MAŁGORZATA FLEISCHER
OCENA SKAŻENIA MIKROBIOLOGICZNEGO POWIERZCHNI SPRZĘTU
DO ĆWICZEŃ W SIŁOWNIACH
ASSESSMENT OF MICROBIAL CONTAMINATION OF GYM SURFACES
ORCID*: 0000-0002-9921-0811 | 0000-0002-8178-0322 | 0000-0001-8832-3565 | 0000-0001-5721-9458 | 0000-0003-1181-5136 | 0000-0001-6122-5359 | 0000-0002-6610-3016
Katedra i Zakład Mikrobiologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
} DAWID ŻYREK Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny
im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ul. J. Mikulicza-Radeckiego 5, 50-345 Wrocław, e-mail: dawid.zyrek96@gmail.com Wpłynęło: 02.09.2019 Zaakceptowano: 22.09.2019 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2019045 *według kolejności na liście Autorów
STRESZCZENIE: Powierzchnie sprzętów do ćwiczeń mają częsty kontakt ze skórą i wydzieli-nami osób ćwiczących, w związku z czym stanowią potencjalny wektor przenoszenia drobno-ustrojów. W celu ograniczenia transmisji zalecana jest dezynfekcja sprzętu, wykonywana przez użytkownika po każdym zakończonym ćwiczeniu. Podczas prowadzenia badań pobrano 100 wymazów z losowo wybranych powierzchni sprzętów do ćwiczeń w czterech wrocławskich siłowniach i klubach fitness. Niektóre powierzchnie badano przed i po dezynfekcji prepara-tem dostępnym na terenie siłowni. Badanie mikrobiologiczne pobranego materiału wykony-wano z zastosowaniem standardowych metod. Dezynfekcję powierzchni sprzętu do ćwiczeń oceniano z użyciem autorskiej karty obserwacji. Na każdej badanej powierzchni stwierdzo-no obecstwierdzo-ność od 1 do 6 gatunków drobstwierdzo-noustrojów. Do najczęściej izolowanych należały:
ko-agulazo-ujemne gronkowce, gronkowce złociste i laseczki Bacillus spp. Bakterie
chorobotwór-cze, w tym Staphylococcus aureus, były obecne w blisko połowie (45%) badanych próbek.
Ob-serwacje 112 użytkowników siłowni wykazały, że środka dezynfekcyjnego użyło ogółem tyl-ko 14,3% ćwiczących. Tyltyl-ko jedna z obserwowanych osób przeprowadziła dezynfekcję w peł-ni zgodną z zalecew peł-niami producenta preparatu dezynfekcyjnego. W celu poprawy sytuacji w peł- nie-zbędna jest edukacja użytkowników w zakresie zasad postępowania ograniczających rozprze-strzenianie się mikroorganizmów.
SŁOWA KLUCZOWE: dezynfekcja sprzętu do ćwiczeń, kontaminacja sprzętu do ćwiczeń, mi-krobiom siłowni, patogeny w siłowni, siłownia
ABSTRACT: Due to constant contact with skin and body fluids, gym equipment seems to be a potential medium of transmission of microorganisms between users. In order to limit the risk of infection, disinfection of the equipment after each use is recommended. We obtained 100 samples from randomly chosen surfaces of gym equipment from four fitness clubs in Wrocław. Some surfaces were tested twice, before and after disinfection with the disinfectant available at the gym. Microbiological examination was conducted using standard methods. The frequ-ency and the correctness of the disinfection performed by members of the gym were obse-rved and recorded in a form prepared earlier. Each examined surface contained from 1 to 6 dif-ferent species of microorganisms. The most frequently isolated ones were: coagulase-negative Staphylococcus, Staphylococcus aureus and Bacillus spp. Pathogenic bacteria, including S. au-reus were present in nearly half (45%) of the samples. Observations of 112 gym users showed that only 14.3% of them used the disinfectant. Only one person followed the manufacturer’s recommendations completely. In order to prevent gym-acquired infections, adequate educa-tion is recommended.
