Ląd, gm. Lądek, woj. konińskie

Krystyna Lutowa,Aleksandra

Lipińska,Maria Zeylandowa

Ląd, gm. Lądek, woj. konińskie

Informator Archeologiczny : badania 18, 132-133

1 3 2

-w&go k r y p ty sta n o w i fundam ent apsydy g l f r m e j k a te d r y p r ie d ro m a iU k ie j /m ur p ły tk o w y n a z a p ra w ie

w a p ie n n o - p ia s k o w e j/. S tw ie rd z o n o p o n ad to , ze*w zdłuż z e w n ę trz n e g o l i c a ap sy d y p r z e b ie g a mur z ł a ­ manego w a p ie n ia , k tó r y n a le ż y łą c z y ć n a jp ra w d o p o d o b n ie j z przebudow ą k a te d r y za W ładysław a H er­ mana i B o le sła w a k rz y w o u ste g o , R e l i k t podobnego muru spoczyw a ró w n ie ż na k o r o n ie p r te d r o m a ń s k le j a p ay d y . Przebudow a p o le g a ła w ięc na w y b u rz e n iu s t a r s z e g o k o ś c i o ła do fundam entów l p o w ię k s z e n iu p r e z b i t e r i u m ku wschodowi o g ru b o ść muru a p s y d y . W s z p a r z e d y l a t a c y j n e j pom iędzy pom iędzy wspom­ nian y m i murami z n a le z io n o n i e w i e l k i fra g m e n t c e ra m ik i b u d o w lan ej / p ł y t k i p o s a d z k o w e j? / p rz y w a r ty do l i c a muru ro m ań sk ieg o . D o s ta ł s i ę tam zapewne w p ó ź n ie js z y m c z a s i e , być m oie w c z a s i e paw im en- t a c j i k o ś c i o ła w p o le w ie k i l l w iek u .

R ejon IV. mur obro n n y pod k a p itu la r z e m / J . F i r l e t , mgr 6» P ia n o w s k i/

wykonano sondę a r c h i t e k t o n i c z n ą w g o ty c k im m urze obronnym , przamurowanym w znacznym s t o p ­ n iu p rz e z s . O or2y v o ia k ie g o na p r z e ło m ie XIX/XX w. M ia ła ona na c e l u s p r a w d z e n ie , czy fundam ent p r e z t i t e r i u f f l k a p l i c y ro m a ń sk ie j / b a d a n e j w l a t a c h 1 9 8 1 -1 9 0 3 / zach o w ał s i ę pod m urea obronnym. S tw ierd zo n o d a ls z y c i ą g fundam entu o r a z z e w n ę trz n y , p o łu d n io w o -w sc h o d n i n a r o ż n ik p r e z b i t e r i u m k a p lic y * P a r t i a naziem na Auru ro m a ń sk ie g o u l e g ł a c a łk o w ite m u w y b u rz e n iu , n a j p ó ź n i e j - p o d c z a s w noszenia g o ty c k ie g o muru o b ro n n eg o wokół n iż s z e g o zamku za pan o w an ia Wacława C z e sk ie g o lu b Wła­ dy sław a Ł o k ie tk a .

