PRZEWAGA ROZWIĄZAŃ JEDNORAZOWYCH NAD
WIELORAZOWYMI NA BLOKU OPERACYJNYM
THE ADVANTAGE OF DISPOSABLE SOLUTIONS OVER REUSABLE ONES IN THE OPERATING THEATER
ORCID: 0000-0003-2238-4490
Dział Higieny i Epidemiologii,
Stobrawskie Centrum Medyczne w Kup, ul. K. Miarki 14, 46-082 Kup,
e-mail: epidemiolog@szpital-kup.eu Wpłynęło: 19.10.2020
Zaakceptowano: 10.11.2020 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2020033
STRESZCZENIE: Przy rozważaniu zalet i wad dotyczących jednorazowych oraz wielorazowych rozwiązań medycznych najważniejszym czynnikiem jest ochrona pacjentów. Pod tym względem lepszą ochronę zapewniają rozwiązania jednorazowe. Do zalet tego typu wyrobów należą ponad-to: brak ryzyka wystąpienia zakażeń związanych z produktem, natychmiastowe użycie i coraz więk-sza liczba rozwiązań przyjaznych dla środowiska. Jednorazowe rozwiązania oferują oszczędność czasu, której nie mogą zapewnić rozwiązania wielorazowe. Przy wyborze narzędzi jednorazowego użytku należy brać pod uwagę jedynie ceny zakupu i utylizacji odpadów. Z kolei narzędzia wielo-krotnego użytku przed ponownym wykorzystaniem muszą przejść przez rozległy cykl. Podobnie jest z obłożeniami operacyjnymi i fartuchami personelu – użyte zawierają płyny ustrojowe i całą listę czynników zakaźnych, które stanowią istotne zagrożenie dla personelu medycznego oraz pra-cowników pralni. W związku z tym muszą zostać poddane praniu, dezynfekcji i sterylizacji przed ponownym użyciem, a w wyniku prania i używania jakość tkanin zaczyna się z pogarszać – po wyprodukowaniu spełnia wymagane normy, z czasem jednak poziom ochrony ulega obniżeniu.
SŁOWA KLUCZOWE: bezpieczeństwo, narzędzia wielorazowego użytku, sprzęt jednorazowe-go użytku, tekstylia medyczne, wyroby medyczne, zakażenia szpitalne
ABSTRACT: When considering advantages and disadvantages of buying and using disposable and reusable medical solutions, the most important factor is patient safety. In this regard, one--time solutions provide better protection. The advantages of single-use medical devices are: no risk of infections associated with the product, immediate use and an increasing number of environmentally friendly solutions. Single-use solutions offer time savings that multiple-use solutions cannot ensure. When selecting disposable tools, only purchase price and disposal costs should be considered. In turn, reusable tools must go through an extensive cycle to be-come able to be used again, just as surgical drapes and gowns. The latter, contain body fluids and a whole list of infectious agents that pose an essential risk to medical staff and laundry per-sonnel. They must be washed, disinfected and sterilized before reuse. Their service life is over 50 cycles however as a result of washing and constant use, the quality of fabrics deteriorates. Their quality is strongest and meets the required standards when they are new, however with time the level of protection which they offer decreases.
KEY WORDS: disposable equipment, hospital infections, medical devices, medical textiles, reusable tools, safety
WSTĘP
Najniebezpieczniejszym miejscem pod względem moż-liwości nabycia zakażenia jest dla pacjenta sala operacyj-na. To właśnie tam osoba operowana narażona jest na naj-większą liczbę możliwych zakażeń, ponieważ urządzenia,
obłożenia chirurgiczne, fartuchy chirurgiczne i specjalna odzież przeznaczona dla bloków operacyjnych są idealny-mi przestrzeniaidealny-mi do namnażania się patogenów.
