Marian Al. Żurowski
"Incapacity for marraige.
Jurisprudence and Interpretation", R.
L. Burke [et al.], Rome 1987 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 32/3-4, 289-293
ty c z n y m z a g a d n ie n ie m — p rz y s to s o w a n ie m w ła s n e g o p r a w o d a w s tw a do w y ty c z n y c h k o d e k so w y c h .
P o d s u m o w u ją c p o w y ższe u w a g i n a le ż y s tw ie rd z ić , że r o z p r a w a F . la n n c m e s ta n o w i c e n n y w k ła d w h is to rię in s ty tu tó w z a k o n n y c h .
Ks, Julian fCałowski MIC
R. L. B u r k ę , Z. G r o c h o l e w s k i , M. iF. (P o m p e d d a, G. V e r s a l d i,
In ca p a city fo r m arriage, J u risp ru d en ce and Interpretation: R om e 1987 s. 272 P u b li k a c ja ta je s t z b io re m r e f e r a tó w i p rz e m ó w ie ń w y g ło sz o n y c h n a tr z e c im K o lo k w iu m G r e g o r ia ń s k im z o rg a n iz o w a n y m ' w s e m in a r iu m p r o w in c ja ln y m św . J a n a w P ly m o u th (M ich ig an ) S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h w diniach od L do 6 w r z e ś n ia 19®tx P r e le g e n ta m i są n ie ty lk o w ie lk ie j m ia rjr p r a k ty c y z w ią z a n i z a ró w n o z tr y b u n a ła m i p a p ie s k im i, j a k te ż z U n iw e r s y te te m G re g o ria ń s k im . D w a p ie rw s z e r e f e r a t y m a ją r a c z e j c h a r a k t e r te o lo g ic z n y i filo z o fic z n y . N a ś w ie tla ją d o g m a ty k ę p r a w a k a n o n ic z n e g o . D w a n a s tę p n e z w ią z a n e są z z a g a d n ie n ia m i w y p ły w a ją c y m i z k a n . 10G& i p o r u s z a ją tr u d n ie js z e d la p r a k t y k i p ro b le m y . D w a astatn iie d o ty c z ą s ta n u t r y b u n a łó w k o ś c ie ln y c h w S ta n a c h Z je d n o c z o n y c h o ra z z a g a d n ie n ia s k u t k ó w c y w iln y c h w a k tu a l n e j s y tu a c ji p r a w a p a ń s tw o w e g o w Ita lii.
W śró d p r e le g e n tó w z w ią z a n y c h g łó w n ie z tr y b u n a ła m i p a p ie s k im i n a le ż y p o d k re ś lić o b o k K s. B is k u p a G r o c h o l e w s k i e g o , s e k r e ta rz a S y g n a tu r y A p o s to ls k ie j, M. F. P o m p e d d a . T e n o s ta tn i o p ró c z s p r a w o w a n e j od k il k u n a s t u la t fu n k c ji a u d y to r a R o ty R z y m s k ie j je s t ró w n ie ż d y r k e to r e m s tu d iu m ra ta ln e g o . K o le jn y s p e c ja lis ta to G. V e r- s a ł d i i , p o s ia d a ją c y te o r e ty c z n e p rz y g o to w a n ie z a ró w n o p sy c h o lo g ic z n e j a k i k a n o n ic z n e . W re s z c ie R. L . B u r k e, m o d e r a to r k u r i i w ła s n e j d ie c e z ji w L a C ro ss (V isco n sin ). J e s t o n a d iu n k te m ; n a U n iw e rs y te c ie G re g o ria ń s k im , g d z ie p ro w a d z i k u r s y ju ry sp T u d e n c ji. W s w o im w s tę p n y m p rz e m ó w ie n iu B is k u p G ro c h o le w s k i z w ra c a u w a g ę n a z a d a n ie słu ż b y s p r a w ie d liw o ś c i p o w ie rz o n e sę d z io m w C ie le M is ty c z n y m C h r y s tu s a w k tó r y m w iruni s p e łn ia ć ro lę d o b re g o p a s te rz a .