д е -ι en VI11 , re z e rw a t nad Smocza Jama /m gr S. K o z i e ł /

kontynuow ano n a d z ó r a r c h e o lo g ic z n y nad ro b o ta m i ziem nym i wykonywani p r z e z p r z e d s i ę b i o r s ­ two "H ydrokop” . Obejmowały o n e w ykonanie wykopów pod p r z e j ś c i a ł ą c z ą c e o b s z a r w ła ś c iw e g o r e z e r ­ w atu z k l a t k i schodowymi w iodącym i do Sm oczej Jamy i na p o w ie r z c h n ię t e r e n u o r a z wykopu pod po­ łudniow y mur operow y r e z e r w a tu , W c a ł o ś c i z re a liz o w a n o p rz e k o p n a p r z e j ś c i e po p ó łn o c n e j s t r o ­ n i e re z e r w a tu . O d s ło n ię to w nim o d c in e k a u s t r i a c k i e g o k o l e k t o r a o r a z ΧΙΧ- w ie c z n ą , c e g la n ą komo­ r ą , m ie sz c z ą c ą zapewne u r z ą d z e n ia w odociągow e. Po zadokum entow aniu w ym ienione o b i e k t y z o s t a ł y ro z e b r a n e . Wykop na p o sa d o w ie n ie p o łu d n io w eg o muru oporow ego o d s ł o n i ł d a l s z e fra g m e n ty f o r t y f i ­ k a c j i k le sz c z o w y c h z l a t 1790-92 o r a z poziom s k a ły n a aięd zy zm irzu . R o z p o częto w ykonyw anie wyko­ pu pom iędzy rezerw ato m a a u s t r i a c k i m szybem zejścio w y m do j a s k i n i , o d s ł a n i a j ą c p ó łn o c n ą ś c ia n ę szybu wykonaną z c e g ły maszynowej«

P ra c e prow adzono w o b r ę b ie t r z e c h kom pleksów n a w a r s tw ie ń : 1 - z o k r e s u m iędzyw ojennego i w s p ó łc z e sn y c h , 2 - z w ieku XIX, n a le ż ą c y c h d o dwu e tap ó w z a sy p y w a n ia m ięd zy m u rza, 3 - x o k r e s u w z n e s z e n ia f o r t y f i k a c j i K leszczow ych w l a t a c h 1 7 9 0 -9 2 .

R ejon X Koło b a s z t y S a n d o m ie rs k ie j /m gr A* K u k l i ń s k i /

Kontynuowano p r a c e n a w ykopie 1 5 , g d z ie w ro k u 1977 o d k r y to p ie r w s z e fra g m e n ty ro m ań s­ k i e j ro tu n d y je d n o e p s y d o w e j, o d s ł a n i a n e j su k c e sy w n ie w l a t a c h 1976 i 1 983. W 1984 r . p ro w ad zo ­ no e k s p l o r a c j ę p rz y p ó łn o c n e j c z ę ś c i k o ś c i o ł a o r a z p o s t r o n i e z a c h o d n i e j , pom iędzy m uren r o t u n ­ dy i n a ro ż n ik ie m bu d o w li p r o s t o k ą t n e j / t a k ż e r o m a ń s k i e j / . 14 p ierw szy m z w ym ienionych re jo n ó w p rz e b a d a n o n a w a rs tw ie n ia X III-w ie c z n e g o w ału o b ro n n eg o w z n ie s io n e g o w k o n s t r u k c j i s k r z y n io w e j, zachow anej j e d y n i e w p o s t a c i drew na a c z y t e l n e j g łó w n ie d z i ę k i z ró ż n ic o w a n iu s e s e n c j i n a w a r s t­ w ień na l i n i i p r z e b ie g u ś c i a n k o n s t r u k c j i . Pod walem z a l e g a ł a c i e n k a , zapew ne z n iw e lo w a n a , w a rs ­ twa d e s t r u k c j i r o tu n d y , n i ż e j w arstw a z b ru k iem w yznaczającym po zio m u ż y tk o w a n ia k o ś c i o ł a o r a z w arstw y b u d o w lan e, nu in» o k rzesk ó w w ap ien n y ch i piaskow cow ych* Wykop re a liz o w a n o w t y n m ie js c u od s t r o p u w arstw w c z e s n o śre d n io w ie c z n y c h p o p r z e d z a ją c y c h w z n i e s i e n i a ro ta n d y * O d s ło n ię to f r a g ­ ment z e w n ę trz n e g o l i c a fundam entu b u d o w li na s ty k u nawy x apsydy* S tw ie rd z o n o z n a c z n e u g i ę c i e n a w a rstw ie ń w s to s u n k u do poziom u o d s a d z k l k o ś c io ła *