KEY WORDS: contamination of gym equipment, disinfection of gym equipment, gym, gym microbiota, pathogens in the gym
WSTĘP
Liczba użytkowników siłowni wykazuje stałą tendencję wzrostową. Według Europe Active European Health & Fit-ness Market Report w ciągu roku w Europie liczba osób ko-rzystających z siłowni i klubów fitness wzrosła o ponad 3,5 miliona: z 56,4 miliona w 2017 roku do 60 milionów w 2018 roku. W Polsce z takiej aktywności fizycznej korzysta 7,4% (ponad 2,8 miliona) osób [19]. Powierzchnie sprzętu do ćwiczeń mają częsty kontakt ze skórą i potem, a prawdopo-dobnie również ze śliną osób ćwiczących. Skutkuje to skaże-niem powierzchni sprzętu drobnoustrojami wchodzącymi w skład mikrobioty człowieka lub drobnoustrojami choro-botwórczymi, jeżeli użytkownik sprzętu był nimi skolonizo-wany lub uległ zakażeniu. W celu ograniczenia potencjalnej transmisji drobnoustrojów standardowe postępowanie za-kłada dezynfekcję sprzętu wykonywaną po każdym zakoń-czonym ćwiczeniu.
Głównym celem niniejszej pracy była ocena czystości mi-krobiologicznej powierzchni sprzętów użytkowanych w si-łowniach i klubach fitness oraz analiza częstości i popraw-ności dezynfekcji urządzeń do ćwiczeń, przeprowadzanych przez użytkowników wyżej wymienionych placówek.
MATERIAŁ I METODY
Podczas badania pobrano ogółem 100 próbek z czterech wrocławskich siłowni. Próbki pobierano metodą wymazów z różnych powierzchni. Niektóre powierzchnie zostały zba-dane dwukrotnie: przed i po przeprowadzeniu dezynfekcji preparatem dostępnym do ogólnego użytku na terenie si-łowni (propanolol lub kationowe związki powierzchniowo czynne). Dezynfekcję wykonywano zgodnie z zaleceniem producenta środka do dekontaminacji.
Materiał z powierzchni pobierano jałową wymazów-ką zwilżoną w jałowej soli fizjologicznej. Pobrane wymazy umieszczano w podłożu transportowym (podłoże AMIES, Deltalab). W warunkach laboratoryjnych materiał posiewa-no na agar z krwią (bioMérieux), agar MacConkeya (Bio-corp) i podłoża Sabourouda (bioMérieux). Po inkubacji (37°C, 24–48 godzin) wyrosłe kolonie identyfikowano z za-stosowaniem standardowych metod. W identyfikacji pałe-czek niefermentujących wykorzystano testy biochemiczne API® 20 NE (bioMérieux) i API® 20E (bioMérieux). Bakte-rie z rodzaju Staphylococcus różnicowano w oparciu o test na wytwarzanie koagulazy (osocze królicze, Biomed), a mety-cylinooporność wykrywano z użyciem krążka z cefoksytyną (Oxoid) – zgodnie z rekomendacjami Europejskiego Komi-tetu ds. Oznaczania Lekowrażliwości (ang. European Com-mittee on Antimicrobial Susceptibility Testing – EUCAST). Wyrosłe na podłożu Sabourauda grzyby identyfikowano w oparciu o morfologię kolonii i badanie mikroskopowe.
Częstość i poprawność dezynfekcji powierzchni sprzętu do ćwiczeń, przeprowadzanej przez użytkowników siłowni, była obserwowana i odnotowywana we wcześniej przygoto-wanym formularzu przez kilkoro obserwatorów. W karcie obserwacji uzupełniano: płeć ćwiczącego, rodzaj używane-go urządzenia do ćwiczeń oraz przestrzeganie przez dezyn-fekujących zaleceń producenta środka do dekontaminacji (m.in. czas, przez jaki dezynfektant pozostaje na powierzch-ni użytkowej).
Uzyskane wyniki analizowano z uwzględnieniem para-metrów, takich jak: miejsce pobrania próbki (uchwyty meta-lowe, uchwyty gumowe, inne), rodzaj/gatunek izolowanego drobnoustroju oraz czas pobrania próbki (przed lub po de-zynfekcji). Wyniki uzyskane w badaniach mikrobiologicz-nych odniesiono do obserwacji dotyczącej dekontaminacji sprzętu po jego użyciu.
Do analizy istotności otrzymanych wyników użyto dwóch testów statystycznych. Test Fishera dla tabel wielodzielczych o rozmiarze większym niż 2×2 zastosowano w celu wykaza-nia potencjalnych różnic w składzie gatunkowym flory bak-teryjnej badanych siłowni. Test równości proporcji dla ma-łych prób posłużył weryfikacji hipotez dotyczących zdolno-ści przetrwania drobnoustrojów na dezynfekowanych po-wierzchniach i popo-wierzchniach o określonej strukturze (me-tal, guma). Przyjęto poziom istotności α=0,05.
