View of Konferencja naukowa. „Starożytne kodyfikacje prawa a współczesna kultura jurydyczna" (10-11 XII 1999)

S

P

R

A

W

O

Z

D

A

N

I

A

R O C Z N IK i N A U K P R A W N Y C H

Tom X, zeszyt I - 2000

K onferencja nau k o w a

Starożytne ko d yfika cje pra w a a w sp ó łczesna ku ltu ra ju r y d y c z n a ”

(10-11 XII 1999)

W dniach 10-11 g r u d n ia 1999 r. o d b y ła się w K a to lic k im U n iw e rs y te c ie L u b e l ­ skim sesja n a te m at

Starożytne kodyfikacje prawa a współczesna kultura jurydyczna.

O rg a n iz a to re m s y m p o z ju m b y ła K a te d ra P ra w a R z y m s k ie g o K U L.

Z a p r o p o n o w a n y te m a t sta now i p o tw ie rd z e n ie o pinii, że d la w s p ó łc z e s n e g o p r a w n i­ ka w a ż n y m i p o ż y t e c z n y m z a b ie g iem je s t się ganie do d o ś w ia d c z e ń p rz e s z ły c h p o k o ­ leń, co m a nie ty lko w arto ść p o z n a w cz ą, ale i p raktyc zną : p o z w a la n a sk o n f ro n ­ to w anie p r z y jm o w a n y c h ro z w ią z a ń p raw n y ch z r o z w ią z a n i a m i k ie d y ś j u ż s p r a w d z o ­ nym i, ja k i u n ik n ię cie p o w tó r z e n ia p o p e łn io n y c h j u ż n ie g d y ś b łę d ó w . W ie le cz erpać m o ż n a z p raw an ty cz n y ch , a zw ła sz c z a z p r a w a rz y m s k i e g o , r ó w n i e ż w d zied z in ie kodyfikacji, cz e g o p o tw ie rd z e n ia szukali au to rz y p r e z e n to w a n y c h n a k o n feren c ji referatów.

S y m p o z ju m z g ro m a d z iło p rele g en tó w z U n iw e r s y te tu W a r s z a w s k ie g o , U n iw e r ­ sytetu S tefan a K a rd y n a ła W y s z y ń sk ie g o , U n iw e r sy te tu W i le ń s k ie g o o r a z K a to lic k ie g o U n iw ersy te tu L u b elsk ieg o . Z a p ro sz e n i goście to nie ty lk o b a d a c z e p r a w a rz y m sk ie g o , ale i p rze d staw ic ie le innych d y sc y p lin (k an o n isty k a, ety k a, w s p ó łc z e s n e p r a w o c y w il­ ne), które m o g ą być p o m o c n e w po g łę b ien iu z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z k o d y f ik a c ją praw a.

D w u d n io w e obrady o tw o rzy ł R e ktor K U L , ks. prof. dr hab. A n d rz e j Szostek. Słow o wstępne w ygłosił D z ie k a n W y d z ia łu P ra w a , P ra w a K a n o n ic z n e g o i A d m in i­ stracji, ks. prof. dr hab. A ndrzej D zięga, po k tó r y m gło s z a b rał p o n o w n ie R e k to r K U L, ty m r az em w roli p rele g en ta w y g ła s z a ją c e g o re fe ra t o

Podstawach moralnych

prawa stanowionego.

W w y stą p ien iu , b ę d ą c y m n ie ja k o p u n k te m w y jś c ia do ro z w a ż a ń kole jn ych referen tó w , ks. prof. S zo ste k p rz y p o m n i a ł o k o n ie c z n o ś c i o p a r c ia n orm praw nych n a w ar to śc ia c h , które po w in n y b y ć s z a n o w a n e i r e s p e k to w a n e prze z w szystkich, b ez w zg lę d u n a ich św ia topogląd.

M iejsce p ra w a w kulturz e a na liz ow ał ks. prof. dr hab. R e m ig i u s z S o b ań sk i (U K W , U S) w referac ie pt.

Kulturowe uwarunkowania prawa.

