Andrzej Zawada
Lektorat języka polskiego w Turku
(Finlandia)
Biuletyn Polonistyczny 22/4 (74), 88-92
L E K T O R A T JĘZY K A P O LSK IE G O W T U R K U (FIN L A N D IA )
R ela c jo n o w a n ie p r a c y le k to r a tu ję z y k a p o ls k ie g o w Turku ja k o le k t o r a tu w yd aje mi s i ę p r z e d s ię w z ię c ie m n ie c o n iesk rom n ym - j e s t on j e s z c z e b a rd zo m ło d y , k ilk u m ie s ię c z n y z a le d w ie , n ie ma z a so b ą w ła ś c iw ie ż a d n y ch " p o lo n o filsk ich " tr a d y c j i.
L e k to r a t w Turku p o w sta ł w e w r z e ś n iu 1 9 7 8 r . ja k o t r z e c i w F in la n d ii - po H e lsin k a c h i T a m p e r e . L e k to r a t w H e ls in k a c h ma d o s t a t e c z n ie d łu gą h is t o r ię - p ie r w sz y m p olsk im le k to r e m , w k oń cu la t t r z y d z ie s t y c h , b y ł zn an y w S k an d yn aw ii s la w is t a i tłu m a c z , p r o f e s o r u n i w e r s y te tu w U p p s a li, J ó z e f T r y p u ć k o . L e k to r a t w T a m p ere l i c z y s o b ie n ie c o m niej n iż d z ie s ię ć la t .
L e k to r a t w T urku p o d z ie lo n y j e s t m ię d z y dw a u n iw e r s y t e t y zn a jd u ją c e s ię w tym m i e ś c ie , c o w jakim ś sto p n iu u tru d n ia p r a c ę le k t o r a , a w każdym r a z ie sta n o w i o s p e c y f ic e le k t o r a tu . Abo A kadem i j e s t u n iw e r s y tetem z ję zy k iem w ykładow ym sz w e d z k im , n a j s t a r s z ą , z a ło ż o n ą w r . 1 6 4 0 , u c z e ln ią w F in la n d ii; T urun Y lio p is t o , u n iw e r s y t e t f i ń s k i, d o ś ć d u ży (1 2 t y s . stu d e n tó w ), is t n ie j e 51 la t . P o d sta w o w e u tr u d n ie n ie w p r a c y le k t o r a to d w u j ę z y c z n o ś ć , k tó rą m u si op an ow ać k a żd y p r a c u ją c y w Abo A k ad em i. Dla le k t o r a ję z y k a p o ls k ie g o j e s t to p r a k ty c z n ie c z t e r o j ę z y c z - n o ś ć - w ym agana j e s t zn a jo m o ść r o s y j s k ie g o : w ię k s z o ś ć stu d en tów to s łu c h a c z e f ilo lo g ii r o s y j s k ie j , n a z a ję c ia c h p o ls k ie g o m ożna i tr z e b a w p ro w a d za ć e le m e n ty k o m p a r a ty sty k i, c o z r e s z t ą z n a c z n ie u ła tw ia p r z y sw a ja n ie studentom z a w iło ś c i n a s z e j g ra m a ty k i. M amy ta k ż e s łu c h a c z y z in n y ch k ieru n k ów i in n y ch u c z e l n i , c z ę s t o w yk ład ow ców i p r o fe s o r ó w — w ty ch g ru p a ch w sp óln ym ję z y k ie m j e s t a n g ie l s k i . O c z y w iś c ie w m ia rę tr w a n ia k u rsu w ycofu jem y s i ę p o w o li z r o s y j s k ie g o c z y a n g ie ls k ie g o jak o języ k ó w w y k ła d o w y ch , p o z o s ta w ia ją c ty lk o t o , c o j e s t nam n ie z b ę d n e j a ko m a te r ia ł p o r ó w n a w c z y , c z y to g r a m a ty c z n y , c z y sło w n ik o w y . P o w y ż s z a s y tu a c ja j e s t w sp ó ln a d la obydw u u n iw e r s y t e tó w . F in o w ie m ają św ia d o m o ść t e g o , jak b a r d z o ic h ję z y k m oże b yć tru d n y d la c u d z o z ie m c ó w , i n a w et n ie z b y t sta n o w c z o n am aw iają ic h d ę n a u k i; r a c z e j sam i u c z ą s ię " w spólnych" języ k ó w - w z a s a d z ie k a ż d y , kto m a ś r e d n ie w y k s z t a łc e n ie , m ów i tu po a n g ie ls k u ( i po szw ed zk u - to p ie r w s z y ję z y k
o b c y ). Mimo to p r z ek o n a łem s i ę w p r a k ty c e , ż e n a w e t m oja m niej n iż e le m e n ta r n a z n a jo m o ść g ram atyk i fiń s k ie j (n ie ję z y k a !) j e s t b a r d z o p o m ocna w p r a c y le k t o r a . O c z y w iś c ie p o z a u n iw e r s y te te m j e s t j e s z c z e m ia s to , m ó w ią ce w p r z e w a ż a ją c y m p r o c e n c ie po fiń s k u . W r e s z c ie c z w a r tym ję z y k ie m j e s t s z w e d z k i, którym m ów i Abo A kadem i i m ały p r o c e n t m ie sz k a ń c ó w ( o k . 8%), i którym to ję zy k iem m ożem y s i ę p o r o z u m ie ć w p o łu d n io w o -z a c h o d n ie j F in la n d ii z e w s z y s tk im i, k tó r z y n ie zn a ją a n g i e l s k i e g o .