W k o le jn y m , te o lo g ic z n o p r a w n y m r e f e r a c ie Z. G ro ch o lew sk i. m ó w i o d o m n ie m a n ia c h te o lo g ic z n y c h ja k ie p o w in n y by ć u w z g lę d ń io n e p rz y w y k o n y w a n iu f u n k c ji sęd zieg o w K o śc ie le . W y p e łn ia ją c to z a d a n ie n a le ż y zaw sze p a m ię ta ć , że d z ia ła się w im ie n iu K o śc io ła , a n ie w ła s n y m . A u to r w sw y c h r o z w a ż a n ia c h w y c h o d z i od p r a w a B ożego, gdzie s z u k a e k le z ja ln e j p o d s ta w y w isp o m n ian ej f u n k c ji, s p r a w o w a n e j w L u d zie B o ży m ja k o w sp ó ln o cie. W n ie j sę d z io w ie w y k o n u ją p o w ie rz o n e im z a d a n ie w im ie n iu K o ścio ła, z g o d n ie z p rz e p is a m i p r a w a k a n o n ic z
n e g o , w y m o g a m i s p r a w ie d liw o ś c i i słu sz n o śc i p r a w n e j. W o b e c n y c h z a te m ro z w a ż a n ia c h jeg o z d a n ie m n ie w o to o p o m ija ć za ło ż e ń te o lo g iczn y c h . J e s t to s tw ie rd z e n ie ja k n a jb a r d z ie j słu sz n e o d p o w ia d a ją c e d u c h o w i d o k tr y n y k o ścio ła.
N a s tę p n ie s tw ie rd z a , że o rz e c z e n ie n ie w a ż n o ś c i m a łż e ń s tw a p o sia d a sw ó j a s p e k t te o lo g ic z n y , o ile u d o w o d n io n e w a d y w o li czy p rz e s z k o d y sp o w o d o w a ły n d e z a istn ie n ie s a k r a m e n tu . G d y b y b o w ie m m a łż e ń s tw o ra z b y ło .w a ż n ie z a w a r te n ie b y ło b y m o żliw e r o z w ią z a n ie go w K o ściele.
W n a s tę p n y c h sw o ic h r o z w a ż a n ia c h a u to r z w ra c a u w a g ę n a p a s to r a ln y w y m ia r s p r a w ie d liw o ś c i w y k o n y w a n y w d u c h u słu ż b y k a p ła ń s k ie j, co w ie lo k r o tn ie p o k re ś lą P a p ie ż . D la te g o te ż s łu s z n ie n a le ż y p a tr z e ć n a f u n k c ję sęd zieg o ja k o n a z a d a n ie k o śc ie ln e re a liz o w a n e w B ożym p la n ie z b a w ie n ia . T a a r g u m e n ta c j a p o s tu lu je k o m p e te n c ję sę dziego. G. V e r s a 1 d i ja k o p sy ch o lo g i k am o n ista u z y s k a ł d y p lo m u k o ń c z e n ia s tu d iu m ro ta ln e g o . W sw o im re f e r a c ie zw iraca u w a g ę n a e w o lu c ję ja k ie j u le g ła w s p ó łc z e s n a w ie d z a p sy c h o lo g ic z n a . K o o rd y n o w a n ie z a sa d k a n o n ic z n y c h z je j o s ią g n ię c ia m i n ie je s t rz e c z ą łat-w ą. Z a s to s o w a n ie o g ó ln ej n o rm y do k o n k r e tn e j s y tu a c ji ż y c io w e j s tw a r z a p o w a ż n y p ro b le m . N a le ż y p o d k re ś lić , że je s t to p ro b le m o d w ieczn y . S y g n a liz o w a ł go ju ż A ry sto te le s., a p ó ź n ie j św . T o m a sz w o d n ie s ie n iu do s łu sz n o ści p r a w n e j. A u to r je d n a k n ic o ty m n ie w s p o m in a . M im o to s łu sz n ie z a u w a ż a , że p ro b le m się w y o lb rz y m ia n ie ty lk o ze w z g lę d u n a s to s u n e k n o rm y o g ó ln ej do k o n k re tn e g o p r z y p a d k u , a le i z r a c j i ro z b ie ż n o śc i m ięd zy n o r m ą a je j in t e r p r e ta c ją p sy c h o lo g ii czy p s y c h ia tr ii . C h o d zi w ięc o i n t e r p r e ta c ję z a ró w n o n o rm y , j a k i k o n k r e t n e j s y t u a c j i ży cio w ej.