P ra w o - m ó w ił p r e l e ­ gent - nie m o ż e unie za leż nić się od kultury, z a w sze b ę d z ie je j c z ęś cią , a p o d s t a w o ­ wym za ło ż e n ie m k a ż d e g o p r a w a je s t re sp e k t d la c z ło w ie k a - b r a k ta k ie g o resp e k tu po dcina p raw o u je g o podsta w .

K olejne w y stą p ien ie d o ty c zy ło kodyfikac ji w p ra w ie k a n o n i c z n y m . Ks. prof. dr hab. W o jcie ch G ó ra lsk i (U K W ) w ygłosił r e f e r a t pt.

Nova et velera. Kodyfikacje

p r a w a k a n o n i c z n e g o w X X s t u l e c i u . W ła śn ie w X X w. pow stały kodyfikacje praw a w K o ś c ie le ła ciń s k im oraz K o śc io ła c h w sc h o d n ic h . P re lege nt w y so k o ocenił te zbiory p raw ja k o ich zaletę, w sk a z u ją c m.in. „ p o łą c z e n ie bog ateg o d z ie d z ic tw a stuleci u s ta ­ w o d a w s t w a o d n o ś n y c h K o ś c io łó w , z tym , co n o w e ” .

D w a ko le jn e referaty d o ty c z y ły s y s te m ó w p r a w n y c h w ielkich kultur: żydow skiej i ch iń sk ie j. N a jp ie r w ks. prof. dr hab. R y s z a r d R u b in k ie w ic z (K U L ) przybliżył sta ro ­ ż ytne p ra w o Iz ra e la oraz je g o w p ły w na w s p ó łc z e s n ą kulturę Ż yd ó w . N astępnie ks. dr hab. A n to n i K o ść (KU L ) o m ó w ił źró d ła p r a w a za kole jnych dynastii chińskich, aż do c z a s ó w w sp ó łc z e sn y c h . P r e le g e n t zw ró cił uw agę na problem y, z któ rym i m u ­ siał się u p o r a ć ten kraj w o b ec r e c y p o w a n ia w R e p u b lic e Chińskiej euro p e jsk ie g o p r a w a k o n ty n e n ta l n e g o oraz n a j e g o rela cje do tr a d y c y jn e g o p r a w a chińskiego. O sta tni referat p ie rw sz e g o d n ia obrad d o ty c z y ł p ro b le m ó w , z którymi b o ry k ają się w s p ó łc z e ś n i p ra w o d a w c y . Prof. dr hab. W o jc ie c h Ł ą c z k o w s k i (KU L ) m ów iąc o

K i e r u n k a c h r o z w o j u ź r ó d e ł p r a w a w c z a s a c h w s p ó ł c z e s n y c h w sk az ał m.in. na k o ­ n ie c z n o ś ć d o k o n a n i a zm ian w p o lskiej K o n sty tu c ji. P re le g e n t p odkreślił, iż nie widzi m o ż liw o śc i u n ie z a le ż n ie n ia p r a w a od system u w arto ści. „N a treść p raw a w p ły w a z a w s z e - p rz e k o n y w a ł - o k r e ś lo n a a k s jo lo g ia przyję ta przez p raw o d aw c ę p a ń ­ s t w o w e g o ” .

D y s k u s ja , k tó r a o d b y ła się n a z a k o ń c z e n i e p ie rw sz e g o d n ia obrad, skupiła się w o k ó ł k o n ie c z n o ś c i o p a r c ia b ą d ź u n ie z a le ż n ie n i a p ra w a od o k reślonyc h w arto ści, k s z ta ł to w a n ia n o w e g o system u p r a w a p o u p ad k u k o m u n is ty c z n e j wizji p ań s tw a i praw a. W y m i e n i o n o d o ś w ia d c z e n ia p raktyki legislacyjnej w P olsce i na Litwie.