Wyroby medyczne jednorazowego użytku są wykorzy-stywane u jednego pacjenta w trakcie jednej procedury, a po użyciu stają się odpadem medycznym podlegającym
utylizacji [24, 28]. Każde opakowanie z jałowym wyrobem medycznym jest oznaczone jako (ang.) single use only, zna-kiem „sterile” lub innymi znakami graficznymi. Wyroby jed-norazowe nie powinny być używane powtórnie, ponieważ materiały z jakich zostały wykonane mogą ulec degradacji w procesie dekontaminacji/sterylizacji [25]. Przedmioty te są wytwarzane z tworzywa sztucznego, tj.: poliamid, poli-węglan, polietylen, polieterosulfon, polipropylen, politetra-fluoroetylen, polichlorek winylu, octan celulozy lub etylen/ octan winylu [25].
Wyroby medyczne wielokrotnego użytku wymagają po-nownego przetworzenia po użyciu: czyszczenia, dezynfekcji, pakowania i sterylizacji, a także sprawdzenia bezpieczeń-stwa za pomocą testów integralności oraz funkcjonalności [8]. W przypadku takich wyrobów wytwórca ma obowiązek dołączyć informację o właściwych procesach pozwalających na jego ponowne użycie, a także o wszelkich ograniczeniach w odniesieniu do liczby kolejnych użyć.
Przy podejmowaniu decyzji dotyczącej zastosowania wy-robów medycznych wielokrotnego lub jednorazowego użyt-ku należy wziąć pod uwagę zalety i wady każdego z nich. Szpitale powinny dokonywać takiego wyboru w oparciu o ocenę bezpieczeństwa i skuteczności. Ze względu na dużą liczbę zakażeń szpitalnych ważne jest, aby w pełni chronić pacjenta oraz personel przed przenoszeniem patogenów. Jest to szczególnie istotne na sali operacyjnej, gdzie kontrola zakażeń stanowi wyzwanie ze względu na ciągły przepływ pacjentów oraz personelu. Niejednokrotnie powodem prze-chodzenia z produktów wielokrotnego użytku na jednora-zowe jest: ich dostępność, wygoda użycia, niezawodność, bezpieczeństwo, a w niektórych przypadkach także promo-cja producenta. Zdarza się jednak, że przyczyną rezygnacji z produktów wielokrotnego użytku na rzecz jednorazowych (lub odwrotnie) są indywidualne preferencje użytkowników.
HISTORIA WYROBU MEDYCZNEGO
Narzędziami wielorazowego użytku posługiwano się już w czasach starożytnych. Nożami i piłami zrobionymi z krze-mienia lub obsydianu wykonywano zabiegi obrzezania i tre-panacji. W starożytnej Mezopotamii operowano małymi miedzianymi nożami sumeryjskimi. Z miedzi starożytni Egipcjanie wytwarzali specjalne narzędzia do usuwania mó-zgu z czaszki podczas przygotowywania ciał do mumifikacji. W Indiach już około sto lat przed naszą erą powstał wielki podręcznik chirurgiczny Sushruta Samhita, w którym opi-sano 20 ostrych i 101 tępych narzędzi chirurgicznych, mię-dzy innymi: kleszcze, szczypce, trokary (narzędzia z ostrym zakończeniem wyposażone w małą rurkę) i kautery (żelaz-ka do podgrzewania i przeszukiwania t(żelaz-kanki). Większość tych ówczesnych narzędzi chirurgicznych było wykonanych ze stali. Lancetów używano do przeprowadzania operacji
zaćmy, a ostrych noży do usuwania kamieni z pęcherza. Grecy do zabiegów chirurgicznych wykorzystywali kleszcze, noże i sondy. Operacje w tym okresie były ryzykowne, po-nieważ nie było wiedzy na temat antyseptyków. W efekcie wykonywano tylko najprostsze i najpilniejsze operacje (np. amputacje) przy użyciu najprostszych instrumentów [11]. W XVIII wieku wzrosła liczba narzędzi chirurgicznych, zaczęły się także pojawiać pierwsze profesjonalne katalogi dla wytwórców instrumentarium, zawierające wytyczne od-nośnie kształtu i wymiarów, opis wykonania i koniecznego oprzyrządowania. W połowie XIX wieku Joseph Lister od-krył właściwości antyseptyczne kwasu karbolowego. Dzię-ki niemu zaczęto oczyszczać narzędzia chirurgiczne przed operacją. Lekarze zaczęli dezynfekować ręce przed zabie-gami, a pacjentom przemywano rany pooperacyjne [11]. W 1878 roku Louis Pasteur po raz pierwszy zaproponował termiczną sterylizację narzędzi chirurgicznych. Stosowanie tej procedury powodowało zniszczenie uchwytów wykona-nych z kości słoniowej czy hebanu, dlatego normą stało się wytwarzanie narzędzi w całości metalowych, chronionych powłokami niklowymi lub chromowymi. Po 1925 roku wy-konywano narzędzia jedynie ze stali nierdzewnej. Pod ko-niec lat 80. XX wieku pojawiły się całkiem nowe narzędzia i potrzeba przystosowania klasycznego instrumentarium do wykonywanych operacji laparoskopowych [14].
