Jadwiga Chudziakowa,Marcin
Wiewióra
Trzemeszno, woj. bydgoskie, AZP
49-36/294
Informator Archeologiczny : badania 24, 111-112
Informator Archeologiczny 1990 111
śr o d a Śląska, woj. w rocław s k ie Stare M iasto AZP 7 8 -2 4
Muzeum M iasta Środy Śląskiej
B adania prowadzili: m gr Leszek B erduta (autor spraw ozdania), m gr Ja c e k Czajka, m gr Michał Mularczyk. F inansow ała Spółdzielnia Miesz kaniow a Jnkogum " we Wrocławiu o /Ś ro d a Śląska. Średniowiecze [XIV- XV w.).
Projektowany wykop budow lany zlokalizowany był u zbiegu ulic M atuszewskiego i Prze sk o k w kw artale przyrynkowym. Wynikiem prowadzonego nadzoru było założenie wykopu archeologicznego (wyk. 1/90) o pow. 328 m a. Eksploracją objęto naw arstw ienia średniowieczne i późnośredniow ieczne o miąższości od ok. 40 cm do ponad 150 cm. Wydzielono trzy poziomy stratygraficzne i 32 obiekty zw arte d la których określono fukcje: 4 piece. 2 przyziemia domów 0 kon stru k cji ryglowej. 2 nitki drew nianych kanałów z nakładkam i. 2 stu d n ie szalowane deskam i, beczkę i kadź-zbiornik z klepek oraz kilka obiektów gospodarczych. Ponadto cztety w ybierzyska gliny o formie leja i średn. ok. 5 m. Na uwagę zasługuje kom pleks budynków 1 obiektów gospodarczych wyznaczający i zajm ujący obszar 1 działki. W Jego sk ła d wchodziły dw a budynki, stu d n ia, k an ał odprowadzający wodę do zbiornika, kojec o plecionkowej kon- strukcji ścian oraz dw a in n e zagłębione w calec obiekty.
Ogółem pozyskano ok, 5 tys. fragm. naczyń glinianych, szereg przedm iotów z m etali i drew na. Wyciągnięte klepki beczki, w całości kadź i podwaliny budynku m ieszkalnego poddano konserw acji. Zabytki te będą eksponow ane w średzklm m uzeum .
Tczew , woj. gd ańsk ie S t. 34a AZP 17-45
M uzeum Archeologiczne w G dańsku
B adania prowadził mgr M arian Kochanowski. Finansow ało Przedsię biorstwo Budownictwa Wodnego w Tczewie. Pierwszy sezon badań. O sada m iejska — okres późnośredniowieczny i czasy nowożytne.
Prace archeologiczne m iały n a celu rozpoznanie stratygrafii w rejonie dziedzińca Przedsię biorstw a Budownictwa Wodnego w Tczewie, w związku z planow aną Inwestycją budow laną w tym miejscu. J e s t to obszar w pobliżu byłego b asen u portowego, teren obecnie zniwelowany 1 wyrównany, n a terasie nadzalewowej Wisły.
Wykopy (oznaczone sym bolam i n r I i II) założono tak, aby przylegały jednym profilem do ściany b u d y n k u ceglanego, stanow iącego granicę posesji PBW Tczew. Wykop лг 1 o w ym iarach 6 x 6 m byył eksplorow any do głębokości ca 400 cm, natrafiając n a jednolity, sypki piasek nam ułowy. Wykop n r II m iał długość około 16 m, ser, wynosiła 3 m . Udało się rozpoznać układ w arstw do głębokości ca 500 cm (licząc od powierzchni). Dominowała ciem noszara glina pylasta z gruzem licznymi wkoparni nowożytnymi zaś poniżej lekko zglinlony piasek z gruzem.
Dla analizy porównawczej stratygrafii wykorzystano w ykonane n a tym terenie w iercenia geologiczne, porównując wyniki prac.
Odkryty m ateriał archeologiczny to m ało charakterystyczny zespół ceram iki naczyniowej od XIV w. po czasy nowożytne, w tym spora ilość ceram iki polewanej, kości zwierzęce, detale architektoniczne, kalle oraz kilka drobnych ułam ków szkła okiennego.
M ateriał został złożony w Muzeum Archeologicznym w G dańsku.
Prace zakończono.
T rzem eszn o, woj. bydgoskie AZP 4 9 - 3 6 /2 9 4 _____________
Uniw ersytet Mikołaja K opernika Ze spół do B adań Średniowiecznej Ar ch itek tu ry Kujaw i W schodniej Wiel kopolski w T oruniu
B adania prowadzone przez Zespół UMK w T oruniu. Kierownik badań: prof, d r hab. Jadw iga Chudziakowa. Współudział w b adaniach mgr Mar cin Wiewióra (autor tekstu). Prace finansowane przez Wojewodę Bydgos kiego. Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie i G rant UMK. Czwarty rok b adań ( 1990). Zespół poklasztom y kanoników regularnych. Kontynuowano prace związane z rozpoznaniem zabudow y klasztornej, oraz b ad a n ia west- w erku kościoła. W dalszym ciągu analizowano odkryte źródła w zakresie spornej jeszcze chronologii obiektu, datowanego od czasów pierwszych p rac w la tac h 1949-50 n a koniec X w. U zyskane w o sta tn ic h trzech sezonach b ad a ń źródła, przesuw ają tą chronologię n a II połowę XI w ieku i I połowę XII, K ontynuowano również b ad a n ia w bezpośrednim sąsiedztw ie zespołu klasztornego w celu rozpoznania zaplecza osadniczego.
