Halina Łach
IX Ogólnopolskie Forum Historyków
Wojskowości, Olsztyn-Waplewo,
12-14 września 2007 r.
Echa Przeszłości 8, 346-350
H alina Łach
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
IX OGÓLNOPOLSKIE FORUM HISTORYKÓW
WOJSKOWOŚCI, OLSZTYN-WAPLEWO,
12-14 WRZEŚNIA 2007 R.
W śród n a u k wojskowych coraz w iększego zn aczenia n a b ie ra m yśl w ojsko w a jak o dziedzina wiedzy. J e s t obszarem b a d a n i za in te reso w a ń w ielu środo w isk: teoretyków i p ra k ty k ó w wojskowych, historyków , filozofów, politologów, geografów, topografów, archiw istów , stu d en tó w itp. G rom adzi dośw iadczenia z za sad sztu k i w ojennej, p ra w a w alki zbrojnej oraz wojny i h isto rii wojen.
Rozwój m yśli wojskowej m iał m iejsce w każdej epoce histo ry czn ej i po d y k to w an y był za p o trzeb o w an iem strategó w . Liczba prow ad zon ych wojen, zm ia n y zachodzące w sztu ce w ojennej, p o stęp w tech n iczn y ch śro d k a ch w alk i i m asow ość a rm ii biorących u d z ia ł w sta rc ia c h zbrojnych w y m ag a ły po db ud o w y teo rety czn ej um ożliw iającej u z y sk a n ie najw ięk szej efekty w n ości w d z ia ła n ia c h m ilitarn y ch .
Z a in te re so w a n ie m y ślą w ojskow ą w cz asac h w spółczesnych po dy kto w an e je s t p o trz e b ą p rak ty c zn eg o w y k o rz y sta n ia dorob ku teoretycznego. O n podpo
w iad a sposoby k o n stru o w a n ia prognoz o k reślający ch c h a r a k te r przyszłej w oj ny, b ąd ź użycie sił zbrojnych w o p eracjach pokojowych i stab ilizacy jn y ch lub ja k n a le ż y w yk o rzy stać efek ty m ilita rn e do celów politycznych.
W tej sy tu acji zachodzi p o trz e b a podejm o w an ia n au ko w ej d y sk u sji, p ro w a d z e n ia d alszych p ra c b adaw czych oraz p o m n aża n ie doro bk u teorety cznego prow adzącego do u jed n o licen ia poglądów objętych pojęciem m y ś l w o j s k o w a1 m ając a w pływ n a narodo w e d o k try n y obronne.
P o szu k u jąc sposobu p o d zielen ia się i z a p re z e n to w a n ia dorob ku teo re ty cz nego m yśli w ojskow ej, d o k o n an ia oceny s ta n u b a d a ń polskiej m yśli w ojsko wej n a przełom ie XX i XIX w iek u oraz o k re śle n ie k ie ru n k ó w rozw oju, środo w isko n au k o w e historyczno-w ojskow e I n s ty tu tu H isto rii i S to su n k ó w M ię dzynarodow ych W ydziału H u m an isty cz n eg o U n iw e rs y te tu W a rm iń sk o -M a zu rskiego postanow iło zorganizow ać IX O gólnopolskie F o ru m H isto ryk ów W ojskowości2 n a te m a t: P o ls k a m y ś l w o js k o w a n a p r z e s t r z e n i d z ie jó w . Z u w a 1 Myśl wojskowa to ogół poglądów na wojnę i jej prawidłowości uwzględniających znajo mość praw przebiegu wojen minionych i współczesnych, przewidywań dotyczących charakteru przyszłych wojen, ogólnych zasad ich prowadzenia i sposobów bojowego wykorzystania wojsk. Zob. L. Wyszczelski, Historia myśli wojskowej, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2000, s. 6.