Obecnie na rynku dostępne są zarówno wyroby medyczne wielokrotnego, jak i jednorazowego użytku, przeznaczone do tego samego celu. Od lat 60. XX wieku producenci zaczęli wy-twarzać wyroby medyczne oznaczone jako jednorazowe [19].
Dzięki wprowadzeniu jednorazowych rozwiązań wyeli-minowano większość niebezpiecznych zakażeń krzyżowych między pacjentami, a szpitale stały się bezpieczniejsze dla osób tam pracujących. Urządzenia na bazie tworzyw sztucz-nych zaczęto produkować masowo. Najczęściej stosowanym tworzywem sztucznym w produkcji wyrobów medycznych stał się polichlorek winylu (PCW). Został on opatentowany w 1913 roku, a wprowadzony do użytku podczas II wojny światowej w celu zastąpienia szkła i metalu do pakowania produktów farmaceutycznych. Materiał ten w latach po-wojennych zyskiwał na popularności w świecie wyrobów medycznych; jest wszechstronny, przezroczysty, posiada właściwości zapobiegające załamywaniu się. Najczęściej wy-korzystywano go do produkcji rur, pojemników na płyny dożylne i dializacyjne, worków na krew, worków do dializy, zestawów dożylnych oraz rękawic diagnostycznych i chi-rurgicznych [22]. Postępujący rozwój technologii i technik medycznych doprowadził do wytwarzania bardziej złożo-nych narzędzi jednorazowego użytku. Stosowane obecnie narzędzia jednorazowego użytku wykonane ze stali są często trudne do odróżnienia od tych wielokrotnego użytku. Czę-sto jedynym sposobem pozwalającym na odróżnienie takich wyrobów jest zapoznanie się z opakowaniem i instrukcją producenta.
Tekstylia medyczne noszone były przez chirurgów i ich asystentów od XIX wieku [15]. Fartuchy i osłony chirurgicz-ne początkowo wykonywano z bawełny, z czasem – by speł-niały swoją rolę – coraz ciaśniej je tkano [4]. Do lat 60. XX wieku szpitale wykorzystywały tkaniny wielokrotnego użyt-ku o niższych właściwościach ochronnych [5]. Nowe, tka-ne materiały z ulepszoną barierą ochronną były stosowatka-ne w placówkach opieki zdrowotnej w latach 70. XX wieku [16]. Jednocześnie od lat 50. wytwarzane były materiały włókni-nowe o podwyższonych właściwościach fizycznych i odpor-ności na ciecze. Jednorazowe włókniny zyskały na popu-larności szczególnie w Stanach Zjednoczonych. Natomiast tekstylia wielokrotnego użytku zachowują udział w rynku w Europie ze względu na rosnące obawy o zanieczyszczenie środowiska spowodowane utylizacją zużytych tekstyliów jednorazowych [23]. Na dobór tekstyliów ochronnych ma wpływ nie tylko funkcjonalność materiału, lecz także czyn-niki kulturowe, ekonomiczne i środowiskowe.