W sw o ic h ro z w a ż a n ia c h a u to r u w a g lę d n ia ta k ż e d a n e e k s p e r y m e n ta ln e o ra z p r a k ty c z n e ro z u m ie n ie z a g a d n ie n ia . K r y ty c z n ą r e f le k s ją w i n ie n c z ło w ie k o c e n ić k o n k r e t n ą s y tu a c ję , b y m ó g ł p o d ją ć d e c y z ję co do w ła ś c iw e g o d z ia ła n ia . P r o b le m u w ie lu w y n ik a s tą d , że c h c e się n ie ja k o a u to m a ty c z n ie sto so w a ć z a s a d y p sy c h o lo g ic z n e w o d n ie s ie n iu do ty c h , k tó r e w y n i k a j ą z w ia ry . T y m c z a s e m je d n e i d ru g ie są o p a rte n a z u p e łn ie in n y c h z a ło ż e n ia c h .
S łu s z n ie a u t o r p o d k re ś la , że n ie w e w s z y s tk ic h sz k o ła c h p s y c h o lo g ic z n y c h is tn ie je je d n a k o w e p o jm o w a n ie a n o rm a ln o ś c i. P o d o b n ie o k r e ś le n ie n ie z d o ln o śc i do ż y c ia w sp o łeczn o ści, czyli do r e l a c ji m ię d z y o so b o w y c h n ie je s t id e n ty c z n e . Ź ró d łe m w ięc n ie p o r o z u m ie ń i b łę d ó w są ró ż n e u ję c ia a n tro p o lo g ic z n e w p o sz c z e g ó ln y c h s z k o ła c h p sy c h o lo g iczn y c h . O w e in t e r p r e ta c je ja k ż e często n ie d a d z ą się pogodzić ze s p o jrz e n ie m te o lo g ic z n y m i e k le z jo lo g ic z n y m n a m a łż e ń stw o .
W obec te g o is tn ie je ro z b ie ż n o ść p o jęć w s a m y m m a łż e ń s tw ie i k o n s e k w e n tn ie o is to tn y c h e le m e n ta c h w y ra ż e n ia zgody m a łż e ń s k ie j. D la
p rz y k ła d u m o ż n a p rz y to c z y ć p o g lą d n ie k tó r y c h szkół, u z n a ją c y c h za s y tu a c ję a n o r m a ln ą b r a k s p o d z ie w a n e g o p rz e z s tr o n y sa m o z a d o w o le n ia , itd . O c z y w istą je s t rzeczą, że d la k a n o n d sty k i s p r a w a t a p o s ia d a in n e w y m ia r y n iż te , ja k ie p o w in n y b y ć do w y ro k u z a sto so w a n e .
W r e f e r a c ie ty m a u to r p o ru s z y ł sz e re g z a g a d n ie ń z n a jd u ją c y c h z n a c z n ie o b sz e rn ie js z y w y ra z w p ó ź n ie js z y m p rz e m ó w ie n iu J a n a P a w ła II do p ra c o w n ik ó w R o ty R z y m sk ie j. K o lo k w iu m o d b y ło się 6 w rz e ś n ia 19®® r., a w y p o w ie d ź P a p ie ż a m ia ła m iejisce 5 lu te g o 1907 r. O czy w iśc ie r e f e r a t s y g n a liz u je ty lk o p e w n e e le m e n ty , k tó r e w d o k u m e n c ie p a p ie s k im z o sta ły d o p ra c o w a n e w z ń a c a n ie p e łn ie js z y m k o n te k ś c ie p r o b le m o w y m .
W e d łu g V e rs a ld ie g o n a le ż y r e s p e k to w a ć je d n o ś ć lu d z k ie j rz e c z y w i s to śc i. Z d tu g ie j s tro n y n ie m o ż n a d e p re c jo n o w a ć a u to n o m ii n a u k i. J e s t t o ja k n a jb a r d z ie j słu sz n e s tw ie rd z e n ie p od w a r u n k ie m , że o p i n ię e x p e r t a b ę d z ie się o p ie ra ć n a p ra w d z iw y c h o s ią g n ię c ia c h n a u k i, a n ie n a te o r ia c h w y s ta r c z a ją c o n ie u d o k u m e n to w a n y c h , czy h ip o te zach w s tę p n y c h . W a rto ś c ią redieratu je s t z w ró c e n ie u w a g i1 n a o sią g n ię c ia w s p ó łc z e s n e j w ie d z y p sy c h o lo g ic z n e j a w sz c z e g ó ln o śc i n a w p ły w y n ie u ś w ia d o m io n e . M o g ą on e fa k ty c z n ie o d d z ia ły w a ć n a osobę.