2 Tradycja cyklicznych debat przedstawicieli nauki historyczno - wojskowej zapoczątkowa na została w 1994 r. z inspiracji prof. dr hab. Benona Miśkiewicza, badacza wielce zasłużonego dla historii wojskowej, autora wielu znaczących prac naukowych. I Forum Historyków Wojskowych
gi n a stosunkow o m łodą, dopiero co p o w sta ją c ą specjalizację w ojskow ą, k a d ra n a u k o w a in s ty tu tu b y ła zaszczycona i w y ró żn io n a przez b ad a czy h is to ry ków wojskow ych, że p rz y p a d ł jej zaszczyt zo rg an izo w an ia k o n ferencji o w y m ia rz e m iędzynarodow ym . Był to w y raz i dowód u z n a n ia d la doro bk u n a u k o wego I n s ty tu tu H isto rii i S to su n k ó w M iędzynarodow ych.
M iejscem o b ra d IX O gólnopolskiego F o ru m H isto ryk ów W ojskowości zor g anizow anego 1 2 -1 4 w rz e śn ia 2007 r. było C e n tru m H u m a n isty c z n e U n iw e r s y te tu W arm iń sk o -M azu rsk ieg o w O lszty n ie i W ojskowy D om W ypoczynkowy „W arm ia” w W aplewie.
O rg a n iz a to re m ko n feren cji był W ydział H u m a n isty c z n y U n iw e rs y te tu W arm iń sk o -M azu rsk ieg o , P olsk ie T ow arzystw o H isto ry czn e O ddział w O lsz ty n ie, K om isja H is to rii W ojskowej K o m ite tu N a u k H isto ry czn y ch PAN oraz S to w arz y szen ie H isto ry k ó w W ojskowości i W ojskowe B iuro B a d a ń H isto ry cz n ych M in iste rstw a O brony N arodow ej.
P a tr o n a t H onorow y n a d F o ru m objął M in iste r O brony N arodow ej A lek s a n d e r Szczygło, P re z y d e n t M ia sta O lszty n a C zesław J e rz y M ałk ow ski oraz R ek to r U n iw e rsy te tu W arm iń sk o -M azu rsk ieg o prof. d r h ab . R y szard Górecki. N a to m ia s t w s k ła d K o m ite tu N aukow ego w eszli: P rzew o dn iczący K o m itetu N aukow ego F o ru m d r h ab . N o rb e rt K a sp a re k , prof. UW -M, D z ie k an W ydzia łu H u m an isty cz n eg o o raz R a d a N au k o w a, w sk ład , k tó rej w chodzili p rofeso row ie z różnych środow isk naukow ych. K o m itet O rg a n izacy jn y stan o w ili p r a cow nicy I n s ty tu tu H is to rii i S to su n k ó w M iędzy naro dow ych: d r W iesław Ł ach, d r D a riu sz Radziw iłłow icz, m g r Tom asz G ajow nik.
N a obecne F orum przybyliU czestnikam i forum byli przedstaw iciele środo w isk naukow ych szkół wyższych i instytu cji zajm ujących się naukow o i d y d a k tycznie p ro b lem a ty k ą m yśli wojskowej, dośw iadczeniam i zw iązanym i z szeroko pojętym uczestnictw em W ojska Polskiego w k sz ta łto w a n iu naszych dziejów.
T em at fo ru m P o ls k a m y ś l w o js k o w a n a p r z e s t r z e n i d z ie jó w nie był p rz y padkow y, gdyż w n a stę p n y m ro k u p rz y p a d a 140 rocznica u ro d z in m a rs z a łk a Jó z e fa P iłsu d sk ie g o , s tą d o rg a n iz a to rz y i u c z e stn ic y chcieli oddać cześć i p am ięć n ajw y b itn iejszem u p rzed staw icielo w i polskiej m yśli wojskowej oraz zainau g u ro w ać obchody 600 rocznicy b itw y pod G run w aldem . P o nad to w z a m yśle o rg a n iz ato ró w te m a ty k a b a d a w cz a p o w in n a b y ła sta ć się p o d sta w ą d y sk u sji n a d niżej p rz ed staw io n y m i zag ad n ien iam i:
- k ie ru n k i rozw oju h isto rii wojskowej, - k sz ta łto w a n ie św iadom ości h isto ry czn ej,
- specjalizacja w ojskow a ja k o p rz ed m io t k sz ta łc e n ia stu d e n tó w h isto rii, - ro la W ojska P olskiego wobec w yzw ań XXI w ieku.