NARZĘDZIA CHIRURGICZNE
JEDNORAZOWEGO UŻYTKU A NARZĘDZIA
CHIRURGICZNE WIELOKROTNEGO UŻYTKU
WADY I ZALETY STOSOWANIA NA BLOKU
OPERACYJNYM
Narzędzia wielokrotnego użytku są powszechnie stoso-wane na blokach operacyjnych, jednak coraz większą popu-larnością cieszą się narzędzia jednorazowe.
Priorytetem na sali operacyjnej jest zapobieganie śród- i pooperacyjnym infekcjom. Używane tam narzędzia muszą spełniać najwyższe wymogi jakościowe, niezależnie od tego czy są wielorazowe czy jednorazowe. W przypadku stoso-wania narzędzi wielorazowych personel każdego szczebla – pracujący przy sterylizacji, transporcie czy na bloku opera-cyjnym – musi przykładać ogromną wagę do wewnętrznych standardów bezpieczeństwa. Aby narzędzia chirurgiczne po użyciu ponownie były sterylne, muszą zostać odpowiednio (skutecznie) umyte i zdezynfekowane w procesach walido-wanych. Nieprawidłowa sterylizacja lub dezynfekcja sprzętu niesie ze sobą ryzyko przeniesienia infekcji z jednego pacjen-ta na drugiego (np. wywołanej wirusem zapalenia wątroby typu B, C) czy zakażenia innymi patogenami (np.
Pseudo-monas aeruginosa) [21]. Sekwencja czynności wymaganych
do przygotowania narzędzi do powtórnego użycia polega na: wstępnym myciu z dezynfekcją, myciu właściwym i de-zynfekcji właściwej, płukaniu, pakowaniu i sterylizacji.
Wstępne mycie z dezynfekcją polega na usunięciu z na-rzędzi widocznych zabrudzeń (np. materii organicznej i nie-organicznej) i redukcji drobnoustrojów, zwykle odbywa się metodą manualną z dezynfekcją chemiczną lub maszy-nową z dezynfekcją termiczno-chemiczną albo termiczną [17]. Polecaną metodą jest mycie i dezynfekcja maszynowa,
ponieważ jest to bardziej powtarzalny proces, a tym samym pewniejszy, przez co personel w mniejszym stopniu jest na-rażony na kontakt z zanieczyszczonymi narzędziami i uży-wanymi środkami chemicznymi [13]. Dokładne mycie jest niezbędne przed dezynfekcją oraz sterylizacją, ponieważ materia organiczna i nieorganiczna obecna na powierzch-ni instrumentów zakłóca skuteczność tych procesów [21]. Kolejną niezbędną czynnością, odgrywającą ważną rolę w procesie przygotowania narzędzi do powtórnego użycia, jest mycie właściwe i dezynfekcja właściwa. Proces ten ma na celu redukcję mikroorganizmów patogennych w zależ-ności od użytego środka. Kolejne etapy to: płukanie (w celu usunięcia pozostałości chemikaliów stosowanych do mycia i dezynfekcji), końcowe płukanie (wodą oczyszczoną dla ochrony narzędzi przed uszkodzeniami, które mogą być spowodowane przez sole mineralne rozpuszczone w wo-dzie wodociągowej oraz przed tworzeniem się biofilmu bakteryjnego na powierzchniach pokrytych osadem z nie-odpowiedniej wody) i suszenie maszynowe (z maksymalną wydajnością, by ograniczyć kontakt narzędzi z wodą) [7]. Wszystkie narzędzia należy skontrolować wzrokowo pod kątem widocznych zabrudzeń i (lub) korozji; zabezpieczyć w odpowiedni sposób krawędzie tnące, aby ochronić po-wierzchnię bariery sterylnej przed naruszeniem. Konieczne jest otwarcie zaworów i kraników, zapewniając w ten sposób maksymalny dostęp czynnika sterylizującego do wszystkich powierzchni wewnętrznych oraz zewnętrznych. Następnie należy zapakować narzędzia w system bariery sterylnej za-leżnie od metody sterylizacji, stosując opakowania steryli-zacyjne zgodne z normami, umożliwiające bezpieczne prze-chowywanie jałowych narzędzi i sprzętu [10].
