Udział Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej w projektach edukacyjnych EIT Raw Materials

Udział Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa

i Geologii Politechniki Wrocławskiej

w projektach edukacyjnych EIT Raw Materials

Gabriela PASZKOWSKA

Politechnika Wrocławska, Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii, Na Grobli 15, 50-421 Wrocław,

e-mail: gabriela.paszkowska@pwr.edu.pl Streszczenie

W artykule omówiono zaangażowanie Wydziału Geoinżynierii Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej w europejskich projektach edukacyjnych EIT KIC Raw Materials. Przedstawiono genezę przystąpienia Wydziału do realizacji tych projektów. Zaprezentowano założenia po-szczególnych projektów, planowane do osiągnięcia cele oraz konsorcja realizujące projekty. Omówiono doświadczenia Wydziału GGG z realizacji tych projektów, osiągnięte dotychczas cele i korzyści.

Słowa kluczowe: studia wyższe, górnictwo, projekty EIT Raw Materials

Participation of the Faculty of Geoengineering, Mining and

Geology of Wroclaw University of Science and Technology in

educational projects of EIT Raw Materials

The involvement of Faculty of Geoengineering, Mining and Geology of Wroclaw University of Science and Technology in the educational projects of European Institute of Innovation and Technology – Knowledge and Innovation Communities - Raw Materials was presented. The way the Faculty became a partner in those projects was revealed. The goals, scopes and underlying ideas of every project as well as the partnering institutions were presented. The experience and advantages gained by participation in those projects were discussed. Key words: university education, mining engineering, EIT Raw Materials projects

Wstęp

Inicjatywa EIT-KIC: European Institute of Innovation and Technology – Knowledge and Innovation Communities (Europejski Instytut Innowacji i Technologii – Wspólno-ty Wiedzy i Innowacji) powstała, by wspierać tworzenie się dynamicznych i twór-czych partnerstw uczelni, biznesu i instytutów badawczych. Partnerstwa te mają rozwijać europejską innowacyjność i przedsiębiorczość w celu znalezienia rozwią-zań dla współczesnych wyzwań i problemów społecznych, oraz aby doprowadzić do tworzenia nowych, atrakcyjnych miejsc pracy. Od roku 2010 powstało 6 wspólnot KIC, jedną z nich jest EIT – KIC Raw Materials (EIT RM).

EIT Raw Materials to wyjątkowa społeczność, która ułatwia poszukiwanie partne-rów naukowych, wspiera rozwój nowoczesnych technologii i powstawanie nowych, innowacyjnych przedsiębiorstw w branży pozyskania i wykorzystania surowców nieenergetycznych W obszarze działalności tej inicjatywy jest identyfikowanie po-trzeb przemysłu wydobywczego w zakresie nowoczesnych technologii, jak również ułatwianie komercjalizacji rozwiązań powstałych w instytutach badawczych. Głów-nym celem tych działań jest zapewnienie surowcom mineralGłów-nym należnej pozycji w gospodarkach europejskich tak, by były traktowane jako jeden z głównych atutów Europy.

Siła i pozycja EIT Raw Materials opiera się na partnerach. Obecnie wspólnota skupia ponad 120 instytucji, jako core partners (kluczowych partnerów) i associate partners (stowarzyszonych partnerów), a także ponad 190 partnerów doraźnych – projektowych (project partners). Partnerami EIT Raw Materials są wiodące uczelnie, firmy z branży surowcowej oraz przemysłowe instytuty badawcze z ponad 20 krajów Unii Europejskiej [4].

Wszystkie działania EIT RM w zakresie edukacji odbywają się w ramach Raw Materials Academy. Działania te obejmują innowacyjne projekty edukacyjne, których propozycje zgłaszane są przez partnerów, w odpowiedzi na coroczne nabory wnio-sków (calls), realizowane są również projekty tworzone i zarządzane centralnie, przez EIT RM.

Zasadniczym celem projektów edukacyjnych EIT RM jest wspieranie nowych me-tod i form nauczania oraz uczenia się, poprzez wspólne działania uczelni, przemysłu i przemysłowych instytutów badawczych. Działania te obejmują różne poziomy kształcenia: studia doktoranckie, studia magisterskie, kształcenie przez całe życie (Lifelong Learning) oraz szeroko pojęte kształcenie społeczeństwa (Wider Society Learning). Poza wymienionymi tu czterema obszarami działań Raw Materials Aca-demy, organizowane są rozmaite wydarzenia promujące ideę surowców natural-nych, takie jak warsztaty, seminaria, spotkania. Jedną z tych inicjatyw są Uniwersy-teckie Dni Surowców Mineralnych (Raw Materials University Days).

1.

Geneza udziału Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii

w projektach edukacyjnych EIT RM

Umiędzynarodowienie kształcenia i badań naukowych jest na Politechnice Wrocław-skiej jednym z priorytetów strategicznych. Uczelnia nie mogła więc pozostać obojęt-na wobec tworzącej się inicjatywy KIC Raw Materials. Politechnika Wrocławska jest jednym z kluczowych partnerów (core partner) EIT RM. Ponieważ tematyka surow-ców mineralnych jest, zarówno w zakresie edukacyjnym, jak i badawczym, najbliż-sza Wydziałowi Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii, oczekiwania Władz Uczelni, co do udziału w projektach EIT RM kierowane są głównie wobec WGGG. Wydział od wielu lat uczestniczy w międzynarodowych projektach edukacyjnych, zatem potrze-ba i chęć zaangażowania w inicjatywy edukacyjne EIT RM pojawiła się w sposób naturalny. Do udziału w projektach zachęcali znajomi z uczelni zagranicznych i przemysłu oraz dotychczasowi partnerzy. Propozycji było więcej niż wydział był w stanie zaakceptować, ze względu na ograniczone zasoby i stosunkowo niewielką skalę działalności.