N ie w ą tp liw ie n ie je s t rz e c z ą ła t w ą o cen ić w ła ś c iw ie s ta n p sy c h ic z n y m a łż o n k ó w n a w e t p rz y p o m o cy b ieg łeg o . N ie m o ż n a te ż z a ją ć o d w r o tn ie k ra ń c o w e g o s ta n o w is k a u z n a ją c w s z y s tk ic h za osoby n o r m a l ne. T e n d e n c ja p rz e s a d n a w obyd‘w u k ie r u n k a c h m oże by ć k rz y w d z ą ca.
O c z y w istą je s t rzeczą, że z p u n k itu w id z e n ia k an o m isty czn eg o n ie m o ż n a p o m ija ć w ie d z y p sy c h o lo g ic z n e j. N a le ż y ją u w z g lę d n ić , o ile m o ż liw ie o b ie k ty w n ie je s t p rz e d s ta w io n a .
K a n o n ic z n ą d o k tr y n ę z a w a r tą w k a n . 10l9i5- 1 i 2 s t a r a się p rz e d s ta w ić R. L. B u rk ę . P o w y ja ś n ie n iu p o d s ta w o w e j te r m in o lo g ii z u p e łn ie s łu s z n ie z w ra c a u w a g ę n a d w a n iu a n s e z n a c z e n io w e u n ie z d o ln ie n ia o so b y o ra z b r a k t e j z d o ln o śc i czy li n ie z d o ln o ść do w y k o n a n ia obo w ią z k ó w . W h is to ry c z n e j a n a liz ie „ u ż y w a n ia r o z u m u ” się g a d o św . T o m asza . S ta r a się w y k a z a ć , że te n ż e k la s y c z n y a u to r p o d ty m t e r m in e m ro z u m ia ł ró w n ie ż b r a k u m ie ję tn o ś c i p o tr z e b n e j do p o d ję c ia p ra k ty c z n e g o są d u . E le m e n ty z a te m r o z e a n a n ia o c e n ia ją c e g o ju ż b y ły u św . T o m a sz a . J e s t to a n a liz a z u p e łn ie słu sz n a . R o z p a tru ją c s ta n o w is k o S a n c h e z a a u to r d o s trz e g a p o d o b n e e le m e n ty , k tó r e w je g o ro z u m ie n iu m o g ą z ak łó c ać s p o k o jn e p o d ję c ie d e c y z ji. O m a w ia ją c b a rd z ie j w s p ó łc z e s n y c h a u to r ó w p o d k re ś la o sią g n ię c ia M. F . P o m p e d d y i P . A. B o n m e fa . P rz e d lsta w ia n a s tę p n ie k ilk a p rz y k ła d ó w w y b r a n y c h z d o k u m e n tó w k o śc ie ln y c h , w k tó r y c h m o w a je s t o n ie z d o ln o śc i do w y ra ż e n ia zg o d y m a łż e ń s k ie j. Z a s ta n a w ia ją c się n a d z a g a d n ie n ie m , co to je s t k r y ty c z n a zd o ln o ść? z a tr z y m u je się n a tw ie r d z e n iu P o m p e d d y , że ro z e z n a n ie o c e n ia ją c e z a
pobiega p o p ełn ien iu b łęd ó w przy za w iera n iu m a łżeń stw a przez rozu m ien ie sk u tk ów , k tóre m oże w y w o ła ć choroba u m ysłow a.