Kolejnym etapem jest sterylizacja. Proces ten niszczy wszystkie formy życia mikrobiologicznego za pomocą metod fizycznych lub chemicznych [21]. W placówkach ochrony zdrowia używa się do tego procesu: pary wodnej pod ciśnie-niem, tlenku etylenu, plazmy gazowej nadtlenku wodoru i chemicznych środków sterylizujących [21]. Proces steryli-zacji, w celu potwierdzenia jego efektywności, musi być wali-dowany, a jego przebieg rutynowo monitorowany, natomiast urządzenia muszą znajdować się pod stałą kontrolą [20].
Narzędzia jednorazowego użytku są od razu gotowe do użycia, a po jednorazowym wykorzystaniu przekazywane do utylizacji. Gwarantują pacjentom niezawodną czystość mikrobiologiczną, tym samym przyczyniając się do znacz-nego ograniczenia ryzyka zakażenia przenoszoznacz-nego dro-gą krzyżową [26]. Stosując tego typu narzędzia, placówka podnosi poczucie bezpieczeństwa pacjenta, minimalizując tym samym prawdopodobieństwo przenoszenia zakażeń na innych pacjentów. Narzędzia chirurgiczne jednorazowego użytku oferują wiele zalet w porównaniu z narzędziami wie-lokrotnego użytku, przede wszystkim pozwalają zaoszczę-dzić czas [9]. Ponadto narzędzia wielokrotnego użytku mu-szą przejść przez rozległy cykl przed ponownym użyciem.
W trosce o bezpieczeństwo pacjentów proces ten musi być śledzony na każdym etapie, co może powodować dodatko-we koszty administracyjne.
Oddziaływanie na środowisko jest duże w obu przypad-kach, ale wydaje się mniejsze w sytuacji używania narzędzi jednorazowego użytku, ponieważ w grę wchodzi jedynie utylizacja samego narzędzia. Odnośnie narzędzi wielora-zowych są to także: użycie detergentów, wody, energii do wytworzenia pary i generowanie odpadów, które są składo-wane na wysypiskach. Poruszając kwestię kosztów należy doliczyć: konserwację maszyn, zakup torebek lub rękawów do pakowania narzędzi do sterylizacji oraz koszty personelu zaangażowanego w przygotowanie ich do procesu dekonta-minacji i koszt personelu przeprowadzającego sam proces sterylizacji. W przypadku narzędzi jednorazowego użytku należy brać pod uwagę jedynie ceny zakupu narzędzi i uty-lizacji odpadów.
TEKSTYLIA MEDYCZNE JEDNORAZOWEGO
I WIELOKROTNEGO UŻYTKU WADY
I ZALETY STOSOWANIA NA BLOKU
OPERACYJNYM
Jednym z najważniejszych kryteriów dla tekstyliów w środowisku operacyjnym jest pełna ochrona przed prze-nikaniem płynów i drobnoustrojów. W celu skutecznej ochrony pacjenta i personelu medycznego wszystkie drogi przenoszenia patogenów muszą być maksymalnie zabezpie-czone [27]. Tekstylia medyczne obejmują m.in.: obłożenia pacjenta, fartuchy chirurgiczne i odzież operacyjną. Ob-łożenia pacjenta służą do zapewnienia mikrobiologicznie czystego obszaru roboczego wokół rany. Jeśli ściśle otaczają ranę i są przytwierdzone do skóry, uniemożliwiają również przenoszenie własnej flory skóry chorego. Fartuchy chirur-giczne są stosowane w celu zapobiegania bezpośredniemu przenoszeniu drobnoustrojów z zespołu chirurgicznego na operowaną ranę i odwrotnie. Odzież operacyjna unie-możliwia przenoszenie zarazków z otoczenia na blok ope-racyjny, w którym muszą panować sterylne warunki. Są to ubrania, które zakłada się bezpośrednio przed wejściem na blok i zdejmuje tuż po zakończonym zabiegu lub operacji [3]. Tekstylia medyczne mogą być również wielorazowego i jednorazowego użytku. Te jednorazowe po użyciu należy traktować jako odpady niebezpieczne biologicznie i przeka-zać do utylizacji. Natomiast tekstylia ochronne wielokrot-nego użytku można sterylizować i prać w celu ponowwielokrot-nego użycia, ich żywotność wynosi ponad 50 cykli [18]. Mogą być one jednak postrzegane jako mniej chroniące i bardziej czasochłonne w utrzymaniu w porównaniu do jednorazo-wych. Pranie tekstyliów medycznych wielokrotnego użytku może pochłaniać więcej energii i generować więcej ścieków [30]. Produkty końcowe są biodegradowalne, jeśli głównym