niczych (FEMP), partnerzy – z Aalto University w Finlandii – zaproponowali udział całego konsorcjum w projekcie edukacyjnym EIT RM, pod własnym przewodnic-twem. Nowy projekt miał być powiązany z dotychczas realizowanymi międzynaro-dowymi studiami magisterskimi EMMEP (European Mining, Minerals and Environ-mental Program, czyli Europejski program edukacyjny w zakresie górnictwa, prze-róbki kopalin i ochrony środowiska) i miał polegać na wprowadzeniu do programu studiów elementów wiedzy o Circular Economy (gospodarce o obiegu zamkniętym) oraz koncepcji przedsiębiorczości, rozumianej jako zastosowanie innowacyjnych metod dydaktycznych, mających wzbudzić przedsiębiorczość słuchaczy. Propozycja ta nie znalazła zrozumienia, ani poparcia u partnerów z RWTH Aachen (Niemcy) oraz TU Delft (Holandia). W tej sytuacji, udział WGGG w inicjatywie Uniwersytetu Aalto, był jedyną szansą na uruchomienie projektu, zaś dla WGGG – szansą na zacieśnienie współpracy i pojawienie się w prestiżowym gronie partnerów projektu EIT. Deklaracja WGGG, o gotowości do współpracy w projekcie, została przyjęta bardzo pozytywnie przez koordynatora z Aalto University. Projekt Circular Economy Design Forum (CEDF) uzyskał finansowanie EIT i jest współrealizowany przez WGGG od roku 2016.

Do udziału w kolejnym projekcie edukacyjnym WGGG został zaproszony również przez partnerów z Aalto University w Finlandii. W roku 2017 Wydział dołączył do realizowanego już od roku projektu CEE-SIMP (Circular Economy Entrepreneurship in System Integrated Metals Processing). Obejmuje on podobne zagadnienia jak CEDF, dotyczy jednak poziomu studiów doktoranckich. W roku 2017 projektowi CEE SIMP przyznano fundusze na kontynuację w okresie kolejnych 3 lat (2018-2020).

W latach 2016-2017 wydział uczestniczył aktywnie w spotkaniach organizowa-nych przez EIT Raw Materials – tzw. Brokerage Events – służących poznaniu się partnerów, nawiązywaniu współpracy i prezentacji pomysłów projektów badawczych i edukacyjnych. Obok projektów badawczych Wydział przedstawił propozycje dwóch projektów edukacyjnych. Oba przyjęte zostały ze sporym zainteresowaniem uczest-ników spotkań. Jeden z nich – projekt międzynarodowych studiów magisterskich w zakresie geomatyki – okazał się bardzo zbieżny z propozycją TU Bergakademie Freiberg. Po uzgodnieniach z partnerami, utworzono konsorcjum z udziałem WGGG i przygotowano wspólny wniosek projektu na konkurs organizowany przez EIT RM w 2017 roku. Projekt uzyskał finansowanie od roku 2018, a koordynatorem projektu została uczelnia z Freibergu.

Już sam udział w spotkaniach organizowanych przez EIT RM, na które przyjeż-dżają przedstawiciele uczelni i firm z całej Europy, stwarza duże szanse na uzyska-nie propozycji udziału w projektach opracowanych przez inne jednostki. Tak było również w przypadku WGGG, któremu zaproponowano udział w kolejnym projekcie dla studiów III stopnia (doktoranckich), we wspólnych studiach magisterskich z za-kresu eksploatacji maszyn górniczych, wspólnych studiach o specjalności ekono-miczno-środowiskowej i kilku innych. Niestety wydział nie mógł zdecydować się na realizację wielu międzynarodowych projektów polegających na tworzeniu nowych specjalności studiów. Dotacja budżetowa i limity przyjęć na studia magisterskie uniemożliwiają wydziałowi realizację wielu równoległych specjalności.

Na szczęście nie wszystkie inicjatywy edukacyjne KIC RM polegają na tworzeniu nowych specjalności. Udział wydziału w projektach CEDF i CEE-SIMP jest możliwy, ponieważ ich założeniem jest wprowadzenie nowych treści programowych do istnie-jących programów studiów. Projektem niewymagającym tworzenia kolejnej

specjal-ności była również inicjatywa Uniwersytetu w Grenoble, w której udział zapropono-wano Wydziałowi Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii. OpenYourMine jest przedsię-wzięciem polegającym na organizacji wyjazdowych seminariów, warsztatów i zajęć terenowych dla studentów uczelni partnerskich. Takie spotkania w założeniu, miały być organizowane corocznie przez innego partnera, a ich tematyka miała obejmo-wać aspekty geologiczne, technologiczne, środowiskowe i prawne eksploatacji złóż surowców nieenergetycznych w danym kraju. Ostatecznie wniosek projektowy zło-żyły trzy uczelnie: Université Grenoble Alpes (Francja), New University of Lisbon (Portugalia), Politechnika Wrocławska oraz KGHM CUPRUM. Wniosek wziął udział w konkursie w roku 2017, jednak nie uzyskał finansowania EIT. Po poprawieniu i uzupełnieniu wniosku złożono go ponownie w roku 2018. Tym razem konkurs za-kończył się sukcesem i projekt będzie finansowany od roku 2019.

Oprócz czterech wymienionych tu projektów edukacyjnych WGGG zrealizował również jedno z przedsięwzięć promocyjnych EIT RM, tzw. Raw Materials University Day (rys. 1). Wydarzenie polegało na przygotowaniu i przeprowadzeniu rozmaitych form aktywności dla dzieci i młodzieży szkół średnich, aby zachęcić ich do zaintere-sowania się problematyką surowcową, a w przyszłości do podjęcia studiów w tym kierunku. RMUD został zorganizowany na WGGG we wrześniu 2017 r. w ramach Dolnośląskiego Festiwalu Nauki.

