ROCZNIKI PEDAGOGICZNE Tom 8(44), numer 1 — 2016
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).1-1
OD KOMITETU REDAKCYJNEGO
Oddajemy w rece Czytelników kolejny numer „Roczników Pedagogicz-nych” pos´wiecony zagadnieniom filozofii wychowania, pedagogiki ogólnej, historii wychowania i pedagogiki chrzes´cijan´skiej. Tym razem na naszych amach udzielilis´my gosu gównie modym adeptom nauk o wychowaniu – przede wszystkim doktorantom kilku polskich uczelni. Zebrane teksty ukazuj a róznorodnos´c´ zainteresowan´ modych badaczy, a jednoczes´nie ich wrazliwos´c´ na rzeczywistos´c´ spoeczn a i kulturow a, zarówno te, która miaa miejsce w przeszos´ci, jak i te, która znamionuje czasy wspóczesne. Przekonuj a, ze modzi badacze potrafi a spojrzec´ na przeszos´c´ i teraz´niejszos´c´ jako na z´róda wiedzy o czowieku w ogóle – o jego egzystencjalnych problemach przezywa-nych w warunkach pokoju, jak równiez w warunkach niepewnos´ci, leków i tragicznych zagrozen´.
Niniejszy numer „Roczników Pedagogicznych” rozpoczyna artyku Domini-ka Traczykowskiego: Cele nauczania w mys´li Kazimierza Twardowskiego, dotycz acy waznego i mniej spopularyzowanego obszaru mys´li wybitnego polskiego filozofa. Twardowski syn a z ogromnego talentu dydaktycznego, a przy tym – o czym przekonuje tekst – mia równiez wyrazist a wizje celów nauczania, który to proces wi aza integralnie z procesem wychowania, a cay gmach wiedzy, jaki powinien zbudowac´ uczen´ wraz z nauczycielem w toku ksztacenia, osadza na solidnych fundamentach wiedzy ogólnej. St ad autor przywoywanego artykuu czerpie inspiracje, by ocenic´ obecn a podstawe programow a nauczania szkolnego i zasugerowac´, ze gdyby miaa ona speniac´ postulaty Twardowskiego, musiaaby byc´ poszerzona o wiedze z zakresu logiki, filozofii i psychologii. Dlaczego warto byoby to uczynic´? Argumenty Twardowskiego w tej dziedzinie wydaj a sie trafne takze w obecnej rzeczy-wistos´ci edukacyjnej, o czym mozna sie przekonac´, czytaj ac artyku Dominika Traczykowskiego.
Tuz po tym materiale zosta umieszczony artyku Agaty Patek pt.
Bogo-sawiony ksi adz Ignacy Kopotowski – wzór autorytetu moralnego.
Nieprzy-padkowo. Twardowski i Kopotowski byli rówies´nikami (urodzeni w 1866 roku), zmarli w latach trzydziestych dwudziestego wieku. Obaj byli nieprze-cietnymi osobowos´ciami. Twardowski, wielki humanista, ale jednoczes´nie
6 OD KOMITETU REDAKCYJNEGO
