Syntetyczny profil stratygraficzny trzeciorzędu polskiej części północno-zachodniego basenu trzeciorzędowego Europy

ORGII/\/

PAŃSTH'OII'E.I SLIJŻBI"

ltlunJ.er .9 (:3171 lł'RZESIEN -,9'39

Rob. XXIIII

G E O L O G I C Z N E J

EW A OD.RZYWOLSKA-IBIEŃKOW A, BARBARA KOSMOWSKA-CERANOWICZ, EDWARD CIUK, HANNA MARIA D. GIEL, IiRENA GRABOWSKA, MARCIN PIWOCKI, KRYSTYNA POŻARYSKA,

WAŻYŃSKA, MARIA ZIEMBIŃSKA-TWORZYDŁO Instytut Geologiczny, Folska Akademia Nauk,

Uniwersytet Warszawski

SYNTETYCZNY PROFIL

STRATYGRAFICZNY

TRZECIORZĘDU

POLSKIEJ

CZĘŚCI POŁNOCNO-ZACHODNIEGO

BASENU

lU

S

UNES O

IGCP - projekt 124

"The Northwest European Tertiary Basin"

W ramach współpracy międzynarodowej IGCP (International Geological Correlation Programme), projekt nr 124 pt.: "The N-orthwest Eurotpean Tertia-ry Basin", polska grupa robocza w składzie - B.

KOisimowsika-Ceroallliorw.1az., E. Oiuk, M. D. Gi•el, l. GiTa-bowska, E. Odrzywolska-Bieńkowa, M. Piwo~ki, K.

Pożaryska, H. Ważyńska i M. Ziembińska-Tworzyd­ ło, zestawiła dane dotyczą•ce aktualneg·o stanu ro·z-pOL.nania ·osadów trzeciorzędowy·ch Niżu Polskiego.

. W przedstawiemej tabeli uwzględniano zarówno unowocześniony schemat litostratygraficzny rozpatry-wanych osadów, łącznie ,z analizami minerałów cięż­

kich, jak i dane zoostratygraficzne (w ·zakresie ot-wornic) i fitostraty.graficzne (w zakresie z•iarn pył­

kowych). Tabela uwzględnia ponadto dane dorty·czą­

ce wieku .radiometrycznego (K/ Ar), uzyskane dzięki

uprzejmości dr H. K.reutzera (Hanower) oraz dane dotyczą·ce 'ZOn nannoplanktonowych, uzyskane przez

'

Pirof. E. Marini,e.go (Frankfurt) i dlr E. Gaźdlzkką

(W•a.mzawa). .

Ważną innowacją w :zakresie sltnł,tygtTiaJfM paJ•eo@enu jest usunięcie dolneg·o oligorceń.u w sensie la ttorfu, któ.ry ZJostał włącz,otny 1zg·odni'e iZ ,s,u.g.esrbia,mi E. Odlr!Zy-wolskiej-Bieńkowej (25), patwierdz.:ornymi następnie przez; C. Cavelier i Ch. Pornerola (2) do górnego eo-cenu j,ako fa-cja lattorfu. Ostatecznie w .. 1977 r. na Międzynarodowym Spotkaniu Komisji Stratygraficz-nej Paleogenu w Kalifornii przyjęto decy,zję o

dwu-.członowaści osadów oliga.c·enu, w rmyśl któr,ej :rupel, stanowiący dotychczas oligooen środkowy, IZ<Ostał u-znany .za• oligo~en dolny, a ·chat ,pozostał jak uprzed-nio oligocenem .gó,rnym.

Praca statnr01wi >obs1zrer!I1e objaśnirenie tabe1i, któ-ra rw srtosunku do pordoihruej, 01publ1kowa.ruej .przez E.

Od-rzywolską-Bieńkową i K. Pożaryską w "Pr.z,eglądzie

Geologi·cznym" w 1977 r. (nr 3), zawiera ;znacznie wrię­

cej szczegółów. Dotyczą one głównie l.itorstratygrafii oraz opisu faz florystycznych trzeciorzędu, w objaś­ nieniu do poprz.edniej tabeli .zupełnie pomin~ęty·ch. Uwzględniono tu także pokrótce charakterystykę

TRZECIORZĘDOWĘGO

EUROPY

UKD 551.7~1.02/ .03:551.31 +551.35:168.2(438-25.1)

kompleksów mineralno-petrografierznych· w nawiąz{l­ niu do litostratygra:Lii. Najmniej objaśnień doty·c:Zy rz·es taWiirenia m1ktTopral,eou.'1rtrologi.c!Zri1Jeg.o., k tfu1e OibStZJetTnie omówione :zostały w pracy :z 1977 -L ·

LITOSTRATYGRAFICZNY PROFIL TRZECIORZĘDU NI:ŻU FOLSKIEGO

Synt,ety-czny profil l1itologiczny trzeciorzędu Niiu Bollslkiego, sta•nowU.~cy uno:woc:zreśnioną werrslję pod:ziału

litostratygrafkzneg·o E. Oiuka (3-8), ·obejmuje

utwo-lry Od pal.eog.enu dolneg·O po . gó.rny pliOtC_en. Włąe;znie. Są ~one reprezentowane ·Osadami morskimi, brakicz-nymi i lądowymi. Pierwsz·e ;przeważaj,ą głównie w pa-leogeni·e, drugie w neogenie.

W paleocenie .środkowym marze wycofało .się ze środkowej ri północnej Polskri. Morskich ,o,sadów środ­ tlmlweg.o .i gór:nreg·o paJ.eac,oou tllJa ,obs1zarze Niżu P, olslk:ie-1go nie rstw1erdZIOtn•O. Na ten •Okres przypadają IW pół­ JThOrC:ruej i Śll:;IQrdk<CXWej rC'ZęŚoi .kir1a.ju SiiJllle IZ,ffii:a!Ily pal€10gre0-graficzne, :zwiąŻane iZ ·ruchami postla:r·a.mij,skimi,·

a

na

południu Folski nastąpiło największe nas.ilenie prZ.e-budowy strukturalnej geósynklinalnego. obs:zarti ·

kar-,packi·e.g·o. Tetydy i Paratety,dy. Na zaistniałym lądzie,

w bagnach wysłodzonych zbiorników wodnych,

two-rzyły s'ię odpowiadające 'Wiilgotriemu ·klimatowi osady

ilaste~ ;pia.szczy:;;te d węgl,1ste. · · . . .. Ul,egły onre · n;a,stt,ęp.nire srilnemu z,rui.Jsrz;azetni.u, · :a ii:ch s.z.czątki :zachowały ,się w ·okolicy Sz·czec:ina nad

Dol-ną Odrą i w srordkowej Po-lsce (R.ogoźno) -,(warstwy

odrzańskie) oraz ·w Goleniawie również nąd

·

Dolną

.:Odrą li •w Łanięt12.1Ch . w ś.mrdkrowej ... :polsd= (wa:rJ?rtw:y

g.o-~ęnioWrskie). środkowo . i górn01paleo~'eński. wiek tych warstw określony został. na podstawach paJiiwlogiC'z-lny;ah. P.okł.ady węgla · h;i' wy,stępująC.e m.1aleią · :do VII

odnz:ańs.ki<ej. ·grupy pokładów. _. · · · ·. ·. .

W doJnym

.

·eocenie .(warstwy szczecińskie) wkracza

od zachodu na obszar północno-zachodniej P·o·l.ski .Płit­ kie morz,e, osadzając piaski kwafcowo~giaukarnit,o-we.

Morze t:o pod koniec tego okresu w-yóofuj'e ·si~. , ',

Osady · morskie,· przypusz·czalnie :·wieku .. ŚF.o~~o:Vfo-481

Characteristic assemblaqes of transJuscent heavy mlne·raTs N o r t h P o l a n d Central Poland

.

l

z1rcon-:<ya01te complex qarnet. complex (frequent chlorite) G: 40-70%

TERTIARY

Nanno zones

ÓF

POLISH

L

Tourmal ine-zi rcon

Z: up to, 4'Y&

,z:

35-S?% complex 1vith rutile

t - - - K: 10-1-0% r-K. 9-15% - - - L~

-Upper

Poznań. Fm.

t---(G_:_o-_1_0_%_) - l (G: up to 2%) : up to(8?%CP \o ug%fo 30 %

z i rcon-kyani t- garnet comp lex

Z: 20-30% Z: 15-35% K: 10-15~& K: 10-25% G: 15-20-;. G: 12% Z: 10-60% .K: 15-35% G: 0-2,5% Z: 10-25% Z K: 10-30% G: 15-25% epidote complex E: up to 70% (G: up to 20%) (with basal layer)

garnet-epidote complex (wit h basa l l ayer some carbona te) G: 30-40% E: 30-40% garnet complex (carbonate) G: ca. 50~~

eoceńskiego, występują w północno-wschodniej Polsce

w rejonie Olsztyna (warstwy olsztyńskie), gdzie

wy-k;s~takone są w pos,ta!Ci ptaiSik·ów kiWI(ł["lCOIWO-:gtla.uik·o­

nitowych bez szczątków organicznych, i które leżą

bezpośr·ednio pod dobrze datowanymi osadami

gór-naeoceńskiego wieku. Osady środkowoeoceńskie,

wy-·kSJztałoone w facji lądowej, występują w północno­

-zachodniej Polsce w okolicy Tanowa koło

Szczeci-na (warstwy tanowskie). Są to iły, mułki, węgliste iły

i piaski kwarcowe oraz pokłady węgla brunatnego

miąższości do 7,5 m. Węgle te należą do VI

tanow-skiej grupy pokładów węglowy.ch.

W górnym eocenie cały obszar Niżu Polskiego

ob-jęty został wielką .transgresją morską, której

obec-ność w tej ·częś!Cii kraju trwała aż po górny oligoc·en.