Rys. 1. Raw Materials University Day na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej

2.

Założenia realizowanych projektów edukacyjnych

Pierwszym przedsięwzięciem edukacyjnym EIT RM z udziałem Politechniki Wro-cławskiej był projekt CEDF (Forum projektowania systemów gospodarki o obiegu zamkniętym). Projekt jest realizowany i finansowany od 2016 roku. Rolę koordynato-ra pełni Uniwersytet Aalto w Finlandii, a partnekoordynato-rami są: TU Bergakademie Freiberg, Politechnika Wrocławska i partner przemysłowy - Outotec (Finland) Oy.

Celem projektu jest trwałe wdrożenie – w programach studiów magisterskich uczelni partnerskich – metod dydaktycznych, których efektem będzie uzyskanie przez studentów przedsiębiorczego sposobu myślenia oraz przyjęcie przez nich filozofii zrównoważonego rozwoju. Projekt zakłada, że drogą do osiągnięcia tego celu jest przeprowadzenie szkolenia dla wykładowców z uczelni partnerskich – ”Train the trainers session” – przez ośrodek kształcenia przedsiębiorczości na Uni-wersytecie Aalto (Aalto Ventures Program). Szkolenie to ma pozwolić uczestnikom na osobiste doświadczenie nauczania z zastosowaniem metody Activity Based Pe-dagogics, czyli nauczania poprzez działanie. Odbycie takiego szkolenia przez przedstawicieli uczelni partnerskich powinno stać się podstawą do gruntownego przeprojektowania wybranych kursów prowadzonych w tych uczelniach w ramach studiów II stopnia. W zmienionych kursach mają być przekazywane odpowiednie treści oraz stosowane aktywne metody nauczania i techniki coachingowe, które wyzwolą u studentów bardziej przedsiębiorczy i twórczy sposób myślenia w podej-ściu do zastosowania idei zrównoważonego rozwoju i gospodarki o obiegu zamknię-tym.

Rola partnera przemysłowego – Outotec – polega na przygotowaniu i udostęp-nieniu studiów przypadku, ilustrujących przemysłowe zastosowania koncepcji go-spodarki o obiegu zamkniętym oraz tematów projektów z tego zakresu, które mogły-by mogły-być realizowane przez studentów podczas sesji treningowych.

Projekt jest obecnie w trzecim roku realizacji w ramach Innovation Hub CLC Bal-tic See.

2.2. Projekt Circular Economy Entrepreneurship in System Integrated Metals Processing (CEE SIMP)

CEE SIMP (Gospodarka o obiegu zamkniętym i przedsiębiorczość w systemowo zintegrowanym przetwarzaniu metali) jest programem edukacyjnym dla studentów studiów III stopnia (doktoranckich). Ta inicjatywa edukacyjna łączy trzy elementy:

 koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym (Circuar Economy), która jest jednym z współczesnych megatrendów;

 ideę przedsiębiorczości, która staje się coraz ważniejszym elementem go-spodarek europejskich;

 rozwój technologii przetwarzania metali, który został wymuszony przez współczesny styl życia.

Oprócz pogłębienia wiedzy technicznej, którą studenci studiów doktoranckich za-zwyczaj mają już na wysokim poziomie, program przewiduje zmianę sposobu ich myślenia na bardziej innowacyjne, przedsiębiorcze. Celem programu jest też uświa-domienie doktorantom, jak wiele można uzyskać stosując filozofię Circular Economy już na etapie projektowania produktu lub usługi. Program przewiduje osiągnięcie następujących efektów kształcenia:

 doktorant zna i potrafi omówić systemy gospodarki obiegu zamkniętego w wybranych krajach Europy, świata, w swoim kraju i na macierzystej uczelni;

 rozumie wpływ instytucji wspierających, przepisów prawa, narzędzi politycz-nych na wprowadzanie Circular Economy;

 zna rolę różnych interesariuszy społecznych, krajowych i międzynarodo-wych instytucji regulacyjnych, przedsiębiorstw i uczelni, w odniesieniu do gospodarki obiegu zamkniętego;

 posiada podstawowe kompetencje w zakresie współpracy w międzynaro-dowych,interdyscyplinarnychgrupach projektowych.

W ramach programu CEE SIMP starannie wyselekcjonowani doktoranci z europej-skich uczelni i instytutów badawczych – 20-30 osób – uczą się rozwiązywać kry-tyczne problemy przemysłowe poznając nie tylko najnowsze technologie, ale rów-nież otoczenie społeczne, prawne, polityczne oraz dostępne mechanizmy wsparcia. Studia przypadków, nad którymi pracują doktoranci, przygotowywane są przez przemysłowych partnerów projektu. Doktoranci pracują w wielokulturowych, między-narodowych grupach skupiających specjalistów z różnych dziedzin. Komunikacja członków grupy odbywa się on-line, a specjalnie dla nich przygotowane wykłady dostępne są metodą e-learningową. Zrównoważony rozwój i gospodarka o obiegu zamkniętym stanowią główną tematykę programu. W wykładach zwraca się uwagę doktorantów na takie projektowanie produktów i procesów, by nie powstawały odpa-dy, a produkt końcowy nadawał się do recyklingu.

Zadaniem grup projektowych jest opracowanie koncepcji nowego przedsiębior-stwa, które za pomocą nowoczesnych technologii i z uwzględnieniem zasad Circular Economy rozwiązywałoby konkretny problem przemysłowy, opisany przez jedną z firm konsorcjum. Koncepcje biznesowe opracowane przez wszystkie grupy pre-zentowane są w trakcie Summer Camp – zgromadzenia wszystkich uczestników programu zorganizowanego przez jedną z uczelni partnerskich (rys. 2). Projekty poszczególnych grup są dyskutowane i oceniane przez specjalistów z uczelni i z przemysłu.

