!'!arfa
Nunter fi (rnJ _Cze,-wlec 1962 Bo" Xprzegląd
.
6EtJLIJfillZNł'
JAN CZERMIN-SKIZastępca · dyrektora Instytutu Geologiczneito
KIERUNKI
l
METODYKA
BADAŃ GłJ~BOKICH
STRUKTUR
W
czasie od 26 listo.pada do 2 gT.Udnia 1961 r. odb)io się w Warszawie posiedzenie Grlllpy Geologicznej Rady Wzajemnej · Pornocy Gospodarczej na temat "przedsięwzięcia, ma1ące na celu zasadnicze polep-szenie zbadania wgłębnej budowy geologiez.nej obsza-.rów w krajach u<:z.estniczących w R.W.P.G." · Posiedzenie otworzył prezes Centralnego Urzędu Geologii, doc. mgr inż. M. Mro:rowski.
W obradach wzięli udział przedstawiciele państw: Bułgarii (2 osoby) pod przewodni~wem in.ż. M. Mo-nachowa; Czechosłowacji . (4 osoby) pod przewod-nictwem prof. dr M. Wachtlai NRD (3 O.soby) pod
przewodnictwem inż. F. Wegerta; Rumunii (2 osoby) pod przewodnictwem prof. dr M. Filipescu; Węgier
(2 osoby) pod przewodnictwem dr L. Sebenyi; ZSRR (2 osoby) pod przewodnictwem prof. dr N. Bielajew-skiego i z Polski (8 osób) pod przewodnictwem prof. dr E. Rtihlego, który przewodniczył obradom
konferencji. ·
BADANIE WGŁĘBNEJ BUDOWY GEOLO-· GICZNEJ na obszarach· WSZy\Stkich krajów
biorących udział_ w obradach ma istotne zna-czenie gospodarcze, gdyż może doprowadzić do odkrycia wielu złóż kopalin, których przy ba-daniu niegłęboki-ch -horyzonrt;ów w wielu ob-. szarach już nie można oezekiwać.
W związku z rasnącYm:i potrzebami
gospo-darczymi w zalkresie surowców, z wyczerpy-waniani się · i niedoborem zasobów wy'Stępu
jących n.a niewielkich głęlbokościach a ta'kże
w związku
z
tym, że obecnie prowadzone ba-dania geologiczne, nawet w przypadlru odkry-cia dużych złóż, mogą mieć znaczenie dla prze-.mysłu dopiero po kilkunastu lub dwudziestu kilku latach, obecnie uzasadnione jest wyjaś
nienie zagadnień pempektywiczności złóż rud,
węgli i surowców chemic+znych do głębokości
1500-2000 m, a złóż. bituminów do głębokości
5000--6000 ~. .
Badania wgłębnej budowy geologicznej po-winny byc prowadzone kdmpl~owo i powin.:. ny stanowić punikt wyjściowy dla ·naukowo. uzasadnionego prowadzenia pos·zuokiwań złóż
k(W)alin. W . takim ujęciu przy . badaniach ·
wgłębnej budowy geologicznej należy uwzględ
nić naątępujące kierunki:.
- określenie. za pomocą metod geofiz:ycznych
i geologicznych głównych elemeni.ów
tek-tonicznych i struktura·lnych . na ró?.nych
głębokościach, z wyjaśnieniem rozwoju li'-tologiczn<H:Jtratygrafioznego i · paleogeogra~
ficznego serii osadowych a także strefy gra-nirtowej i bazaltowej do powierzchni
Moho-rovi~ića;
- określenie właściwości geochemicznych po-szczególny;ch kompleksów .