Osady górnego eocenu .są dobrze datowane '

mikrofa-uni~styc.Z;ni,e i w litostratyg,rafii noszą nazwę warstw

pomorskkh. Wykształoone są w postaci kwar·

cowo--glaukonitowych piasków .i piaskowców ilasty,ch, iłów

lub muł,o!Wców z fosforytami i bursztynami, a

.nie-'k.iedy w postaci osadów marglistych. Osady te,

jak-kolwiek na obszarze Boiski deponowane były w dwóch

z i rcon- tourmali n e complex

Z: 10-40%

T: 20-30%

(and a l u s i te- topaz association up to 30%) zircon-tourmal ine associ at i on predo-minats NP 2.4 NP 22 NP 21 NP 20 NP 19 NP 17 NP ll-l2 NP 2 :;p l Lo<Ver Nosin.q Fm Pomorze F m Szczecin F m . ·.colenio<V .Fm :-:!YllJ·.,:.·._::: .. . ~"·.··.··. ·.:.':'·.' ... . ·.·.·. • ... ·. PulaHy Fm Sochacze<V F m w

"

o Ę

1

:.

·.':::

::."::.·

.

:_··

1

Continental sediments

l

l

I,' l i MarinR sedi.me.nts and Brackish sediments The numberi.ng ot ln·o<Vn coąl heds 20 19 18 J.7 16 13 12 11 lO

wiążących się z·e sobą zbi·ornikach, pólnocno-ws·

chod-nim z fauną zimnolubną i w południowo-za,chodn:im z

fauną ciepłolubną, to ich wykształcenie litologiczne

jest prawie takie same.

W dolnej części oligocenu dolnego (warstwy mosiń­

skie dolne) zachodzi pewne spłycenie morza. Osady

zdeponowane w zbiorniku morskim wykształcone są

niemal wyłącznie w postaci piasków i mułków

kwar-cowo-glaukonitowych, zwykle intensywnie zielonych,

w spągowej części ze żwirkami kwarcu i lidytów (tzw.

fasolka), konkrecjami fosforytów, sporadycznymi

gru-zełkami J konkrecjami syderytowo-limonit{{wymi,

pi-cr.-ytów ora:z okruchów bursztynu. Zgodnie z decyzją

Międzynarodowego Spotkania Komisji

Stratygraficz-nej PaJ,eogenu w KaLifornii w 1977 r. warstwy

mo-sińskie dolne w sensie oligoc-enu dolnego po,zostały

w tym pododdziale, zostały natomiast :zlikwidowane

w sens1ie lattorfu, w zw.iązku z przyjętym na tym .sp· ot-lk:ail1!Lu dw~UiazkltnotWYm 1(doJn;y 1i .górny) podz.iał,em oli-gocenu.

W młodszej częsc1 oligoc,enu dolnego (warstwy

OW

L

ANDS

Rad i orne tri c F O R A M I N I F E R A L I N F L U E N C E S

(K~=~~~;r) zones Boreal province Warm-water province

FE Cibicides tenellus

RotaliJ.tina bulimoides iłsterigerina glirichi FF

FLORAE ZONES

Tricolporopollenites pseudocingulum Sequoia Nyssa ()uercus Azolla Trapa

Cel t~polleni t es verus

Iteapollis diporalis Tsuga Ericaceae Cyrillaceaepollenites exactus Tri colporopol leni t es liblarensis

Ouercoidites henrici Monocolpopal leni t es parareolatus

Alnipollenit:es verus Oligopollis diporalis Tricolporopollenites c.ingulum fusus

AGE STAGE UJ z UJ u o ...J Cl. Cibicides ungerianus

Sigmomorphina regularis ~

~

~F_G_a-T---~~F~u~r~ss~e~n~ko~~~·n=a_s~c~h=r~e~~-b~e~r~s-~ia~n~a~---s_c_i_a_do_,_-_·i_t_ys_p_o_ll __ e_n_i_te_s _________ ~-~~~~

FGb t1:.terigerina bartonlana

llstacolus decarata

r.-=lobanomalin.J r:1icr«

FH

i'1arqint.olinopsis bchmi

Tl~uncorotaloides rohri

Pararotalia arcuata P. 1ithothamnica

Sparg:miaceaepol]eni t es cui yieri

l0 6 t--+---+---,--~---,--:---,----ł---- - - --- - - h -"R 50, J..±O, 7 Kolesnikovella muralis Numr.l'llites orbignyi . . . l-b "' c

Trifarina abbreviata Guttulina pulchella ·rricolporopollenites c~ngulum ov~form~s =f:;;

f----FK

FL

Globigerina kozlowskii

Planularia bzurae Globigerina daubjeL·gensis

Rotalia saxorum Pararot. globigeriniformis Globig. kozlowskii

,_ (IJ 3 Monopolpopollenites tranquillus ..'3

,_

Pompecjoidaepolleni tes subhercynicus

8:

::::> s.. (IJ ~ .,..J :<:: o <:(

compiled by: E.Odrzywolska-3ierlkowa, B.Kosmowska-Ceranowicz, E.Ciuk, D.Giel, r. r.rabowska, •-!.Piwocki, K. Pożaryska, 1/.Piażyriska, M. Ziembińska-Tworzyd-lo (1978}

mie~,scami do wyraźnej regresji i odsłonięcia się lą­

du. Litologicznie osady warstw czempińskich repre-zentowane są brakicznymi mułowcami, iłami i pias-kami ciemnobrunatnymi oraz węglami brunatnymi i

piaskami węglistymi w rejona·ch lagunowych lub ba-gniskach lądowych. Na znacznych obszarach

zacho-dził-o okreso1we zalewanie .morza, o -czym świadczą

smugowate przewarstwienia piaszczyste, kwarcowo--glaukonitowe, mik,wfauna i plankton morski

(Dino-fLagelLatae i Hystrichosphaeridae). Węgle brunatne,

występujące w warstwach rczempińskich, należą do

V -czempińskiej grupy pokładów węglowych.

W oligocenie górnym pionowe ruchy tektoniczne w wyniku orogenezy pirenejskiej spo-wodowały

po-czątkowo nawrót ingresji morskiej ,i depozycję

osa-dów pias1z:czys,tych, kw.ar,c:o,w.o-,glauk,om/ilt,o,wy·ch (war-stwy mosińskie górne), a następnie stopniowe i o-stateczne wyoofanie ·się m01rza :z terenu Polsk'i. W

·związku rZ tym W pr•Ofilu tych •OSadów pojawiają się kolejno utwory brakiczne, przybrzeżne (warstwy

lesz-czyńskie), a w koń:cu lądowe, bagienno-jezi·orrne

(war-stwy dąbrowskri.e). p,r,ofri.l ten obejmuj1e .Wii.ęc ·osady

po-czątkowo piaszczyste, .kwarcowo-glaukonitowe zre

żwirkami kwarcu ri nieliczną fauną morską, piaski

kwarc·Owe łysz-czykowe, lffiUłowoe ri liły, Wlr·eszde

pia-1S1kii ,i mułki zawęgl.ane i węglis-te ora:z węgle brunat

-ne. Te ostatnie nal,eżą do IV dąbrowskiej grupy

po-kładów węglowych. Warstwy leszczyńskie i dąbrow­

skie występują .głównie w południowo-zachodniej Pol-s,ce.

Neogen

Neogen Polski poizakarpackiej charakteryzuj.e s.ię

.znacznym r·ozwoj.em osadów lądowych, piaszczysto~ -mułkowatych, rzadziej ilastych, oraz

bagienno-jezior-;nych z lkznymi pokładami węgla brunatnegO.. Te o -.statnie .two~r,zą 3 grupy i 2 podgrupy pokładów węglo­

wych. Osady ,mo,rskie występują tu sporadycznie, silniej są rozwinięte osa.dy brakiczne. Wsżystkie 3

.pododdziały wyróżnione z·O•stały w miocenie Niżu Pol-skiego, gŁównie na podstawie badań palinologicznych.

Miocen dolny - warstwy rawickie - zbudowany ;jest .z osadów piasz,czystych, rzadziej ilastych, ·ze spo-,radycznymi c-ienkimi pokładami węgla brunatnego,

należącymi do III rawi·ckiej grupy pokładów węglo­

wych. Miocen środkowy, podobnie litolo,giczriie

wy-,ksztalcony, wykazuje największą węglonośność i wę­ glozasobność. Dotyczy to dolnej jego azęści - wa['stw

ł5<:·in,aw:s!ldah (II ś·ai,na;wslk,a grupa .pOikl·~dów węgl.

o-483

wych). W górnej częśc'i miorcenu ŚflodkO!Wego - w

war-stwa,ch p.awlOIW"i·ckirc:h węgl.onośność ta jes.t zna.aznie

słabsrza (Ila lubińska grupa pokładów węglowych). W

połudrui.o•wo-zachodn~.ej Polsoe, w T'e}omiie BoJ,es.ławca,

występują w tym •Oddziale m'orskie osady

piaszrczys.t,o--piaskowCiow.e, z .obfitą d.obrz,e zachowaną florą i

lircz-nymi małżami z gatunku Lima Lima. Są to warstwy

boles.ławi.eckJi.,e. W dolnej Clzęśd miocenu górnego

(war-stwy adamowskie) występują o'sady pochodzenia

bra-kicznego i lądowego (piaski pylaste,

kwarc.owo-glau-konitO!We, mułkowate, piaski kwarcowe, sporady·czne

wkładki węgla brunatnego). Wyżej leży seria węglowa

zwykle zbudowana z jednego pokładu (I

śr.odkow.Opo1-ska grupa pokładów węglowych), w stropie której

rozpo,czyna się sedymentacja 01sadów ·ilastych.

d.la-~to-piaszczystych

i

mułkowatych,

brakicznych,

'trwa-Jąca przez cały pliorc.en. . ·

O wpływach mo,rskich świadczy powszechnie

wy-stępują.cy tu glaukonit i .miejs·cami fauna

otwornico-wa. Dolna część tych osadów ·ilastych z Hczną

Ho-rą liściową, socz·ewkowatymi wkładkami węgla

bru-natnego, czasem miąższości do 10 m (I ·oc:zkowicka

grupa potkładów węglowy.ch), należy do -najmłodszy~h

osadów górnego miocenu (warstwy poznańskie

dol-me). Wyżej leży g:r'Uby kompl.eks kilkudz.i:e'Sdęc,iometro­

wej miąższ.OŚ·Cti iłów zielonych z prz.ewarstwieniami

tp:ia.sków z 101bfitym gl.a.ukonłitem, nie zawi,e[";ający sz·c,zą­

tków roślinnych. Wś·ród tych Hów występują

kon-kr,ecj·e ·syde["ytowo..:li:monitow,e, .pLryt,owe, a

miejs,ca-mi skupienia krystalicznego gipsu ("jaskół.cze

ogo-ny").