antykleryka (choc´ brat stryjeczny arcybiskupa Lwowa), wychowawca uzna-nych humanistów, w tym wybituzna-nych polskich pedagogów: Kazimierza Sos´nic-kiego i Bogdana Nawroczyn´sSos´nic-kiego. Kopotowski – ksi adz katolicki, beatyfiko-wany w 2005 roku, niedugo po s´mierci s´w. Jana Pawa II. Obaj byli nie-kwestionowanymi autorytetami w s´rodowiskach, w których dziaali. Twardo-wski na polu aktywnos´ci akademickiej i organizowania zycia os´wiatowego w Polsce, Kopotowski jako inicjator licznych dzie dobroczynnych ukierun-kowanych na pomoc wielu grupom, jak bys´my dzis´ powiedzieli – wykluczo-nych: bezdomnych, bezrobotnych, upadych moralnie, osieroconych dzieci i modziezy oraz ludzi starych, a takze zaozyciel sieci szkó wiejskich, szko-y rzemies´lniczej, niestrudzony wydawca licznych periodyków o charakterze spoecznym i religijnym. Zaozy tez zgromadzenie zakonne Sióstr Matki Bozej Loretan´skiej, które wprowadza w misje ewangelizacji przez sowo drukowane oraz dziaalnos´c´ dobroczynn a. Dla tak licznych swoich dzie, a was´ciwie dla potrzebuj acych osób, dla których one powstay, szuka wspar-cia finansowego, nie cofaj ac sie przed osobistym kwestowaniem na miejskich ulicach. Autorka artykuu o ks. Kopotowskim nazwaa te niezbyt znan a – po-mimo wielkich zasug takze w dziedzinie wychowania – ogóowi pedagogów postac´ „wzorem autorytetu moralnego”. W s´wietle zasug ks. Kopotowskiego dla dziea wychowania i wspomagania innych w ich egzystencjalnych potrze-bach to tytu zasuzony. Mamy nadzieje, ze oba artykuy dostarcz a przeko-nuj acego materiau, ze warto nieustannie wskrzeszac´ pamiec´ o wielkich wy-chowawcach, by ich historia stanowia czynnik ozywiaj acy dziaanie wspó-czesnych wychowawców.
Zapewne taka idea przys´wiecaa Ilonie Baszczyk – autorce artykuu zaty-tuowanego: Lucjusz Anneusz Seneka – mistrz sowa, nauczyciel zycia
przy-szych pokolen´. Ukazuje ona Seneke jako filozofa, który potrafi wydobyc´ ze
skarbca ludzkiej kultury elementy uniwersalne, ponadczasowe, na których nalezy oprzec´ dzieo wychowania kolejnych pokolen´: przyjaz´n´, nadzieja i mi-os´c´, szczes´cie i cierpienie, perspektywa s´mierci. Te wyakcentowane przez autorke, wazne punkty zakotwiczenia refleksji Seneki nad ludzkim zyciem przekonuj a o wyj atkowej subtelnos´ci starozytnego filozofa w odczytywaniu tajników ludzkiego zycia. Artyku ten zosta umieszczony w dziale Polemiki ze wzgledu na prezentacje specyficznych odniesien´ pogl adów Seneki do sta-nowiska filozofii personalizmu chrzes´cijan´skiego czy raczej do samego chrze-s´cijan´stwa. Autorka pisze o tych odniesieniach, ukazuj ac gównie wartos´c´ i sie inspiracji pyn acych ze stoicyzmu Seneki. Mozna tez spojrzec´ na rela-cje pomiedzy tymi stanowiskami z drugiej strony – dokonuj ac krytyki
stoi-7
OD KOMITETU REDAKCYJNEGO
cyzmu i sposobu ujmowania przez Seneke mios´ci czy litos´ci z punktu widze-nia mys´licieli chrzes´cijan´skich.