Rys. 2. Doktoranci uczestniczący w Summer Camp w czasie pracy nad projektami przemysłowymi

(źródło: materiały Aalto School of Chemical Engineering)

Projekt CEE SIMP rozpoczął się w 2015 roku. W ostatnim roku projektu (2017) kon-sorcjum wystąpiło do EIT RM o kontynuację finansowania na okres kolejnych 3 lat (2018-2020). Zakres projektu uzupełniono o szkolenia dla wykładowców na studiach doktoranckich („Train the trainers sessions”) z zakresu przedsiębiorczości i aktyw-nych metod dydaktyczaktyw-nych. Szkolenia te, podobnie jak w projekcie CEDF, prowa-dzić mieli wykładowcy Aalto Ventures Program. Propozycja została zaakceptowana i projekt został przedłużony na kolejne lata, jako CEE SIMP 3.

Politechnika Wrocławska w 2017 roku dołączyła do pierwszego konsorcjum CEE SIMP, do którego należały wówczas następujące uczelnie i przedsiębiorstwa:

 Aalto-Korkeakoulusaatio (Aalto University) – Finlandia - koordynator pro-jektu,

 Digital, Internet, Materials & Engineering Co-Creation (DIMECC) – Niemcy,

 Katholieke Universiteit te Leuven (KU Leuven) – Belgia,

 Lappeenranta University of Technology – Finlandia,

 Lund University – Szwecja,

 Outotec (Finland) Oy,

 Tallinn University of Technology – Estonia,

 Technische Universiteit Delft (Delft University of Technology) – Holandia. W 2018 roku do konsorcjum CEE SIMP 3 dołączyła ósma uczelnia – Norwegian University of Science and Technology (NTNU). Projekt realizowany jest w ramach Innovation Hub CLC Baltic See.

2.3. Projekt EC-Geo-Sustain

Celem projektu jest stworzenie europejskich studiów magisterskich o specjalności Geomatyka dla zrównoważonej gospodarki surowcami mineralnymi (European Course on Geomatics for Sustainable Mineral Resource Management). Tematyka studiów obejmować będzie pozyskiwanie, przechowywanie, przetwarzanie i dostar-czanie informacji geograficznych lub informacji odniesionych przestrzennie, dosto-sowanych do potrzeb przemysłu surowcowego. Treści programowe nowej specjal-ności (rys. 3) będą koncentrowały się wokół trzech głównych obszarów :

 metody teledetekcji stosowane do pozyskiwania danych dla górnictwa,

 gromadzenie danych przestrzennych (big data) oraz ich wizualizacja,

 przetwarzanie danych przestrzennych i modelowanie.

Autorzy projektu zakładają, że taki dobór zakresu studiów magisterskich będzie bardzo interesujący dla studentów, a jednocześnie będzie to tematyka związana z najnowszymi badaniami naukowymi prowadzonymi na wiodących uczelniach part-nerskich, odpowiadająca na aktualne potrzeby przemysłu.

Rys. 3. Koncepcja studiów magisterskich EC-Geo-Sustain (źródło: materiały TU Bergakademie Frieberg)

W nauczaniu zastosowane zostaną nowoczesne metody dydaktyczne, nacisk poło-żony będzie na kształcenie kompetencji w obszarze zawodowym, komunikacji inter-personalnej oraz przedsiębiorczości. Efekty kształcenia będą osiągane poprzez aktywne formy nauczania, takie jak studia przypadków i zadania projektowe, rozwią-zywane przez studentów w międzynarodowych grupach. Współpraca z przedsię-biorstwami w branży surowcowej pozwoli dostarczyć studentom realnych danych przemysłowych i autentycznych problemów do rozwiązania. Dzięki temu studenci

miały charakter międzynarodowy. Dzięki zaprojektowanym przez uczelnie partner-skie ścieżkom mobilności, studenci będą mogli poznać różne obszary kompetencji odwiedzanych uczelni, a także zdobyć doświadczenie międzykulturowe. Wszystkie te przewidywane efekty kształcenia są ważne dla uzyskania zakładanego profilu absolwentów, którzy będą przyszłymi liderami i innowatorami technologicznymi w obszarze geomatyki. Korzystając z nowoczesnych koncepcji geomatyki będą w stanie tworzyć produkty i usługi poszukiwane przez rynek.

Realizacja projektu rozpoczęła się w roku 2018. Partnerami projektu są:

 Technische Universität Bergakademie Freiberg (TUBAF) – Niemcy – koor-dynator,

 CERENA - Instituto Superior Técnico (TU Lisbon) – Portugalia,

 DMT GmbH & Co. – Niemcy,

 Montanuniversität Leoben - Austria,

 Politechnika Wroclawska (Wroclaw University of Science and Technology, WRUT),

 Technische Universiteit Delft (Delft University of Technology) – Holandia. Projekt realizowany jest w ramach Innovation Hub CLC East.

2.4. Projekt OpenYourMine

Projekt OpenYourMine dotyczy kształcenia na poziomie magisterskim. Jego celem jest wykształcenie u studentów studiów II stopnia kreatywności i przedsiębiorczości oraz kompetencji w zakresie zrównoważonego rozwoju gospodarki surowcami mine-ralnymi w Europie.

Długofalowym celem projektu jest otwarcie umysłów i wyobraźni menedżerów branży surowcowej nowej generacji, aby zapewnili w przyszłości zrównoważoną podaż surowców mineralnych w Europie. W założeniu twórców projekt OpenYo-urMine ma również stworzyć forum dyskusyjne skupiające studentów, ekspertów z uczelni i przemysłu, instytucji państwowych i samorządowych, w celu prowadzenia debaty nad problemami współczesnego i przyszłego zaopatrzenia Europy w nie-zbędne surowce mineralne.