Są to osady brakiczne zaliczane do pHocenu

dol-tneg.o (wa["stwy po1znańsk,ie dolne). Dopierio w

najwyz-szych p01ziomach tego kompleksu ilastego (rejon

ol-sztyński) występują wkładki !i soczewki węgla

bru-natnego, których śr·odk·Ow·o- i górnoplio,ceński wiek

ok.reśl·orny IZIOrstał .na pod.s,tawa,ch palinoJogimnych (O

grupa IPO'kł,adów wę·glowy,ch). Na połudn:i,orwym

za-chodzie kraju: ·Osady zalticzane do młodsz.ego. pHocenu

są wykstZtałc·qne w postaci żwirów i piasków

kwar-cowych, kwarcowo-skaleniowych ,z iłami ka·

oUnowy-md. (warstwy kaławskie). Są to osady lądowe. Również

plioceńskimi utworami lądowymi są osady ilaste

ty-pu ,,terra rosa", występują.ce na południu P.oJsk,i w

rej·onie Częst~"chowy, zachowane w krasowych

wy-my·ciach górrioji..trajskich wapieni, z bardzo bogatą

fauną kręgowców rpl,ioceńskich i herpetofauną

(war-stwy rębielickie). ·

Problem dokładnego wieku iłów poznańskich nie

je·st jasny i przeprowadzenie kh stratygraftli nast.rę­

·cza diUŻO trudności, z.e względu na brak

jednOtZnacz-nych dokumentów . faunistycznych. Stratygrafia tych

.osadów ·opiera się na cechach litologicznych :i na

nielicznych badaniach pa1inorlogicznych. Według

wszel-kiego prawdopodobieństwa są to te same osady iak

w zapadlisku przedkarpack:im, którego morie

wkro-·Cz~ło w miocenie w .-.poludni~:we· obs,~ary· Niżu ··:Po1.

-·skiego, a w najmłodszym miocenie i oliocenie olg.

arne-ło ·cały jego obszar, tworz.ąc ·olbrzymie sz.czatkn,.ve

ie-t?ri,Of'O .molrs.ItireJto pochodz,eni,a.; wysładzane w~oda,rri.i

s,pły-wają.cymi z otaczających go lądów. · ·

Schei0.at. syntetycznego prOtfilu litós,tratyg.raf,ic~ne­

go polskiej Clzęści północnó-zachodrtio-euro,peiskiego

basenu trzeciorzędowego ,z,estawiony j.est w śr·odko·wej

'CzęśtCi ta beli.

WYNIKI BADAŃ SKŁADU

MINERALNO-FETHOGR.AF'JCZ-NEGO OSADÓW TRZECIORZĘDOWYC.U: NIŻU FOLSKIEGO

Na: podstawie wyników badań osadów

ty.zec-iorze-dowych z· profili ·oikolo 50 · ·otworów wiertniczych

~twierdz-ono· (20), ż~ mimo ·wielu przyczyn, wuływa­ •Jących na skład mineralno-petro.graficzny osadów,

da-jąca·:<się określić zmienność litolo1giczn:a poz·wala na

·wydz,i.elenie. koinplek.sów, które umożliwiaią ·

rko,re1a-rcję prze;strzenną l.ic.zny.ch pro,filL a na ·o.kr·eślonym

ob-'S,zarze maja równie·ż wal·or stratygrafic1zny. Ustalono,

że zmienność ·Składu minera1no-netrog.rafircznee:o w

·Pr·ofilu piono:wym trzec.iorzędowy'ćh ·osadów pia·sz,

czy-·stych jest: wynikiem zmian terenów alimenta·cji,

za-,s,ięgiU tra:nslg[".etS,jri, a s;z,cz·ególrnie w p.rzy;oadrku

sedy-mentacji lądowej. również nateżenia oroces·ów

wietrze-nia eh'emicznego. Widoczne d7,iś efekty te!?"o

wiet.Pe-nia sygil1a1HZ1U.}ą.

o

zac:hodzący·ah w tr:zedorz.ędde

z.mia-nach kHmatyczny·ch. P.owtalfzając.a się w ~ofilu

pio-nowym płytkomorska facja o .charakt-erze

transgil'e-sywnym (ptzy jednoczesnej zmienności ·Składu

mine-ralno-petrograficznego jako ·efektu zmiany terenów

alimentacji) wskazuj,e ponadto na wzmo,ż·oną w

trze-dorzędzi,e mobilność skorupy ziemskiej.

Późniejszy obraz mineralno-petrograficzny

zesta-wionych w lewej .części tabeli kompleksów

(nazwa-nych od przeważających w składzie frakcji ciężkiej

minerałów lub ,z.espołów minerałów) przedstawia się następująeo:

l. Najstarszy kompleks I zbadany został jedynie

w profilach wierceń w Bezławeckim Dworze (wg. E.

Gawo1r-B:iedorwej: dan), Hipo~ritowie (wg M. D. Giel:

mont) i porównawcz·o w Boryszewie (K. Pożaryska:

dan 1967) Wapniste osady paleoceńskie, w obrębie

frakcji piaszczystej, kwarcowo-glaukonit-owe, z reguły

z fauną otwo["nic-0\Wą, ·Są regionalnie zróżnko·wane. W

·północnej P·olsc•e (Bezławecki Dwór) pojawienie się

w osadzie okruchów skał krystalicznych d. ·osadowych

oraz przewaga granatu we frakcji ciężkiej i brak

śladów ·Obróbki IZ.iarn wskazuje na .osad świeży,

po-chodzący ze zwietrzeliny krystalicznych skał

F·enno·-tskandii. ·W Pols1c·e ś.rodkowej nartormia:s't zuboż,enie

frakcji lekkiej we wsz,e.lkie rinne składniki poza

kwar-cem .oraz wyraźna przewaga. minerałów .odporny,ch

1111a wi,etrzenrl:e ,i rznacrzny stcpi,eń 1kh obtoczenda

wsrka-'zują na osad wielokr·otnie redeponowany, dla którego

wskazani.e źródła pochodz,enia jest na raz,ie trudne.

2. Kompleks II stwierdzony Żostał w 3 profilach

wierceń (Bezławeoki Dwór, Kętrzyn ,i Reszel).

Kwar-CO!W·o-glaukonitowe osady tego kompleksu w Bezławe­

ck.im Dworze wykazują wyraźną dwudzielność. W

czę-. ·ści spąg·O!Wej są lekko wapniste, tardziej żwi•rowe i ·słabiej wysortowane, wyżej spotyka się poj-edyncze

fosforyty, fragmenty ości i zęby ryb, a takż.e

poje-dyncz·e okruchy skał krystalicznych, okruchy

skale-niowo-kwarcowe i sporadyczne skalenie. We frakcji

dężkiej przewagę stanowi z·espół grana

torwo-·epido-'towy. Amfibol nie przekracza 2,3%.

Badanri,a pal·eont.ologtm:ne ni.e dały .oczekiwanych

rrezultatów. Na .podlsrtawie atThalogii litologkznej do os,

a-tdwó SambdJi,, a nawet <Otk•ołitc Swz.eclina, n:i.,e j.est

wyklu-iCizonre, że 'są to osady doJnro,eooeńsbe (20). E. Ciuk

(4--7), ,a rz1a n1im

,

w.

Słowański {42) zalircz,ają j.e do eooenu doln:eg.o (w,alfrSitiWy Slzcz,e:lińs.k'ie) i eooeniU ś,r,ordkiOiWego

i(wars,twy .obz,tyński.e).

3. K·ompleks II! w wielu wierceniach datowany jest

lm:ikr•Oipal.eo,ntoJo.gic:zn,i.e i palinol.ogirc:znli·e na gó.rny

eo-oen lub gólfny eooen-do1ny oligoc·en. Osady te.go

kom-pleksu w niektórych profilach wykazują •charakter

transgresywny, wyrażający się słabym wys·

ortorwa-r:;,:,em ·OiS'adu, obecnOIŚ·cdą f;r!ak·cji żwiiTiOiiN,ej d. na.g!T·omadz.

e-niem okruchów i k·onkrecj.i fosforytowych. P·oza tym

są to asady mułkowe, ilaste i .piasz·ezy.ste na ~ogół'

15ez-wapniste, ·ze zmienną iloś·cią glaukonitu. Spotyka się

otwornice, ułamki .skorup małży oraz zęby i

frag-menty ości ryb. Na rpółnocy typowy dla osadów

kom-pleksu III jest bursztyn (Karwia, Jastarnia,. So,pot,

Sopot Brodwinowo, Zielnowo), a sporadycznie

spoty-ka się okruchy skał k["ystalkznych, krzemieni, o~palu

i skał krzemi·onkowych. Podobnie jak w przypadku

kompleksu I omawiane osady odznaczają się wyraźny­

rmi iTÓŻnicami sikła.idu frak.C'j;i ·oiężki.ej. Na północy jest

to kompleks epidotowy o wyraźnej przewadze tego

minerału nad porz·o•stałymi składnikami, a w okolicach

'Warszawy kompleks turmalinowo-·cy·rkonowy, ze ,

zna-mienną domieszką andaluzytu i topazu . .Różn'i.c:e te

lWISkazują na .odmienne tereny -aliintenta·cyjne:

F.enno-;skandię i Masyw Wołyńsko'"Ukraiński (18).

4. Kompleks IV s~twierdzony

w

rej-onie Gdańska

i Kętrzyna oraz kompleks V wydz,ielony jedynie w

<Be.zławeckim Dworze ii Reszlu datowane .są w

i!'ejo-ni,e Kętrzyna palinologicznie (12) na górny

eo2en-dol-ny oligocen, kompleks V na śr.odkowy oligocen

(ru-pel), a ,w .rejoni·e Gdańska (wiercenie Sopot·

Brod-wino·wo) palinologicznie ri mikropaleontolo.gkznie. na

śr-odkowy i górny oHgocen (9). Osady kompleksu IV

odznaczają się dohrym ,przemyciem, ale słabym

wy-sortowani·em, wskazują na środowisko płytkomorskie

~lub deltowe. W Olsradach ty.oh .s~potyka się f.o1sforyty, po·j·edyncz.e 'okruchy krzemi·eni, drobne zia.rna ·opalu, szare s'kaleni·e.,. czasem ókruchy . bursztynu ,i· piryt.