Wszystkie materiały do badania pobrano po uzyskaniu pisemnej zgody od menadżerów lub zarządów badanych placówek. Metodyka pracy została zaakceptowana przez Ko-misję Bioetyczną Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu.
WYNIKI
W badaniu mikrobiologicznym powierzchni sprzętu czterech wrocławskich siłowni wyhodowano ogółem 269 szczepów należących do 33 rodzajów/gatunków (Tabela 1). Na każdej badanej powierzchni stwierdzono obecność od 1 do 6 gatunków bakterii lub grzybów. Do najczęściej izolowanych drobnoustrojów należały koagulazo-ujem-ne gronkowce (ang. coagulase-koagulazo-ujem-negative Staphylococcus – CNS), gronkowce złociste i laseczki Bacillus spp. Mikro-biomy poszczególnych siłowni istotnie różniły się od sie-bie (p=0,002). Najwięcej potencjalnie patogennych drob-noustrojów występowało na powierzchni sprzętu siłowni nr 1, w której zauważalnie wyższy odsetek badanych po-wierzchni był skażony gronkowcem złocistym (Ryc. 1). Bakterie o wysokim potencjale chorobotwórczości (pato-genne), do których zaliczono: Staphylococcus aureus,
Aci-netobacter baumannii i Streptococcus agalactiae (ang.
gro-up B Streptococcus – GBS), były obecne w 45 ze 100 po-branych próbek, z których część zawierała więcej niż jeden z powyższych gatunków. Bakterie te występowały częściej w próbkach pobranych z uchwytów urządzeń do ćwiczeń
Gram-dodatnie Gram-ujemne Patogenne Staphylococcus aureus Streptococcus agalactiae (GBS) Acinetobacter baumannii Flora fizjologiczna CNS Streptococcus spp. Streptococcus viridans Enterococcus spp. Corynebacterium spp. Enterobacter cloacae Enterobacter asburiae Eschericha coli Klebsiella oxytoca Pantoea spp.
Środowiskowe Patogenne w imunnosupresji
Bacillus spp. Micrococcus spp. Acinetobacter radioresistents Acinetobacter lwoffii Acinetobacter junii Pseudomonas fluorescens Pseudomonas luteola Pseudomonas oryzihabitans Pseudomonas stutzeri Sphingomonas paucimobilis Methylobacterium mesophilicum Flavobacterium spp. Burkholderia cepacia Achromobacter xylosoxidans Rhizobium radiobacter Ochrobactrum anthropic Comamonas testosteroni Moraxella spp. Grzyby Candida spp.
GBS – ang. group B Streptococcus, paciorkowce grupy B; CNS – ang. coagulase-negative Staphylococcus, gron-kowce koagulazo-ujemne.
ni sprzętu do ćwiczeń w siłowniach.
Ryc. 1. Drobnoustroje izolowane z powierzchni sprzętu do ćwiczeń z uwzględnieniem miejsca prowadzonych badań.
wykonanych z metalu, w porównaniu z uchwytami z gumy lub podobnych materiałów polimerowych (p=0,048) (Ta-bela 2). Wykazano, że na metalowych uchwytach obec-na była także większa liczba szczepów bakterii Gram-do-datnich niż na uchwytach gumowych (p=0,006) (Ryc. 2). Porównując wyniki posiewów próbek pobranych z tej sa-mej powierzchni przed i po jej dezynfekcji, zaobserwowa-no przetrwanie na dezynfekowanych powierzchniach za-równo bakterii Gram-ujemnych, jak i Gram-dodatnich,
z istotną przewagą tych ostatnich (p=0,006) (Ryc. 3). De-zynfekcja pozwoliła wyeliminować S. aureus tylko na 5 z 16 powierzchni (31%), na których drobnoustrój był obecny przed dezynfekcją (Ryc. 3). Wszystkie izolowane szczepy S. aureus były wrażliwe na metycylinę.
