Turystyka religijna na przykładzie wyjazdów organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie

(1)

137

KULTURA I TURYSTYKA _–SACRUM I PROFANUM

ISBN 978-83-61001-74-4 s. 137–151

Paweł GOLIŃSKI Uniwersytet Łódzki

TURYSTYKA RELIGIJNA NA PRZYKŁADZIE

WYJAZDÓW ORGANIZOWANYCH PRZEZ

ŁÓDZKIE DUSZPASTERSTWA AKADEMICKIE

Wstęp

Turystyka religijna powszechnie uważana jest za turystyczne wędrowanie, gdzie obok zwyczajnych motywów turystyki (chęć ruchu, odpoczynku, zaspokojenia poznawczych pragnień) występują motywy religijne (chęć poznania ośrodków kultu, religijnych zabytków, uczestnictwo w religijnych

obchodach i uroczystościach) (OSTROWSKI 1999). Według A. JACKOWSKIEGO

(2003) głównym motywem udziału w takich podróżach był od początku motyw religijny i takie podróże chronologicznie są wcześniejsze niż podej-mowane dla przyjemności i zaspokojenia ciekawości, czyli z motywów poz-nawczych.

Do turystyki religijnej odnoszą się także dokumenty kościelne, takie jak „Wskazania ogólne dla duszpasterstwa turystycznego” oraz dokument

Pa-pieskiej Rady ds. Migrantów i Podróżnych o pielgrzymowaniu. M. OSTROW

-SKI (1999) podaje, że już papieże PAWEŁ VI (1991) iJAN PAWEŁ II (1991)

okreś-lali pielgrzymki szczególnymi formami turystyki. Kościelne dokumenty pokazują, że w turystyce religijnej odzwierciedlają się znaki czasu, które stanowią pozytywne wyzwanie dla Kościoła i szansę nowej ewangelizacji. Jednak określenie pielgrzymek turystyką religijną wywołuje czasami

(2)

138

_KULTURA I TURYSTYKA _–SACRUM I PROFANUM

ciw w kościelnych kręgach, gdyż ich członkowie nie chcą, by pielgrzymo-wanie zostało podporządkowane komercyjnym celom, co mogłoby zagro-zić ich religijnemu charakterowi.

Z powyższego wynika, że turystyka religijna i pielgrzymki są podróżo-waniem, w którym dominują cele religijne i kultyczne, co nie wyklucza równoległych motywów, takich jak przeżycie przyjaźni we wspólnocie, chęć poznawania nowych okolic i zabytków, rekreacji, a nawet

doświad-czenie rozrywki i przygody (NOLAN,NOLAN 1989).

Duszpasterstwem akademickim jest społeczność, którą charakteryzuje manifestowanie przekonań religijnych poprzez udział w liturgii Kościoła katolickiego oraz innych pośrednich formach demonstracji religijnej. Zbio-rowość tę charakteryzuje także przynależność do środowiska

akademic-kiego z racji studiów bądź pracy zawodowej (JARKIEWICZ 2000).

Duszpas-terstwo akademickie jest także organizacją non-profit, działającą zwykle przy kościołach i klasztorach, zrzeszającą studentów szkół wyższych i ludzi w wieku studenckim pragnących pogłębiać swoją tożsamość chrześcijańską i ogólnoludzką (działania ad intra) oraz chcących zrobić coś fajnego dla innych (ad extra)(www.kamienica.lodz.dominikanie.pl).

W niniejszej pracy podjęto próbę przedstawienia turystyki religijnej na przykładzie wyjazdów organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa aka-demickie. W tym celu przeprowadzono badania ankietowe wśród człon-ków czterech łódzkich duszpasterstw, które uzupełniono informacjami uzyskanymi w wyniku kwerendy literatury i stron internetowych oraz wy-wiadów przeprowadzonych z członkami duszpasterstw oraz duszpaste-rzami. Umożliwiło to wyróżnienie motywów, którymi kierują się studenci decydując się na udział w wyjazdach organizowanych przez duszpaster-stwa akademickie. Wyznaczono również destynacje tych wyjazdów i przed-stawiono opinię na temat duszpasterstw jako organizatorów turystyki dla studentów.

Historia duszpasterstw akademickich w Polsce

Początki duszpasterstw akademickich w Polsce sięgają XIV wieku, kiedy po raz pierwszy wyznaczono kościół akademicki dla studentów Akademii Krakowskiej i był nim kościół pw. św. Anny, mieszczący się obecnie w pob-liżu Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Rynku Głównego w Krakowie. Tutaj też powstało pierwsze duszpasterstwo akademickie w Polsce erygowane

(3)

TURYSTYKA RELIGIJNA NA PRZYKŁADZIE WYJAZDÓW ...