odbyło się w P o z n a n iu n a U n iw e rsy tec ie im . A d a m a M ickiew icza w 1 9 9 4 r. K olejne m iały m iejsce w : W arszaw ie w W ojskow ym In s ty tu c ie H isto ry c zn y m A k a d em ii O b ro n y N a ro d o w ej w 1995, T o ru n iu (U n iw e rsy te t M ik o łaja K o p e rn ik a) - 1996, K o szalin ie (P o lite c h n ik a K o sza liń sk a ) - 1998, G d y n i (A k a d em ia M a ry n a rk i W ojennej) - 1999, P io trk o w ie T ry b u n a lsk im (A k ad e m ia Ś w ię to k rzy sk a, F ilia w P io trk o w ie) - 2001, S ied lcach (A k a d em ia P o d la sk a ) - 2003, C zęsto chow ie (A k ad em ia im . J . D łu g o sza) - 2005.
W p ierw szy m d n iu po przyjeździe, jeszcze p rz ed rozpoczęciem o b ra d p le n a rn y c h , u czestn icy zo stali zap ro sze n i n a sp o tk a n ie do r a tu s z a p rzez P re z y d e n ta O lsz ty n a C zesław a Je rz e g o M ałkow skiego. P odczas s p o tk a n ia w śród licznego g ro n a profesorów , in te re su ją c a b y ła w y m ia n a poglądów n a te m a t w spółp racy polsko-niem ieckiej w regionie w a rm iń sk o -m a z u rsk im o raz ro sz czeń ro d zin n iem ieck ich do pozostaw ionego m ien ia. S tw ierdzono, że d la b u d o w a n ia pozytyw nego w iz e ru n k u p o lity k i za g ran icz n ej P o lsk i i sto su n k ó w m iędzy obu p a ń s tw a m i, j e s t to p roblem w y m agający pilnego u re g u lo w a n ia legislacyjnego przez o rg an y ko n sty tu cy jn e p a ń stw a . N a zakończenie w izyty P re z y d e n t O lszty n a życzył u cz estn ik o m F o ru m owocnych o b ra d oraz m iłego p obytu w regionie w a rm iń sk o -m a zu rsk im .
U roczyste o tw arcie F o ru m odbyło się około godziny 14.30 w C e n tru m H u m a n isty c z n y m UW M w sa li te a tr a ln e j. W y stąp ie n ia p o w italn e w ygłosili D z ie k an W ydzialu H u m an isty cz n eg o d r h ab . N o rb e rt K a sp a re k , prof. UW M, k tó ry z a p rez en to w ał dorobek z h isto rii wojskowej śro d o w isk a naukow ego U n iw e rsy te tu . N a stę p n ie D y re k to r I n s ty tu tu H isto rii i S to su n k ó w M iedzyna- rodow ych d r hab. Zoja Jaroszew icz-P ieresław cew , prof. UW M, uroczyście p rz y w ita łla gości, z a p ro siła do z m a g a ń in te le k tu a ln y c h oraz podziękow ała o rg a n iz a to ro m i spon soro m za przyg o to w an ie k onferencji. P ro d z ie k a n Wy- d zialu H u m an isty cz n eg o d r A ndrzej K orytko i W icew ojew oda W arm iń sk o- M a z u rsk i J a c e k M rozek rów nież w tej częsci p ro g ra m u w y stą p ili z k ró tk im i p rz em ó w ien iam i za p ra sz a ją c y m i do o tw a rc ia konferencji.