W celu oceny zachowań użytkowników sprzętu siłow-ni przeprowadzono obserwacje ogółem 112 osób, ocesiłow-nia- ocenia-jąc ich postępowanie w zakresie zalecanej dekontamina-cji powierzchni sprzętu po zakończeniu ćwiczeń. Ogólnie 100% 80% 60% 40% 20% 0% CNS Bacillus
Micrococcus Enterococcus Streptococcus
EnterobacteriaceaeCo rynebacteriumSphingomonas Candida Acinetobacter + Pseudomonas S. aureus
potencjale chorobotwórczym ogółem Wszystkie badane po-wierzchnie 41/100 (41%) 1/100 (1%) 5/100 (5%) 45/100 (45%) Uchwyty me-talowe 7/11 (63,6%) 0/11 (0%) 1/11 (9%) 8/11 (72,7%) Uchwyty po-limerowe 7/19 (36,8%) 1/19 (5,3%) 3/19 (15,8%) 8/19 (42,1%) cych patogenne drobnoustroje.
Metalowe uchwyty Polimerowe uchwyty
Candida Gram-ujemne Gram-dodatnie
8 24 47 6 3 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Szczepy wyhodowane powtórnie po dezynfekcji Szczepy nieobecne w hodowli po dezynfekcji
29 42 15 11 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 6 5
Gram-dodatnie Gram-ujemne S. aureus
Ryc. 2. Szczepy drobnoustrojów izolowane z powierzchni uchwytów me-talowych i gumowych.
Ryc. 3. Skuteczność eliminacji drobnoustrojów w procesie dezynfekcji po-wierzchni sprzętu do ćwiczeń, z uwzględnieniem Staphylococcus aureus.
Kobiety Mężczyźni Sprzęt niezdezynfekowany po użyciu Sprzęt zdezynfekowany po użyciu 8 32 47 5 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
dostępnego środka dezynfekcyjnego użyło tylko 14,3% ćwi-czących, przy czym zaobserwowano różnicę zależną od płci. Dezynfekcję wykonało 11 z 43 (25,6%) kobiet i 5 z 69 (7,2%) mężczyzn. Tylko jedna osoba (0,9%) ze 112 obserwowa-nych przeprowadziła dezynfekcję w pełni zgodną z zalece-niami producenta preparatu dezynfekcyjnego (Ryc. 4). Za-obserwowano, że uchwyty urządzeń treningowych dezynfe-kowano rzadziej, jeżeli były metalowe (3,6%), a częściej gdy wykonano je z gumy lub innego materiału polimerowego (42,9%) (Ryc. 5).
OMÓWIENIE
Izolowane z powierzchni sprzętu do ćwiczeń drobnoustro-je należą do grup różniących się preferencjami w zakresie siedlanego środowiska oraz zdolnością do wywoływania za-każeń u ludzi. Najliczniejszą grupę stanowią gatunki bakterii powszechnie obecne w kurzu, na roślinach czy przedmiotach nieożywionych, określane jako szczepy środowiskowe. Bakte-rie te są zwykle niepatogenne dla człowieka, chociaż w bardzo rzadkich przypadkach i niemal wyłącznie w stanach głębokiej Ryc. 4. Częstość dezynfekcji powierzchni urządzeń do ćwiczeń przez
użytkowników.
Ryc. 5. Dezynfekcja sprzętu do ćwiczeń z uwzględnieniem kategorii powierzchni. Polimerowe uchwyty Metalowe uchwyty Inne Sprzęt niezdezynfekowany po użyciu Sprzęt zdezynfekowany po użyciu 42,9% 5,4% 3,6% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%
immunosupresji oraz przy istnieniu specyficznych czynników ryzyka mogą być przyczyną infekcji oportunistycznych [18].
Drugą, istotną grupą izolowanych drobnoustrojów są bakterie wchodzące w skład mikrobiomu człowieka, w tym gronkowce kolonizujące błony śluzowe, zwłaszcza górnych dróg oddechowych, oraz pałeczki jelitowe i enterokoki do-minujące w kale oraz okolicy okołoodbytniczej. Szczególnie zaskakująca jest obecność pałeczek Enterobacteriaceae na powierzchniach użytkowych urządzeń do ćwiczeń, zwłasz-cza gdy weźmie się pod uwagę ich dużą wrażliwość na wy-sychanie i krótki czas przeżycia w warunkach małej wilgot-ności [6]. Prawdopodobnie do transmisji tych pałeczek, dobnie jak ziarenkowców Enterococcus spp., dochodzi za po-średnictwem brudnych rąk, w wyniku niewystarczającej hi-gieny skutkującej przeniesieniem drobnoustrojów. Możliwe jest też skażenie niektórych części sprzętu na siłowni w wy-niku przeniesienia tych bakterii ze skóry krocza bezpośred-nio na elementy wyposażenia siłowni (np. piłki do ćwiczeń, siodełka, siedziska itp.). Droga ta jednak jest mało prawdo-podobna w przypadku pozostałych elementów sprzętu, ta-kich jak: uchwyty maszyn do ćwiczeń, drążki, sztangi itd.