139

dekretem przez biskupa krakowskiego kardynała Adama Sapiehę w 1927 roku (www.da-krakow.pl).

Kolejnym centrum akademickim w XVI wieku stał się kościół św. Jana w Wilnie. Rozwój katolickich zrzeszeń akademickich nastąpił pod koniec XIX wieku, a ich rozkwit przypadł na okres po odzyskaniu niepodległości. Proces tworzenia duszpasterstw akademickich został zatrzymany poprzez wybuch II wojny światowej. Po jej zakończeniu wraz z powstającymi pla-cówkami naukowymi władze kościelne tworzyły duszpasterstwa

akade-mickie (JARKIEWICZ 2004).

W Łodzi pierwsze duszpasterstwo akademickie formalnie powołano w 1945 roku (www.facebook.com/jda.lodz). Wtedy też w mieście powstało siedem państwowych uczelni. Było to nowe doświadczenie dla kościoła łódzkiego, który wcześniej nie miał doświadczenia w pracy duszpasterskiej z młodzieżą akademicką. Duchowa opieka nad studentami została powie-rzona jezuitom, którzy otrzymali kościół przy ulicy Sienkiewicza 60, a pier-wszym duszpasterzem akademickim bp Włodzimierz Jasiński mianował o. Tomasza Roztworowskiego SJ (www.jdalodz.pl). Przez lata działalności duszpasterstwa głównie ze względów politycznych często zmieniali się duszpasterze, jednakże największy wpływ na rozwój, funkcjonowanie i du-chowość łódzkiego ośrodka miał jego pierwszy opiekun. Głównym punk-tem działalności duszpasterstwa były niedzielne msze święte oraz rekolek-cje wielkopostne. Z czasem program spotkań zaczęto rozbudowywać, były to spotkania dyskusyjne. Przy duszpasterstwie jezuitów założono biblio-tekę, organizowano otwarte wykłady z różnych dziedzin, a także kurs z za-kresu teologii i filozofii, który uprawniał do pracy w instytucjach kościel-nych, katolickiej prasie i w katechizacji. Ważnym polem działalności dusz-pasterstwa były wspólne wyjazdy, czyli skupienia, kursy, pielgrzymki, rekolekcje, obozy wakacyjne, rajdy i zimowiska. Był to idealny sposób na zintegrowanie się społeczności akademickiej należącej do duszpasterstwa. Wyjazdy takie miały określony program, na który składały się m.in. co-dzienne msze święte, modlitwy, zawody sportowe, praca z miejscową lud-nością. Wspomniane wyjazdy zapoczątkowały również tradycję pielgrzy-mek młodzieży akademickiej z Łodzi na Jasną Górę, które rozpoczęły się

18 lipca 1954 roku, a od kolejnego roku odbywały się w maju (PRZYBYSZ

2008).

Na początku lat 60. XX wieku w Łodzi powstały trzy nowe duszpas-terstwa akademickie. W 1963 roku Towarzystwo Salezjanów utworzyło przy parafii św. Teresy Duszpasterstwo Akademickie „Węzeł”, które ota-czało opieką studentów z pobliskiego miasteczka akademickiego

(4)

140

bowo”. Opiekę nad studentami objął proboszcz parafii – ks. Józef Król, jed-nakże oficjalnie mianowanym przez bpa Michała Klepacza duszpasterzem został w październiku 1964 roku ks. Jan Palusiński (www.wezel. lodz. salezjanie.pl). Studenci gromadzili się w pomieszczeniach w podziemiach świątyni. W marcu 1965 roku duszpasterstwo salezjanów otrzymało nazwę „Węzeł”. Nazwa ta związana jest z wydarzeniem, które miało miejsce pod-czas jednego z pierwszych kuligów zorganizowanych dla studentów, gdy sznur ciągnący sanie zerwał się. Od tego czasu jest on zawieszony w miej-scu spotkań studentów jako symbol wiążącej się braci akademickiej. „Wę-zeł” rozwijał się bardzo dynamicznie i w 1967 roku stał się głównym dusz-pasterstwem akademickim w Łodzi, gdyż przyciągał studentów ciekawą ofertą spotkań.