Glaukoni·t ·wy,stępuje w niewielkiej domieszce w

par-tiach .spągowych. W ezęśoi stropowej, spOityka się

frag-menty ksylitów aż do wkładek węgli brunatnych włą­

cznie. W fr,akcji dężkiej przeważa .zespół

granatorwo--epidotowy ~pr.zy zwiększonej zawarto!Ś·ci dyst·enu i

staur·olitu, 1przy średnim stopniu obtoc•zenia. W·e

frak-cji dęvkiej dominuj-e cyrkon, dysten ii granat. Dysten

pojawia się po :raz pierwszy w większych iloścdach.

Zazębianie si'ę wpływó.w morskich z fitog,enic.z.ną s·

edy-menta·cją lądową, typowe dla środowiska

brakkzne-g,o., JZ!WiiąJzalille .jes:t by,ć ,moż•e z pi·otlliOIWYmi U:JUJCiha,mi

.sko-'TUpy ziemskiej w końou dolnego i na początku ś.rod­

koweg,o oligocen u.

Na .terenie Folski środkowej wrs:ka:zanie granicy

eoceńsko-oligoceńskiej na ,podstawie kcr:yteriów petro

-graficznych jest .niemożli1we. Kompleks '

cyrkonowo--turmalino,wy niewątpliwie obejmuje wiekowo

zna-czny odcinek ,prof,ilu - naj'Prawdopodobn.iej jest on

cr:ównowi·ekowy :z. III i IV, a nawet ,z V kom!Pleks·em

(rupel s.twi,erdzony. JZ·01stał palinologi·cznie w

HipoJito-wie, Turzach, .Fr.zykocr:ach i Lipinach), wydzd.el·onym

na północy. O tcr:udnośoia.ch cr:ozdzielooia osadów

eo-teeńskich i ·oligoc.eńskich na przylegajlą,cym od F'olski

terenie Białorusi (seria kijowska i ·charkow.ska) pisał

cr:ó:wn1ież S. Manyikin (21).

KoJmpleksy VI, VII i VIII ~reprez·entują w

bada-nych p:roHlach osady rneogeńskie, lą:dow·e (nie

wcho-dzą,c w dyskusyjność po·chod!zenia :iłów pstrych z dość

1z.nac:zną jak na osady ląd!ow·e zawarto,śdą glauk)onitu).

5. Osady kom,pleksu VI stwi.erd.z,one w okolicach

Kętrzyna i w wielu pcr:·od:ilach wierceń oikołk Warsza

-wy .są prawie mono1mineralne - kwa,rcowe, wsikazu

-jąoe na wielokcr:otne r·edepozycje. Skład frak•cji cdęż­

lkiej ró,wn~ież po1tw.i,erdz1a ,ten wrnoiSteik, iOJdznaczając slię !Zespołem minerałów odpocr:nych na wietrz·enie. Granat

występuje w zmienny·ch ~ilościach, upoważniając· na

terenie P.olski środkowej do dodatkowego podziału. na

3 s-eri·e, ,z który,ch ś:rodkowa jest prawie bezg.

ranato-IWJa. :Rónoe zJaw.a1rtośd tg['!an,a,tu w •OJstadatch .kiom,plek.su

VI są :wynikiem wi•etfiZenia chemicznego, a nie

zmia-ny t-er·enów alimentacji. Zarówno ~ohecność granatu,

'jak i zwięksrwn.a w niektórych war.strwach Uość

epi-dotu w,skazuje na przerabiani·e osadó;w starsz.eg·o· trz·

e-cior.:aędu. Okruchy bu.rs.z.tynu w osada,ch 1z Wa1rsrz.awy

oraz ślady ·erozji str·opowy.ch warstw kom,pl,eks:u

g.ra-natowo-,e[)idotowego w rej,onie Gdańska . i brak spą­

lg•O!WYICh tognillw m~otoe1111u WJsikarz,ują lilia doiPłYIW ·maite['ti.

a-łu na ·oibszar Polski środkow·ej z 1pólnocy. Nie można

IWYJkl.uozyć rÓIWIIl.i,eż os,adó;w r:ędąpon,oJw.any,ch rw .tym

tezasie z Wyżyny Lubelskiej.

Badania IPalinol.o.gkzne kompleiksu VI z profilu w Bezławecikim Dwor12:e (12) w.s!ka,zują 1na bardzo

młody. miocen albo mi•opHocen, w Hi;politow,i·e (16) na

dolny i środkowy mioc·en, a w J ędcr:.zejniku ( 43) na

gócr:ny .mliOC·e\ll.

6. Do kompleksu VII, którego przynależ:ność do

[1Ja;jwy~SJZI€1g'O ,ffii·OO;:m!U, bądź lmri.1_{0JPl!i!OIC18!lliU IZI0\311Jała' •}

SitrwlieT-dZ10na pa1inologi.cznie {16) w wierceniu Bezławecki

Dwór, rzalik·zono .również •cyrkornowo-dys,tenowe osady

rej,onu Gdańska i komplek.su turmalinowo-,

cycr:kono-W•ego, do któr·ego należą :piaszczyste wkładiki w iłach

pstrych ścr:odkowej Pol.ski.

K•OiiDjpleks dystenorw·o-,cy.rkonowy reprez·entują

o-sady kwar:cowe w cr:·óżnym ·stopniu prz·epełn!i·one

sub-stancją ocr:gankzną bądź JZ wkładkami w.ęgli.

,

w

oko-Hoach Kętrzyna w częśd stropowej pr.z·eważają iły

;z~a,1Laz,aii1!e JPITZ.ełz W. SłoWJańtskie.g·o { 42) dto pho1oenu.

!ZawJaJrtJość gtr:aiil!a!tu ;w tytcih osadruch nliie priz,ekratc·za 20fo, c·o j,est wydą1tk-owe w •całym pJI'lo!filu badanych

o-sadów trzeaiorzędowy,ch Folski .północnej.

Kompleks turmalinowo-cyrkono.wy zawi·era poza ·

k.warcem niewieliką do1mie·szkę biały,ch skaleni.

Ziar-na gl:aJuJwllll~tu ,w,e f1Tta!k1c:jJi 1-0,5 mm poj.aw;i,ają :s!ię w

:iloś!Ci do 1,80fo w 1/3 pcr:zebadanych próbek.

Materia-łu do :zJbi.oJrllllitklal, w któcym IOIS,Clldzone były ,i;ły .ps,tr•e,

dostar·czały cr:a·czej osady .paleogeńskie, a nie osady

bezpośredniego podloża. Znaozna z,awacr:tość skalenia

i ,s.łaby sto,pień ·obtoczenia z.iarn kwarcu w,skazują

po-nadto, ż,e ni.e należy wykluc1zyć możliwośd dopływu

materiaŁu bezpośrednio. z,e zwietrze~iny skał krys.

ta-lk.zny·ch (Masyw Ukcr:aiński).

7. 0Jpracowanie komJPlelk;su VIII (w 21 [prof:i:la,ch

rw~ieweń) wiąże s~ię z p,roblemem granicy plio-;plej,

sto-•ceńskiej. Są to osady .znane z Folski Ś['odk·o·w.e.j jako

.tzw. preglacjalne. Dobn·e już dziś znany kh skład

mineralno-petrografi·czny .(19, 41) upoważnia do wy

-dzielenia ich w przedstawianym wyż.ej profilu osadów

-trzecior.ż.ędowych jako kompleksu granatowego ze

znamienną domieszką ohlorytu, a we frakcji lekkiej z dość ,znaczną iloś·cią skaleni (z wiercenia Laski do

20,90fo we f,rakcji 0,2-0,25 mm) .i fragmentów

skale-niowo-kwarcowych oraz z bardzo słabym obtoczeniem

'Ziarn kwarcu. W kontekście wyników badań osadów

trzeciorzędowych ilościowymi metodami petrograficz-nymi ostardy kompleksu VIII (gmn.atJowego), ktfuych

akumula,cja rozpoczęła się jesz.cze w trakcJe

osadza-nia s•erii ił-ów pstrych (Runów, Fonurzyca, Orzeszyn)

mają charakter osadów kzec:io,rzędowych. Stwierdzono

(20), ż·e na osady preglacjalne składa się matedał

mieszany. Główna masa materiału po:::hodzi sensu

stri-cto .z północy - ze zwietrzeliny krys.talkznego. masy-wu białoruskiego, wcześniej zdeponowanego w

war-stwa,ch kredowych, .zalegają,cych na skłoni·e masywu,

zsylifik·owane żwiry natomiast ·z powlok .zwie.

tr:aelino-wych wału metakarpa·ckiego.

WyznaezajClJC granicę ·plio-plej,stooeńską (z punktu

widz·enia ·odtrębnotści litologicznej) - do 'cyklu

sedy-mentacji ClZWaf't·m:zędowej n.ależał·oby zaliczać osady,

których .akumulacja cr:oz:poczęła się d:z1ięki prz·ewadz.e

procesów wietrzenia mechanicznego zachodlz<łfcych w

świ,eży1ch Jslkałta•ch, od:pcr:1epa[''OJw~anych w górtnym pli

i·o-'cenie 1przez usunięde starych powłok zwietr,

zelino-wych.

Podane wywody ·są próbą zestawi,enia wyników

ba-dań m·ikropal·eontologiczny·ch, palinologic1znych -,--

sta-!l110W:iClJCYtCih :pods,tawę IS't['•aJtyg;ra:i'M trJzecJitOIT'zędu - 'ocr:a1z

wyników badań składu mineralno-petrog·raficznego

osadów .ze s1chematem litOistcr:atyg.raficznym, jako

ko-lejny efekt pr.owadz-onych badań (sygnali.zowanych

na łamach "Fr:zeglądu Geo1ogkzneg·o") w ramach

te-'matu IGCF - pu:ojekt nr 124 pt.: "The Northwest

European Tertiary Basin".