f c z a c h o d n ie j s t r o n i e Ś w ią ty n i wykonano p r z e k o p pom iędzy j e j nawą a n a r o ż n ik ie m budyn­ ku p r o s t o k ą t n e g o , aby uchw ycić r e l a c j ę w arstw o d p o w ia d a ją c y c h obydwu obiek to m * n a t r a f i o n o na jamę grobow ą wykonaną z poziomu o d p o w ia d a ją c e g o p i e r w s z e j f a z i e u ż y tk o w a n ia b u d o w li b y ć może n a w e t, gdy n i e b y ły j e s z c z e w p e ł n i ukończone* Pod w arstw am i budow lanym i z a l e g a ł a se k w e n c ja n a ­ w a rstw ie ń osadow ych z b ru k am i, p a le n is k a m i o r a z w arstw a z a w ie r a ją c a d o s k o n a le zachow ane odpady z o b ró b k i o rew n a, z a l e g a j ą c a w p o b liż u p o w ie rz c h n i s k a ł y .

O d s ło n ię to o d c in k i fundam entów r o tu n d y 1 budynku p r o s to k ą tn e g o * Fundam ent r o tu n d y z o s ­ t a ł wykonany z łam anego w a p ie n ia na z a p ra w ie w a p ie n n o - p ia s k o w e j, p r z y czym w n a j n i ż s z e j p a r t i i w y s tę o u ją p ł a s k i e , p ły to w e k a m ie n ie o u k ł a d z i e ukośnym / o p u s s p ic a tu m /* Fundam ent budynku p r o s ­ t o k ą tn e g o z ło ż o n y j e s t z dwu w y o d r ę b n ia ją c y c h s i ę c z ę ś c i r g ó r n e j , w ykonanej z bloków w a p ie n ia /w n a ro ż n ik u c i o s piaskow cow y/ s p o jo n y c h zap raw ą w a p ie n n o -p ia sk o w ą o r a z d o l n e j , w ykonanej z ł a ­ manego w a p ie n ia sp o jo n e g o g l i n ą . D olne c z ę ś c i obu fundam entów wykonano w s to p n io w o zw ężającym s i ę ku sk A le w kopie w ą s k o p rz e strs e n n y m .

Uzyskano s z e r e g z esp o łó w z a b y tk ó w , k t ó r e po d o k ła d n e j a n a l i z i e p o zw o lą zapew ne U ś c i ś l i ć do ty ch czaso w e w stę p n e d a to w a n ie obydwu b u d o w li ro m a ń sk ic h / n a o k o ło p ołow ę XI w iek u /*

KRUSZWICA w o j. pydgosK ie S tan o w isk o 13 Ц&г gm. Lądek wo1, k o n iń s k ie Kontynuowano p r ie k o p р г г е з i j r o d j i s k o po l i n i i U -S, o r i e c l n a n o w al w p ó łn o c n e j c e « , c i a ro ó iim k a . Dzvskano n o t w i e r d i e m e d o tv e h c ia s o w v e h o b s e r w a c i l со *> b u ó o w w a ła o t a c *4l« e e q o n s i s t s r s z v g r ó d . Zaobserwowano sc h o d k o w ate o o d c l ę c i a n a t u r a l n e g o z b o cza i ś l a d y d rew n ia n y c h k o n r i r u k c i . , d l a k tó r y c h s p e c j a l n i e o rz y q o to w a n e z b o c z e tw o rz y o p a r c i e . W arstw y o o a d a ją ku « Н а о с у /z e w n ę trz n y s t û k 'w f t ï u / j w a rstw a s p a l e n i z n y c z y t e ż z b u t w i e l i any tw o rz y z e w n ę trz n ą g r a -p a t r z o k r e s l a t e ń s k i Muzeum A rc h e o lo g ic z n e w P o z n a n iu B a d a n ia p r o w a d z iły mgr mgr K ry sty n a L u to w a, A le k sa n d ­ r a L ip i ń s k a , M a ria Keyla n d ove / a u t o r k a s p r a w o z d a n ia /· F in a n so w a ło Muzeom A r c h e o lo g ic z n e w P o zn an iu * D z ie ­ w i ę t n a s t y s e z o n badań* G ro d z is k o w c z e s n o ś re d n io w ie c z ­ n e /V 1 I - X I I I w . / .