R e fe r a ty z a p r e z e n to w a n e d r u g ie g o d n ia konferenc ji n a w ią z y w a ły w szczególności d o r o z w ią z a ń p raw n y ch p rzy ję ty ch w p ra w ie r z y m s k im i ich w pływ u na praw o w sp ó łc z e sn e . Ja k o p ie rw s z a z a b r a ła głos prof. dr hab. M a ria Z a b ło c k a (UW ), sk u p ia ­ ją c u w a g ę s w o ją i słuc hac zy na j e d n y m z najsta rsz ych i n a jw a żn iejsz y ch po m n ik ó w p r a w a w sta ro ż y tn o śc i - U s t a w i e X I I t a b l i c . P re le g e n tk a w y k a z y w a ła , ja k wiele z tej u sta w y z a c z e r p n ię to i p r z e n ie sio n o d o p ó ź n ie js z y c h kodyfikacji; ja k wiele zało żeń tam p r z y ję ty c h s to s o w a n y ch j e s t do dzisiaj, nie ty lko w praw ie c yw ilnym , ale i karnym .

Ja k m o c n o p r a w o rz y m sk ie o d d z i a ły w a ło n a p raw o k an o n icz n e, św iadczy znana s e n te n c ja E c c l e s i a v i v i t l e g e r o m a n a , k tó r ą ucz ynił pr z e d m io te m swoich rozw ażań ks. prof. dr hab. A ntoni D ę b iń s k i (K U L ), u k a z u ją c p rze n ik an ie rozw ią zań rzym skich do p r a w a k a n o n i c z n e g o aż d o w iek u X X , w iek u w ielkich kodyfikacji praw a, którym rzą dzi się K o ś c ió ł łaciński.

K o lejn y re fe re n t - dr V y tau tas N e k r o s iu s ( U n iw e rs y te t W ileń s k i) - przedstaw ił z a ło ­ że n ia te o re ty c z n e o r a z p rak ty k ę s to s o w a n ia we w sp ó łc z e sn y m praw ie litew skim sły n n y c h s ta ro ż y tn y c h pojęć: a e ą u i t a s , h u m a n i t a s , n a t u r a r e r u m . P relegent krytycznie u s to s u n k o w a ł się d o o becnej sytuacji w u s ta w o d a w s tw ie litew skim , ocenia jąc j ą ja k o złą; u s p r a w ie d liw ie n ia dla niej sz ukać m o ż n a je d y n ie w ob ciąż en ia ch zw ią za nych z k o m u n i s t y c z n ą p rz e s z ło ś c ią kraju.

Dr M a rz e n a D y ja k o w s k a (K U L ) z a ję ła się an a liz ą prac w y k ła d o w c ó w Akadem ii Z a m o js k ie j w k o n te k śc ie ich b a d a ń nad p r a w e m rzy m sk im i ó w c z e sn y m p raw em p o lsk im (B a d a n i a p o r ó w n a w c z e n a d C o r p u s I u r i s C i v i l i s i u s t a w o d a w s t w a m i o b c y m i w p r a c a c h p r o f e s o r ó w A k a d e m i i Z a m o j s k i e j ) . K olejny referent, m gr P iotr P o g onow ski

(KUL), skupił swoje ro z w a ż a n ia na proce sie c y w iln y m , sz ukają c ko rze n i o b o w i ą z u j ą ­ cych dziś zasad p r oce sow yc h w praw ie r z y m s k im (Znaczenie parem ii rzym skich dla w spółczesnej procedury cyw ilnej). D rugi d z ie ń o b ra d za m y k a ł referat m g r G rz e g o r z a J ę d re jk a (KUL) pt. System atyka praw a rzym skiego a system atyka kodyfikacji praw a cywilnego u* Polsce u- XI X- XX w ieku, w k tó r y m a utor starał się w y k a z a ć w p ły w system atyki rzym skiej na k o d y fik ac je p o w sta łe w u b ie głym stu leciu na zie m ia c h polskich.

U czestnicy kończącej sy m p o z ju m dy sk u sji pod n o sili przede w s z y s tk im k w estie dotyc zą ce genezy Ustawy X II tablic oraz o b e c n e j sytu acji na L itw ie. P o d s u m o w a n ia obrad dokonał ks. prof. dr hab. A ntoni D ę b iń s k i, P ro d z ie k a n W y d z ia łu P ra w a , P r a w a K an o n ic zn e g o i A d m in is tra cji K U L.