W ramach projektu, corocznie, około 40 studentów II stopnia, o wykształceniu licen-cjackim lub inżynierskim w zakresie geologii, ochrony środowiska, ekonomii lub socjologii, będzie wspólnie uczestniczyło w czterech jednostkach dydaktycznych (kursach) związanych z gospodarką surowcami mineralnymi i zrównoważonym roz-wojem. Oferowane będą następujące kursy:

 Zasoby surowców mineralnych i zrównoważony rozwój,

 Syndrom surowce mineralne – energia,

 Nowe strategie komunikacyjne dla przedsiębiorstw górniczych,

 Zajęcia terenowe (np. Iberian Pyrite Belt i jego górnicza historia).

Każdy z tych kursów będzie „wyceniony” na 3 punkty kredytowe ECTS. Punkty kre-dytowe będą uznawane przez macierzyste uczelnie studentów i zaliczane do ich dorobku w ramach studiów II stopnia. We wspólnych zajęciach uczestniczyć będą studenci z trzech uczelni europejskich, które są partnerami projektu:

 University Grenoble Alps – Francja (koordynator projektu),

 Nova University of Lisbon (New University of Lisbon) – Portugalia,

 Politechnika Wrocławska.

Oprócz uczelni partnerem przemysłowym projektu jest KGHM Cuprum. Zadaniem partnera przemysłowego będzie dostarczanie danych geologicznych i środowisko-wych, które umożliwią przygotowanie studiów przypadku i zadań projektowych dla studentów. Projekt będzie realizowany w ramach Innovation Hub CLC Central.

Kursy w ramach OpenYourMine wykorzystywać będą takie innowacyjne techniki dydaktyczne, jak Blended Learning [1] czy Inverted Pedagogy [3] (nauczanie hybry-dowe, łączące wykorzystanie metod tradycyjnych z metodami e-learningowymi), konkurs Crowd-sourcingu (pozyskiwanie dóbr lub usług od użytkowników Internetu), a także nowoczesne narzędzia do przetwarzania danych, modelowania i wizu-alizacji. Konsorcjum będzie dążyć do utworzenia sieci przedsiębiorstw górniczych, współpracujących z uczelniami i wspierających projekt poprzez dostarczanie danych do studiów przypadku, udział ekspertów przemysłowych w prowadzeniu zajęć i warsztatów, oferowanie praktyk studenckich i przyjmowanie wycieczek technicz-nych studentów.

Przewiduje się, że spotkania edukacyjne studentów odbywać się będą jeden raz w roku we wrześniu lub październiku. Pierwsze dwa spotkania odbędą się w Portu-galii, a trzecie w Polsce. W przygotowaniu kursów i wycieczek uczestniczyć będą wszystkie uczelnie konsorcjum. Spotkanie będzie trwało dwa tygodnie, w tym ty-dzień zajęć na uczelni i tyty-dzień zajęć terenowych.

3.

Doświadczenia z realizacji projektów edukacyjnych EIT RM

Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii realizuje projekt CEDF od roku 2016, zatem już trzeci rok, w projekt CEE SIMP zaangażowany jest od dwóch lat, realiza-cja EC GeoSustain rozpoczęła się w bieżącym roku, zaś projekt OpenYourMine - jeszcze nie został zainicjowany (start w 2019 r.). Oczywiście najwięcej doświadczeń wiąże się z projektem najdłużej realizowanym.

W pierwszym roku udziału w projekcie CEDF przedstawiciele WGGG wzięli udział w szkoleniu „Train the trainers” zorganizowanym przez Aalto Ventures Pro-gram. W szkoleniu brali też udział przedstawiciele TU Bergakademie Freiberg oraz Aalto School of Chemical Engineering. Ci ostatni, zarówno po stronie słuchaczy, jak i po stronie wykładowców. Obok prowadzącego szkolenie pracownika AVP, swoimi doświadczeniami dzieliła się osoba, która wcześniej przeszła to szkolenie i zastosowała poznane metody w praktyce dydaktycznej. Przed przyjazdem do Espoo, uczestnicy szkolenia musieli przeprowadzić wywiady ze studentami i pra-cownikami uczelni oraz przygotować film prezentujący podsumowanie przeprowa-dzonych rozmów. Tematyka wywiadów odnosiła się do przedsiębiorczości i Circular Economy.

Zajęcia w Aalto Ventures prowadzone były w niekonwencjonalny sposób. Wykła-dowcy starali się wytrącić uczestników ze „strefy komfortu”, zmusić ich do odrzuce-nia typowych rozwiązań i do twórczego poszukiwaodrzuce-nia rozwiązań innowacyjnych. Krótkie wykłady, ilustrowane licznymi przykładami, przedzielone były pracą w gru-pach nad zadanymi tematami. Po każdym etapie zajęć w grugru-pach następowała pre-zentacja wyników, a trenerzy komentowali i krytycznie oceniali zarówno prezentacje, jak i sam przebieg pracy grupowej. Po dwóch dniach takiego szkolenia do programu

programu EMMEP (Europejskiego programu edukacyjnego w zakresie górnictwa, przeróbki kopalin i ochrony środowiska), a wśród nich studenci polscy z WGGG. Wykładowcy – którzy poprzednio byli uczestnikami szkolenia - teraz musieli zamie-nić się w trenerów. Celem było wspieranie studentów w trakcie ich pracy grupowej nad zadanymi problemami tak, by twórczo wypracowali rozwiązania niekonwencjo-nalne i innowacyjne. Należało zastosować poznane wcześniej metody coachingu i wyzwalania przedsiębiorczości. Studenci, po przeprowadzeniu końcowych prezen-tacji (rys. 4), byli oceniani przez uczestników „Train the trainers session”, a następ-nie ci ostatni usłyszeli krytyczne oceny swojej pracy od trenerów z Aalto Ventures Program.