1 0 3

-n l c ą s t a r s z e g o walu* Na r u a w s p ie ra s i ę wał rsfodszy? poziom e,sm ugi ro z ło ż o -n e g o drew-na w y itę p u ją c e w p l a s k u , s ta n o w ią p o z o s t a ł o ś ć K o n s tr u k c ji ru sz to w y c h .

K ontynuowano ró w n ież p r a c e w s ą s i e d z t w i e p o z o s t a ł o ś c i n u rk u /fu n d a m e n tu / k o ś c i o ła . Murek p o u s u n i ę c i u k a m ie n i s ta n o w ią c y c h r o z s y p i a k o , ma s z e ro k o ś ć 1 ,1 0 m 1 d łu g o ś ć 1 ,8 0 m. Zgrupow anie ka m ie n i s ta n o w ią c e je g o d a l s z y c i ą g z n a j d u j e s i ę o k o ło A m na p o łu d n ie . To s k u p is k o z łc f c n e z dużych n ie o b r a b la n y c h k a m ie n i, n i e w y k aza ło w ctocnym s t a n i e śla d ó w zap raw y , Plama 2apraw y u w id o c z n iła s i ę po s t r o r . l e z a c h o d n ie j m urku, pow yżej jamy 6 /8 4 , o k t ó r ą n ie z n a c z n ie z a h a c z y ł wkop fundam ento* wy. Ary 131 1 171 f a w ię c m ie js c e , g d z ie o d k r y to p o z o s t a ł o ś c i murków k o ś c ie ln y c h , s ą te re n e m b a r ­ dzo in te n sy w n e g o , d łu g o trw a łe g o u ż y tk o w a n ia t e j c z ę ś c i g ro d u , co s tw ie rd z o n o ju ż d a w n ie j, a co p o t w i e r d z i ł y b a d a n ia te g o r o c z n e . Na t e r e n i e zn iszczo n y m p t2e z budowę k o ś c i o ła o d k ry to w tym s e z o ­ n i e iiwa o b i e k t y w y d z ie lo n e - fra g m e n t jamy / 6 / 8 4 / i fra g m e n t c h a ty / ? / . C h a ta zachow ana w małym sk raw k u d o s t a r c z y ł a d użych fragm entów n a c z y ń g ó r ą o o ta c z a n y c h , z czeg o je d n o p ra w ie c a ł e n a c z y ­ n i e / z o d c is k ie m o a i / j e s t b o g a to z d o b io n e . Jama d o s t a r c z y ł a ró w n ie ż c e ra m ik i g ó r ą o b ta c z a n e j, a l e w d ro b n y c h u łam kach- Jarów no ja m a , ja k 1 c h a ta z o s t a ł y z n is z c z o n e p r z e z wkop k o ś c i o ła c r a z p ó ź n i e j s z e jamy / o d k r y t e w p o p rzed n im s e z o n ie /*

J u z w c a l c u o d s ł o n i ę t o p o z o s t a ł o ś c i p ó łz ie m ia n k o w e j c h a ty z o k re su wpływów rz y m sk ic h . Po­ z o s t a ł o ś ć c h a ty s t a n o w i ł p r o s to k ą tn y wkop o w ym iarach 3 ,7 0 x 2 ,2 0 π w y p ełn io n y ciem ną z ie m ią . Ne w n ę tr z u c h a ty zaobserw ow ano ś la d y d ro b n y c h kołeczków - patyczków tw o rz ą c y c h d o o k o ln y p a s . Po zew­ n ę t r z n e j s t r o n i e c h a ty - w c a lc u * s tw ie rd z o n o w y stę p o w an ie śladów kołków o ś r e d n ic y 5 cm, k t ó r e n i e tw o r z y ły r e g u l a r n e g o u k ła d u .