Z n a jo m o ści ję z y k a s z w e d z k ie g o n ie w ym agano ode m nie w tym ro k u - p ie r w sz y m rok u is t n ie n ia le k to r a tu ; n ie b y ło to p o tr z e b n e : ję z y k i p o ś r e d n i e , r o s y j s k i i a n g ie l s k i , w z u p e łn o ś c i w y s ta r c z a ją n a k u r s a c h d la p o c z ą tk u ją c y c h . W p r o s t y c h ć w ic z e n ia c h p r z e k ła d o w y c h , k tó r e p od jąłem j e s z c z e w p ie r w s z y m s e m e s t r z e , w y s t a r c z a ł a n g ie l s k i . N iem n iej jed n ak pod k o n ie c roku z a c z ą łe m z a s tę p o w a ć a n g ie ls k i s z w e d z k im , k tó r y j e s t p ie r w s z y m ję z y k ie m p r a w ie w s z y s t k ic h stu d e n tó w .
T e m oże n a z b y t s z e r o k o tu p r z e d s ta w io n e p ro b lem y " język ow e" m u s z ą in t e r e s o w a ć k a ż d e g o le k t o r a , k tó r y p r z y j e d z ie do T u r k u . W dużym sto p n iu s ą to ta k ż e p ro b lem y F in ów m ie s z k a ją c y c h n a zachodnim i p o łu d niow ym w y b r z e ż u F in la n d ii, i w o g ó le d o ś ć w a ż n e p ro b lem y s p o ł e c z n e , k u ltu r a ln e i ek o n o m ic z n e (w z r a s t a z u ż y c ie p a p ie r u , w s z y s t k o p is z e s i ę w dwu ję z y k a c h ; ta k ż e u l i c e i m ia s ta m ają po d w ie n a z w y ).
Język s z w e d z k i m u si b y ć w n a stę p n y c h la t a c h c z w a r ty m (p o r o s y j sk im , a n g ie lsk im i e w . fiń sk im ) ję z y k ie m le k t o r a p o ls k ie g o p r z y j e ż d ż a ją c e g o do T u r k u , p o n ie w a ż w ię k s z a c z ę ś ć je g o p r a c y d o ty c z y Abo A k a dem i (pensum ty g o d n io w e w y n o s i 14- g o d z in z a ję ć d y d a k ty c z n y c h , z c z e g o ty lk o c z t e r y p r z y p a d a ją n a Turun Y lio p is t o ) .
W u n iw e r s y t e c ie fiń sk im s ą p r o w a d z o n e , i p r z e w id y w a n e ta k ż e n a n a j b liż s z e la t a , ty lk o dw a d w u god zin n e k u r s y - d la p o c z ą tk u ją c y c h i d la z a a w a n so w a n y c h . F il o lo g i a s ło w ia ń s k a j e s t tu j e s z c z e n ie w p e łn i sa m o d zieln y m i sk o ń czo n y m k ie r u n k ie m , n ie p o s ia d a sa m o d z ie ln y c h p r a c o w n ików n a u k o w y ch , a w z w ią zk u z tym d yp lom ow ego (" la u d a tu r" ) etap u stu d iów — po d w u , t r z e c h la ta c h s tu d e n c i p r z e n o s z ą s i ę n a u n iw e r s y t e t w H e lsin k a c h i tam kontynuują n au k ę - ta k ż e ję z y k a p o ls k ie g o .