W 1964 roku przy łódzkiej Katedrze pw. św. Stanisława Kostki powstał ośrodek duszpasterski „Piątka”, który dzięki swojej lokalizacji zrzeszał przede wszystkim studentów Politechniki Łódzkiej. Nazwa tego duszpas-terstwa wzięła się od numeru budynku przy ulicy Worcella, dziś ks. Igna-cego Skorupki, w którym odbywały się spotkania duszpasterstwa. Pracę w tym ośrodku podjął na polecenie bpa Michała Klepacza ks. Norbert Ruc-ki (www.da5.lodz.pl). Początkowo spotkania odbywały się bardzo nieregu-larnie, jednak z czasem usystematyzowano harmonogram prac i spotkań duszpasterstwa. Od 1972 roku ośrodek był otwarty codziennie. Duszpas-terstwo to także przyciągało rzesze studentów bogatą ofertą. „Piątka” była jednym z pierwszych duszpasterstw na terenie Polski, które prowadziły kolędę „po pokojach” w akademikach (www.facebook.com/da.piatka).

Czwarte spośród duszpasterstw akademickich Łodzi powstało w roku 2004 w domu zakonnym łódzkich dominikanów, który mieści się w jednej z kamienic przy ulicy Zielonej – stąd też nazwa duszpasterstwa „Kamieni-ca” (www.facebook.com/kamienica). Już od początku pobytu dominika-nów w Łodzi pojawiali się w ich siedzibie studenci i w ten sposób rozpo-częło się organizowanie nowego duszpasterstwa.

Współczesna działalność duszpasterstw akademickich polega w głów-nej mierze na prowadzeniu codziennych spotkań o różnorodgłów-nej tematyce dla młodzieży akademickiej. Ważnym elementem pracy duszpasterskiej jest codzienna msza święta oraz rekolekcje adwentowe i wielkopostne. Dusz-pasterstwa akademickie mają bogatą ofertę duszpasterską, na przykład spotkania modlitewne, filozoficzne, kulturalne, sportowe i wiele innych, by przyciągnąć do siebie jak największą liczbę studentów.

(5)

141 Wyjazdy organizowane przez łódzkie

duszpasterstwa akademickie

Duszpasterstwa akademickie w Łodzi, poza oferowaniem studentom spot-kań w ciągu roku akademickiego w swoich siedzibach, organizują wyciecz-ki bądź ich członkowie uczestniczą w wyjazdach organizowanych przez inne podmioty. Stowarzyszeni we wszystkich łódzkich duszpasterstwach mogą korzystać z oferty turystycznej, która jest bardzo zróżnicowana. Pro-gramowanie oferty wyjazdów organizowanych przez duszpasterstwa aka-demickie należy do ich członków oraz duszpasterzy. W większości przy-padków studenci z duszpasterzami wspólnie ustalają cel wyjazdu, jego ter-min, czas trwania, środki transportu oraz koszty. W związku z samodzielną organizacją tych podróży, ich koszty są niewielkie, gdyż duszpasterstwa nie czerpią żadnych korzyści finansowych z ich organizacji.

W wyjazdach takich mogą uczestniczyć nie tylko ich stali członkowie, ale tak naprawdę wszyscy chętni, gdyż informacje o wyjazdach są poda-wane w ogłoszeniach w czasie mszy świętych, publikopoda-wane na stronach internetowych oraz profilach duszpasterstw na portalu społecznościowym facebook.com.

W przeprowadzonych badaniach opinię swoją wyraziło 120 responden-tów (30 z każdego duszpasterstwa akademickiego), spośród których uczest-nictwo w wycieczkach organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa aka-demickie zadeklarowało 48% badanych (58 osób). Kobiety stanowiły wśród nich 89%, mężczyźni natomiast 11%. Respondenci pochodzili w większości (70,7%) z obszaru województwa łódzkiego, a pozostali z następujących wo-jewództw: mazowieckiego (Krzywda, Książenice, Przasnysz), małopolskie-go (Limanowa) oraz kujawsko-pomorskiemałopolskie-go (Włocławek).

Najwięcej osób, które brały udział w wyjazdach organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa studiowało na Uniwersytecie Łódzkim. Kolejną grupą byli studenci Uniwersytetu Medycznego, a trzecią uczelnią pod względem liczebności studentów uczestniczących w tych podróżach była Politechnika Łódzka. Pozostałe uczelnie: Akademia Muzyczna, Akademia Sztuk Pięknych oraz Szkoła Wyższa Cosinus, reprezentowane były mniej licznie.