B a d a n ia b ę d ą kontynuow ane·

LŁTN1CA, gro. Ś w id n ic a Muzeum A rc h e o lo g ic z n e w o j. z i e l o n o g ó r s k i e Środkow ego N adodrza S ta n o w isk o 13 w B ie lo n e j G órze

B a d an ia p r o w a d z ił mgr K r z y s z to f O n zo l. F in a n so ­ w ał WKÎ w B ie lo n e j G ó rze. P ie rw sz y s e lo n badań. Domniemane g r o d z is k o w c z e sn o śre d n io w ie c z n e /o d p o ł . V I-V II w ./

S ta n o w isk o z lo k a liz o w a n e j e s t 2 km na p o łu d n ie od w s i, w o to c z e n iu podm okłych ł ą k , w od­ l e g ł o ś c i o k o ło 250 m p rz e d sk rzy żo w a n iem d r o g i do Ś l ą s k i e j O c h li. P rz e d k i l k u d z i e s i ę c i u l a t y m iej' s e e t o n o s i ł o nazwę " O c h e lb u r g " , C e n tr a ln a c z ę ś ć s tą fto w ie k a , o o g ó ln e j p o w ie rz c h n i o k o ło 1 h a , z n is z c z o n a z o s t a ł a n a p r z e ło m ie x ix i xx w. w t r a k c i e budowy l i n i i k o le jo w e j* Вbudówano p o w ie rz ­ c h n ię 165 m w z a c h o d n ie j c z ę ś c i sta n o w isk a * O d k ry te z o s t a ł y 3 o b i e k t y . Dwa z n ic h , n r 1 i 2, f u n k c j o n a l n i e s ta n o w ią n a jp ra w d o p o d o b n ie j z e s p ó ł , s k ł a d a j ą c y s i ę z budynku naziem nego o p o w ie rz ­ c h n i o k o ło 20 m 1 jamy z a s o b o w e j. O b ie k t n r 3, o d l e g ł y od obu p o p r z e d n ic h o 20 m - t o r e g u l a r ­ n a , o w aln a p a le n is k o * P o n a d to .w c z ę ś c i wykopu z b l i ż a j ą c e j s i ę do k ra w ę d z i s ta n o w isk a n a t r a f i o n o na pasmo z w a r te j g l i n y , n i e w ą t p l i w i e i n t e n c j o n a l n i e z ł o ż o n e j , je d n a k ż e o f u n k c j i d o tą d n ie w y ja ś ­ n i o n e j . Być może W iązać j ą n a le ż y 2 u rz ą d z e n ia m i o b ronnym i.

Na p o d s ta w ie a n a l i z y m a t e r i a ł u c e ra m ic z n e g o , w y s tę p u ją c e g o o b f i c i e we w s z y s tk ic h o b ie k ­ t a c h , p r z y j ą ć m ożna, lź o sa d a fu n k c jo n o w a ła w 2 p o ło w ie VI w, i w w ieku V II.