w c ią ż j e s z c z e n a z y w a s i ę In stytu tem F i l o lo g i i R o s y js k ie j ("R yska i n s t i tu tio n e n " ), p o w o li ew o lu u je jednak w k ieru n k u f i lo l o g ii s ło w ia ń s k ie j . D la le k t o r a p o ls k ie g o p r z e w id z ia n o n a r o k a k d a . 1 9 7 9 /8 0 t r z y k u r s y ję z y k o w e : p o c z ą tk o w y , d la z a a w a n so w a n y ch i d la n a jb a r d z ie j z a a w a n so w a n y c h , n a k tórym dużo m ie js c a p r z y p a d n ie za g a d n ien io m p r z e k ła d u . W s z y s tk ie t r z y s to p n ie mają z a z a d a n ie za p ew n ić studentom z a ró w n o p r a k ty c z n ą z n a jo m o ść j ę z y k a , jak p o zn a n ie je g o " g łę b s z y c h " str u k tu r i p o w ią z a ń z in nym i języ k a m i sło w ia ń s k im i. P on ad to b ę d z ie p ro w a d zo n y - po r a z p ie r w
s z y - w ykład z z a k r e s u h is t o r ii lit e r a t u r y i po t r o s z e k u ltu r y o r a z h i s t o r i i p o ls k ie j . Mamy ta k ż e za m ia r p r z y g o to w a ć w ła sn y m i s iła m i (t z n . s iła iń i le k to r a ) sk r y p t do te g o w ykładu - po a n g ie ls k u , by m ógł s łu ż y ć ta k ż e studentom T urun Y lio f ń s to .
W b ieżą cy m roku akadem ickim w Abo A kadem i p ro w a d zo n e b y ły dw a k u r s y - p ie r w s z y , in te n sy w n y (6 g o d z . ty g o d n io w o ), r o z p o c z ą ł s i ę w e w r z e ś n iu 1 9 7 8 r . i w ła ś n ie te r a z (maj 1 9 7 9 ) z a k o ń c z y ł s i ę egzam in em p ie r w s z e g o sto p n ia . U k o ń c z y ły go c z t e r y o s o b y , d w ie n a stę p n e p r z e ł o ż y ły egzam in n a p ie r w s z e dni w r z e ś n ia . N a k u r s ie d ru g im , r o z p o c z ę ty m w s ty c z n iu 1 9 7 9 , u c z ą s i ę c z t e r y o s o b y . Obydw a k u r s y b ęd ą k on tyn u ow a n e w p r z y s z ły m roku ak ad em ick im . N a p ie r w s z y m już w tym ro k u b y ły w p ro w a d za n e w y b ra n e z a g a d n ie n ia z h is t o r i i lit e r a t u r y p o ls k ie j , w stę p n e a n a liz y w ie r s z y , p r z e k ła d y p r o s t y c h d ia lo g ó w i p r o s t y c h te k s tó w n a r r a c y jn y c h . T e s t eg za m in a c y jn y b y ł o b s z e r n y i d o ś ć tr u d n y , w y n ik i jednak b a r d z o p o z y ty w n e . P raw d op od ob n ie w s z y s t k ie o s o b y z p ie r w s z e g o k u r su w ezm ą u d z ia ł w s z k o ła c h le t n ic h ję z y k a i k u ltu r y p o d c z a s n a j b liż s z y c h w a k a c ji, bow iem u n iw e r s y t e ty p o z n a ń sk i i w r o c ła w s k i z a p r o p o n o w a ły , aby ta k ż e T urku p r z y s ł a ło sw o ic h stu d e n tó w . Jedna o s o b a z u n iw e r s y t e tu f iń s k ie g o p o je d z ie p raw d op od obn ie n a k u r s o r g a n iz o w a n y p r z e z w a r s z a w s k ie " P olon icu m " .
