Posiedzenie Grupy Roboczej ds. Nauczania Historii Medycyny

K

R

O

N

I

K

A

K O M I T E T H I S T O R I I N A U K I I T E C H N I K I P A N

PO SIE D Z E N IE G R U PY RO BO CZEJ

DS. NA U C ZA N IA H ISTO R II MEDYCYNY

W dniu 20 X I 1985 r. odbyło się w W arszawie posiedzenie Grupy Roboczej ds. Nauczania Historii M edycyny, któremu przewodniczył prof. med. Tadeusz Brzeziń­ ski. Wzięła w nim również udział prof. Irena Stasiew icz-Jasiukow a — w iceprze­ wodnicząca K om itetu H istorii Nauki i Techniki PAN oraz przewodnicząca Kom isji ds. Nauczania Historii Nauki i Techniki.

Podczas spotkania analizowano sytuację, w jakiej znalazło się nauczanie h isto­ rii m edycyny po nowych m inisterialnych zarządzeniach, które regulują m.in. ilość godzin zajęć, sposób ich zaliczania oraz proporcję m iędzy godzinami w ykładów i ćwiczeń. W prowadzają one rów nież łączenie zajęć z historii m edycyny i propede­ utyki m edycyny. Przedstaw iciele poszczególnych A kadem ii Medycznych zaprezen­ tow ali zebranym dotychczasowe w arunki i m etody sw ojej pracy dydaktycznej. Przegląd ten unaocznił, jak bardzo zróżnicowana jest obecna sytuacja nauczania h i­ storii m edycyny w poszczególnych ośrodkaoh. U czestnicy zebrania byli zgodni co do tego, że sposób prowadzenia zajęć i układ ich tem atyki najlepiej pozostawić in d y­ widualnej decyzji w ykładowcy.

Następnie przystąpiono do om awiania czynników utrudniających dydaktykę h is­ torii m edycyny. Pow szechnie podkreślano, że studenci pierwszego i drugiego roku studiów nie są przygotowani do w ykładów z historii m edycyny ze względu na słabą znajomość term inologii i pojęć w zakresie nauk m edycznych. Zebrani w spólnie uzna­ li zim owy sem estr trzeciego roku studiów za najlepszy term in dla zajęć z tego przedmiotu.

Dr R. M eissner z Poznania zw rócił uwagę na trudności ze strony władz adm i­ nistracyjnych niektórych uczelni, które w brew obowiązującym , ostatnio w ydanym przepisom, pom niejszają rangę egzam inu z historii m edycyny. U czestnicy zebrania, na wniosek prof. T. Brzezińskiego, postanowili opracować i w ysłać pismo do rektorów Akadem ii Medycznych z prośbą o stworzenie n ależytych w arunków pracy p laców ­ kom historii m edycyny.

Egzemin z historii m edycyny, zdaniem zebranych, pow inien być ustny. Jedynie doc. Z. Podgórska-K law e z W rocławia podkreśliła fakt, że w w iększych ośrodkach akademickich, gdzie liczba studiującej m łodzieży jest znaczna, w ydaje się niem oż­ liw e, przy obecnym stanie kadry, przepytanie w szystkich w stosunkowo krótkim przecież czasie trwania sesji egzam inacyjnej. W związku z tym w wielu w yższych uczelniach egzam in pisem ny — testow y — z historii m edycyny należy traktować jako jedyny m ożliw y sposób zaliczania tego przedmiotu.

Sporo kontrow ersji wzbudziła sprawa połączenia zajęć z historii m edycyny i propedeutyki m edycyny. Przedstawiciele niektórych ośrodków b yli zdania, że łącze­

594

nie ich jest niekorzystne. W iększość zebranych broniła jednak celow ości takiego roz­ wiązania, podkreślając w spólny w ychow aw czy charakter obu przedmiotów.