Na jednym z p r o f i l i zaobserw ow ano p raw dopodobnie b a rd z o n i k ł e Ś lad y s t a r s z e j w arstw y k u l­ t u r a l n e j , z k t ó r e j p o z y sk a n o t y l k o je d e n n i e c h a r a Кte r y s t y c z n y fra g m e n t c e r a m i k i , być n o że n e o l i ­ t y c z n e j . K w e stię t ę pow inny r o z s t r z y g n ą ć d a l s z e b a d a n ia , bowiem powyżazę o b se rw a c je d o ty c z ą s t r e ­ fy c z ę śc io w o z n i s z c z o n e j . M a t e r i a ł y z ło ż o n o w Muzeum A rc h eo lo g iczn y m έ rockow ego N adodrza v Z ie ­ l o n e j G órze z / s w Ś w id n ic y . B a d a n ia b ę d ą kontynuow ane. LUBIĄ2 p a t r z w o j, w ro c ła w s k ie późne ś r e d n io w ie c z e LUBlh, gm. K o śc ia n P o l s k a A k a d e m ia Nauk w o j. l e s z c z y ń s k i e I n s t y t u t H i s t o r i i K u ltu ry M a t e r i a l n e j S ta n o w isk o 1 w P o zn an iu

B a d an ia p r o w a d z i l i : p r o f , d r B o fia K urnatow ska i d o c . d r h ab . S ta n is ła w K u rn a to w sk i, f i n a n s o ­ wał к BA w L e s z n ie . Siódmy se z o n b a d a ń . Z esp ó ł a r c h i t e k t o n i e z n o - o s a d n i c z y k l a s z t o r u benedyk­ tynów

-P ra c e prow adzono po p o łu d n io w e j i p o łu d n io w o -z a c h o d n ie j s t r o n i e k o ś c i o ła / s e k t o r y I i V I I I / o r a z w o b r ę b i e , o b e c n ie z a k r y s t i i , / s e k t o r X I I I / . Celem badań b y ło u z y s k a n ie d anych o d n o ś­ n ie ro m a ń s k ie j w o b r ę b ie z a k r y s t i i . ! u z y s k a n ie d a ls z y c h d anych d o ty c z ą c y c h z a m k n ię c ia s t r a t y g r a ­ f i c z n e j i o d s ł o n i ę c i e r e s z t e k zabudowy w p o łu d n io w o -z a c h o d n ie j p a r t i i badanego o b i e k t u .

Głównym o s ią g n ię c ie m s e z o n u , b y ło o d s ł o n i ę c i e w o b r ę b i e z a k r y s t i i , u sy tu o w a n e j po p ó ł­ n o c n e j s t r o n i e d z i ś k o ś c i o ł a , dwu k a p l i c znanych d o tą d je d y n ie ze ź r ó d e ł p is a n y c h . p ie rw sz a z n i c h , p r z y l e g a j ą c a do p r e z b i t e r i u m , b y ł a w ynikiem rozbudowy t e j p a r t i i k l a s z t o r u w c z a s i e trw a ­ n i a I I f a z y ro ia a ń s k ie j* Budowa j e j p rz y p a d a na 1 p o ł . ΧΙΓΙ w ie k u . B y ła t o w ąska k a p l i c a zak o ń ­ c z o n a a p s y d ą o w e w n ę trz n e j 0 4 mj d ł u g o ś ć ' k a p l i c y w y n o s iła o k o ło П m. P o ś r o d k u u psyay z a ­

chow ał s i ę s t i p e s - p o d sta w a pod o ł t a r z o w ym iarach 1 ,3 5 к 0 ,7 5 m, Uchwycono t e z k i l k a poziomów g l i n i a n a c h p o s a d z e k , a ta k ż e 12 pochówków w ią ż ą c y c h s i ę z czasem j e j uży tk o w an ia* B y ła t o zatem k αρ11c a J grobow a w z n ie s io n a pod k o n ie c I I fa z y l u b i ń s k i e j , B io r ą c po uwagę In fo rm a c ję г K ro n i­ k i l u b i ń s k i e j K rz y w iń sk ie g o z XVII w ., i ż w k l a s z t o r z e zbudowano k a p l i c ę d l a pochow ania » “ o y s- *awa L a sk o n o g ie g o /zm , 1231/ o r a z , żo w c z a s a c h K rz y w iń sk leg o k a p l i c a t a b y ła p rz e z n a c z o n a d l a