Rys. 4. Przedstawiciele uczelni partnerskich i studenci międzynarodowego programu EMMEP w czasie sesji „Train the trainers” na Uniwersytecie Aalto (źródło: materiały Aalto School of

Chemical Engineering)

Wszyscy wykładowcy uczestniczący w szkoleniu „Train the trainers” uznali je za niezwykle przydatne i rozwijające kompetencje dydaktyczne. Po początkowym za-skoczeniu stosowanymi metodami treningu, przyszła fascynacja ich skutecznością i szerokimi możliwościami wykorzystania. Po powrocie do macierzystych uczelni należało zastanowić się nad wprowadzeniem nowo poznanych metod dydaktycz-nych i problematyki gospodarki obiegu zamkniętego do curriculum jednego przed-miotu z realizowanego programu studiów. Na WGGG zmodyfikowano opis jednego z kursów z zakresu przeróbki kopalin. Wprowadzono tam problematykę Circular Economy, a także zastosowano aktywną formę dydaktyczną polegającą na opraco-waniu przez studentów projektów ilustrujących tą tematykę. Studenci sami wybierali problemy, które chcieli rozwiązać w trakcie semestru. Prowadzący przeprowadzał selekcję i zatwierdzał wartościowe tematy, a wówczas studenci przystępowali do ich opracowania w grupach. Na koniec semestru zreferowali osiągnięte wyniki. Wybra-ne prezentacje odbywały się w języku angielskim i zostały zarejestrowaWybra-ne kamerą video. Pliki z nagraniami prezentacji były elementem raportu z realizacji projektu.

Pod koniec drugiego roku realizacji projektu odbyło się kolejne spotkanie (tzw. Reflective Session) w Aalto University. Tym razem uczestniczyli tylko przedstawicie-le WGGG, Aalto School of Chemical Engineering oraz Aalto Ventures Program. Reprezentanci Politechniki Wrocławskiej omówili zrealizowane zadania, zaprezen-towali zmienione curriculum kursu, pokazali efekty pracy studentów i przedstawili zamierzenia na przyszłość. Po dyskusji i uwagach kolegów z Aalto, nastąpiła pre-zentacja ich doświadczeń z drugiego roku realizacji zmodyfikowanych kursów. Pre-zentacje i dyskusja były niezwykle cenne i rozwijające. Zgodnie z zaplanowanym wcześniej przebiegiem spotkania, przedstawiciele WGGG przeprowadzili trening, którego uczestnikami byli koledzy z Aalto. Temat był dowolny, chodziło o wyzwole-nie przedsiębiorczości i innowacyjnego podejścia do rozwiązywania problemów. Po przeprowadzonym treningu, koledzy z Aalto oceniali stopień przyswojenia metod coachingu i wyzwalania twórczego myślenia przez uczestników z WGGG. Ocena była pozytywna, a uwagi, jak poprzednio, niezwykle celne i przydatne. Goście mieli jeszcze możliwość obserwowania zajęć prowadzonych przez fińskich kolegów, na których studenci prezentowali rozwiązania swoich grupowych projektów i udziału w sesji oceniającej.

Zaproponowana przez partnerów z Aalto University metoda pracy ze studentami i przekazywania im wiedzy oraz umiejętności okazała się niezwykle skuteczna. Wykazano praktyczną efektywność niekonwencjonalnych, aktywnych metod nau-czania. Otwarto umysły uczestników na nowe koncepcje i rozwiązania, które nie-zwłocznie znalazły zastosowanie w pracy dydaktyków z WGGG.

Podobne wrażenia i doświadczenia mieli uczestnicy drugiego projektu koordy-nowanego przez Aalto University – CEE SIMP. W pierwszym roku realizacji projek-tu, w zajęciach uczestniczyło troje doktorantów z WGGG. Jeden z profesorów PWr. przygotował wykład w wersji e-learningowej udostępniony doktorantom obok wykła-dów innych specjalistów z zakresu produkcji i przetwarzania metali, problemów energetyki, zrównoważonego rozwoju, otoczenia biznesowego w Europie i na świe-cie, przedsiębiorczości czy finansowania nowych przedsięwzięć. Udostępniono on-line 6 wykładów po 120 minut każdy. Wykładowcy przygotowali też zestawy literatu-ry wprowadzającej w tematykę wykładu, z którą należało zapoznać się przed wysłu-chaniem prezentacji.

Doktoranci z uczelni partnerskich, zakwalifikowani do projektu, zostali podzieleni na międzynarodowe grupy. Każda z grup otrzymała studium przypadku z proble-mem przemysłowym – do twórczego rozwiązania. Grupy współpracowały zdalnie, a ich praca była nadzorowana przez profesora z Aalto School of Chemical Engineer-ing. Praca rozpoczęła się w kwietniu i trwała do czerwca, kiedy to odbył się Summer Camp zorganizowany przez Tallin University of Technology w Estonii.

W trakcie Summer Camp spotkali się wszyscy doktoranci oraz niektórzy z wykła-dowców. Przygotowano specjalne zajęcia dla doktorantów, między innymi wykłady i dyskusje panelowe z ekspertami przemysłowymi, biznesmenami i przedsiębiorca-mi, którym udało się stworzyć technologiczne start-upy. Jednym z głównych punk-tów spotkania było przedstawienie wyników zadań grupowych. Prezentacjom przy-słuchiwali się pracownicy uczelni i przedstawiciele przemysłu, a w szczególności firm, które przygotowały studia przypadków. Najlepsza prezentacja została nagro-dzona (rys. 5).