Badane osoby z łódzkich duszpasterstw wykazały 41 wycieczek, w któ-rych uczestniczyły w latach 2009–2016 (rys. 1). Najwięcej wyjazdów (14) zostało wymienionych przez respondentów z Duszpasterstwa Akademic-kiego (DA) „Piątka”, następne w kolejności to DA „Węzeł” (12) i DA

(6)

142

mienica” (10). Najmniej wycieczek (5), w których uczestniczyli respondenci, organizowało najstarsze łódzkie duszpasterstwo akademickie – Jezuic- kie DA.

Rys. 1. Liczba wyjazdów organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie w latach 2009–2016

Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Respondenci wymienili 41 podróży turystycznych, spośród których najczęściej wskazywane były: wyjazd na Jezuickie Dni Młodzieży z Jezuic-kiego DA (18 wskazań), następnie ferie zimowe (12 wskazań) i integracyjne wyjazdy „Jesieniówka” (10 wskazań) organizowane przez DA „Kamieni-ca”, z DA „Piątka” były to wakacje na Kaszubach (8 wskazań) oraz wyjazdy na Europejskie Spotkania Młodych Taizé (7 wskazań). Najkrótsze wycieczki wskazywane przez ankietowanych trwały jeden dzień, najdłuższe 14 i 15 dni. W zdecydowanej większości były to wyjazdy krajowe, choć nie brako-wało również podróży zagranicznych. Środkami transportu najczęściej wskazywanymi przez respondentów były: samochód osobowy, autokar i pociąg. Przemieszczali się również pieszo, korzystając z autostopu, samo-lotem, transportem wodnym oraz rowerem. Wyjazdem, który wymagał najmniej nakładów finansowych od jego uczestników były kolonie z dzieć-mi ze świetlicy środowiskowej z DA „Piątka” (0 zł), najdroższym natodzieć-miast była Pielgrzymka do Ziemi Świętej, również z „Piątki” (3400 zł). Średni koszt wycieczek wyniósł 364 zł.

W wyniku przeprowadzonych badań ankietowych utworzono typolo-gię wyjazdów organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie.

Pierwszego podziału dokonano ze względu na czas trwania podróży i wyróżniono:

(7)

T a b . 1 . W yj az d y or ga ni zo w an e p rz ez łó d zk ie d u sz p as te rs tw a ak ad em ic ki e w la ta ch 2 00 9– 20 16 L p . D u sz p as te rs tw o N az w a w yj az d u L ic zb a w sk az ań L ic zb a d ni M ie js co w oś ć d oc el ow a Śr od ki tr ans p or tu P on ie si on e ko sz ty (w z ł) 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Je zu ic ki e D A Je zu ic ki e D ni M ło d zi eż y 18 8 Św ię ta L ip ka Sa m oc hó d o so bo w y, au to ka r, p oc ią g 40 0 2 D A „ K am ie ni ca ” Fe ri e zi m ow e 12 5– 8 20 15 – H er m ia ni ce , 20 14 – Ja m na , 20 13 – M ał e C ic he , 20 11 – G or ce A u to ka r 25 0– 60 0 3 D A „ K am ie ni ca ” Je si en ió w ka 10 3 Su le jó w , J u st yn ów Sa m oc hó d o so bo w y, p oc ią g 90 4 D A „ P ią tk a” K as zu by 8 10 M ał e Sw or ne ga ci e Sa m oc hó d o so bo w y 30 0 5 D A „ P ią tk a” E u ro p ej sk ie S p ot ka ni e M ło d yc h T ai zé 7 5 20 09 – P oz na ń, 20 13 – S tr as bu rg , 20 14 – P ra ga A u to ka r 45 0– 50 0 6 D A „ P ią tk a” P ie lg rz ym ka d o Sa nt ia go d e C om p os te la 6 15 Sa nt ia go d e C om p os te la (H is zp an ia ) P ie sz o, a u to st op , sa m ol ot 10 00 7 D A „ W ęz eł ” M aj ów ka 6 2– 5 20 14 – W iln o (L it w a) , 20 13 – P oz na ń, 20 12 – L w ów (U kr ai na ) Sa m oc hó d o so bo w y 80 –2 50 8 D A „ W ęz eł ” Sk u p ie ni e w ie lk op os tn e 5 3 C ze rw iń sk n ad W is łą Sa m oc hó d o so bo w y 70 9 D A „ W ęz eł ” M ar sz N ie p od le gł oś ci 5 1 W ar sz aw a Sa m oc hó d o so bo w y 50 10 Je zu ic ki e D A Sk u p ie ni e d u sz p as te rs tw a 5 3 G u ze w (k . Ł od zi ) Sa m oc hó d o so bo w y 10 0 11 Je zu ic ki e D A W ak ac je – T at ry 5 6– 10 M ał e C ic he Sa m oc hó d o so bo w y, au to ka r, p oc ią g 60 0– 75 0