lirt;ologiczno-fa-ojalnych w seriach dSad'owych i masywach· ·
'krytstaliczm.ych leżących w ich podłożu oraz na dużych głębokościach w obrębie masy-· wów kryBtalicznych;
- ocena pe:rspelktywiczności dużych jednostek struklturalnych za pomocą . me.tod geofi-zycznych, geologi·cznych i geochemicznych pod wZJględem lllOŻ'liwości występowania
bituminów, złóż węgli, złóż rud i surowców chemiczm.ych; ·
~ prześled·zenie za pomocą metod geofizycz-·
nych i geologk'znych wybranych wie'lkich jednostek strukturalnych w celu skartowa-nia ich ·budowy wgłębnej i wSkazanie · struktur lokalnych, w obrębie 1których m~ gą znajdować się 2'Jłoża surowców minera1,.; nych.·
W celu prawidłowego i Pełnego wyKona-nia tych-zadań należy w sposób wyoezęrpujący,
zgodnie z obecnym stanem wiedzy, dążyć do
rożwiązariia w obrębie · ~danych · obsżarów
wszystkich· problemów. teoretycznych .. i prak- .
tycznych, które są rueZibędne do wyja~ruenia .• procesów prowadzących do· -kóncentraoj1 ·sul);.. stancji mineralnych, Z'asad ich' roZJmie.Szeze.:. nia, a · także nalciy wskazać na'jbai:'dZie]'' eko-nomiczne ·:metody geologicZn.o-p(>szukiwa:~c:re.
Celowe jest także rOziszerienie badań tri'liel'Za-jący{!h do opracowania teoretycznych pOdstaw
określania perspektywiczności utworów znal
j-dujących się na średnich i dużych głębokoś
ciach.
Jeżeli chodzi o badanie najgłębszy-ch części skorupy ziemskiej do . powierzchni Konrada i MohoroviNća - poważny zakres prac i do-świCtdczenia ma . za sobą s"łużba · geologiczna ZSRR. <W pozostałych krajach (w_ tym również w Polsce) odpowiednie prace· zostaną zintensy-fikowane lub podjęte w naj1bliższych latach przez ich służby geologiczne. Prace te zaczy-nają nabierać coraz więlmzego ~czenia, po-nieważ za ich pomocą wydaje się już obecnie realne śledumie rozmieszczenia mas i sub-stancji w skorupie ziemskiej. Wkrótce mogą one umożliwić również badanie niektórych procesów zachcdzących na tych głębokościach oraz badanie charakteru i kierunków wędrów ki substancji wywodzących się z tych głębo kości.
W kompleksie badań geologicznych do nie-bywałego znaczenia dochodzi tektonika oraz
różne aspekty paleogeografii. Rola tych
kie-runków badań staje się tak wa'Żna dlatego, że pl"Zy wkomponowaniu w nie odpowiedni-ch idei
mogą ·one doprowadzić do pra·widłowego
od-tworzenia i zrozumienia przestrzennych i wie-kowych stosunków, decydujących
'!
d~ogachwędrówki i miejscach nagromadzema się go-spodarczo interesujący-ch koncentracji substan-cji mineralnych.
Wśx:lld szybko rozwijających się· kierunków
należy ·również pcdkreślić różne aspekty geo-chemii (W. tym również hydrogeochemii i bio-geochemii), stojąoee pod .wzgl~em swego zna: czenia w zespole prac geologicznych na równi z !netodami geofi!zyczny:mi.
Przy rozważaniu foriny przedstawiania wy-ników· badań · głębokich struktur szczególne znaczenie należy przywiązywać do różnych ty-pów map, przedstawiających rozmaite właści
wości budowy i składu tych struktur. Oprócz map geologicznych i geofizycznych stosowa-nych w poszczególstosowa-nych krajach, wchodzą w grę również mapy specjalne:
a) mapy geologiczne odkryte w różnym stopniu (przykładem mogą być mapy geolo-giczne Polski w skali 1:1 000 000, wydane przez !P.stytut Geologiczny, bez utworów
czwarto-rzędowych, bez utworów czwartol'Zędowych i trzeciorzędowych, bez utworów czwarto-rzędowych, trzeciorzędowych i kredowych ·i wreszcie bez utworów czwartorzędowych,
trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich) lub mapy geologiczne w ciędach wysokościowych
w. stosunku ·do poziomu morza, a także mapy przedstawiające wielopiętrowość struktur;
b) mapy litolOgiczno-faojalne z izohLpgami s.tropu i spągu serii, do której się odn03zą, oraz ~ izopadlytami serii. Mapy takie tpOwinny
zawierać dane o "własnościach kolektorskich
serii ·a także infol'lmacje o danych geochemicz-nych i geofizyczgeochemicz-nych, które mogą mieć
znam;e-266
nie dla wnioskowania o koncentracjach sub-stancji mineralnej;
c) mapy geochemiczne w różnych odmia-nach (metalometryczne, hydrochemiczne,
za-wartości węgla organicznego itd.)