U czestnicy zebrania ustalili, że w e w rześniu roku 1986 zostanie zorganizowana w Szczecinie „dydaktyczna szkoła letnia” dla w ykładow ców i prowadzących ćw icze­ nia z historii m edycyny w Akadem iach Medycznych. Przyjęto, że w ezm ą w niej udział jedna — dwie osoby z każdej uczelni. Zadaniem szkoły letniej jest przedsta­ w ien ie i porównanie m etod pracy dydaktycznej (w form ie pokazowych w ykładów lub referatów). Przew iduje się również dyskusję nad formą studenckich prac pi­ semnych, sposobami uatrakcyjnienia w ykładów , używ aniem metod audiowizualnych w nauczaniu historii m edycyny.

Podczas spotkania om awiano również zagadnienia pomocy dydaktycznych. Uzna­ no za celow e zorganizowanie na większą skalę w ym iany i wspólnego przygotow y­ wania tych pomocy (a zwłaszcza kom pletów przezroczy).

Na zakończenie zabrała głos prof. Irena Stasiew icz-Jasiukow a proponując, aby jedno plenarne zebranie Kom itetu H istorii Nauki i Techniki wykorzystać na omó­ w ienie zagadnień zw iązanych z nauczaniem historii m edycyny i farmacji. Takie ze­ branie dałoby m ożliwość poinform owania członków K om itetu o pracach Grupy Ro­ boczej ds. Nauczania H istorii M edycyny, jak rów nież m ogłaby to być forma zakty­ w izow ania działalności innych grup roboczych, które działają także w ramach Ko­ m isji ds. Nauczania Historii Nauki i Techniki.

Jarosław K u rkow ski

(Warszawa)

* *

*

N awiązując do ustaleń na posiedzeniu Grupy ds. Nauczania Historii M edycyny Redakcja publikuje pism o w ysłane w styczniu 1986 r., przez Komitet Historii Nauki i Techniki PAN oraz Polskie Towarzystwo Historii M edycyny i Farm acji — do w szystkich w Polsce Rektorów A kadem ii Medycznych.

ZAŁĄCZNIK Do w szystkich Rektorów A kadem ii M edycznych w Polsce Jego M agnificencja R E K T O R A kadem ii Medycznej

Nauczanie historii m edycyny zajm owało zawsze poczesne m iejsce w dziele kształtowania osobowości lekarza i humanizacji zawodu. D latego grono historyków m edycyny z uznaniem przyjęło ostatnie decyzje programowe, łączące historię m edy­ cyny z propedeutyką lekarską oraz wprowadzające obligatoryjny egzamin w m iejsce egzekw owanego w różny sposób zaliczania z tego przedmiotu. W celu lepszego przy­ gotowania się do tego zadania zostało zorganizowane w ramach posiedzenia Grupy Roboczej Kom isji ds. Nauczania Kom itetu H istorii Nauki i Techniki PAN spotkanie k ierow ników zakładów i w ykładow ców historii m edycyny. Na spotkaniu tym w y ­ mieniono doświadczenia z dotychczasow ej pracy i om ówiono warunki realizacji za­ dań dydaktycznych.

Jak w ynika z powyższego spotkania, nie w e w szystkich Uczelniach powstały Zakłady H istorii M edycyny, nie wszędzie istn ieje zespół odpowiednio przygotowanej

Kronik a

₅₉₅

kadry, który m ógłby zapewnić pełną realizację zm odyfikow anego programu. Nie w szędzie znaczenie (historii m edycyny w kształceniu i w ychow aniu lekarza spotkało się ze zrozumieniem.

Aby cele, jakie stają przed przedm iotem „Historia i propedeutyka m ed ycyn y”, m ogły być realizow ane w sposób odpowiadający oczekiwaniom , niezbędne jest trak ­ towanie tych zakładów na rów ni z innym i zakładami dydaktyczno-naukow ym i przez zapewnienie im odpowiedniej ilościow o i jakościow o kadry, pom ieszczeń do pracy i środków niezbędnych do realizacji zadań programowych. W szystkie te warunki uzależnione są od pomocy ze strony w ładz U czelni i o pomoc tę zw racam y się do Jego M agnificencji.