(8)

1 2 3 4 5 6 7 12 D A „ K am ie ni ca ” A ka d em ic ka P ie lg rz ym ka n a Ja sn ą G ór ę 4 3 Ja sn a G ór a (C zę st oc ho w a) P oc ią g 13 Je zu ic ki e D A M aj ów ka 4 3– 5 20 14 – S w ol sz ew ic e M ał e, 20 12 – U st rz yk i D ol ne , 20 11 – S zc zy rk Sa m oc hó d o so bo w y 30 14 D A „ P ią tk a” A ka d em ic ka P ie lg rz ym ka n a Ja sn ą G ór ę 3 3 Ja sn a G ór a (C zę st oc ho w a) A u to ka r 15 D A „ W ęz eł ” Sp ły w k aj ak ow y C za rn ą H ań cz ą 3 4 Su w ał ki P ie sz o, tr an sp or t w od ny 16 D A „ W ęz eł ” W yj az d w g ór y 3 3 Su ch a B es ki d zk a Sa m oc hó d o so bo w y 17 D A „ W ęz eł ” A ka d em ic ka P ie lg rz ym ka n a Ja sn ą G ór ę 3 3 Ja sn a G ór a (C zę st oc ho w a) A u to ka r 18 D A „ K am ie ni ca ” Sp ły w k aj ak ow y P ili cą 3 5 T om as zó w M az ow ie ck i A u to ka r, p oc ią g, tr an sp or t w od ny 19 D A „ K am ie ni ca ” A u to st op em d o Fr as at -t ie go 3 14 T u ry n (W ło ch y) P ie sz o, a u to st op , p oc ią g 20 D A „ P ią tk a” P ie lg rz ym ka d o Z ie m i Św ię te j 2 8 Je ro zo lim a (I zr ae l) Sa m ol ot 21 D A „ P ią tk a” W yj az d z im ow y 2 7 Z el l a m S ee (A u st ri a) A u to ka r 22 D A „ W ęz eł ” R aj d B es kid Ś lą sk i 2 7 W is ła P ie sz o, s am oc hó d os ob ow y 23 D A „ W ęz eł ” L ed ni ca 2 1 P ol a L ed ni ck ie A u to ka r 24 D A „ K am ie ni ca ” W yj az d o d p ow ie d zi al ny ch za D A 2 3 K ra kó w P oc ią g 25 D A „ P ią tk a” P ie sz a P ie lg rz ym ka n a Ja sn ą G ór ę 1 6 Ja sn a G ór a (C zę st oc ho w a) P ie sz o 26 D A „ P ią tk a” W yj az d S yl w es tr ow y 1 6 O ch ot ni ca D ol na Sa m oc hó d o so bo w y

(9)

1 2 3 4 5 6 7 8 27 D A „ P ią tk a” K ol on ie z d zi eć m i z e św ie tl ic y 1 5 M ik os ze w o A u to ka r 0 28 D A „ P ią tk a” W yc ie cz ka d o U ni ej ow a 1 2 U ni ej ów Sa m oc hó d o so bo w y 50 29 D A „ P ią tk a” M ar sz N ie p od le gł oś ci 1 1 W ar sz aw a P ie sz o, s am oc hó d os ob ow y 30 30 D A „ P ią tk a” R aj d r ow er ow y d o Su le jo w a 1 3 Su le jó w R ow er 50 31 D A „ P ią tk a” A u to st op em d o R zy m u 1 14 R zy m (W ło ch y) A u to st op 80 0 32 D A „ P ią tk a” L ed ni ca 1 1 P ol a L ed ni ck ie Sa m oc hó d o so bo w y 50 33 D A „ W ęz eł ” R ek ol ek cj e Sa ru el 1 14 R óż an ys to k A u to ka r, p oc ią g 50 0 34 D A „ W ęz eł ” R og ów 1 1 R og ów Sa m oc hó d o so bo w y 30 35 D A „ W ęz eł ” W yj az d li st op ad ow y 1 3 P u ła w y Sa m oc hó d o so bo w y 15 0 36 D A „ W ęz eł ” Sp ły w k aj ak ow y 1 1 U ni ej ów Sa m oc hó d o so bo w y, tr an sp or t w od ny 50 37 D A „ K am ie ni ca ” A u to st op – S tud zi en ic zn a 1 7 St u d zi en ic zn a A u to st op 20 0 38 D A „ K am ie ni ca ” Sy lw es te r 1 2 T om as zó w M az ow ie ck i A u to ka r 50 39 D A „ K am ie ni ca ” P ie sz a P ie lg rz ym ka D om in ik ań sk a 1 7 Ja sn a G ór a (C zę st oc ho w a) P ie sz o 15 0 40 D A „ K am ie ni ca ” Fo ru m D om in ik ań sk ic h D A 1 6 Ja m na P oc ią g 20 0 41 Je zu ic ki e D A E u ro p ej sk ie S p ot ka ni e M ło d yc h T ai zé 1 5 P oz na ń P oc ią g 30 0 Źródło: opra cow anie w łasne n a podstawie badań ankietowych.