NAJWAŻNIEJSZE GATUNKI PRZEWODNICH FORM

OTWORNICOWYCH TRZECIORZĘDU NIŻU FOLSKIEGO

W 1977 ·u:. E. Odcr:zywolska-Bi.eńkowa 1_{i K.} Fo·żary­

Jska ,podały WISit,ęiPnY :ptflofiiJl tbiJOISI1Jratygcr:tafi·emy

t,rJZJeaio-rzędu Fol,ski pozakar.pa,cki·ej (34). Obejmuje on głó­

•wnie paleogen i rczęśoiowo neogen (miocen). Fcr:zyjęły

{lllle ut,wory płioceńisikie w r,ozumieniu iłów poznań­

skich jako ·o,sady niemmski·e, c.o w śWJi·etle aktualnych

badań wydaj,e się nie ~odpowiadać prawdzi·e.

Zestawi·e-nie bd.os,tratygrafi.czne ·Opa.rte jest przede wszystkim

na otwornica·ch, 'chociaż uwzględniono w nim także

rozpr.ze:strzenientie 'innych grup skamieniałośd, jak:

mięozaki, ·malżoraozki, s~tnykwy, koralowce,

radiola-de, tinszywioły oraz kręgowce, w tym głównie ,zęby

ryb. W JZJWiązku JZ powyżs1zym w objaśnieniu do.

ak-tualnej tabeli p,rnfilu stratygrafk,zneg.o trzecioflzędu

polskiej. ·cz.ę.ści basenu ,północno-zachodruio-,eur·opej­ ·

skie,go nie powtarzano ·OJPis:u występowania ;i r·orzprze

-stcr:;z.enienia form otwornic-owych.

W:a!Ż!TIJY!m !I11a,tlOiffiiJa!s,t iUJZUJPełmJ~elllliem '0 dużym ZlllJaJCJZ'e

-niiU ,stratygrafk,znym j.e:st :rozbudowanie dany1ch

nan-liliOpl,aJnlktonorwylclh, Jzwdąztany,ah :2le Z!IllaloZiny'm ZIWiilęksJZ,e­

niem Jil.ośd oznaozeń zon nannoplanktonowych, uściś­

lających wiek roz,patrywany·ch ,osadów. Dla

pogra-lllk:z,a, doł1nego 1i .gbr!l1!ego 10ł1igocei1!u dlosiz:ł.o TJOIZ·e\Z(rualllli·e zony nannoplanktonowed NF 24, dla gó:rnego eocenu

zon NF 19, 20, 21 i 22, a dla ~eoc-enu. środkowego zo:n

NF 15 i 16.

W zakresie mik:ropaleo!Iltologii ważnym uzu,pełnie­

ni,em jes1t w:pcr:,ow,adze!I11i'e otw,arnk ,pcr::Ziewodnikth dla

środkowego .eocenu, •Oipisany,ch ostatnio prz.ez K .

.Po-żaryską i E. Odrrzywolską-Hieńkową (27).

Otwadą spra.w.ą pozostaje w .dalszym dą.gu ewen-!tuialne ilsltrlliJEmJi,e ,sJka,mienJiabqśd pr1zewadnikh dl,a

dol-nego eoc·enu. Jak d01tychc·zas wspomniany 1interwał

czasu pOlsiada .wyłącznie datowanie flory,sty.c.zne,

po-dobne jak to ma miej.s.ce w przypadku osadów

górne-go ₁pal·eo,cenu i miooenu.

Z z·estawi-eni.a ,pcr:z.ewodnkh form '01twornioowych

można na te.r·eni·e Nilżu Polskieg.o wydzielić obs!Zary o

wyraźnych wpływach prowlincji borealnej li pcr:owincji

śródz.i.emnomorskiej, cechujące .się odmiennymi

.ze-społami otwornk·owy.mi. Dotyczy to z.ar·ówno

paleo,ce-lil!U dolnego - montu {31), 160ic'enu górn1eg.o (33), jak

i oli,g.ocenu dolnego (czyli Lf'Upelu, 27). Wymienione

autorki wyróżniły dwtie wyrażnie zarys-owują•ce się

pr·O'Wincje biopaleogeografic:zne, a .miar101wi.cie połud­

niowa-lZachodnią - ciepł-olubną i iPÓłnoono-wschodnią

- !borealną. Granicę pomiędzy nimi stanowiił-o wypię­

trz·one już antyklinotT.ium środkowopolskie, które

na-ileży tr!aiktJotwla.ć }a1ko ;w,s1chodni·e otbr:zteż,enli.e ba1senu

trZ~ecior.zędowego północno-·europejski-ego w

paleoge-ni·e.

FAZY .FLORYSTYCZNE TRZECIORZĘDU W POLSCE NA

OBRZEŻENIU WSCHODNIEJ CZĘSCI BASENU MORZA

PÓŁNOCNEGO

StoiSowana w trzeciorzędzie metoda statystyczna

dla oktT,eślania 1ilo,ściowego występowania s.polfomorf

IW •OiSIClidz~e !P01Z1W1al1a 1n1a wydiZJi1eLenLe •SZtetr1egu fa1z,

któ-ry.ch naz.wy zos.tały oparte o gatunki lub rodzaJe

wys·tę,pują·ce hcznie lub mas•owo, nie będące

elemen-tami facjalnymi, związanymi .z powstawaniem zło•ża.

Ftielr!W:szą próbę wydziel-enia takkh faz dla osadów

ne-og.enu w P·ols·oe :prz·epLI'·Otwadziła J.

Ranieoka-Sohro•w-·skJa :(36), ,a dla pa,lreog,en,u, f.aJZY pyłkowe wytypo1wała

I. Grabowska (in press). Fazy te :zostały pOLI'ównane

z

wy.znac.zon.y,mi ;przez W. Krutzs·cha (23) •i D. H. Maia

(22) fa.z.ami fl.ory,styoznymi dlla obs,za['u NRD. Na tej

podstawi'e ,udało się uściślić pozy,cję stra.tygraficiZną

w.ięk!SIZIOŚd Wtaif:Slilw li tiOiS'1JratygraDiiCJZII1YrCh, zt

atp['t01p!OQ1.0-Wany,ch .przez E. Ciuka (3, 7) dla rozpoziomowania

osadów s1odkowodny,ch i brakk·znych, które nie

zawie-rają danych faunistycznych.

Fazy wy:zna.cz.one 1prze::z I. Grabowską (in press)

. dla ,paleocenu i ,eocenu oparte ·są na wynikach analiz

<patli:noU.ogd.tCIZill•Y'Cih :z. nli,elic.ztny c:h !Wii-er,cell. tz póŁntotclllo-IZa­

chadniej p,olsiki i .charakteryzują wydzielone przez

E. Oiuka (7) warstwy odrzański·e, g.aJ·eni•Oiwskie i

tano-WISki·e. W1s·zystkie mŁods21e fazy florystyczne s·ą oparte

o

wyn:iki 'ana1i.z palino,lo.gicznych z kilkudzi.es.ięciu

wi.eriCeń z Niżu Folskiego i monokliny pre:edsudeckiej.

(12-17, 36-39, 40, 44, 45).

Faza Pompeckj.oidaepollenites subhercynicus

obej-mujre warstwy odr.z.ańskie i golenio,wski·e ri odpowiada

zOlnie 8-11 wg s·che;matu W. K1rutzscha.

Charaktery-zuje się dominareją ziarn pyłku z .g.rupy NormapoUes.

· Ważnymi gatunkami pLI'z.ewodnimi są sporady.cznie

wy1stępujące StephanoporopoUenites hexaradiatus

tri-binae i S. hexaradiatus semitritri-binae orarz

StriatopoL-lis sarstedtensis.

·Faza Monocolpopollenites tranquillus - obejmuje

dolne warstwy tanqwskie i odpow.iada 13-14 zo1nie

wg W. Krutz1scha. Jest ta pierw.s.za faza liczneg·o

wy-stępo,wania pyŁku ;palm w tr.z·eoiorzędzie. Występuje

równocześnie silne zubożenie w pył·ek z g.rupy

Nor-mapoUes. Gatunkami ;przewodnimi są wys•tę,pujące

sporady.c:znie InterpoLLis veLum i InterpoLLis

supplin-gensis.

Fa.za Tricolporopollenites cingulum oviformis

-10 bejmu,joe SltiTIOiP w;atr!SitW r1Jan1_{0!WISiklk1h li} .Od:p.OIWI~adta

14--15 fa.zi·e W. Krutzscha. Zaznac:za się w ni·e'j

nie-wi,elki wzrost udzi,ału pyłku :z .grupy NormapoUes.

Jest to ·ostatnie maks·imum trzeoiolfzędowe pyłku z

tej gru,py, końtezą tu swój1 zasięg rodzaj.e: InterpoHis,

DupLopoHis, BasopoHis, Minoriponis i inne.

Faza Sparganiaceaepollenites cuvillieri - wystę­

puj-e w waLf~,twa.ch ,pomm.sk!kh i obejmuje 16 i 18

tZIOiny W. KLftutz~sehta. Z~antiikają w n1ire,j z1ia:rna py.łtkru z

grupy NormapoUes, natomiast liczniej :pojawiają się

IDO:dZJadre Pityosporites, SparganiaceaepoUenites rOirlaiZ

g.a-ltUntkti CupuLiferoipoiLenites pusinus i MiLfordia

hun-garica.

Fa.za Sciadopityspollenites - wy1stępuje w

war-Sitwa,ch mos1i:ń!skich dolnych i odpro!Wiada 19 tz,onie W.

Kru tzs,cha. Jes,t to pi.erw.sz·e litczne :poja wieni·e 1się 1z.iarn

pyłku tego rodlzaju w t,rzeaimzęd:zie. Faza ta

dodatko-wo j.estt ś·ciśl·ej dart,owana przez występują,cy w

war-stwa•ch mosińskic.h dolnych mikroplankton troślinny

rz g1a~tull1ikami: Dracodinium soLidum, HystrichocoLpoma

cinctum, WetzeLżelLa articuLata, W. cLathrata, W.

sym-metrica.

Faz.a Tricolporopollenites cingulum fusus -

obej-muje warstWy ·cz-empińskie i odpowiada 20 z•onie W.

Krutzsoha. Oprócz ga·tunku najlkzniejsz·ego, od

któ-,r,e,go p01chod:zri 1na1z.w.a fa1zy, tCZJęst·o wys•t.ęp1ude

Quercoi-dites microhenrici oraz s.po~.adycznie gatunki

prz.e-wodnie dla tej fazy: AgLeoreidia cycLops,

Boehlensipol-Lis hohti i Cupanieidites eucatyptoides. W warstwach

brakicznych stosunkowo Hczny jest morski plankton

roślinny z gatunkami: DefLandrea condylos, D.

phosp-horitica, ChiropteTidium aspinatum, Ch. Lobospinosum,

Rhombodinium draco, WetzeLżeLLa condyLos, W. symme

-trica.