U czestnicy spotkania za swego rodzaju pom yłkę uznali zaliczenie historii m edy­ cyny do grupy przedmiotów społeczno-politycznych. Przedm ioty hum anistyczno-le- karskie — a do takich zalicza się historię m edycyny wraz z psychologią, socjologią i etyką lekarską — w in ny stanowić odrębną grupę przedm iotów zaw odow ych obok grupy nauk podstaw owych i przedm iotów klinicznych. Inaczej zawsze będą trakto­ wane jako n ie najw ażniejszy dodatek do nauk m edycznych, przygotowujących do zawodu.

Uważam y za celow e rozważenie, przy pełnym poszanow aniu praw Rad W ydzia­ łów do szczegółowego ustalania planów studiów, czy n ie najkorzystniejszym okre­ sem do przeprowadzenia egzam inów z historii m edycyjny byłaby zim owa sesja e g ­ zam inacyjna na trzecim roku studiów. Ze w zględu na przeciążenie drugiego roku, jak i potrzebę przeniesienia części zajęć z historii m edycyny na lata starsze (brak znajomości podstawowych pojęć z patologii i kliniki u studentów drugiego roku), termin ten w ydaje się optymalny.

W rozdziale czasu przeznaczonego na propedeutykę i historię m edycyny w ydaje się nam najkorzystniejsza proporcja 15—20 godzin propedeutyki na 1 roku studiów i 40—45 godzin historii m edycyny na 2 i 3 roku studiów.

Uważam y za konieczne przywrócenie egzam inu z historii m edycyny w przebie­ gu przewodów doktorskich w tych uczelniach, w których dotychczas n ie jest to wprowadzone.

Ze swej strony chcem y zapewnić, że K om itet Historii Nauki i Techniki oraz Zarząd G łów ny Polskiego Towarzystwa H istorii M edycyny i Farm acji dołożą w sze l­ kich starań, aby dopomóc w tych zagadnieniach, które m ieszczą się w naszych m oż­ liwościach i kom petencjach, a m ianowicie:

— pomocy w obsadzie personalnej kierowników zakładów tam, gdzie istn ieje taka potrzeba, przez w skazanie kandydatów, w zględnie pomoc w przeprowadzeniu przewodów habilitacyjnych kandydatów z uczelni;

— pomocy w kształtowaniu kadry naukowo-dydaktycznej zatrudnionej w zakładach, przez organizowanie w ym iany doświadczeń, kursów szkoleniowych itp.;

— przygotowanie pomocy dydaktycznych i podręczników.

Dotychczas staraniem naszym został przygotowany n ow y podręcznik historii m e­ dycyny, którego ukazania należy spodziewać się w roku 1987.

We wrześniu 1986 roku organizujem y tygodniow ą szkołę letnią dla pracow ni­ ków zakładów ze w szystkich uczelni, aby podzielić się doświadczeniam i w naucza­ niu historii m edycyny i organizowaniu pracy naukow o-badaw czej w tej dziedzinie. Oczywiście, oczekujem y także udziału pracow ników podległej Jego M agnificencji Uczelni czy to w charakterze w ykładow ców kursu, czy jego słuchaczy.

Przew idujem y w najbliższym czasie zorganizowanie w ym iany doświadczeń w y ­ kładow ców historii farm acji i w ykładow ców propedeutyki lekarskiej.

Jesteśm y przekonani, że w kierowanej przez Jego M agnificencję Uczelni, h isto ­ ria m edycyny znajdzie m iejsce, jakie zajm owała tradycyjnie w w ydziałach lekar­

5 96 Kronika

skich polskich uniw ersytetów , przyczyniając się do kształtow ania sylw etki lekarza o szerokich horyzontach m yślow ych i także hum anistycznym podejściu do m edy­ cyny.