(10)

146

– wyjazdy krótkie – jednodniowe (bez noclegu poza miejscem za-mieszkania): Marsz Niepodległości, Lednica, Rogów oraz spływ ka-jakowy do Uniejowa;

– wyjazdy krótkookresowe (od 2 do 7 dni): wycieczka do Uniejowa, sylwester, Jesieniówka, skupienia duszpasterstw, Akademicka Pielg-rzymka na Jasną Górę, wyjazdy w góry, rajdy rowerowe, wyjazdy odpowiedzialnych za duszpasterstwo, spływy kajakowe, Europej-skie Spotkania Młodych Taizé, Piesza Pielgrzymka Łódzka oraz Do-minikańska, Forum Dominikańskich DA, rajdy piesze, a także piel-grzymka autostopem do Studzienicznej;

– wyjazdy długookresowe (powyżej 7 dni): Jezuickie Dni Młodzieży, Pielgrzymka do Ziemi Świętej, wakacje na Kaszubach, pielgrzymki autostopowe do Rzymu i Turynu, rekolekcje Saruel, pielgrzymka do Santiago de Compostela, wyjazdy majówkowe, ferie zimowe oraz wakacje w Tatrach;

Kolejnego podziału dokonano ze względu na destynację:

– wyjazdy zagraniczne: pielgrzymka do Santiago de Compostela, piel-grzymki autostopem do Rzymu i Turynu, pielgrzymka do Ziemi Świętej, ferie zimowe w Zell am See w Austrii, Europejskie Spotka-nia Młodych Taizé w Strasburgu i Pradze, a także majówkowe wy-jazdy do Wilna (Litwa) oraz do Lwowa (Ukraina);

– wyjazdy krajowe: pozostałe wyjazdy wskazane przez responden-tów.

Trzeciego podziału dokonano ze względu na główny cel podróży: – wyjazdy stricte religijne, takie jak: pielgrzymki (piesze, autostopowe

i inne), spotkania młodzieży Taizé, Lednica i Jezuickie Dni Mło-dzieży, rekolekcje, skupienia duszpasterstw itp.;

– wyjazdy łączące ze sobą cele poznawcze, rekreacyjne, wypoczyn-kowe z religijnymi, na przykład wakacje, spływy kajawypoczyn-kowe, wyjazdy wakacyjne, ferie, majówki, rajdy piesze i rowerowe, wyjazdy sylwe-strowe itp.

Miejscowości docelowe podróży organizowanych przez łódzkie dusz-pasterstwa akademickie zlokalizowane są na obszarze całej Polski (rys. 2). Największa koncentracja tych miejscowości została wskazana przez respon-dentów na południu kraju: Częstochowa, Hermanice, Wisła, Szczyrk, Sucha Beskidzka, Kraków, Małe Ciche, Niedzica, Ochotnica Górna, Jamna i Us-trzyki Dolne. Kolejny region z największą koncentracją odwiedzanych przez respondentów miejscowości, to centrum Polski: Warszawa, Czer-wińsk nad Wisłą, Uniejów, Guzew, Swolszewice Małe, Sulejów, Tomaszów

(11)

147

Mazowiecki, Rogów. Do tego regionu można zaliczyć także Poznań, Pola Lednickie oraz Puławy. Pozostałe miejscowości zlokalizowane są na pół-nocy i północnym wschodzie kraju i są to: Małe Swornegacie, Mikoszewo, Święta Lipka, Suwałki, Studzieniczna oraz Różanystok. Niektóre z tych miejscowości to ośrodki kultu bądź miejsca związane z zakonami prowa-dzącymi duszpasterstwa akademickie.