Faza Olitgo,pollis diporalis - w wa,rstwarch dąibrow­

skich, odpowiada II zonie florystycznej D. H. Maia.

Cha:r1ak.teryztuj!e ,s,ię •Oill1a toibe,cnością lkznyoch Zli.atrn pył­

ku oz g1rupy m'otrftOJlog.i,eznej małych fo1rm

trójbruz.do-lWY·Ch. Gatunek, na p01dstawti·e któr,e,go nadtatnO faZiie

nra1zwę, wys1tępuje SIPOiraldyoznire, l·ec:z dlz.ię1_{kii ogflal}

llliC'ZiD'-'nemu :zlats,ięgorw.i s•tra.tygraf:k:znoemtu ·pełnli 'rolę prze,

wod-lrlti.ą dla tej f1arzy.

Faza Alni.pollenites verus - odpo.wiada okresowi

znacznego ochłodzenia i zubożenia flmys·tyrcznego,

o-lktr,eśl,Oineg.o ;prtz,ez D. H. M~a;ia j,ako III '12.101na

fltoJTysty-czna, i rwystępuje w spągu warstw rawickich.

Naj-liczniej potjawia się 5-pmowa forma ALnipoHenites

verus, fl.olf.a .pyŁk•O'Wa je,srt; uboga. :i dom:i.nują lftOdz:a.je

ULmipoLLenites, FaguspolLenites, PiceapoHis 1i nl~·e­

kiedy CarpinuspoLLenites, brak form C'iepł·olubnych.

Faza Monocolpopollenites parareolatus

obej-muje środkową część warstw rawiekich i odpowiada

IV zonie florystycznej D. H. Maia. Opll'ócz pyłku palm

dla tej fa1zy cha.rakterysty·ozne j-est bardzo liczne

wy-stępowanie f01rm oiepłolub,ny.ch z gatunkami: Intratri-poropoHenites instructus, AraLiaceoipoUenites

edmun-di, Quercoidites henrici ·i inne.

Pomiędzy fazą MonocoLpopoHenites parareolatns, o

zdecydowani·e ciepłym charakterze flmy i fazą nastę­

pną, też :z. wyraźnie ci.epłolubną florą, w stropie

IW'8.1r,s;ilw traiW!itelkk:h :rysuj.e srię iPOintOIWne :zuboż·enie

fl.o-rystyczne .i ochłodzenie. OdpoJW.iada ono V zonde D.H.

Maia. Zbyt rmalo jes't jednak danych pyłkowych, aby

fazę tę j·ednozna.c.znie S·charakterr-yztOwać.

Faza Quercoidites henrici - obejmuje dolrną część

warstw śc·inawsbch i odpowiada VI :Ztonie D. H.

Ma-ia. Występują tu ld.czne formy 1pyłkowe pochodząc-e

od r·oślin de:płolubny,ch między innymi gatunki:

Ola-xipoLlis matthesi, SympLocospoLLenites rotund'LLS :.i

Ree-vesiapoLLis.

Faza Tricolpopollenites liblarensis obejmuje

środkową ·część war,stw ścinawskich i ·odpowiada VII

zonie D. H. Matia. We florz-e pyłk·owej za;znac.z.a się

tniew~1elik!ie :zluibożtenne IW fortmy oi,epłtOuubtnie 1i rbo!g'atttsrzy

1udz.iał el•e,metn,tu p['!Zte:jśd,oiW>eJg·o, jalk: Myricaceae,

Jug-Landaceae, TsugapoLLenites i SciadopityspoUenites.

Faza Cyrillaceaepollenites exactus - !kolejne

o-cieplenie odpowiadające VIII z·onie D. H. Maia

wy-stępuje w str.opowej c1z•ęśd warstw śdnaw.skich,

cha-ra'kt·eryzuj.e się ponownym wzros.t·em udziału vvtiel u

fo1r1m cie;płollu!bnych, jak: OLaxipoHis matthesi,

Euco-mmia, ReevesiapoEis, SymplocospoLLenites rotundus •i

,i,nne.

Faza Tsugapollenites - .Ericaceae - ·

charaktery-zuje się pon01w.nym podwyżs.z.eniem udz.iału form pył­

k·o.wych o cha.r.ak<terze .chłodnym, j.ak:

SciadopityspoL-lenites, Tsugapolienites, Ericaceae i Carpinus. Potz,iom

ten przypada na ·czas sedymenta.cji osadów warstw

pawłowickich i koreluje się z ~podobnym pozi·omem

IW Wli,eJu 'PlfiOfiil.a!ch z t•erl8!lllU RFN {1), ra :p!T'Zr81Z D. H.

Maia zaHc.zane jest to ochłodzenie do IX ~zony

flory-stycznej~ .

Faza Iteapollis diporalis - w dolnej, części warstw

iada!mtO!W!s,k;~c:h k!Oir,el.a!Wtan;a z X IZIO'I1ą LO. H. Malia .

cha-tra,ktery!Zuje ,Siię n~iewri.,etlk!i·m ·wZJboga,e>en!item w el·ementy

tciepłoluJbne z ;ktOil!S.ekw·entnie ;pO!WtalfiZJającym S'ię w

w.h~!l:u prr-ofitla·ch wyrstępow.ani·em pyŁku IteapoLlis

di-rporaLis, Eucommia .i Hedera. Prr!Ztewagę w

spek-trach mają jedna'k fotTmy r8!pH~Z!entujące element chło­

idny •i prtZiejśoi·o:wy, jtak: Quercus, ULmus, Fagus,

Car-pinus, Tsuga i Sciadopitys.

Faza Celtipollenites verus - ·Odpowiada XI z.:oni.e

D. H. Maia ,i dolnej cz,ęści warstw środk-owopouskich

w schemacie litostratygtfafkznym. Jest to faza

po-notV.nne.go ochłodz·enia i zuboż·enia w formy pyłkowe,

IWŚII'lód ik:tótry.eh CeLtipoLlenites verus jes't b:atrldzo IWiai~­

nym składnikiem spektrów. Zarówno faza IteapoLLzs

diporalis, jtalk :i faz•a CeLtipoUenite verus występują w

czasie sedymentacji I łużyCJkiej serii brunatnowęglo­

wej,, a skład spektrów od;powiada w pełni obserwacjom

A. Sadowsrki·ej (40), poczynionym dla pokładu

Faza Sequoia-:Syssa-Quercus - jest drugim w

miocenie okresem masowego występowania pyłku o

typie morfologicznym Sequoia. W zespole pyłkowym

tej fazy znajduje się stosunkowo dużo elementów

powszechniejszych w starszych osadach mioc:enu, jak:

Mornipites punctatus, TricoLpopo~Lenites LibLarensis, TricoLporoporlenites. pseudocinguLurn i inne, co świad­

czyloby o pewnym polepszeniu klimatu. Odpowiada

ono obserwacjom D. H. Maia przy charakterystyce

XII zony flmystycznej. ·

Faza Azolla - Trapa - charakteryzuje część

osa-dów górnego miocenu zaliczanych do warstw środko­

wopolskich i odpowiada charakterystyce XIII zony

florystycznej D. H. Maia. Zależnie od-panujących

wa-runków ekologicznych do zespołu roślinności tej fazy

!Wchodzą: ALnus, Nyssa, BetuLa, Que1'cus, Sparga-niurn, czasami większa ilość ULmaceae, Carya i

Tsu-ga.

Faza Tricolporopollenites pseudocingulum - w

niektórych profilach w do-lnej części warstw

zalicza-nych do serii poznańskiej powtarza się faza roślin­

·l).ości ci·epłolubnej, 1zawierająaa w1i:ele el.emerntów .o

charakterze "starszym", do których należy m.iędzy

innymi TricoLporopoLLenites pseudocingulum. W

sche-macie florystycznym D. H. Maia zona ta nie została

wyróżn.iona. Wydaje się na podstawie dotychczasowych

-obserwacji, że j.est to następne górnomioceńskie

polep-szenie wa1runków klimatycz:ny,ch, które odbiło się

na wzbogaceniu 'roślinnoś-ci o szereg elementów

cie-płolubnych.

Pl.i,ooen nie ma w P.ols,c·e na tyle bogat•ej,

dtoJkumen-tacji palino1og.icznej, aby można go było podzielić

na fazy klimatyc:żtne. P1rzyozyną tego j-est na, ogół

brak sporomorf w osadach klasycznej S·erii

poznar'J.-skiej. Tylko nieliczne stanowiska w centralnej i pół­

nocnej Pohce, gdzie utworzyły się niewielkie pokłady

węgla brunatnego zawierają zespoły spmomorf.

Fa-chodzące z nich dane dają tylko fragmenty obrazu

roślinno·ści pli·ocenu.

LITERATURA

l. B re l i e G. - Zur mikrofloristis·chen

Schi'chten-gliederung im Rheinischen Bra,unkohlenrevier,

.:F'ortschr. Geol. Rheindl. Westf. 1968, 16.

2. C a vel i er C., P o m er o l C h. - Les .rapports

entre le Bartonien ·et le Priabonien incidence sur

la positi·on de la limite Eocene Superieur. Bull.

Soc. Geol. de France, C.R. 1976 2 18.

3. C i u k E. - Schematy litostratygraficzne ·

trzecio-rzędu Niżu 1Po1skiego. Kwart. Geol. 1970 nr 4.

4. C i u k E. - Utwory tPaleogeńskie w rejonie

szcze-ciń·skim. P;rz. Geol. 1972 nr 11.

5. C i u k E. - Syntetyczny profil stratygraficzny

utworów trzeciorzędowych rej-onu olsztyńskiego.

Kwart. Ge·oł. 1972 nr 4.

6. C i u k E. - Schematy litostratygraficzne

paleoge-nu P.olski poza Karpatami i zapadliskiem

przedkar-. paekim. Biul. In.s.t. Geol. 2,81 1974.

7. C i u k E. - .Roz:wój lit·ologii i sedymentacji

utwo-lrów t:r'Z!eiCJi>OifiZędo,wych w IDejonie TtalllJowa ID!a pół­

nocny .zachód ·od Szczecina. Ibidem 284 1975.