Z K o m ite tu O rganizacyjnego d r W iesław Ł ach odczytał n a d e s ła n e listy, m ające c h a r a k te r u ro czy sty od JM R e k to ra UW M prof. d r h ab . R y szard a J . G óreckiego, prof. d r h ab . B en o n a M iśkiew icza i M in istra O bron y N a ro d o wej A le k sa n d ra Szczygło.
S ponsorzy konferencji p rzy w iązu jąc d u ż ą w agę do doro bk u naukow ego i p o p u lary zacji b a d a ń z z a k re s u h isto rii wojskowej n a obecnym F o ru m p o s ta now ili nagro d zić n ajlep sz e o p ra co w an ia m on ograficzne w yróżnione w k o n k u r s ie z o rg a n iz o w a n y m p rz e z S to w a rz y s z e n ie H isto ry k ó w W ojskow ości i W ojskowe B iu ro B a d a ń H istorycznych. M edale honorow e H is to ria M ilita ris P olonica w ręczone zo stałly d la n a jb a rd z ie j zasłużo ny ch h isto ry k ó w w ojsko wości. W śród nagro d zo n y ch byli m .in . d r G ra ż y n a B ołcun oraz d r J e rz y Tomczyk.
W dru g iej części o b ra d pierw szego d n ia za p rez en to w an o re fe ra ty w p ro w adzające w te m a ty k ę konferencji. Prof. zw. d r h ab . K aro l O lejnik w ygłosił re fe ra t n a te m a t P o c z ą t k i p o l s k i e j m y ś l i w o js k o w e j d o X V I I I w . (p r ó b a o ce n y ), p ro f. d r h a b . L e c h W y s z c z e ls k i, K i e r u n k i p o l s k i e j m y ś l i w o j s k o w e j w la ta c h 1 9 1 4 - 1 9 3 9 , prof. d r h ab . T adeusz P an ec k i, R e fle k s je n a d p o l s k ą m y ś lą w o js k o w ą w I I w o jn ie w ia to w e j, d r h ab . Z y g m u n t M a tu s z a k , prof. AS, K i e r u n k i r o z w o ju p o l s k i e j m y ś l i w o js k o w e j p o 1 9 4 5 r. gen. b ro n i d r Lech M. K onopka, W s p ó łc z e s n e k ie r u n k i p o l s k i e j m y ś l i w o j s k o w e j, prof. d r h ab . W ald e m a r R ezm er, S p e c j a liz a c ja „ H is to r ia w o js k o w a , s łu ż b m u n d u r o w y c h i s p e c ja l n y c h ” n a U n iw e r s y te c ie M ik o ł a ja K o p e r n ik a w T o ru n iu . W n in iejszy ch w y s tą
p ien iac h s ta ra n o się zaw rzeć calość dotychczasow ego dorobk u h isto rii pol skiej m yśli wojskowej n a tle m y śli pow szechnej o raz w sk az ać k ie ru n k i jej dalszego rozw oju.
W trzy d n io w y m F o ru m uczestniczyło czynnie p o n ad 90 naukow ców . Ze w zględu n a d u ż ą liczbę zgłoszonych re fera tó w o rg a n iz a to rz y za p la n o w ali ob ra d y w d ru g im d n iu , w czterech sekcjach chronologiczno-problem ow ych: S e k cja I - S ta r o p o ls k a , n o w o ż y tn a i n o w o c z e s n a m y ś l w o js k o w a p ro w ad zo n a p rzez prof. d r h ab . K a ro la O lejn ik a i prof. d r h ab . J a n u s z a W o jtasik a, S ekcja II - M y ś l w o js k o w a R P - re fle k s je o g ó ln e , pod k iero w n ictw em prof. d r hab . A ntoniego F. K om orow skiego i prof. d r h ab. L ech a W yszczelskiego, S ek cja III - P o ls k a m y ś l w o js k o w a o k r e s u m ie d z y w o je n n e g o i I I w o jn y ś w i a t o w e j pod p rzew odnictw em prof. d r h ab . T a d e u sza P aneckieg o i prof. d r h ab . W a ld e m a r a R ez m e ra oraz o s ta tn ia S ek cja IV - P o ls k a m y ś l w o js k o w a p o I I w o jn ie ś w i a t o w e j p ro w a d zo n a p rzez prof. d r h ab . Je rz e g o P rzyb ylsk ieg o i d r hab. Z y g m u n ta M a tu sz a k a . W szyscy u cz estn iczy F o ru m w poszczególnych se k cjach m ogli zap rez en to w ać w yniki sw oich b a d a ń odn ośnie m y śli wojskowej. W nioski z o b ra d z poszczególnych sekcji z o stały z e b ra n e i za p re z e n to w a n e przez prow adzących w o s ta tn im d n iu konferencji.