Jednym z istotnych celów Summer Camp jest stworzenie możliwości osobistego poznania przez doktorantów ludzi, którzy mogą im pomóc w rozwoju naukowym i zawodowym. Doktoranci poznają też kolegów z innych krajów i nawiązują kontakty,

ze spotkania zachwyceni i pełni entuzjazmu, z zamiarem wykorzystania zdobytych kompetencji, rozwinięcia nowych idei i utrzymywania kontaktu z poznanymi ludźmi.

W kolejnym roku – 2018 – Summer Camp odbył się w Finlandii, w Lappeenranta University of Technology. Udział wzięło dwoje doktorantów z WGGG. Przygotowania projektów grupowych oraz Summer Camp przebiegały podobne jak w roku poprzed-nim. Wrażenia doktorantów były również bardzo pozytywne. Wszyscy uczestnicy wypełniali ankiety oceniające przebieg programu. W skali od 0 do 10, ocenili wszystkie kategorie, średnio, powyżej 8 punktów.

Rys. 5. Przedstawicielki grup, których prezentacje zostały ocenione najwyżej podczas Summer Camp w roku 2017 i 2018 (źródło: materiały Aalto School of Chemical

Engineering)

Nowym elementem projektu CEE SIMP od roku 2018 było szkolenie „Train the trainers”, przeznaczone dla aktualnych i przyszłych wykładowców studiów dokto-ranckich w uczelniach partnerskich. W bieżącym roku szkolenie odbyło się w Örö w Finandii, pod hasłem „Circular Economy in Remote Areas”. Udział wzięło dwoje pracowników naukowych WGGG, którzy reprezentowali różne dyscypliny badawcze. Ich wrażenia i ocena szkolenia były jednoznacznie pozytywne, wskazywali, że szko-lenie było interesujące, rozwijające i przydatne w praktyce nauczyciela akademic-kiego.

Jak chodzi o projekt EC-Geo-Sustain, obecnie trwają uzgodnienia co do progra-mów studiów w różnych wariantach mobilności. Osiągnięto konsensus co do tego, że będzie istniało kilka równolegle realizowanych ścieżek mobilności. Studenci będą studiowali przez rok (2 semestry) na jednej uczelni, a w kolejnym roku na innej, wy-branej spośród 4 głównych uczelni partnerskich, to znaczy w Freibergu, Leoben, Lizbonie lub Wrocławiu. Praca dyplomowa w czwartym semestrze będzie realizowa-na pod realizowa-nadzorem obu uczelni, Po uzyskaniu wszystkich zaliczeń oraz pomyślnej obronie pracy, student otrzyma dyplomy obu uczelni, na których studiował. TU Delft nie będzie uczestniczyć w programie, jako uczelnia dyplomująca, ale możliwe będzie odbycie tam semestru studiów na zasadzie wymiany Erasmus Plus.

Zgodnie ze wspólnymi ustaleniami, wszystkie zajęcia w ramach nowej specjalno-ści mają pochodzić z aktualnej oferty uczelni i być dostępne również dla innych stu-dentów. Chodzi o to, żeby nie generować dodatkowych kosztów dla wydziałów uczestniczących w projekcie. W wypadku WGGG jest to szczególnie istotne, ze względu na ograniczony budżet i limity przyjęć. Zajęcia realizowane na WGGG w czasie pierwszego semestru studiów będą w większości wspólne z innymi spe-cjalnościami anglojęzycznymi (Mining Engineering i Geotechnical and Environmen-tal Engineering), jedynie dwa kursy realizowane będą specjalnie dla tej specjalności. Po pierwszym semestrze we Wrocławiu studenci będą mogli wyjechać na rok do jednej z pozostałych uczelni partnerskich. Jako ostatni semestr – studenci realizo-wać będą we Wrocławiu semestr dyplomowy z pracą magisterska za 30 ECTS. Praca będzie nadzorowana przez obie uczelnie dyplomujące. Pierwsza edycja wspólnych studiów rozpocznie się we wrześniu 2019.

Współpraca z partnerami projektu EC-Geo-Sustain odbywa się w dobrej atmos-ferze i jest konstruktywna. Partnerzy wykazują wzajemne zrozumienie i dążą do wspólnego celu. Zadaniami na najbliższą przyszłość jest przygotowanie szczegóło-wych programów kształcenia, uzgodnienie tekstów umów o podwójnym dyplomowa-niu i wspólne przygotowanie trzech MOOC (Massive Online Open Courses) [2] – ogólnodostępnych kursów internetowych, które będą zachęcały kandydatów i studentów do udziału w programie i będą wprowadzeniem do poszczególnych przedmiotów.

Podsumowanie

Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej jest obecnie partnerem w czterech projektach edukacyjnych KIC. Realizacja jednego z nich roz-pocznie się dopiero w roku 2019, pozostałe realizowane są odpowiednio od 3, 2 lat i od roku. Udział w tych projektach przyniósł już wiele korzyści osobom zaangażo-wanym i wydziałowi, jako całości.

Zakresy poszczególnych projektów różnią się zasadniczo: od opracowania i uru-chomienia pełnych, międzynarodowych studiów magisterskich z podwójnym dyplo-mowaniem, poprzez organizację czterech wspólnych przedmiotów dla międzynaro-dowych grup studentów studiów drugiego stopnia, a także wspólne wykłady on-line i zadania projektowe dla międzynarodowych grup doktorantów, po zmianę curricu-lum tylko jednego kursu na poziomie studiów magisterskich i szkolenie wykładow-ców w zakresie nowoczesnych metod dydaktycznych.