składnikiem są bawełna lub biodegradowalne włókna polie-strowe, takie jak kwas polimlekowy. Jeśli stosuje się spala-nie, emisja wynosi około 1/50, tj. 2% emisji dla tekstyliów jednorazowego użytku. Niezależne badania wykazały, że używanie jednorazowej odzieży może być 4–10 razy droż-sze niż materiałów wielokrotnego użytku, biorąc pod uwagę koszt użycia [1, 2]. Materiały wielokrotnego użytku można prać i ponownie wykorzystywać, dlatego całkowity koszt ich eksploatacji staje się znacznie niższy [31]. Jednak w wyniku wielokrotnego prania i używania jakość tkanin zaczyna się pogarszać. Po wyprodukowaniu jest najmocniejsza i spełnia wymagane normy, z czasem poziom ochrony może się obni-żyć. Oznacza to, że w dowolnym momencie poziom ochrony bariery może być niższy niż w momencie zakupu. Przebada-no bawełniane i syntetyczne tekstylia medyczne wielokrot-nego użytku, poddane 30-krotnym procesom symulującym warunki użytkowania, oraz jednorazowe wielowarstwowe serwety chirurgiczne. Z badania wynika, że bariera tka-nin bawełnianych została zmniejszona po pierwszym pra-niu, a następnie systematycznie rosła po każdym częstym cyklu, do wartości zbliżonej do wartości początkowej. Od dwudziestego cyklu symulowanych warunków użytkowania zmniejszono wskaźnik barierowy. Bariera tkaniny synte-tycznej utrzymywała się na średnim poziomie [29].
Dla porównania jednorazowe tkaniny są zawsze używane na najwyższym poziomie jakości, więc ochrona barierowa jest spójna. Na bloku operacyjnym stosowanie niezawod-nych materiałów pomaga utrzymać optymalny poziom bez-pieczeństwa zarówno dla pacjenta, jak i dla personelu.
W badaniu przeprowadzonym przez Zarębę i wsp. wyka-zano, że tekstylia laminowane folią posiadają najlepsze wła-ściwości ochronne, natomiast wyroby medyczne bawełniane nie zapewniają dostatecznej ochrony przed drobnoustrojami [30]. Przy wyborze tkanin wielokrotnego użytku należy wziąć pod uwagę ryzyko personelu pralni, który rocznie przetwa-rza setki tysięcy kilogramów zanieczyszczonej bielizny wie-lokrotnego użytku [12]. Użyte serwety operacyjne i fartuchy personelu zawierają płyny ustrojowe i drobnoustroje stano-wiące istotne zagrożenie dla pracowników, w tym pracow-ników pralni. Z kolei w przypadku jednorazowych obłożeń nie ma zagrożenia dla personelu pralni. Pracownicy pralni muszą być dobrze zorientowani w kompleksowym procesie prania bielizny operacyjnej, szczególnie w kontekście poten-cjalnego ryzyka zakażenia przez zanieczyszczone tekstylia medyczne. Ryzyko zanieczyszczenia wykracza poza proces prania. Kluczowe obszary, poza procesem prania, w których należy szukać potencjalnego zanieczyszczenia tekstyliów medycznych, obejmują: brudne powierzchnie wykończe-niowe, które mogą dotykać czystych tkanin, wózki, które po załadowaniu są nieprawidłowo przechowywane na zewnątrz w rampie załadunkowej, wózki transportowe z tkaninami, które nie są chronione przed środowiskiem za pomocą wo-doodpornych pokryw lub drzwi, brudne ręce pracowników
pralni obsługujących czyste tekstylia, brudny/zepsuty sprzęt używany do obróbki tekstyliów medycznych, obecność brudnych/zabrudzonych tekstyliów w obszarze z czystym, zanieczyszczone powietrze napływające do czystego obszaru. Konieczne jest również, aby pracownicy pralni byli dobrze przeszkoleni w zakresie właściwej higieny rąk, dezynfekcji powierzchni, znaczenia funkcjonalnego oddzielenia zabru-dzonych i czystych tkanin oraz właściwego sortowania tka-nin, mycia, suszenia i wykańczania.