Rys. 2. Miejscowości docelowe wyjazdów krajowych organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie w latach 2009–2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

na podkładzie www.geografia24.eu

Oprócz wycieczek krajowych trzy spośród łódzkich duszpasterstw organizowały wyjazdy zagraniczne (w Europie i Azji) (rys. 3). Najwięcej z nich zorganizowało DA „Piątka” (6 wyjazdów) i były to: pielgrzymka do

(12)

148

Santiago de Compostela (Hiszpania), pielgrzymka autostopem do Rzymu (Włochy), Europejskie Spotkania Młodych Taizé w Pradze (Czechy) i Stras-burgu (Francja), ferie zimowe w Zell am See (Austria) oraz pielgrzymka do Ziemi Świętej (Izrael). Z Duszpasterstwa Akademickiego „Węzeł” zorgani-zowane zostały dwa wyjazdy zagraniczne do krajów Europy Wschodniej i były to: majówki w Wilnie (Litwa) i Lwowie (Ukraina). DA „Kamienica” zorganizowało jeden wyjazd zagraniczny autostopem do Turynu (Włochy). Jezuickie DA jako jedyne nie zorganizowało żadnego wyjazdu zagra-nicznego.

Rys. 3. Miejscowości docelowe wyjazdów zagranicznych organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie w latach 2009–2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

na podkładzie www.geografia24.eu

Motywy uczestnictwa w wyjazdach duszpasterstw akademickich są bardzo ważne ze względu na specyficzny rodzaj tych podróży i główny typ turystyki uprawianej przez członków duszpasterstw, jaką jest turystyka religijna.

(13)

149

Głównym i najczęściej wskazywanym motywem udziału w wyciecz-kach organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa była chęć spędzenia czasu w gronie znajomych i przyjaciół (32 wskazania). Na drugim miejscu wśród motywów zostały wskazane niskie koszty wycieczek duszpasterstw akademickich (26 wskazań), co ma niewątpliwie duży wpływ przy wybo-rze wyjazdu pwybo-rzez studentów. Na twybo-rzecim miejscu znalazł się najbardziej istotny w niniejszym opracowaniu motyw, czyli przekonania religijne (19 wskazań). Umiejscowienie tego motywu dopiero na trzecim miejscu może budzić wątpliwości co do głównego założenia tej pracy, czyli tego, że turystyka religijna jest głównym rodzajem turystyki organizowanym przez łódzkie duszpasterstwa akademickie. Jednakże należy zwrócić uwagę, że motyw poznawczy, tj. chęć zobaczenia nowych miejsc, został wskazany przez mniejszą liczbę respondentów (14 wskazań), co potwierdza słuszność stwierdzenia dotyczącego rodzaju turystyki organizowanej przez duszpas-terstwa. Kolejnymi motywami uczestnictwa w takich wycieczkach były namowa znajomych (10 wskazań) oraz chęć zawarcia nowych znajomości (5 wskazań).

Rys. 4. Motywy uczestnictwa w wyjazdach organizowanych przez łódzkie duszpasterstwa akademickie w latach 2009–2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie badań ankietowych

Analizując strukturę i charakter wskazanych wyjazdów należy stwier-dzić, że blisko połowa z nich miała charakter stricte religijny i były to takie podróże, jak: Jezuickie Dni Młodzieży, skupienia duszpasterstw, pielg-rzymki do Santiago de Compostela, do Rzymu, piesze pielgrzymi na Jasną Górę, Europejskie Spotkania Młodzieży, Forum Dominikańskich

(14)

150

terstw Akademickich i inne. Są to wyjazdy, których głównym celem był cel religijny, w związku z tym bez wątpienia można je zaliczyć do turystyki re-ligijnej. Pozostałe wyjazdy: na ferie zimowe, majówki, wakacje letnie, spły-wy kajakowe, rajdy piesze i inne, pomimo że nie miały charakteru stricte religijnego, również można zaliczyć do turystyki religijnej choćby z powo-du ciągłej obecności powo-duszpasterzy akademickich w czasie tych wycieczek. O charakterze religijnym świadczą różne rodzaje aktywności religijnej, jak na przykład uczestnictwo w mszach świętych, wspólnych modlitwach, nabożeństwach, konferencjach o tematyce religijnej czy odwiedzaniu miejsc związanych z kultem religijnym.