B adania skoncentrow ano n a n astępujących zagadnieniach: 1) dokonanie ostatecznych u sta le ń w zakresie pełnej rekonstrukcji skrzydła północno-zachodniego k lasztoru, 2)
rozpo-112 Późne średniowiecze
znan ie u k ła d u przestrzennego w estw erku — spraw a ew entualnej wieży w pierwotnym założe niu kościoła. 3) dalsze b ad a n ia zagospodarow ania przestrzennego terenu zabudowy k lasztor nej, a w zw iązku z tym konieczność rozpoznania naw arstw ień kulturow ych od w schodniej stro n y k lasztoru i kościoła tzn. od strony m iasta 4) prace nad chronologią zarówno n ajsta rsz e go kościoła, ja k i zabudow y klasztornej,
W bieżącym roku eksplorow ano ogółem 41 wykopów {od LI do LXLII), o bardzo zróżnicowa nych w ym iarach, ja k i miąższości w arstw kulturow ych.
Ad. 1. Odsłonięto dobrze zachowane relikty przyziemia klasztoru pozw alające n a rek o n stru k cję zabudowy po północnej stronie świątyni, ja k o regularne założenie k lasztorne wraz z krużgankam i, zam ykające przestrzeń dziedzińca od strony północnej i zachodniej. Zabudow a od stro n y w schodniej została zniszczona przez budynek obecnej plebanii. W p artii północno- zachodniej zachowały się podpiwniczenia. Dziedziniec klasztorny pokrywał bru k kam ienny którego fragm enty odkryto podczas badań.
Ad. 2. Prace skoncentrow ane w obrębie obecnej przestrzeni międzywieżo wej w zachodnim m asywie kościoła NMP, ujawniły dalszy przebieg fundam entów wieży rom ańskiej, usytuow anej w centralnej partii w estw erku. iy m sam ym uzyskano pełne potwierdzenie ubiegłorocznych odkryć.
Ad. 3. Rozpoznanie terenu od strony w schodniej pozwoliło n a u sta le n ia w zakresie pierwo tnej topografii tego obszaru. Jak również intensyw ności zasiedlenia n a badanym terenie. Stwierdzono, że od stro n y m ia sta teren pierwotnie opadał znacznie w kieru n k u zabudowy miejskiej, tworząc pomiędzy klasztorem , a m iastem dość poważne obniżenie. B adania obszaru zajętego przez klasztor od strony w schodniej ujawniły daleko idące przebudowy, szczególnie widoczne w partii zachodniej.
Ad. 4. Na podstaw ie analizy u k ła d u stratygraficznego, ja k i m ateriałów archeologicznych i architektonicznych, znalazły pełne potwierdzenie ubiegłoroczne u sta le n ia dotyczące czasu p ow stania pierwszego kościoła i pierwotnego osadnictw a n a badanym terenie n a 1 połowę XII w ieku. Najwcześniejsze relikty zabudowy klasztornej m ożna datować na XIÏI-XIV wiek, a n a j m łodsze w szerokich ram ach czasów nowożytnych, chociaż ju ż teraz “widoczne s ą wyraźne ślady kolejnych faz budowy. Ich ścisła chronologia wraz z datow aniem m asywu wieżowego b ęd ą w najbliższym czasie przedm iotem badań.
Podsum ow ując tegoroczne wyniki b a d a ń należy zwrócić uwagę przede w szystkim n a odkry cie i p rzebadanie pln-zach części klasztoru, określenie przebiegu pierwotnego w estwerku kościoła NMP, oraz uzyskanie kolejnych danycb na tem at chronologii kościoła i zespołu klasztornego.
Biuro B adań i D okum entacji Z abyt ków w Tarnobrzegu
B adania prowadził mgr Marek Florek. Finansow ało Biuro B adań i Do kum entacji Zabytków w T arnobrzegu. Drugi sezon b ad a ń . Wieża obron- no-m ieszkaina z XTV-XV1I w.
B adania m iały c h a ra k te r uzupełniający w sto su n k u do prac z roku 1989. W ykonano wykopy badaw cze 1 sondażowe o łącznej powierzchni 45 ms (w roku 1989 — 100 m 2). do k o n u ją c m .in. przekopu przez weil po południowej stronie wieży oraz rozpoznając naw arstw ienia po jej stronie północnej. P onadto przy pomocy sondaży zweryfikowano wyniki ubiegłorocznych w ierceń potw ierdzając hipotezę o istnieniu grobli i stawów.
B adania potwierdziły i uzupełniły wyniki uzyskane w roku ubiegłym:
1. wieża w Tudorowie nie stanow i części większego założenia m urow anego — zam ku, lecz funkcjonow ała sam odzielnie: nie pełniła też nigdy funkcji ściśle m ieszkalnych, lecz m iała raczej c h a ra k te r prestiżowo-obronny.
2. n a całość założenia składały się: wieża m urow ana z kam ienia z dodatkowym i elem enta mi obronnym i w postaci system u w iłów kam ienno-ziem nych, fosy, grobli i stawów (stan. 1) oraz zespól m ieszkalno-gospodarczy (folwarczny), zbudow any z drew na, pozbawiony trwałych elem entów obronnych (stan. 2)
3. Można wyróżnić 3 fazy funkcjonow ania wieży i tow arzyszących jej um ocnień: I — 1 poł. XIV w — XV/XVI lub pocz, XVI w.
II — 1 poł. XVI w. — 1 poł. XVII w.
III — pol. XVII w. — koniec XVII lub pocz. XVIII w.
Zespół folwarczny (stan. 2) funkcjonował do lal 2 0-tych XX w.
Materiały i dokum entację złożono w Biurze Badań i Dokumentacji Zabytków w Tarnobrzegu.
Badania zakończono.
TudoróW, gm . Opatów woj. tarn obrzcek ic S t. 1 AZP 8 7- 7 1 / 8 ____________________