Do trzeciej grupy drobnoustrojów izolowanych z po-wierzchni sprzętu we wrocławskich siłowniach zaliczono bakterie o istotnym potencjale chorobotwórczym:
Staphylo-coccus aureus, StreptoStaphylo-coccus agalactiae i Acinetobacter bau-mannii. Autorzy zdają sobie sprawę, że zasadność
zapropo-nowanego podziału mikroorganizmów, a zwłaszcza przy-porządkowanie wybranych bakterii do grupy bakterii wy-soce patogennych, może budzić wątpliwości. Taki podział zdaje się jednak być usprawiedliwiony zarówno powszech-nością wywoływanych przez te mikroorganizmy infekcji, jak i mnogością czynników zjadliwości, którymi dysponu-ją przypisane tu bakterie [1]. Najczęściej izolowanym gatun-kiem z tej grupy był gronkowiec złocisty (Staphylococcus
au-reus), którego obecność stwierdzono w 41% próbek
pobra-nych z badapobra-nych powierzchni (Tabela 2). W niniejszym ba-daniu prewalencja S. aureus była zdecydowanie niższa niż w badaniu Bilunga i wsp. (74%), porównywalna z wynikami badań Dalmana i wsp. (38%) i znacząco wyższa niż w pra-cach innych autorów, gdzie bakterie te występowały tylko w 10% pobranych próbek lub nie stwierdzano ich w ogóle na powierzchni urządzeń siłowni lub klubów fitness [4, 8, 13, 20]. S. aureus jest Gram-dodatnim ziarenkowcem, zdol-nym do zasiedlania powierzchni nieożywionych, na których może przeżywać co najmniej do 7 dni, nawet w warunkach niskiej wilgotności [11, 16]. Zakażenia gronkowcowe mogą obejmować niemal każdą tkankę lub narząd, jednak najczę-ściej są to choroby skóry i tkanek miękkich, takie jak: lisza-jec zakaźny, zapalenie mieszków włosowych, czyraki, ropnie i cellulitis [16, 23]. W ostatnich latach rośnie liczba wielole-koopornych szczepów S. aureus, określanych jako gronkow-ce metycylinooporne (ang. methicillin-resistant S. aureus
– MRSA), które początkowo kojarzono wyłącznie z zaka-żeniami szpitalnymi. Obecnie także w pozaszpitalnym śro-dowisku liczba infekcji skóry z udziałem MRSA stale wzra-sta [23]. W prezentowanym badaniu żaden z wyhodowa-nych szczepów S. aureus nie był oporny na metycylinę, jed-nak inni autorzy donoszą, że odsetek metycylinoopornych gronkowców złocistych wśród wszystkich szczepów tego ga-tunku izolowanych z powierzchni sprzętu siłowni wynosił ponad 50% [8, 13, 14]. Biorąc pod uwagę udokumentowaną w literaturze kolonizację sprzętu treningowego przez MRSA lub MSSA (ang. methicillin-sensitive S. aureus) oraz po-wszechność występowania Staphylococcus aureus wykaza-ną w niniejszym badaniu, uzasadnione jest stwierdzenie, że transmisja szczepów gronkowca złocistego poprzez kontakt skóry z przedmiotami użytkowymi na terenie siłowni i klu-bów fitness może odgrywać znaczącą rolę w pozaszpitalnym szerzeniu się wyżej wymienionego patogenu w populacji. Przypadki zakażeń gronkowcowych przenoszonych drogą kontaktu pośredniego (skażone powierzchnie) zostały opi-sane głównie w środowisku sportowców. Cohen i wsp. za-prezentowali zakażenia MRSA u trzech ciężarowców z Uni-wersytetu w Houston, korzystających w czasie treningów z tego samego sprzętu [7]. Podobnie Kazakov i wsp. opisa-li zakażenia Staphylococcus aureus (MRSA) wśród wspólnie trenujących piłkarzy (35/84; 42%) [12].