Respondenci w badaniu ankietowym, poprzez serię pytań, zostali po-proszeni o dokonanie oceny duszpasterstw akademickich jako organizato-rów turystyki dla studentów oraz poorganizato-równanie ich z innymi organizatorami takimi, jak biura podróży oraz różnymi organizacjami studenckimi. W kon-sekwencji przeprowadzonych badań ankietowych można sformułować na-stępujące wnioski: w opinii respondentów duszpasterstwa akademickie są lepszymi organizatorami turystyki dla studentów niż biura podróży i inne organizacje studenckie, a wyjazdy przygotowywane przez duszpasterstwa są bardziej atrakcyjne od wycieczek organizowanych indywidualnie, a tak-że są zdecydowanie bardziej atrakcyjne cenowo niż wyjazdy z biurami podróży.

Podsumowanie

Turystyka religijna, będąca przemieszczaniem się jej uczestników, którymi kierują przede wszystkim motywy religijne zwane również kultycznymi, a tym z kolei towarzyszą podstawowe motywy uprawiania turystyki (poz-nawcze, chęć odpoczynku, przeżycia przyjaźni), jest głównym rodzajem turystyki organizowanej przez duszpasterstwa akademickie i uprawianej przez ich członków, którzy są osobami w wieku studenckim. Ten rodzaj turystyki uprawiany przez tak młode osoby może budzić zdziwienie, gdyż w znacznej mierze większość osób utożsamia uczestników turystyki reli-gijnej z ludźmi w wieku podeszłym. Duszpasterstwa akademickie, które są stowarzyszeniami religijnymi, organizują wiele wycieczek dla młodzieży akademickiej, co daje im szansę na przyciągnięcie młodych ludzi do Koś-cioła oraz prowadzenie wśród nich tak zwanej nowej ewangelizacji. Dla młodych ludzi poza motywem religijnym wyjazdów, w których

(15)

uczest-TURYSTYKA RELIGIJNA NA PRZYKŁADZIE WYJAZDÓW ...

151

niczą, ważne są przede wszystkim kontakty oraz spędzanie czasu ze zna-jomymi i przyjaciółmi, które wskazali jako główny motyw uczestnictwa w wyjazdach, a te z pewnością mają wpływ na ich późniejsze wybory do-tyczące rodzaju uprawianej turystyki.

BIBLIOGRAFIA

JACKOWSKI_{A., 2003, Święta przestrzeń świata. Podstawy geografii religii, Wyd. Uniwersytetu}

Ja-giellońskiego, Kraków.

JAN _PAWEŁ _{II, 1991, Przemówienie do uczestników IV Światowego Kongresu Duszpasterstwa}

Tury-stycznego, 17 listopada 1990 r., „Pastoral–Information”, XXIV, Bonn, s. 61–64.

JARKIEWICZ _{K., 2004, Duszpasterstwa akademickie Krakowa po II Wojnie Światowej, Wyd. WAM,}

Kraków.

NOLAN _M.,_NOLAN_{S., 1989, Christian Pilgrimage in Modern Western Europe, Londyn.}

OSTROWSKI_{M., 1999, Pielgrzymowanie czy turystyka religijna. III Międzynarodowy Kongres Miast}

Pielgrzymkowych, Częstochowa 23–25 września 1999. Materiały konferencyjne, Urząd Miasta Częstochowy, Częstochowa, s. 47–53.

PAWEŁ _{VI, 1991, Przemówienie z 1 września 1963 r., „Pastoral–Information”, XXIV, Bonn, s. 61–64.}

PRZYBYSZ_{M., 2008, Wyspy wolności. Duszpasterstwo akademickie w Łodzi 1945–1989, Instytut}

Pamięci Narodowej, Łódź. www.da-krakow.pl; 30.05.2016. www.da5.lodz.pl; 30.05.2016. www.facebook.com/da.piatka; 30.05.2016. www.facebook.com/duszpasterstwo-akademickie-węzeł; 30.05.2016. www.facebook.com/jda.lodz; 30.05.2016. www.facebook.com/kamienica-dominikanskie-duszpasterstwo-akademickie; 30.05.2016. www.geografia24.pl; 30.05.2016. www.jdalodz.pl; 30.05.2016. www.kamienica.lodz.dominikanie.pl; 30.05.2016. www.wezel.lodz.salezjanie.pl; 30.05.2016.

(16)