Po p o łu d n iu drugiego d n ia o b ra d u cz estn icy m ogli b ra ć u d z ia ł w s p o tk a n ia c h d y sk u sy jn y ch zespołow ych, a d la ch e tn y c h zorgan izo w an o wycieczkę do G ru n w a ld u i do O ls z ty n k a . W G ru n w a ld z ie zw ied zon o p o la bitw y, a w O lsz ty n k u S k a n s e n B u dow n ictw a Ludowego.
W ażne k w e stie podjęto w o s ta tn im d n iu F o ru m . P ie rw s z a dotyczyła k sz ta łc e n ia h isto ry k ó w wojskowości, d ru g a p od ejm o w an ia b a d a ń i w s p ó łp ra cy ze środo w iskiem n au k o w y m litew sk im . W pierw szej za p re z e n to w a n y zo s ta ł re fe ra t p rzez prof. d r h ab . C zesław a G rz e la k a S p e c j a liz a c ja w o js k o w a w k s z t a łc e n iu s tu d e n tó w h i s t o r i i - d o ś w ia d c z e n i a , w d ru giej d r V aldas R aku - tis z L itw y p rz e d sta w ił P e r s p e k ty w y r o z w o ju m ie d z y n a r o d o w e j w s p ó łp r a c y h is to r y k ó w w o js k o w y c h w C e n tr a ln o -W s c h o d n ie j E u r o p ie . R ów nież z L itw y d r J o n a s V aicenonis w ygłosił re fe ra t n a te m a t W o js k o w a h is to r i a n a U n iw e r s y te c ie im . W ito ld a W ie lk ie g o w o k r e s ie 1 9 9 4 - 2 0 0 7 i j e j p e r s p e k ty w y .
W dalszej części o b ra d zo stały w ygłoszone sp ra w o z d a n ia p rz ew o d n iczą cych sekcji: prof. d r h ab . K. O lejn ik zasyg nalizo w ał, iż te m a ty k a p re z e n to w a n a p rzez u cz estn ik ó w pierw szej sekcji b y ła b ard zo ro zrzu co n a, te o ria w ojsko w a o p a rta i p o d b u d o w an a zo sta ła o d z ia ła n ia zbrojne. Z aznaczył, że z o p ty m i zm em p a trz y n a b a d a n ia z h isto rii w ojskow ej, gdyż środow isko b ad a czy r e p re z e n to w a n e było p rzez lu d zi m łodych. P rzew o dn iczący sekcji II prof. d r h ab . L. W yszczelski sk o n ce n tro w ał się n a now ych zródłach, tw ie rd z ą c że d o sta rc z a ją nowej w iedzy d la w spółczesnych prognoz odn ośn ie konfliktów zbrojnych. Prof. d r h ab . T. P a n e c k i p o d k re ślił, że w trzeciej sekcji m yśl w ojskow a z a p re z e n to w a n a z o s ta ła p rz ez śro d o w isk a n au k o w e z różn y ch szkół w yższych i O ddziałów I n s ty tu tu P am ięci N arodow ej. B a d a n ia n au k o w e z h isto rii wojskowej p row adzone p rzez b a d a czy IP N m a ją d u ż ą w a rto ść b a d aw czą i poznaw czą. P rzew odniczący sekcji czw artej d r h ab . Z. M a tu s z a k
zw rócił u w agę, że m yśl w ojskow a po 1945 r. dopiero się rozw ija i tw o rzon e są p o d staw y do dalszych b a d a ń .