8. C i u k E. - Nowe ·stanowisko eocenu górnego i

·oligocenu do·lne•go w rej-onie Globie, Szasza-rowic

i Miechowa {woj. leszczyńskie) w SW części

mono-kliny przedsudeckiej. 1Prz. Geol. 1977 nr l.

9. D o m a gał a M., M a t l K. - Utwory .t.rzeciorzę­

du w dolinie Granicz:nego Fotoku ,(SopOlt) nad

Za-toką Gdańską. Zesz. Nauk. AGH. 1973, 361: Geol. . z. 17.

l O. G a ź d z i c k a E. - Cakar.eous n1annoplanJkt,o,n

fcom the UippeDmos.t Creta,ceous and Pa·la·og·en·e

depo.sits of .the Lublin Upland. Acta Geol. J>o·l. 1978

nr 3.

11. G ;i e l M. D. - Wy:s•tępowanie otwo.rnic C;i,~pł,oJub­

nych w pal•e!Oiceńsikkh •OISJaJdach T>ej101nu Ki.s1i·eUc·e.

·P:r1z. Geol. 1975 n1r 12.

12. Gr a b o w s k.a I. - ,wyniki analizy spo.rowo-pył­

ikowej ·osadó,w z wiercenia Bezławecki Dwór (ark.

Reszel). Inst. Geol. 1972.

_ 13. Gr a b o w ska I. - Stratygrafia trzeciorzędu na

podstawie badań palinologiczny.ch. Profile głębo­

kich otwor-ów wiertniczych Inst. Geol., Ma.

gnu-szew IG-1 1>973 z. 4.

14. Gr a

b

o w ska I. - Paiinoiogiczne podstawy

strci-tygrafii osadów. Profile .głębokich -otworów

wiert-niczych Inst. Geol. Szczecin IG-1 1973 z. ·6.

15. G r a b o w s k a I. - Stratygrafią. ·osadów

paleo-.geńskich na Niżu Polskim w świetle badań

mikro-florystyc·znych. Biul. Inst. Geol. 281 ,1974.

16. Grabowska I., .Piwocki M . -'Wiek i

gene-za iłów toruńskich w okolicy Torunia na

rpodsta-wi1e . ob:s·erwa1cjd. palin1o.lootgi:c:znyeh d. ld. toJogiczny-ch.

Ibidem ·284 1975.

17. Gr a b o w ska I. - :Pali.nologiczna

charaktery-styka osadów mioceńskich rw !klifie nadbałtyckim

w ·okolicy Chłapowa. Kwart. Geol. 1976 nr 2.

18. Koc i s z e wska-M usiał G., Kos m o w

ska-C er a n o w i c z B. - Charakterystyka

litologicz-na o.sadów trzeciorzędowych i "preglacjalnych" . z

wybranych profili wierceń Warszawy 1i okolic. Pr.

Muz. Ziemi. 1976 z. 25.

19. Kos m o wska-Cer a n o w i c z B. Osady

preglacjalne dorzecza środkowej :Wisły. Ibidem

1966 z. 9.

20. Kos m o wska-Cer a n o w i c z B. -

Zmien-,ność Htolo1gkzna d poc.hodZJerui>e ,OfJrruchów osadów

trzeciorzędowych wybranych rejonów północnej i

środkowej Folski w świetle wyników analizy

przezroczystych minerałów ciężkich. Ibidem z. 30

(w druku).

21. M a n y k ,i n S. S. - Paleogien Bi·ełorus!Sii!i. Nlińsk

1973.

22. M a i D. H. - Di·e Florenzonen, der Florenwechsel

und die Vorstellun;gen uber den Klim.aablauf im JungterWir der Deurtschen :Óemokrat.ischen

Re-publik. Abh. Zentr. GeoL Inst. 1967 H. 10.

23. K rut z s c h W. - Die Florenwechsel im

Altter-tiar Mitbeleuropas a1uf Grund v,olf1

:Sipmen,pa.leooto-loog:is1che:n Untersuc:hun;g,en. Ibidem.

24. M a r t i n i E. - Calcareous nannoplankton from

the Middle Eocens of the Szczecin IG-1 boring.

Bull. Acad . . Pol. Sc. Ser. Sc. Terre (in print).

25. O dr z y w o l ska.-Bieńkowa E. - Wstępne

wyniki badań mikr·ofaunistycznych starszego

trze-ciorzędu rej:onu Zat-oki Puckiej. Prz. Geol. 1972

nr 12.

26. O d r ·z y w o l s k a - B i e ń k o w a E., P o ż a r

y-s k a K., M a r t i n i E. - Middle Oligo·cene

micro-fossril:s Df!Om the P·oJ:i.sh Lowlands: thei.r

stTatigrap-h:i:ca,l arnd ·pa1.eogeogr.aphtic:a,l Stign.ifi.oance. Ada

Pa-Jeont. Pol. 1978 nr 3.

27. O dr z y w o l ska:-B d. e ń k •O w a E., P o ż .a

TY-ska K. - Bi·ostratygrafia i wiek .iZ:otopowy

pogra-nicza środkowego i górnego eocenu w otworze

wie-rtniczym Szczecin IG-1. Kwart. Geol. 1978 nr 3.

28. O dr z y wolska-B i e ń kowa E., Pożary­

s k a K. - \Wstępne wyniki badań stratygra,

fi.cz-nych ·osadów eoceńskich i oligoceńskich w r·ej-onie

G1ogowa. Przewodnik 50 Zjazdu PTG, Zielona

Gó-ra 1978.

29. Piw o ck i .M. - Trzeciorzęd okolk Rawicza i

je-go węglonośność. Biul. Inst. Geol. 284 1975 .

30. P o ż a r y s k a K. - Badania .warstw

pogranicz-nych kredy i trzeciorzędu w ,P,olsce

pozaka!fpa-ckiej. Kwart. Geol. 1967 :nr 3.

31. Pożaryska K., S z c z e c h u r a J. -

Foramini-:fe.ra from the .Paleocene of Poland, their

ec-ologi-cal and biostrati,graphical meaning. Paleont. Pol.

19·68 nr 20.

32. P o ż a r y s k a K. - Differences between the Late

Eooen.e fomaminti.f.eral fa;una1s .i:n wers1tern ,a,nd

.ea-s'te1rn .EUDO!Pe. Pa1la.o.nrt. Z., 1978, n1r 1/2.

33. P o żar y s k a K., O d ,r z y w o l s k a - B i e ń k

o-k o w a E. - O górnym eocenie w ,polsce. Kwart .

Geol. 1977 nr 3.

34. P o ż ClJ ryska K., O dr z y wolska-B i € ń k

o-w a E. - Ws1tępny projekt tabeli bios,

traty,gra.fic.z-nej trzeciorzędu w P.ols.ee po·zakarpackiej. Prz.

Geol. 1977 nu:- 3.

35. P o ż a r y s k a K., K re u t z er H. - Bi·ostJratyg.

ra-fia i wiek izotopowy ,pogranicza kredy i

trzecio-.rzędu w otworze wiertniczym Borys.zew. Kwart.

Geol. 1978 nr 3.

36. Ran i e ck a- B o b r o w ska J. - Straty.g,rafia

mŁodszego t~rzecio.rzędu Folski na podstawie badań

;paleobotanicZ:nych. Ibidem 1970 nr 4.

37. Ran i e ck a-· B ·O b r owsik a J. - Zastosowanie

palinologii w badaniach fo,rma,cj'i węgla

go. Wybrane zagadnienia

z

zakresu geol. złóż węg­

li. lVlater. AGH.. 1973 nr 22.

38. Raniecka.-Bo.browska J. Assotiations

vegetales du Neogene polonais en .tant qu indices

suatlgraphiques et leurs as,pects faciaux. Mem. du

BRGlV.L 1974 No. 78

t.

2.

39. Raniecka-BobTowska J. - Wyniki badań

.pa1inologic.znych osadów trze-ciorzędowych o.

two-~row .Nowa Kużnia IG 2, Biskupin IG l, wiek

osa-dów z otw. Nowa Kuźnia IG 2, Biskupin IG l.

,P.rofile .głębokich otworów wiertniczych Inst. Geol.

nr 2·3 1!:175.

40. S a d o w s k a A. - Roślinność i .stratygrafia

gór-lnbmd!oceńslkkh pokłaidÓlW węgla Bolslk·i .po~udlnio­

wo-lza.chodnietj. Ac,ta ,p,allJeobot. 19'17 nr l.

41. S ar n a c k a Z., K r y s o w s k a - I w a s z k i

e-w ii ·C z M. - Osady eoplej,stoceńskie okolic

Mag-nus.zewa na po•łudniowym Mazowszu. Biul. Inst.

Geol. 2•68 1974.

42. Słowań,ski W. - Objaśnienia do mapy

geolo-giemej Polski, .ark. Kętrzyn. 1975.

43. S t u c h l i k L. - Opracowanie palinologiczne

o-sadów starszego czwart·orzędu na tle gótl'nego

trze-ciorzędu z profili w.~:ertniczych r·ejonu Otwocka. Inst.· Geol. 1973.

44. W a ż y ń s k a H. - Wyniki analizy

palinologicz-nej osadó1w gó.rneg·o miocenu z profilu Oczkowice

,(rejon Rawicza). Kwart. Geol. 1978 nr 4.

45. Z i e m b i ń ska- T w o r ·z y d ł o M. -

Palynolo-.gical charecteristks o f the N oogene .a.f W este•rn

P·oland .. Acta. Paleorr1t. Pol. 1974 nr 3. SUMMARY

Within rt:he framewo-rk of the IGCP Proj.e•c.t no.