pnedsta-wione na odpowiednim tle litologicznym; d) mapy· geofizyczne ilustrujące i.zogłębo
kości horyzontów oporowych, lokalne anomalie magnetyczne i anomalie siły ciężkości z zazna-czeniem osi struktur antyklinalnych i synkli-nalnych itd.; ·
e) mapy strukturalne z naniesieniem struk-tur za pomocą stratoizohips rejestr'll'jących je-den lub kilka horyzontów reperdwych;
f) mapy złóż kopalin i perspe~ poszu-kiwawczych, które zawiera1ją fa'mtyczne dane
· o stwierdzonych złożach: ich zasięgu, miąż
szości i innych elemellltach, a · także ocenę
możliwości występowania surowców na tle
anomalii geofizycznych i geochemicznych oraz ana'lizy paleogeografidznej, tektonicznej i lito-logiczno-facjalnej. Celowe jest też konstruo-wanie map per'spekltywi<:znych . dotyczą-cych
kOllllplsksu minerałów, genetycznie ze sobą
po-wiązanych, a także mapy pempektywiczne
do-tyczące poszczególnych horyzollltów;
g) mapy hydrogeologiczne informujące o za-sobach wód oraz o możliwaściach ich wyko-rzystania. Dla obszarów o wysokiej minerali-zacji wód należy opracowywać mapy hydro-chemiczne. Wreszcie dla obszarów o możliwoś
ciach występowania wód tel'!malnych celowe jest konstruowanie odpowiednich map ujmu-jących to zagadnienie.
W zależnOIŚci od geologicznych właściwości
obszaru oraz od warunków techniczno-ekono-micznych · prac geologiczno-poszukiwawczych mogą być uzasadnione również inne typy map. PRZEDYSKUTOWANIE NA TERENIE POLSKI aktualnych kierunków i metodyki ·
badań głębokich struktur przy stosunkowo
szerokim udzia,le polskich geologów i geofizy-ków ma duże zna-czenie dla dalszych prac pro-wac&onych w tym zakresie w n.aSzym kraju.
W bieżącym roku Instytut Geologiczny
podsu-mowuje wyniki kilkuletnich prac prowadzo-nych na Niżu Polskim, wykorzystując do tej wisłkiej syntezy również geofizyczne i geolo-giczne materiały służby geologicznej prze-mysłu naftowego.
Nadarza się więc nam doskonała okazja do oceny dotychczasowy-ch kierunków i metodyki
badań stosowanych w Polsce na tle badań
in-nych krajów - uczestni•ków R.W.P.G. Ma-teriały przedstawione i dys~utowane na konfe-rencji oraz jej uchwały mogą być też pomocne przy precyzowaniu da'lszych kierunków badań i metod ich realizacji.
Oceniając dotychc'Lasowe wyniki badań i metody st()Sowane przy badaniu głębokich struktur w Polsce, należy podkreślić kolosalny postęp, jeżeli chodzi o ogólne rozpoznanie bu-dowy · geologicznej poszczególnych regionów zwłaszcza Niżu Folskiego i zapadliska
przed-karpackiego. W toku tych prac skartowano po-szczególne elementy podłoża i wyjaśniono
. ogólne rysy stratygrafii, paleogeografii i tekto-niki tych dbszarów. Odlkryto też liczne złoża kopalin, o wielkim znaczeniu dla gospodarki kraju. Badania te doprowadziły również do
sformułowania konoeepcji odnośnie do
perspek-tyw poszukiwawczych w poszczególnych re-gionach.·
Należy jednak zdać sobie sprawę, że w
do-tychczasowych naszych badaniach · głębokich stru1ktur - obdk zadowalaljących rózwiązań
w zakresie straltygrafii, ·być może również tek-toniki i zagadnień litologicznó-:-faoejalnych,
a także wynika'jących z tego konoeepcji
paleo-geograficmyCih. - niewystarczająco są repre-zentowane nowoczesne r02JW'iąztania metodyczne w za'kresie ilościowego i jakościowego okreś lenia obiruminów, w zakre'Sie badań metalo-geniczny;ch i geochemiczny-ch w ogóle. Wynika to stąd, że odpowiednie metody badań i nie-zbędne do ich realizacji kadry oraz wyposa-żenie techniczne zaczęl'iśmy uzyskiWlać dop'iero w toku prowadzenia 'badań, w ciągu ostatnich lat.