N a zakończenie F o ru m p o d su m o w an ia o b ra d do ko nał D z ie k an W ydzialu H u m an isty cz n eg o d r hab. N. K a sp a re k , z p re z e n ta c ją n a te m a t P o ls k a m y ś l w o js k o w a n a p r z e s t r z e n i d z ie jó w . N a stę p n ie złożył serd eczn e p o dzieko w ania u cz estn ik o m IX O gólnopolskiego F o ru m H isto ryk ów W ojskowości za p rzy b y cie n a obrady, a o rg a n iz a to ro m za tr u d i p ra cę w łożoną w o rg an izację k o n fe rencji. Po czym IX O gólnopolskie F o ru m H isto ry kó w zostało za m k n ię te .
Izabela Lewandowska
Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
WSPÓŁCZESNA PROBLEMATYKA BADAWCZA GEOGRAFII
HISTORYCZNEJ I DZIEDZICTWA KULTUROWEGO W POLSCE.
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
W d n ia c h 1 9 -2 0 w rz e śn ia 2007 r. odbyła się II O gólnopolska K o n fe ren cja N a u k o w a n a te m a t: „W spółczesna p ro b le m a ty k a b ad a w cz a geografii h i storycznej i dziedzictw a k u ltu ro w eg o w P olsce”. O rg a n iz a to re m k on ferencji był Z ak ła d G eografii H isto rycznej i D ziedzictw a K u lturow eg o w K a te d rz e G eografii Politycznej i S tudiów R egionaln ych U n iw e rs y te tu Łódzkiego, k ie ro w a n y p rzez prof. d r h ab . M a riu s z a K uleszę, oraz O dd ział Ł ódzki P olskiego T ow arzystw a G eograficznego.
P ie rw sz a k o n fe ren c ja z geografii h isto ry czn ej, zo rg an izo w a n a po 42 la ta c h , m ia ła m iejsce w lu ty m 1994 r. w In s ty tu c ie G eografii U n iw e rs y te tu M iko łaja K o p e rn ik a w T oruniu. P rzy p o m n ian o w a ż n ą rolę geografii h is to ryczn ej w k s z ta łto w a n iu św iadom ości n aro d o w ej o raz ra n g i d zied z ictw a w k ra jo b ra z ie osadniczym . Je j celem było d o k o n an ie p rz e g lą d u b a d a ń oraz ak ty w iza cja b ad a w cz a geografów w d zied zinie geografii h isto ry czn ej o sad n ic tw a. Po 13 la ta c h p rz erw y środow isko geografów h isto ry czn y ch i b ad aczy dziedzictw a k u ltu ro w eg o ponow nie zebrało się, by za sta n o w ić się n a d obec n y m m iejscem geografii historycznej w Polsce. D ru g im celem k o n feren cji był ju b ile u sz 70-lecia życia i p o n ad 45 la t p ra cy n au ko w ej prof. d r h ab . M a rk a K o tera, jednego z n ajw y b itn iejszy ch w spółczesnych geografów h isto ry czny ch, znan ego w św iecie tw órcy łódzkiego o śro d k a geografii histo ry czn ej oraz łódz kiej szkoły geograficzno-historycznej.
W o b ra d ach w zięło u d z ia ł k ilk u d ziesięciu naukow ców z w ielu ośrodków w Polsce (Łódź, G d a ń sk , K atow ice, W arszaw a, Opole, W rocław, S łu p sk i O lsz tyn). P ra w ie w szyscy byli geografam i, dwoje (M. K u lesz a i J . W endt) g eo g ra fam i i h isto ry k a m i i je d e n (a u to rk a niniejszego sp ra w o zd an ia ) - h isto ry k iem .