Występowanie innych gatunków z grupy sklasyfikowanej jako „patogenne drobnoustroje” było sporadyczne. Obecność
Streptococcus agalactiae, zaliczanego do paciorkowców grupy
B (GBS), stwierdzono tylko na jednej z badanych powierzch-ni. Gatunek ten może kolonizować pochwę i przewód pokar-mowy. W badaniach obejmujących ponad 24 tysiące kobiet, przeprowadzonych w latach 1996–2006 w 13 europejskich państwach, nosicielstwo S. agalactiae wynosiło – w zależności od regionu – od 6,5 do 36% [2]. Kolonizacja GBS jest szczegól-nie szczegól-niebezpieczna u kobiet ciężarnych, poszczegól-nieważ może pro-wadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu, a także do zakażeń okołoporodowych noworodka, w tym zapalenia płuc i bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych [16]. Kolejny gatunek z grupy patogennych bakterii –
Acinetobac-ter baumannii – stwierdzono na pięciu badanych
powierzch-niach. Ta Gram-ujemna, kokoidalna pałeczka niefermentu-jąca, związana jest przede wszystkim z infekcjami szpitalny-mi (ang. hospital-acquired infections – HAI), ale może także wywoływać zakażenia w środowisku pozaszpitalnym. A.
bau-mannii niekiedy kolonizuje skórę zdrowych osób (0,5–3%)
a także – zwłaszcza w okresach letnich – występuje w środo-wisku, np.: w glebie, wodzie, ściekach i na roślinach [3, 10, 21]. Gatunek ten jest znany z wyjątkowo dużej zdolności do wykształcania oporności na antybiotyki. Zakażenie przebie-ga najczęściej pod postacią: zapalenia płuc i innych zakażeń dolnych dróg oddechowych, zakażenia dróg moczowych oraz zakażeń skóry i tkanek miękkich [17].
W prezentowanym badaniu wykazano, że – pomi-mo dostępności środków dezynfekcyjnych w siłowniach i w klubach fitness – tylko niewielki odsetek ćwiczących dezynfekował urządzenia treningowe po ich użyciu. Szcze-gólnie rzadko dekontaminowano urządzenia z metalowy-mi uchwytaz metalowy-mi, w związku z czym elementy te charakte-ryzowały się największym stopniem skażenia mikrobiolo-gicznego. Ponadto, w porównaniu z uchwytami wykona-nymi z polimeru, w próbkach pobranych z uchwytów me-talowych istotnie częściej występowały bakterie o wyso-kim potencjale chorobotwórczym (S. aureus, S. agalactiae,
A. baumannii). Powodem zaistniałej sytuacji jest
praw-dopodobnie powszechne przekonanie, że metalowe po-wierzchnie są rzadziej kolonizowane przez drobnoustro-je, a czas przeżycia bakterii na takich powierzchniach jest zdecydowanie krótszy niż na powierzchniach miękkich, np. gumowych.
W odniesieniu do losowo wybranych powierzchni do-datkowo pobierano próbki nie tylko przed, lecz także po dezynfekcji powierzchni. Należy zaznaczyć, że porówna-nie wyników uzyskanych przed i po dezynfekcji porówna-nie słu-żyło dokładnemu zdefiniowaniu skuteczności procesu de-kontaminacji (takie badanie wymagałoby zastosowania odmiennych metod badawczych), a jedynie obserwacji różnic jakościowych w składzie gatunkowym flory mikro-biologicznej zasiedlającej badane powierzchnie. Wykaza-no, że po dezynfekcji na powierzchniach często przeży-wały szczepy S. aureus. Sytuacja taka może wynikać z opi-sywanej w literaturze nabytej oporności na środki dezyn-fekujące i antyseptyczne, jednak w praktyce jest to mało prawdopodobne z uwagi na dużo wyższe stężenia sub-stancji aktywnych w stosowanych preparatach od mini-malnych stężeń hamujących, interpretowanych w bada-niach jako brak wrażliwości [9, 15, 22]. Bardziej prawdo-podobne wydają się nieprawidłowości w przeprowadzo-nej dezynfekcji (np. zbyt krótki czas kontaktu preparatu z dekontaminowaną powierzchnią), powiązane z koniecz-nością dekontaminowania powierzchni o różnym kształ-cie i odmiennej strukturze.