W T urun Y lio p is to n a p ie r w sz y m k u r s ie u c z ą s ię c z t e r y o s o b y , z k tó - t y c h ty lk o jed n a j e s t s łu c h a c z k ą f i lo l o g ii s ło w ia ń s k ie j , p o z o s t a łe z a ś są z in n y ch k ieru n k ó w ; n a k u r s ie 11 sto p n ia s ą t r z y o s o b y — d w óch s tu d e n tów f i lo l o g ii s ło w ia ń s k ie j i w y k ła d o w ca w y ż s z e j s z k o ły h a n d lo w e j. W 1 s e m e s t r z e k u rs p o czą tk o w y l i c z y ł s z e ś ć o s ó b , k u r s 11 - s ie d e m . C z te r y o s o b y z te g o k u r su p r z e n io s ły s i ę do H e ls in e k .
P od aw an e tu p r z e z e m nie li c z b y n ie s ą o s z a ła m ia ją c e - tr z e b a je d nak p a m ię ta ć , ż e u czy m y tu n a s z e g o ję z y k a po r a z p ie r w s z y , w k raju n ie w ie lk im , w m i e ś c i e , g d z ie o b e c n o ś ć k u ltu ry p o ls k ie j j e s t p r a w ie n i e w id o c z n a (ty lk o film y W ajdy), a jed y n a tr a d y c j a , jaką m ożna p r z y w o ła ć ( w s z y s c y s i ę n a n ią u p r z e jm ie p o w o ły w a li, k ie d y tu p r z y je c h a łe m ), b y ła o b e c n o ś ć K a ta rzy n y J a g ie llo n k i n a zamku w Turku w p o ło w ie XVI w ie k u .
B y ło b y jed n ak n ie s p r a w ie d liw e , gdybym n ie p r z y z n a ł, ż e T urku b yło p r z y g o to w a n e do u ru ch o m ien ia p o ls k ie g o le k to r a tu : d z ia ła tutaj T o w a r z y s t w o F in la n d ia - P o ls k a (S u o m i - P u o la Y h d is t is ) , k tó r e u trzy m u je d o ś ć ś c i s ł y k on tak t z T o w a r z y stw e m P r z y ja ź n i P o ls k o - F i ń s k i e j w G dań sk u . P r z e d r o k iem Ilkka R aim o, w ic e p r e z e s S u o m i-P u o la Y h d is tis w T u r k u , w y k ła d o w ca T urun Y lio p is t o , p r o w a d z ił w T o w a r z y s tw ie p o czą tk o w y k u r s ję z y k a p o ls k ie g o . W tym sam ym roku w I n s ty tu c ie F il o lo g i i S ło w ia ń sk ie j TY le k t o r a t ję z y k a p o ls k ie g o p r o w a d z iła le k to r k a ję z y k a r o s y j s k i e g o , F in k a T e r ttu B y lin a . O p ró cz T o w a r z y s tw a F in la n d ia - P o ls k a , k tó r e p ro p a g u je k u ltu r ę p o ls k ą n a z e w n ą tr z , is t n ie j ą tu ta k ż e o r g a n iz a c j e s t u d e n c k ie (" S ła w a " w T Y , "D rużba" w A a ) p o p u la r y z u ją c e p o lo n ic a w ś r o d o w is k u stu d en ck im (n p . o r g a n iz a c j e stu d e n c k ie A a w p o czą tk u w r z e ś n ia 1 9 7 9 r . p ro jek tu ją ty g o d n io w ą w y c ie c z k ę do P o ls k i ) . W s t u d e n c k ic h k lu b a ch film o w y ch i k in a ch m ie js k ic h od w r z e ś n ia 1 9 7 8 do w io sn y
1 97 9 r . w y ś w ie tla n o film y A n d rzeja W ajdy: " W e s e le " , "Kanał" i " C z ło w iek z m arm uru". P r o f . Kurt J o h a n ss o n , k ie r o w n ik In stytu tu F ilo lo g ii
R o s y js k ie j w Abo A kad em i, n am aw ia m n ie , a z a moim p o śr e d n ic tw e m p o ls k ą am basadę w H e ls in k a c h , do z o r g a n iz o w a n ia w roku p r z y s z ły m im p r e z y w ro d z a ju "dni film u p o ls k ie g o " . T a k ż e te a t r p o ls k i ma tu ś w ie t n ą o p in ię , ch o ć zn an y j e s t ty lk o z e s ł y s z e n i a , gdyż n ig d y tu n ie p r z y j e ż d ż a , a to sam o tr z e b a p o w ie d z ie ć o p is a r z a c h . B a r d z o nam ż y c z l i w a p . H en ryk a S w ię c k a z am b asad y p o ls k ie j p r z y s y ła , c o m o ż e , g łó w n ie w y sta w y i k s i ą ż k i.