Dos´wiadczenia przeszos´ci, tym razem szczególnie tragiczne, bo dotykaj ace milionów osób – ofiar drugiej wojny s´wiatowej, legy u podstaw artykuu Magdaleny Gajderowicz pt. Pedagogika zza drutów. Elementy wychowania
w grypsach wiez´niów obozu koncentracyjnego na Majdanku. Autorka w
swo-ich rozwazaniach przywouje tres´ci grypsów pisanych przez uwiezionych na Majdanku rodziców, braci i siostry tych, którzy zostali po „drugiej stronie drutów”. Z tres´ci tych dowiadujemy sie o niebywaej konstruktywnej sile zycia tych ludzi. Sile, która nie pozwala im skupiac´ sie na wasnym cierpie-niu, ale kaze okazywac´ troske o rozwój i wychowanie swoich najblizszych. Zatroskany rodzic prosi córke, by potrafia wybaczyc´ sprawcom niedoli jego rodziny, kieruje jej uwage na zycie religijne – potrzebe zaufania Bogu i uf-nos´c´ w Jego pomoc w trudnym poozeniu. Moda wiez´niarka z delikatnos´ci a wypomina swojej siostrze, by bardziej doceniaa matke i dbaa o ni a. Brat jest przejety tym, by modsza siostra jeszcze nie chodzia na randki, „bo to przeszkadza w nauce”. Magdalena Gajderowicz, przyblizaj ac tres´ci grypsów wiez´niów Majdanka, us´wiadamia wspóczesnemu czytelnikowi, ze nawet w najtrudniejszych sytuacjach – sytuacjach dos´wiadczenia pogardy i ponize-nia ze strony drugiego czowieka, zagrozeponize-nia wasnego zycia mozna znalez´c´ w sobie siy, by pomagac´ innym zyc´ normalnie: budowac´ wiezi rodzinne, wspomagac´ w pomys´lnym rozwoju tych, którzy z natury rzeczy bardziej wymagaj a troski i opieki. Tragiczna lekcja Majdanka staje sie zatem z´ródem nadziei i wiary w konstruktywn a moc czowieka, takze w jego potencja wychowawczy.
Dwa artykuy przedstawione w biez acym numerze „Roczników” dotycz a
stricte czasów wspóczesnych. Pierwszy z nich, autorstwa Emilii Mulawy, pt. Sytuacja wdowy i rodziny po samobójczej s´mierci ojca, odnosi sie do kwestii
wyj atkowo trudnej, takze z powodu pewnego tabu spoecznego i braków w zakresie literatury przedmiotu. Autorka, przywouj ac niepokoj ace dane statystyczne na temat samobójstw ojców w Polsce i ukazuj ac konsekwencje tej tragedii dla najblizszych, próbuje jednoczes´nie wskazac´ na mozliwos´ci pomocy rodzinie w takiej sytuacji. Nadaje to tekstowi charakter pedagogicz-ny, a nie pozostawia go w postaci naukowego komunikatu, z którego nie wynika zadna wartos´c´ praktyczna.
Drugi artyku poruszaj acy problematyke obecn a we wspóczesnej rzeczy-wistos´ci wychowawczej, autorstwa Mateusza M. Mazurka, nosi tytu:
Dogeb-na demokratyzacja wychowania; zosta on umieszczony w dziale Polemiki.
prak-8 OD KOMITETU REDAKCYJNEGO
tyki wychowawczej. Demokratyzacja jest uznawana sk adin ad za „jedyn a i susz-n a” droge wychowania w róznych s´rodowiskach i instytucjach. Autor próbuje jednak, oprócz walorów tego rozwi azania, wskazac´ na puapki demokracji w wychowaniu, przestrzegaj ac niejako przed uznaniem jej za doskonay mo-del budowania relacji wychowawczych.
Wielu autorów artykuów zamieszczonych w niniejszym numerze korzysta-o z materiaów archiwalnych, wielu pedagogów pracuje niemal wy acznie na tego typu materiaach. Z tego tez powodu w tym numerze „Roczników Peda-gogicznych” znalaz sie artyku Ryszarda Skrzyniarza: Zmagania z archiwami
w konteks´cie badan´ biograficznych. Autor dzieli sie w nim wasnymi
spo-strzezeniami w zakresie wykorzystania z´róde archiwalnych do pracy nauko-wej, udzielaj ac praktycznych rad tym, którzy w takiej pracy nie maj a jeszcze wiekszego dos´wiadczenia.
Oprócz powyzej wspomnianych artykuów Czytelnik znajdzie jeszcze w tym numerze „Roczników” dos´c´ obszerny materia w dwóch dziaach: Recenzje i Sprawozdania. Zachecamy do dokonania osobistego przegl adu zawartych tam opinii i skonfrontowania ich z wasnymi ocenami, do zapozna-nia sie z przegl adem wydarzen´, które zainicjowano w pedagogicznych s´rodo-wiskach naukowych w nieodlegym czasie, gównie w Polsce poudniowo--wschodniej.