Kazakov i wsp., opisując zakażenia Staphylococcus aureus wśród sportowców, podkreślili, że jednym z istotnych czyn-ników ryzyka infekcji był brak dezynfekcji sprzętu użytko-wanego w czasie treningu [12]. Z powodu zagrożenia prze-niesienia gronkowców, zwłaszcza MRSA, Centrum ds. Za-pobiegania i Kontroli Chorób (ang. Centers for Disease Control and Prevention – CDC) opublikowało w 2018 roku zalecenia w zakresie zapobiegania zakażeniom w obiektach sportowych. Najważniejsze z nich to [5]:
t EFLPOUBNJOBDKBTQS[ʒUVQPLB˃EZNV˃ZDJVJڀQP[PTUB-wienie dezynfekowanych powierzchni do wyschnięcia – szczególną uwagę należy zwrócić na powierzchnie, które mają bezpośredni kontakt z nieosłoniętą skórą;
t XZLMVD[FOJF [ڀ V˃ZULPXBOJB TQS[ʒUV [ڀ VT[LPE[POZNJ powierzchniami, które nie pozwalają na właściwą de-zynfekcję powierzchni;
t EF[ZOGFLDKB QS[FQSPXBE[BOB [HPEOJF [ڀ JOTUSVLDKʇ producentów preparatów dezynfekcyjnych.
Biorąc pod uwagę wysoki stopień zanieczyszczenia mi-krobiologicznego powierzchni urządzeń do ćwiczeń na te-renie siłowni, niewielką częstość dezynfekcji sprzętu trenin-gowego po jego użyciu oraz powszechne występowanie bak-terii patogennych dla człowieka, w opinii Autorów siłow-nie i kluby fitness stanowią istotny rezerwuar mikroorgani-zmów zdolnych do wywoływania objawowych infekcji u lu-dzi, jednak dokładne zdefiniowanie stopnia ryzyka nabycia takich zakażeń wymaga dalszych badań. W oszacowaniu ry-zyka infekcji za krytyczne należy uznać czynniki ryry-zyka za-każeń skóry i tkanek miękkich. Metodyka tego badania nie pozwoliła na wyizolowanie wszystkich drobnoustrojów po-tencjalnie obecnych na badanych powierzchniach w siłow-niach i klubach fitness: bakterii wymagających inkubacji dłuższej niż 48 godzin lub warunków innych niż zastoso-wane, a także wirusów. W celu uzyskania pełnego obrazu zagrożeń mikrobiologicznych, z jakimi spotykają się osoby ćwiczące, konieczne jest wieloaspektowe poszerzenie metod badawczych.
WNIOSKI
Siłownie i kluby fitness są środowiskiem bytowania wie-lu gatunków bakterii, wśród których – obok typowych bak-terii środowiskowych – obecne są bakterie należące do flo-ry fizjologicznej człowieka oraz drobnoustroje o istotnym potencjale chorobotwórczym. Najczęstszym patogennym drobnoustrojem izolowanym z powierzchni sprzętu do ćwi-czeń są gronkowce złociste, w związku z czym środowi-sko siłowni i klubów fitness może odgrywać znaczącą rolę w rozprzestrzenianiu zakażeń wywoływanych przez S.
au-reus. Ryzyko zakażenia drogą kontaktu pośredniego
(ska-żony sprzęt) może być ograniczone przez proces dezynfek-cji, w wyniku którego dochodzi do redukcji liczby drobno-ustrojów. Zaobserwowana częstość dezynfekcji sprzętu po jego użyciu jest jednak daleka od oczekiwanej, a sam sposób dezynfekcji w przeważającej większości przypadków od-biega od zaleceń producenta. W celu poprawy sytuacji nie-zbędna jest edukacja użytkowników sprzętu w zakresie ry-zyka i profilaktyki zakażeń skóry, które mogą być przenie-sione w czasie korzystania ze sprzętu na siłowni i w klubach fitness.
PIŚMIENNICTWO
1. Archer GL. Staphylococcus aureus: a well-armed pathogen. Clin Infect Dis 1998;26(5):1179–1181.
2. Barcaite E, Bartusevicius A, Tameliene R, Kliucinskas M, Maleckiene L, Nadisau-skiene R. Prevalence of maternal group B streptococcal colonisation in Euro-pean countries. Acta Obstet Gynecol Scand 2008;87(3):260–271.