124 .(Nocth-wes.t Eur·opean Tertiary Basin), .the

Po-lish wo~rlking grourp compiled al! the available data

foc :the Tertiary of the Polish Lowlands. Ta.ble

pre-sented here giv·es .revised Hthostratigraphic

suhdivis-ion. otf the Tetl'.tiary alm11g wirt:h tl'·esu1ts of anatlyses of

heavy minera! assembla,ges, tzoo.stratigraphic (f.

oramini-feraJ) and phyttOISitlfatigtraphd.c data. The Tabtl•e aLso

.pre-sents K/ Ar .radi·omet.ric datin:gs •Oibtained through the·

courtesy ocf Dr. H. Kreutzetl' (Hannover) and

nanno-plankton z.onation made by ·P.rof. E. M.ar.tini (F.rankfurt

on Main) and Dr. E. Gaździ·cka (Warsa:w). In ·ac·

c.oTdan-ce witth the .resolurt:Lons .o,f the Mee,ting of t·he IUGS

Subeommission •On Paleogene StratigraiPhY in

Califor-nia, 1977, the Oligoc.ene is divided into twa parts:

Ru-pelian, thitherto .considered as the MLddle Oligocene

and here as the Lower, and Chatttłan int·e.rpreted,

simi-larly as in the past, as rt:he Upper OHgoc.ene. An

im-tpor.tanrt modifkati.an ·o·f ·the IS,t~rat:tg.raphic suibdivision

of the iPaleo.gene i·s here the r.emoval of the LOJWer

Oligocene understood as. the Lat.torfian, whkh is

as-stgned a1s Lat1torf facLeiS t·o rthe Upper Eocene, as it

has been ·sug,ges.ted ;by E. Odrzywolska-Bie.ńikowa

(1972) and .suhsequenttlY by Oh. Pommer.ol and C.

Ca-valier ;(1974). The paper repres·ents an extensive

ex-planaJtory not.e to. Jthat Table which gives much more

darta t·han similacr' one, :published in this jou.rnal by E. Odrzy•wolska-iBieńkowa and K. Pożarysika {1977). This

is es.pecially the ·case of l.itho.s.tratigraphic data,

des-cripbons of flo:r·istic phases of the Tertiary which

we-re omi.tt·ed in the o1der ta~ble, as wen as .the

charac-teristti·cs of mineral-IPe,trogratphic ·complexes. Mkr·

a:pa-leo:l1it•ologkal data, ~suf,ficiently dis·cussed in the paper

by E. Odr.zywolsk.a-Bieńkowa and K .. Poża•ryska .(1977), are t~rearted here most briefly. Here are added forami-lntif·er ztotnes 'ev.~demctin.g the Chtattian. (Cibicides teneLlus

end Asterigerina giirichi .zones.) and, tin tcOiillnlecttti•Oin

wi.th the record of marine Middle Eocene deposi.ts in

the S:aczecin area, •the lis,t of ~relevant fo·rms dating

. these deposits (Nummulites orbignyź, KoZesnikovella

muralis, Trifarin.a abbreviata and Guttulina

pulchel-la). The age of these depo1sits was confirmed by

nan-noplankton and :radiiOtmetric data (see the Ta.ble).

Nan-fl1tOiplantldton J:IO!lli8.JtitOtn 1is tSIUtPPLemented by the IZJOnes NP 19 - NP 22 for hitgher parts of the U,pper Eo~e­

ne.

The syn.therbitc lithtoll•o.gical :section of the Tertiary

of the Polilsh Lo1wlands cr'epre.sen.ts .reV1ised version of

the E. Oiuk',s HthO!stra·tig,raphk tsubdivis·ion,

oompri-sing the interva1 fr·om .the L;Q!Wer Pal.eog·ene to

Up-per Pliocene, inclusively. The Lower Paleo·cene

(Fu-ławy and Sochaczew Formations) has at present not

only mieropal-eontological and nannoplankt·on but

al-sa radi!Oiffietric .datings. The Middle and Upperr

Pa-leocene (Odra and Goleniów Formations) have pa-leontological datings only as freshening of waters resulted in unfavourable c.onditions for any ma.rine

organi.sms in Middle and Late Paleocene times. L·orwer

Eocen e Szczecin Forma tion as well as the Ols.ztyn

Formation, compris·ing als·o the Middle Eocene 1in

nar-them PoJ.atnd (~lVlaiZUifY r·eg:ion), wer·e .simitlatr:ly dateld.

on .the basis of flora! remains .only. The age o·f the

Tanów Formation. was also .established mainly on the

basi-s ·Otf phy.tots:tratigraphi·c data in the Szczecin ~region.

In the last y.ears, a ma.rtine ting.ression was found in

the Szczecin ~r·egLon. It was dated ·Oti1 the basis of

mi-cropaleontologkal and nannoplankton material and

radiometnc datings subs.equently made with the use

of .the K/Ar metbod e:onfir,med that .is has ,taken

pla-ce tn ,the Middle Eocene. The Upper Eocene

(Pome-ranian F·ocr'ma ttiO!Il), developed in marine f ad es

sands and day sandstones with glauconite and

,phos-phatic nodules and ,siltstones or, in places, marls

-ha·s good ,mic.ropaleOtiltoJogkal, nannoplankton and

pa-lynolo~ical r·ec·o.rd. This time span, simila.rly as the

Ea.rly Paleocene, iWas ·characterized · by marked

in-fl.uEIDJces ,of tbortlh the T:rto[1kta1 atr1d .Bwteal IZIOtOtgl

eogTap-hic provinces. The Oligooene was generally

characte-riz.ed by gradual shallowing of the basin and

devel-opment .of sandy facies (Lower Mosina FormaUon).

The C.z.empin Format1ion ,c,omprises both hrackish,

li-mnk deposd.ts (b.rown ·coaLs and ;coally 1sand.s) and

tho1s,e reflecting marine d.ng~r·ess•ions and having goq,<:f•

mkr·o,paleonto·logkal trecord. In the Late Olig.ocene, ,

tect·onic ·movements at first resulted in marin.e

ingres-sLons accu.rately dated tO\Il th.e ba:sis of miccr'ofauna

and nannoplank.ton (Upper Mosina Formation) and,

ther.eafte.r, in focmatioon .of bracktish, liimnie and

con-tinental deposits with palynol'o~i:cal rec·Otrd .only

(Le-SiZIIlO nad Dątbr,oma F·wlmatio<ms.). The NeOtg•eiDJe, ma-[,J111y tcornpr!i.Jsti!lllg ibraelku,sh 1a•nd oontinerut<ł!l dep10S1Lt/s1, has

no micropaleontologli•cal lr·ecord burt several go.od

cor-r·elative floristk horlizons wer.e f1aund (Dąbrowa, Ra

-wkz, Bolesławiec, Śctinawa, Pawłowice, Adamów,

Mid--iPOldisth, LOJWer and UiPIP'ell." P:oznań, Kałlawa a:nd

Rem-bLeUc·e ,F·otr:ma ti·ClrrliS ).

Mine.ralogical-Jpetrog.ra•phitc tstudies resulted in

dif-ferentiattion of 8 oo.mplexes which mak.e possible to

find minera! as.semblages >in .the Tertiary of the

Po-lish Lowlands, 'compara.ble wittłl! those differentiated

i:n •Coeval depO!sit•s of iWestern Ewr·Ctpe.

PE3IOME

B paMKax Me·:JK,n;yHapo,n;Horo coTpy,n;HM'le·CTBa 11ru;n,

npoeKT N!! 24 no,n; Ha3BaHMeM .,The North-rwest

Euro-pean T.ertiary Bas.in" nOJibCKaH pa6oqaH rpynrra co

-CTa>BMJia ,n;aHHble no aKTyaJibHOM pa3Be,IT.Ke TpeTl1'l:HbiX

OTJIOJKeHM:t1: llOJibiCKo:t1: Hl13'MeHaOcTl1. B npe~cTaBJieH­

HO:t1: Ta6€JI'l1 yqeTbrBaiOTCHt KaK MO,n;ep.HM3l1pOBaHHaH

JI'MTOCT•pa TMrpaqmqeoKaH ex e Ma paccMa Tp:vmaeMbiX

OT-.moJKeHMM BMeCTe C aHaJIJJ.1'3a:M:vr THJKeJibiX MJ1'HepaJIOB,

TaK l1 300CTpaT:vrrpa.q:mqeCKl1e ,n;aHHbie (B 06Jia·CT'l1

cPO-paMl1Hl1cP€p)., a TaK:iKe cPl1TOCTpaTl1rpacPl1'leCKl1e

,n;aH-Hbie. Ta6eJih co,n;epEMT TaKEe ,n.aHHbie no

pa,n.MoMeTpl1-qecKOM B03pacTe KI A p, noJiy'!eHHbie 6Jiaro,n;apH ,n.p.

X. Kpo:t1:~epy (raHHOBep), a TaKEe ,n;aHHbie no 30HaM

HaHHOnJiaHKTOHa noJiy'leHHhie npo<t>. E. MapTl1Hl1M

(<PpaHKcPYPT Ha Ma:t1:He) l1 ,n;p. E. ra3b,D;3l1~KOM

(Bap-rnaBa). CorJiaCHO ycTaHOBJieHMHM npMHHTbiM B 1977 r.

Ha Me:2K,ZJ;yHapO,ZJ;HOM BCTpe't!e CTpaTurpacPH'leCKOtf

KO-Ml1CCl1l1 naJieoreHa B KaJil1cPOPHl1l1, B· Ta6eJil1 Bhr,n;eJieHa

]l;By'IJieHHOtCTb OCa,D;KOB OJIID'O:qeHa. J.1 TaK, proneJibCKl1M

apyc, OTHOllieHHbi:tf ,D;O Cl1X ll'Op K cpe,n;He'My

OJIYITO-~eHy, 3a'!MCJieH K Hl1:2KHeMy OJili1I'O~eHy, a XaTTCKl1tf

Rpyc - TaK KaK npe:2K,JJ;e - K BepxHeMy OJIM!I'O~eHy.

Ba:2KHbiM HOBllieCTBOM B 06JiaCTl1 CTpaTMrpa<l:>l1M

naJieO-reHa HBJIHeTCH y,n;aJieHMe Hl1:2KHero OJil1rO~eHa B CMbiCJie

JiaTTO:p<t>a :vr BKJiro·qeHMe ero - corJiaCHO MhrCJil1

BHY-rneHHO:t1: E. 0,n;:HmBOJibcxo:t1:-BeHbKOBOJ1: (1972), no,n;

-'11Bep:m,n;eHHOJ1: B 1974 r. X. IloMepoJieM l1 u;.

KaBeJibe-poM - B BepXHMtf 30~eH: B Ka'le.CTBe <t>a~J1'l1 JiaTTOpą>a.

CTaTbH HBJIHeTcH nrMpOKMM o6'hH'CHeHMeM Ta6eJil1,