A w ła ś n ie k s ią ż k i — c z y r a c z e j ic h b rak - to n a s z n a jw ię k s z y k ło pot i u tr u d n ie n ie p r a c y : w e w r z e ś n iu 1 9 7 8 r . w B ib lio te c e In stytu tu S ł o w ia ń s k ie g o .T u ru n Y lio p is to b y ły d w ie p o ls k ie k s i ą ż k i , w Abo A kadem i a n i jed n ej! T e r a z mamy ic h k il k a d z ie s ią t , a le w c ią ż b ra k u je nam r z e c z y e le m e n ta r n y c h i n ie z b ę d n y c h , jak słow n ik ów d w u ję z y c z n y c h i j e d n o j ę z y c z
-n y c h , p o d ręcz-n ik ó w g ram atyk i i h is t o r i i li t e r a t u r y , a -n to lo g ii i w yborów te k s tó w li t e r a c k i c h . W F in la n d ii w z a s a d z ie k upić p o ls k ic h k s ią ż e k n ie m o ż n a , bo n a jw ię k s z e n a w e t k s ię g a r n ie a k a d e m ic k ie n ie sp ro w a d za ją w y d aw n ictw w języ k u p o lsk im ; n ie d o c ie r a j ą t e ż tutaj żad n e in fo rm a cje w y d a w n ic z e - gdy dow iad u jem y s i ę o u k a z a n iu s i ę ja k ie jś in t e r e s u j ą c e j n a s p u b lik a c ji, j e s t już ona n ie d o s tę p n a w p o ls k ic h k s ię g a r n ia c h . I n s ty tut "P olonicum " U n iw e r s y te tu W a r s z a w s k ie g o p ren u m eru je d la n a s c z a s o p is m a , p r z y s y ła p o d r ę c z n ik i do n au k i ję z y k a p o ls k ie g o i w z a s a d z ie n ie m oże p r z y s ła ć n ic p o n a d to . Obaj z p r o f . Joh an ssonem s y s t e m a t y c z n ie o p ró żn ia m y na r z e c z u c z e ln i sw o je b ib lio t e k i d o m o w e, a le je g o j e s t za o p a tr z o n a n i e n a j l e p i e j , a m oja - d a le k o . N a s z a b ib lio te k a p o w sta je w ię c z d o b r o c z y n n o ś c i p r z y j a c ió ł.
T a k a j e s t o b e c n ie s y tu a c ja le k to r a tu p o ls k ie g o w T u rk u . A ty m c z a sem p r o f. Jo h a n sso n m y ś li już o u tw o r z e n iu p ie r w s z e g o sto p n ia s p e c j a li z a c j i p o lo n is ty c z n e j ( " a p r o b a tu r " ). . . Dr A n d rzej Z aw ada le k t o r ję z y k a p o ls k ie g o PO LO N IST Y K A WE F R A N C JI Polonistyka we Francji1 W m ia rę up ływ u la t s p o s t r z e c m ożem y s t a ł y , c h o c ia ż p o w o ln y , r o z w ój stu d iów p o lo n is ty c z n y c h w e F r a n c j i. D aje s i ę on z a u w a ży ć tak w d z i e d z in ie sz k o ln ic tw a ś r e d n ie g o , jak w y ż s z e g o . W z r a sta ta k ż e lic z b a o b r o n io n y c h te z d o k to r s k ic h ( t e z 3 C y k lu , jak i t e z p a ń stw o w y c h ), kolok w iów p o ls k o - f r a n c u s k ic h , pom naża s i ę lic z b a umów i k o n w e n c ji z a w ie r a n y c h m ię d z y in sty tu ta m i bad aw czym i o r a z w y ż s z y m i u c z e ln ia m i obu k r a jó w .
S z k o ln ic tw o ś r e d n ie
D ek retem M in is te r s tw a W ychow ania z d n ia 9 1 197 5 r . ję z y k p o ls k i z o s t a ł z a lic z o n y do gru p y ję z y k ó w , k tó r e u c z n io w ie s z k o ły ś r e d n ie j (n ie ty lk o p o ls k ie g o p o c h o d z e n ia ) m ogą w y b ie r a ć ja k o p ie r w s z y a lb o d r u g i