·Nie ulega więc wątpliwości, że w tych wa-runkach poglądy dotyczące zagadnień litolo-gioCzno-facjalnych i paleogeograficz:nych, szcze-gólnie w odniesieniu do formacji produktyw-nych, nie uzyskują w obecnym śtadium badań takich sfommłowań, jakie byłyby możliwe w obecnym stanie nauki i techniki. . .. .
. Z~gadl)ienia te muszą .się. znaleźć w centrOim
naiSzej uwa'gi, ponieważ badania głębokich
struktur będziemy prowadzidi z coraz
więk:-.
,
szym na,kła;(,iem środków i będziemy
oczekiwa-li,, że dadzą one W)11jaśnienie zagadnień per-spek;tywicznych na średnich i dużych głębo kościach,
Badaniami geofizycznymi będziemy docierać. do coraz więkiSZych gł~bokości" by wyjaśniać
nie tylko zagadnienia . przestrzenne . struktu.r ..
lecz również zagadnienia ich składu cheml.cż
nego i mineralnego. W tym celu jednocześnie
z rozwojem . metod· geofizyczriych · koniec~e
jest wprow~enie do prac terenovzych i labO-ratoryjnych ·coraz >Szerszego · zakresu ~etod metalogenicznych, hydrochemicznych i g~
chemi-cznych w ogóle, .ZJ\vłaszcza w połączeniU
z geofizyką kopalnianą oraz w pOwiązaniu
z pracami geoelektrycznymi i ze szczegóło wymi badaniami magnetyzmu ziemskiego. . .
Zejście za pomocą wierceń (już będ:ących
w toku) do głębókości 4500 m, .a w niedalekl.ch
· latach zapewnie do 5000-~000 . m: i stojące pl"Zed ·nami .badania sejsmiczne, prowadzą-ce
do rozwarstwienia wgłębnych >Stref .. skorupy ziem'skiej; aż po powierzchnię Konrada i Mo-:-horovi~ića - stwarza-ją konieczność doprowa-:-dzenia polskiej ·służby . geologicznej ·do takiego stanu kadrowego i technicznego, by uzysk.iwa~
ne kosztoW-ne materiały mogły doczekać . się
szybkiego .7Jbadania z u!V'Zględnieniem najbar-dziej nowoczesnych metod oraz wsz_echstronilej int.erpretacji i sformułowania poglądów·
w
. od-niesieniu do za.gadnień teoretycznych i pra'k,"" : tyezpych, by z~woliły na przejście . do następnegO eta.pu - posżukiwaii złóż · kopalin·~ na'
średnich i dużych głębokOśCiach · skorupy ziemskiej. . , . ' .... -). ~ . ..._~:... ... , " ." -~. n • ~- . . • ."1- •. • • • ..r ( .:. -:
•
rozurriu IVIJivodem albo .,Umle}trnoJcldoporąd są
pr6ł.nlacł11Hl juu:ze prót.n8m zabaiVCI, dopoqdIVIJn.tW.&~m,
~ 14 za~to,sowanemof.e
c~Ż.Vm
do ut..Ytlu:
r.Ylh
.
:
.
narodów. I uczeni por4d nie odpowiadają 1wemu pof11014~11. 1we~ri w ro~&tivczc~ · ·
ludi.lckh piUznaczeniu ... ;.. doJii'lrąd Ich umle}łł~ nie nadaJe fabralwm i
ręlw-. dziełom oJwiecenla, ularwlenla lllerunb poiaepu". STANISŁAW STASZIC
.--: ~ .. ·.-.: : .
·2.67
. i
: ,j