K o lejn o za sta n a w ia się nad n iezd o ln o ścią do p rzyjęcia zobow iązań. P rzy w y ja śn ia n iu p ojęć sta w ia p y ta n ie czy to jest ty lk o stopień, czy ■rodzaj rozezn an ia ocen iającego? C ytu je w y p o w ied ź czło n k ó w k om isji użalających to za sto p ień rozezn an ia. O czyw iście, że to jest m ożliw e, a le m oże te ż być czym ś w ię c e j, czego autor n ie u w y p u k la . J e śli ch o dzi o w y sta rcza ln o ść ro zezn a n ia cy tu je znane o k reślen ie a w sp ó ł cześn ie już k ard yn ała S ab b atan iego, że m u si być ono p roporcjonalne d o w artości m a łżeń stw a . P o d k reśla o czy w iste stw ierd zen ie d otyczące k o n ieczn o ści u w zg lęd n ien ia obok k ategorii k a n o n iczn y ch tak że p rzesła n e k p sych ologiczn ych . D ok tryn ę tę ilu stru je k o n k retn y m i p rzyk ład a m i zaczerp n iętym i z w y ro k ó w n a jw y ższy ch T ryb u n ałów .
N astęp n ą p ozycję sta n o w i bardzo w a rto ścio w e op racow an ie o n ie zd o ln o ści d'o p rzyjęcia isto tn y ch ob ow iązk ów m a łżeń sk ich M. F. P o m - ped d y. Już w p ierw szej p artii tego refera tu sp o ty k a m y się z cen n ym , choć zn an ym już, ro zró żn ien iem m ięd zy p od m iotem zgody m a łżeń sk iej a jej p rzed m iotem , co dla an alizy p rob lem u w ty m m o m en cie jest bardzo d on iosłe.
K olejn o au tor d ok on u je a n a lizy p ojęć isto tn y ch ob o w ią zk ó w oraz isto tn y ch e le m e n tó w zgody m a łżeń sk iej. F u n d a m en ta ln e zasad y dla a n a lizy kan. 1005 czerp ie autor z kam. 1055 i 1056. C hodzi o o k r e śle n ie w k an. 1065. isto ty i n a tu ry , a także celu p o w sta n ia m a łżeń stw a u sta n o w io n eg o p rzez S tw órcę, szczeg ó ln ie zaś tego, do czego m a zm ie rzać w ola, która p ow ołu je do życia m a łżeń stw o . O czyw iście n ie z d o l ność do p rzyjęcia isto tn y ch ob ow iązk ów p ow od u je sk u tek oparty na d aw n ej rzym sk iej zasad zie p ły n ą cej z p raw a n a tu ra ln eg o , że do n ie m o żliw y ch rzeczy n ik t n ie jest zob ow iązan y, an i się n ie m oże zobo w iązać.
R ozw ażając w d a lszy m ciągu iistotne e le m e n ty zgody m a łżeń sk iej zw raca u w agę na tra d y cy jn e ok reślen ie u p ra w n ien ia d'o cia ła w ie c z y ste i w y łą c z n e oraz zgod n ie z d e fin ic ją za w a rtą w k an . 1055- § 1 n a
consortium , czyli na u p ra w n ien ie do wispólnoty życia.
W p o d su m o w a n iu m ów i, że n iezd o ln o ść do w y p e łn ie n ia isto tn y ch o b o w ią zk ó w ob ejm u je: 1, w sp ó ln o tę m ięd zy m ężczyzn ą a kobietą, 2,
w sp ó ln o tę na całe życie, 3. w ie c z y stą i w y łą czn ą , 4. sk iero w a n ą dla dobra m ałżon k ów , 5. u k ieru n k o w a n ą do zrodzenia i w y ch o w a n ia po to m stw a .
Z k o lei zajm u je się za g a d n ien iem jak n a leży rozu m ieć n iezd oln ość. W yraźn ie zaznacza, że to n ie jest to sam o, co w ie lk a trudność. C ho d zi w ię c o m oralną n iem o żliw o ść. D o teg o dodaje jeszcze upirzednią i w ieczy stą . Na zak oń czen ie rozw ażań teg o p roblem u z a sta n a w ia się n ad n iezd o ln o ścią re la ty w n ą tan. k on k retn ego m ężczyzn y do k o n k ret n ej k o b iety lu b od w ro tn ie, a n ie w ogóle w zg lęd em w szy stk ich .
sp raw a d zia ła ln o ści i stan u tr y b u n a łó w k o ścieln y ch w S ta n a ch Z jed n oczon ych . A utor, B isk u p G roch olew sk i, zw raca u w agę na fa łszy w e diagnozy d otyczące n ieu d a n y ch m a łżeń stw . T rzeba b o w iem p am iętać o p ra w d ziw y m zadaniu p asto ra ln y m sęd ziów . A utor podaje sw o je sp ostrzeżen ia d o tyczące sk ład u p erso n a ln eg o try b u n a łó w w p orów n an iu z w y m o g a m i praw a. O dnosi się to ró w n ież do w y m o g ó w p o sia dania przez sęd zió w stop n i ak a d em ick ich z p raw a kan on iczn ego.