Pomimo różnic, znaleźć można wiele cech wspólnych tych projektów. Celem strategicznym każdego z nich jest dążenie do zrównoważonego rozwoju i wprowa-dzenia gospodarki o obiegu zamkniętym w przemyśle surowcowym. Motywem przewodnim wszystkich projektów jest też uwolnienie przedsiębiorczości i innowa-cyjności u ludzi, którzy pełnią lub będą pełnić w przyszłości rolę liderów w tej branży.

Podobieństwa dotyczą również zastosowania nowoczesnych, aktywnych metod dydaktycznych. Proponowane jest wykorzystanie łączy internetowych i formy e-learninowego kształcenia na odległość, jako pełnoprawnej i komplementarnej metody dydaktycznej (Blended Learning [2]). W jednym z projektów deklarowane jest zastosowanie metody Inverted Pedagogy [3] (odwróconej pedagogiki) polegają-cej na oferowaniu wykładów w wersji e-learningowej - do wysłuchania przez studen-tów w domu, natomiast realizowaniu przez nich „zadań domowych” (projekstuden-tów, case

występuje komponent „Train the trainer session” polegający na szkoleniu pracowni-ków dydaktycznych w zakresie nowoczesnych metod nauczania wyzwalających kreatywność i przedsiębiorczość.

Pomimo, że w projekty edukacyjne EIT RM zaangażowanych jest na razie nie-wielu pracowników WGGG, to efekty rozprzestrzeniają się szybko na cały wydział. Pierwsza grupa doktorantów, która uczestniczyła w programie CEE SIMP, z takim entuzjazmem opowiadała o korzyściach i wrażeniach z udziału w projekcie, że obecnie nie trzeba już rekomendować go kolejnym rocznikom. Uczestnicy programu są chętni do prowadzenia zajęć dla studentów w języku angielskim i stosowania nowoczesnych metod dydaktycznych. Jeśli chodzi o pracowników dydaktycznych, to jak dotąd, w szkoleniu „Train the trainers” brały udział tylko cztery osoby, ale już kolejne dwie też wprowadzają treści Circular Economy oraz aktywne metody dydak-tyczne do programów zajęć na wydziale.

W projektach brali udział studenci z Samorządu WGGG, którzy przygotowali ma-teriały na spotkania partnerów (sfilmowane wywiady ze studentami i pracownikami) i do raportów rocznych projektu CEDF (zarejestrowane prezentacje projektów stu-denckich). Studenci, którzy uczestniczą w zajęciach zmodyfikowanych w ramach projektu CEDF wiedzą, że najlepsze prezentacje trafią do zagranicznych partnerów i do EIT. Jest to dla nich niewątpliwie czynnik motywujący i powód do dumy z uczestnictwa w międzynarodowym przedsięwzięciu.

Efekty udziału WGGG w projektach edukacyjnych EIT RM wkrótce staną się znacznie bardziej rozpoznawalne dla całej społeczności, a zwłaszcza dla studentów. W lutym 2020 r. kandydaci na studia II stopnia będą mogli wybrać specjalność EC-Geo-Sustain i po pierwszym semestrze zajęć (w języku angielskim) we Wrocławiu, wyjechać na rok na studia do Freibergu, Leoben lub Lizbony, po czym na ostatni semestr wrócą na WGGG i zdobędą dyplomy dwóch uczelni.

We wrześniu 2019 r., pierwsza grupa – około 12 najlepszych studentów II stop-nia, będzie mogła pojechać na dwa tygodnie do Lizbony i odbyć tam 4 kursy po 3 ECTS, które zostaną im uznane do dorobku. Rok później z tej możliwości skorzysta kolejna grupa studentów. Kontynuowany będzie projekt CEE SIMP, więc kolejni doktoranci będą mogli przejść cykl szkolenia innowacyjności i przedsiębiorczości oraz wziąć udział w obozie Summer Camp, który w roku 2019 odbędzie się na TU Delft w Holandii.

W miarę możliwości, wydział poszukiwać będzie dalszych ofert udziału w projek-tach KIC RM, przygotowanych przez inne uczelnie i zgłosi również własne propozy-cje. Mimo, że udział w projektach edukacyjnych nie przynosi znacznego strumienia finansowania, to wiąże się ze współpracą z najbardziej renomowanymi uczelniami w Europie, co podnosi prestiż Politechniki Wrocławskiej i wydziału. Beneficjentami zaangażowania wydziału w projekty edukacyjne są przede wszystkim studenci, przed którymi otwierają się ciekawe formy mobilności międzynarodowej i którzy odczują podwyższenie jakości kształcenia na macierzystym wydziale. Pracownicy, dzięki projektom, mogą rozwijać swoje kompetencje dydaktyczne i poznawać nowo-czesne, niekonwencjonalne metody nauczania. Rozszerzają też swoje sieci kontak-tów naukowych o przedstawicieli uczelni partnerskich. Dla całej społeczności aka-demickiej, zaangażowanie w projekty edukacyjne przynosi niewątpliwie wiele korzy-ści, dlatego Wydział Geoinżynierii Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej zamierza kontynuować projekty rozpoczęte i zabiegać o nowe.

Bibliografia

[1] Bergmann, J., & Sams, A.: (2012). Flip your classroom: reach every student in every class every day. Eugene, OR.; Alexandria, VA.: ISTE ; ASCD

[2] Bruff D. O, Fisher D. H., McEwen K. E., Smith B.E.: Wrapping a MOOC: Student Per-ceptions of an Experiment in Blended Learning. MERLOT Journal of Online Learning and Teaching, Vol. 9, No.2, June 2013

[3] Christiansen M.A., Inverted Teaching, : Applying a New Pedagogy to a University Or-ganic Chemistry Class, Journal of Chemical Education, 2014, 91 (11), str. 1845 – 1850 [4] Materiały informacyjne EIT Raw Materials na stronie: https://eitrawmaterials.eu/ pobrane