PODSUMOWANIE
Narzędzia jednorazowego użytku mogą być dobrym roz-wiązaniem – pod warunkiem, że zabiegi są wykonywane in-cydentalnie. Ich stosowanie pozwala na uniknięcie kosztów związanych z zakupem sprzętu do sterylizacji. Oddziaływa-nie na środowisko jest duże w obu przypadkach – zarówno narzędzi jedno-, jak i wielorazowego użytku – ale wydaje się mniejsze w przypadku używania narzędzi jednorazowych, ponieważ w grę wchodzi jedynie utylizacja samego narzędzia. Jednak przy wyborze narzędzi chirurgicznych ważną rolę od-grywają także indywidualne preferencje użytkowników.
Jednorazowe tekstylia chirurgiczne z włókniny są odpor-niejsze na przenikanie mikroorganizmów niż tekstylia wie-lokrotnego użytku, a dodatkowo produkty wiewie-lokrotnego użytku nie posiadają wystarczającej odporności na działanie cieczy, aby spełnić wymagania dla obszarów krytycznych.
KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Badner B, Zelner L, Merchant R et al. A fresh look at cost of hospital laundry vs. disposables. Institutional Laundry 1973;17:8–13.
2. Badner B, Zelner L, Merchant R et al. Costs of linen vs. disposable or packs: results of analysis of recycling and storage costs in 24 hospitals by various sizes and types. Hospitals1973;47:10–13.
3. Baykasoglu A, Dereli T, Yılankırkan N et al. Application of cost/benefit analy-sis for surgical gown and drape selection: a case study. Am J Infect Control 2009;37(3):215–226.
4. Belkin NL. The Rationale for reusables: the other side of the drape. Hospital Topics 1975;53:45–51.
5. Bernard HR, Beck WC. Operating room barriers: idealism, practically and the future. Bull Am Coll Surg 1975;60:16.
6. Breaking point: should we be reusing more medical devices? Medical Tech-nology (online); https://medical-techTech-nology.nridigital.com/medical_technolo- https://medical-technology.nridigital.com/medical_technolo-gy_nov18/breaking_point_should_we_be_reusing_more_medical_devices. 7. Ciuruś M. Bezpieczne narzędzia i sprzęt wielokrotnego użycia. Zakażenia XXI
wieku 2018;1(2):93–99.
8. Costa EAM. International overview of single-use medical devices reprocessing; http://docs.bvsalud.org/biblioref/2017/02/831534/sobecc-v21n4_in_203-209
sadnienie ekonomiczne?; https://www.dezynfekcja24.com
10. Domrzalska K. Jak przedłużyć życie narzędzi chirurgicznych – konser-wacja i eksploatacja, przechowywanie i transport. Zakażenia XXI wieku 2019;2(4):201–204.