W końcu przechodzi do omawtiania rozm aitych fu n k c ji oraz ic h w za jem n ej relacji. O kreśla w ięc sto su n ek sęd ziego do obrońcy w ęzła, sęd ziego do ad w ok ata, teg o o sta tn ieg o do ob roń cy w ę z ła w zg lęd n ie rzeczn ik a sp ra w ied liw o ści. W trzeciej części porusza p ew n e p roced u ra ln e zagad n ien ia dtotyczące zakresu k om p eten cji. W p ew n y ch w y padkach rozw aża m o żliw o ść p o w ierzen ia sp raw y in n em u try b u n a ło w i. R ozw aża ponadto prob lem in stru k cji spraw y, zm n iejsza n ia ro li obroń cy w ęzła i a d w ok ata. W reszcie p od k reśla k o n ieczn ość resp ek to w a n ia u p ra w n ien ia do obrony strony, która u w aża się za pokrzyw dzoną.
W k o lejn y m refera cie B isk u p G roch olew sk i p rzed staw ia u w a g i od n o szą ce się do c y w iln y c h sk u tk ó w k o ścieln y ch w y r o k ó w w o d n ie sie n iu do W łochów . P ro b lem te n jest ro zp a try w a n y w ś w ie tle zm o d y fi k o w a n eg o n ie ta k daw n o konk ord atu 1'9®4 i lSiK r. R ozw aża spraw ę m a łżeń stw zaw a rty ch i d ek la ro w a n y ch jako n iew a żn e w S ta n a ch Z jed n oczon ych przez ta m tejsze try b u n a ły k o ścieln e, jak i ta k ie sam e d e k laracje m a łżeń stw zaw a rty ch w e W łoszech. C hodzi o u sto su n k o w a n ie się w ła d z w ło sk ich do tych fa k tó w oraz o w y k o n a n ie w sp o m n ia n y ch w y ro k ó w tr y b u n a łó w k o ścieln y ch n a te r e n ie W łoch.
Jak o d o d a tek do p u b lik a cji zam ieszczon o na k oń cu p óźn iejsze p rze m ó w ie n ie Jana P a w ła II do p r a co w n ik ó w R oty R zym sk iej z 5- lu teg o 19®7 r. J est ono w p ra w d zie czasow o p óźn iejsze, jed n ak sta n o w i a u to r y ta ty w n e p od su m ow an ie n iejed n ej m yśli, która została p oruszona w referatach k olok w iu m . W d o k u m en cie pa/pieskim są one rozszerzo n e i u zasad n ion e d o k try n a ln ie w p e łn ie jsz y m k o n tek ście ca ło ści pro blem u.
K s. M a r ia n A l. Ż u r o w s k i
W in fried S c h u l z , D as n eu e S e lig - und H eilig sp rech u n g sv erfa h ren , P aderborn '(B onifatius-V erlag) 11988, ss. ßl3.
L iczba b e a ty fik a c ji i k a n o n iza cji w zro sła w o sta tn ich latach zn acz n ie. W p raw dzie n ie u w iszystkich •— ta k że k a to lik ó w — n a p o ty k a to n a zrozu m ien ie i ap rob atę, bezsp orn e jest jed n a k ro sn ą ce z a in tere s o w a n ie „ w y n o szen iem na ołta rze”. Z a in tereso w a n ie to jest n ie ty lk o teo rety czn e, a le ró w n ież p rak tyczn e, w y ro słe z p ragn ien ia u zysk an ia zaliczen ia w poczet św ię ty c h lu b b ło g o sła w io n y ch osób, k tóre w opinii środ ow isk a w p ełn i od p ow ied ziały ch rześcija ń sk iem u p o w o ła n iu do
