt związany z w y k o r z y s t y w a n i e m urz ądzeń dźw ig owych u z a l e -żniony Jest tylko od rodzaju sprzętu I czasu jego pracy, a czas trwania robót montaż o w y c h mógł być krótszy w systemie "Szczecin".
Ogó ln ie m o żna stwierdzić, że relacje pos zc zególnych grup k o -sztów na ogół dobrze odzwi er ci ed la ją pr zed stawione wcześniej proporc je mię d z y wskaźnikami pos zc zególnych ro dz aj ów n akładów w uję ci u rzeczowym. O zde cydowanie w y ż s z y m koszcie Jednostk ow ym w systemie "Szczecińskim" decydują przede w s z y s t k i m jego duża m a -ter tałochłonność oraz wyso ki e ko sz ty p r e f a b r y k a c j I. W ni e w i e l k i m tylko stopniu są one zrek om pe ns ow an e obn iż ką p ozostałych r o d z a -jów kos z t ó w na placu budowy (robocizny, pracy sprzętu I p o z o s t a -łych) .
5. P o d s u m o w ań i e wyników analizy I uwagi koń co we
W celu dokö na ol a syntetycznej oceny ob yd wu b a danych systemów ko n s t r ukcyjnomontaż^wych w tab. 6 zestaw io no wskaźniki r e p r e z e n t u
-jące poszcze gó ln e kryte ri a uwzglę dn io ne w trakcie analizy. Są to wskaźniki przecię tn e dla całego ok resu obję te go badaniem. W
ze-stawieniu tym uwzględniono dwie fazy produkcyjne, tj. produkcję prefabrykatów I roboty budowlano-mo nt aż ow e. Koszty produkcji b u -dowlanej obejmują zarówno koszty transportu, jak I koszty, z u ż y -tych prefabrykatów, a więc obejmuję całkowity koszt produkcji. Mater Iałochłonność ba danych systemów zilustr owa no w s k a ź n i k i e m łą-cznego zużycia trzech pod st aw ow yc h mat eriałów, tj. cementu, k r u -szywa I stall. P o s z c z e g ó l n y m k r y t e r i o m nie nad awano wag w celu o- Ы lezenia jednego, syntetycznego wskaźnika, okazało się to bowi e m z b ę d n e .
Dane zawarte w tab. 6 pozwalają dojść do wniosku, że system "Szczeciński" moż na uznać za konkurencyjny w stosunku do systemu "Dąbrowa" tylko pod w z g l ę d e m proporcji po dzi ał u na kł adów pracy żywej mi ędzy zakład p r e f a b r y k a c j I a plac budowy. Ws zystkie p o z o -stałe wskaźniki prz emawiają zdecyd ow an ie na korzyść systemu M0ą- browa". Na niską efektywność eko no mi cz ną systemu "SzczecIńsk i ego" wpły wa ją głównie znaczna roz rzutność m ateriałowa oraz założony pełny zakres p r e f a b r y k a c J I wymagaj ąc y wy bu dowania niezwy kł o k a -pitałoch ło nn ej fabryki domów. Jeśli weźmie się pod uwagę, że o g -romne nakłady Inwestycyjne, zm ie rzające do of.iągnlęcia w y s o k i e -go stopnia uprzemy słowi en I a I zmechani zo wa ni a produkcji, p o z w o -liły tylko na obniżenie nak ła dó w robocizny na placu budowy, a nie przyc zy nił y się do obni że ni a łącznej pr acochłonności i z m n i e j s z e -nia jednostkowego ko sz tu pr od uk tu finalnego - to m o ż n a stwierdzić, że podstaw ow e cele uprzemys ło wi en ia budown ic tw a nie zostały w systemie "Szczecińskim" osiągnięte. Sys t e m ten pozwala jedynie na przeni es ie ni e części robót z placu budowy do zaplecza p r o d u k -cyjnego, co Jednak okupi on e Jest dużymi nakładami finansowymi oraz k i l k u k r o t n y m zwięk s z e n i e m zużycia energii.
Są więc pełne podstawy, aby stwierdzić, że prz ep rowadzona «- naliza efektywności wyk azała jednoznacznie, że sys te me m e f e k t y w -n i e j s z y m jest sy stem "Dąbrowa", c h a r akteryzujący się niż s z y m
sto p n i e m .uprze my sł ow ie ni a i w y k o r zystujący ele me nt y p r e f a b r y k o w a -ne pochod zą ce z wytwórni poligonowej.
W u z upełnieniu prz edstawionych wyn i k ó w na le ży dodać, że p o d j ę -cie na poc zą tk u lat sied em dz ie si ąt yc h decyzji o Intensyfikacji u- przemyslo wi en ia bud ow nictwa m i e s z k a n i o w e g o w oparc iu o fabryki domó w pod yk to wa ne był o ów czesną sytuacją spo łe cz no -gospodarczą wsk azu jącą na konie cz no ść szybkiego rozwi ąz an ia n a brzmiałego p r o -blemu zaspoko je ni a potrz eb mie szkaniowych. W wybor ze dróg
prowa-Zestaw i e n i e po r ó w n a w c z e w s k a ź n i k ó w techniczno- e k o n o m i c z n y c h sy ste mó w “Dą browa" I "Sz cz ec iń sk ie go *
i S y s t e m "Dąbrowa" S y s t e m "Szczec i ńsk i * R odz a j nak ł a d ó w Jednostka mi ary zakład prefa-bryka- cjł p I ac budowy ra zem zakład prefa- bryka-cji plac bud ow y raze m
N a k ł a d y prac y żywej г -h/ 2 p.u. 3,1 13,7 16,8 7,6 9,7 17,3
M a ter iałochłonność k g / m p.u2 1 345 548 1 893 1 655 589 2 244
Z uży ci e energii e l e k t r y
-czne j kWh/m^ p.u 4,6 9,4 14,0 25,6 9,9 35,5
Zużyc ie energii cieplnej M c a 1 /m p.u.2 62,7 11,8 74,5 \ 136,0 - 136,0
Kapi tał oc hłonność zł/m p.u.2 647 • • 1 600 • •
Kos zt produkcji zł/m p.u.2 943 3 331 X 1 628 4 514 x