I N S T Y T U T H I S T O R I I N A U K I , O S W I A T Y I T E C H N I K I PAN POSIEDZENIA NAUKOWE ZAKŁADU HISTORII NAUK SPOŁECZNYCH

Dnia 25 października 1985 r. odbyło się zebranie, na którym doc. dr Karolina Targosz przedstawiła referat pt.: Kaplica Z ygm u n tow ska jako neoplatoński model

świata.

Na w stępie autorka zaznaczyła, że projektantem K aplicy Zygm untowskiej był Włoch Bartłom iej Berecci, jak również, że budowa kaplicy spoczywała całkowicie w rękach włoskich. Artystom tym , zdaniem referentki, były dobrze znane idee neopla- toników w łoskich, a szczególnie Marsilia Ficino, który próbował pogodzić filozofię starożytną z chrześcijańską. Dalej referentka zauważyła, że Kaplica Zygmuntowska zastała zbudowana na planie kwadratu oraz, że nakyto ją kopułą z latarnią, w spar­ tą na ośm iościennym tamburze z okrągłymi oknami. Latarnia, wieńcząca kopułę, ma — zdaniem doc. Targosz — kształty dwunastościanu pięciokątnego. Referentka przy­ pomniała przy tym, że kopuła w starożytności i w renesansie była kojarzona ze sklepieniem niebieskim . Zauważyła również, że Platon czterem żywiołom przypo­ rządkowywał cztery figury regularne. Tak w ięc, zgodnie z jego teorią, sześcian sym ­ bolizow ał Ziem ię, ośm iościan — powietrze, dwudziestościan — wodę, a czworościan — ogień. Dwunastościan pięciokątny, natomiast, w edług Platona, był symbolem „steru”. Odnosząc wspom nianą w yżej teorię Platona do figury Kaplicy Zygm untow ­ skiej referentka dowodziła, że ma ona sym bolizować przechodzenie sześcianu — Ziemi poprzez ośmiościenną bryłę tamburu, sym bolizują powietrze, oraz poprzez w idzialne sklepienie niebieskie w „eter”, czyli niebo niew idzialne, w którym prze­ bywają Bóg, aniołow ie i święci.

Znajdujące się w om awianej kaplicy form y pomników nagrobnych królów Zyg­ m unta I Starego i Zygm unta Augusta, które przedstawiają wspom nianych w ładców jako śpiących rycerzy, otoczonych przez postacie św iętych: Floriana, Wacława, Mar­ ka i Mateusza, mają, zdaniem autorki, swój pierwowzór w starożytnych przedsta­ w ieniach śpiącego Herkulesa, otoczonego przez postacie Cnoty i Rozkoszy, oraz śpią­ cego Parysa, otoczonego przez boginie Afrodytę, Herę i Atenę. Również licznie w y ­ stępujące w om awianej kaplicy łuki triumfalne, są wzorowane, według referentki, na rzymskich lukach trium falnych. Dalej autorka stwierdziła, że wszystkie płasz­ czyzny dolnej części królewskiego mauzoleum są ozdobione arabeskową dekoracją roślinną, zw ierzęcą i postaciami w yjętym i z m itologii oraz, że wszystkie w yżej w y ­ m ienione elem enty dekoracji są ułożone w ed łu g Ficinow skiego schematu, zgodnie z którym form y niższe przechodzą w formy wyższe.

Podsum owując swoje rozważania referentka stw ierdziła, że. zgodnie z założe­ niem architektów, Kaplica Zygm untowska m iała być m odelem Kosmosu w m yśl neo- platońskiej zasady traktowania w szechśw iata jako św iątyni, a św iątyni jako w szech ­ świata.

Po referacie rozwinęła się ożywiona dyskusja, w której zabrali głos: prof. dr Irena Stasiew icz-Jasiukow a, doc. dr Barbara Kuźnicka, mgr Wanda Grębecka, dr Romualda Hankowska, mgr P aw eł Komorowski, doc. dr Irena Łossowska, dr L e­ sław Gruszczyński, dr Franciszek Bronowski, doc. dr Zbigniew Wójcik. D yskutan­