3. Berlau J, Aucken H, Malnick H, Pitt T. Distribution of Acinetobacter species on skin of healthy humans. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 1999;18(3):179–183. 4. Bilung LM, Tahar AS, Kira R, Mohd Rozali AA, Apun K. High occurrence of
Sta-phylococcus aureus isolated from fitness equipment from selected
gymna-siums. J Environ Public Health 2018;4592830.
5. Centers for Disease Control and Prevention. Methicillin-resistant
Staphylococ-cus aureus (MRSA). Athletic facilities. Cleaning and disinfecting. CDC (online);
https://www.cdc.gov/mrsa/community/environment/athletic-facilities.html 6. Chiller K, Selkin BA, Murakawa GJ. Skin microflora and bacterial infections of
the skin. J Investig Dermatol Symp Proc 2001;6(3):170–174.
7. Cohen PR. Cutaneous community-acquired methicillin resistant Staphylococcus
au-reus infection in participants of athletic activities. South Med J 2005;98(6):596–602.
8. Dalman M, Bhatta S, Nagajothi N et al. Characterizing the molecular epidemiolo-gy of Staphylococcus aureus across and within fitness facility types. BMC Infect Dis 2019;19(1):69.
9. Fleischer M, Rusiecka-Ziółkowska J, Fleischer-Stępniewska. Chlorheksydyna i jej znaczenie w profilaktyce zakażeń związanych z opieką zdrowotną. Forum Zakażeń 2015;6(2):121–130.
10. Fournier PE, Richet H. The epidemiology and control of Acinetobacter
bauman-nii in health care facilities. Clin Infect Dis 2006;42(5):692–699.
11. Kampf G, Kramer A. Epidemiologic background of hand hygiene and evalu-ation of the most important agents for scrubs and rubs. Clin Microbiol Rev 2004;17(4):863–893.
12. Kazakova SV, Hageman JC, Matava M et al. A clone of methicillin-resistant
Staphylococcus aureus among professional football players. N Engl J Med
2005;352(5):468–475.
reservoirs for Staphylococcus aureus? A point prevalence survey. Am J Infect Control 2012;40(10):1008–1009.
14. Mashau TP. Antibiogram and molecular characterization of Staphylococcus
au-reus isolated from gym equipment in public fitness centres in Thohoyandou,
Vhembe District, Limpopo Province. University of Venda, Thohoyandou 2016. Rozprawa doktorska.
15. McDonnell G, Denver Russell A. Antiseptics and disinfectants: activity, action, and resistance. Clin Microbiol Rev 1999;12(1):147–179.
16. Murray P, Rosenthal K, Pfaller M. Medical Microbiology. Elsevier Health Scien-ces, Philadelphia, 2015.
17. Peleg AY, Seifert H, Paterson DL. Acinetobacter baumannii: emergence of a suc-cessful pathogen. Clin Microbiol Rev 2008;21(3):538–582.
18. Reigadas E, Rodríguez-Créixems M, Sánchez-Carrillo C, Martín-Rabadán P, Bo-uza E. Uncommon aetiological agents of catheter-related bloodstream infec-tions. Epidemiol Infect 2015;143(4):741–744.
19. Rutgers H, Hollasch K, Menzel F, Lehmkühler B, Gausselmann S, Rump C. Euro-pean health & fitness market report 2018. Europe Active, Brussels, 2018. Delo-itte (online); www2.deloDelo-itte.com
20. Ryan KA, Ifantides C, Bucciarelli C et al. Are gymnasium equipment surfaces a source of staphylococcal infections in the community? Am J Infect Control 2011;39(2):148–150.
21. Seifert H, Dijkshoorn L, Gerner-Smidt P, Pelzer N, Tjernberg I, Vaneechoutte M. Distribution of Acinetobacter species on human skin: comparison of phenotypic and genotypic identification methods. J Clin Microbiol 1997;35(11):2819–2825. 22. Sekiguchi J, Hama T, Fujino T et al. Detection of the antiseptic-and disinfec-tant-resistance genes qacA, qacB, and qacC in methicillin-resistant
Staphylo-coccus aureus isolated in a Tokyo hospital. Jpn J Infect Dis 2004;57(6):288–291.
23. Tong SY, Davis JS, Eichenberger E, Holland TL, Fowler VG. Staphylococcus
au-reus infections: epidemiology, pathophysiology, clinical manifestations, and