11. Fitzharris L. Rzeźnicy i Lekarze. Makabryczny Świat Medycyny i Rewolucja Jo-sepha Listera. Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków, 2018. 12. Infection Control Today. Lessons in linen – follow aseptic technique in the
laun-dry department; https://www.infectioncontroltoday.com/view/lessons-linen 13. Instrukcje czyszczenia, sterylizacji, kontroli i konserwacji urządzeń
medycz-nych firmy Stryker Trauma & Extremities. Stryker (online); http://az621074. vo.msecnd.net/syk-mobile-content-cdn/global-content-system/SYKGCS-DOC-2-38177/TEyOl8lYTv2xh91djskvkfArVIgLjg/L24002000PL.pdf
14. Kirkup JR. The history and evolution of surgical instruments. VII Spring forceps (tweezers), hooks and simple retractors. Ann R Coll Surg Engl 1996;78(6):544–552. 15. Laufman H, Belkin NL, Meyer KK. A critical review of a century’s progress in surgical apparel: how far have we come? J Am Coll Surg 2000;191:554–568. 16. Laufman H, Eudy WW, Vandermoot AM, Harris CA, Liu D. Strike-through of
moist contamination by woven and nonwoven surgical materials. Ann Surg 1975;181:857–862.
17. Ogólne wytyczne dla wszystkich podmiotów wykonujących procesy dekon-taminacji, w tym sterylizacji wyrobów medycznych i innych przedmiotów wielorazowego użytku wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdro-wotnych oraz innych czynności, podczas których może dojść do przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia. Warszawa, 2017.
18. Olimpia fabric norms; http://tkaniny-wektor.pl/en/polyester-cotton-fabrics/52--olimpia.html
19. Reuse of single-use devices: understanding risks and strategies for decision--making for health care organizations. A White Paper by Joint Commission Internationional; https://www.jointcommissioninternational.org/-/media/ feature/news/jci_white_paper_reuse_of_single_use_devices2pdf.pdf?d-b=web&hash=6A41E61718E881E936AF4289BE36DA82
20. Röhm-Rodowald E, Jakimiak B. Walidacja procesów sterylizacji. Prz Epidemiol 1999;53(1–2):197–204.
21. Rutala WA, Weber DJ; Komitet Doradczy ds. Praktyk Kontroli Zakażeń w Służ-bie Zdrowia (HICPAC). Wytyczne do dezynfekcji i sterylizacji w zakładach opie-ki zdrowotnej, 2008. Guideline for Disinfection and Sterilization in Healthcare Facilities, 2008. Sterylizacja (online); http://sterylizacja.org.pl/pliki/publikacje/ WYTYCZNE_CDC_1.pdf
22. Sastri VR. Plastics in Medical Devices: Properties, Requirements and Applica-tions. Elsevier, 2010.
23. Schmidt D. Simplified life cycle assessment of surgical gowns – second draft. European Textile Service Association, Brussels, Belgium, 2000.
24. Shuman EK, Chenoweth CE. Reuse of medical devices: implications for infec-tion control. Infectious Disease Clinics of North America 2012;26(1):165–172. 25. Single-use market – rise of single-use technologies & systems in
biophar-maceuticals Drug Development & Delivery (online) 2015; https://drug- -dev.com/single-use-market-rise-of-single-use-technologies-systems-in-biopharmaceuticals/
26. Stosowanie narzędzi wielorazowych vs. jednorazowych w gabinecie ginekolo-gicznym. Meringer (online) 2020; https://blog.meringer.pl/stosowanie-narz-edzi-wielorazowych-vs-jednorazowych-w-gabinecie-ginekologicznym 27. Sun G. Disposable and reusable medical textiles. Textiles for Hygiene and
In-fection Control 2011;125–135.
28. What are disposable devices? Medical Design and Outsourcing (online) 2016; https://www.medicaldesignandoutsourcing.com/what-are-disposable-devices/ 29. Zaręba T, Zych M, Kruszewska H, Mrówka A, Wasińska E, Tyski S. The estimation of penetrating of microbes by the protective clothing and textile medical devi-ces, according to obligatory norms. Med Dosw Mikrobiol 2010;62(2):189–195. 30. Zaręba T, Zawistowska A, Kruszewska H, Mrówka A, Tyski S. The evaluation of bacteria penetration by medical textiles for multiple use and disposable mul-tilayer surgical drapes, according to the PN-EN ISO 22610 standard. Med Dosw Mikrobiol 2012;64(3):261–270.
31. Zins HM. Environmental. Cost and product issues related to reusable healthca-re textiles. Res J Text Appahealthca-rels 2006;10(4):73.
