W roku 1959 ukazał się pierwszy num er czasopism a „Studia Monastica. Commen- tarium ad rem monasticam historice investigandam ”, poświęconego dziejom zako nów. Pism o zainicjow ane zostało przez opactwo benedyktyńskie Montserrat (Bar celona), które też jest głów nym wydaw cą, przy w spółpracy licznych konw entów spoza Hiszpanii. Pierw szy numer zaw iera sporo m ateriałów dotyczących dziejów benedyktynów i cystersów.
U niw ersytet w Chicago rozpoczął w ydaw anie nowego czasopism a pt. „Com parative Studies in Society and History”. W pierwszym numerze zam ieszczono m. in. artykuły: E. S h і 1 s, The Intellectu als and the Pow ers: Som e P erspectives for Com pa ra tive A n alysis; E. A. K r a c k e , The Changing Role of th e Chinese Intellectual: A n In trodu ctory N ote; E. S w i s h e r , Chinese In tellectu als u nder W estern Im pact: 183S—1900; J. R. S t r a y e r , The S ta te and Religion: G reece and Rom e, the W est Islam; R. C o u i b o r n , The S tate and Religion: Iran, India and China; L. K r a d e r , F eudalism and the Tatar P olicy of the M iddle Ages.
Ukazały sdę trzy zeszyty słow nika technik tkackich opracowywanego przez Centre International d ’Etude des T ex tiles Anciens. Słow nik w ydaw any jest w ję zyku francuskim, angielskim i w łoskim , w przygotowaniu są w ersje: niem iecka, hiszpańska, portugalska, szwedzka i rosyjska. Słow nik ten w yjaśniający rozmaite term iny techniczne dotyczące analizy tkaniny ma służyć pomocą w badaniach nad historią tkactwa. Projektowane są specjalne słow niki dotyczące haftu, gobeliniar stwa, drukowania tkanin, farbiarstwa, a także specjalne glossarium dawnych term i nów tkackich.
*
* *
W dniach 16—20 m aja 1960 odbył się w W iedniu Drugi M iędzynarodowy Kon gres Muzeów Broni i Historii W ojskowości. Na Kongres- przybyło 135 przedstaw i cieli 24 krajów, w tym w ielu czołowych historyków w ojskow ości i bronioznawców. Liczebność reprezentacji poszczególnych krajów przedstawiała się następująco: A ustria 24, B elgia 3, Czechosłowacja 2, Dania 6, Finlandia 1, Francja 2, Hiszpania 2, Holandia 3, Jugosław ia 6, Niem cy 21, Norwegia 4, Paragwaj 1, Polska 5, Portuga lia 2, Rumunia 2, Szw ecja 4, Szw ajcaria 7, Syjam 2, Turcja 3, USA 6, W ielka Bry tania 14, W łochy 10, Zjednoczona Republika Arabska 3, ZSRR 3. N ie w szystkie jednak kraje należące do Stowarzyszenia przysłały sw ych przedstaw icieli.
W skład delegacji polskiej w chodzili z ram ienia M inisterstw a Kultury i Sztuki: prof, dr Zbigniew B o c h e ń s k i (Muzeum Narodowe w Krakowie) i doc. hist, wojsk. U. J. dr Jan P a c h o ń s k i (Muzeum Historyczne m. Krakowa, który ponadto repre zentow ał Podkom isję Historii W ojskowości PA N i Sekcję Historii W ojskowości PTH w Krakowie), z ram ienia M iinsterstwa Obrony Narodowej : płk Kazimierz K o n i e c z n y i ppłk Kazimierz S a t o r a (Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie), ponadto w charakterze nieoficjalnym uczestniczył p. Stefan P a j ą c z k o w s k i z tworzącego się oddziału historyczno-w ojskow egó Muzeum Narodowego w Poznaniu.
Program Kongresu obejm ow ał na odcinku naukow ym dyskusję nad trzema PRZEGLĄD HISTORYCZNY
p o d s t a w o w y m i zagadnieniam i: 1 ) ekspozycji, 2 ) konserw acji i 3 ) Międzynarodowego
Słow nika Określeń Technicznych.
1.„ Przedyskutowano ekspozycje Muzeum Wojska w Arsenale oraz trzech n a j - ■ w iększych zbrojowni Austrii: cesarskiej (stanowiącej dziś oddział Muzeum Sztuki w N eue Burg), m iejskiej (obecnie oddział Muzeum Historycznego m. Wiednia, które w związku z Kongresem przygotowało w ystaw ę m ilitarną „Gotyk-Rene- san s”) oraz słynnego Joanneum w Grazu, będącego krajowym arsenałem Styrii w XV—XVII w., w okresie wielokrotnych najazdów tureckich. Tu zbroiło się pospo lite ruszenie broniące Styrii, a kiedy już niebezpieczeństwo minęło, stany styryjskie zachow ały arsenał w stanie niezm ienionym dla upam iętnienia sw ych zasług bojo wych; wartość tego arsenału, liczącego ok. 25.000 sztuk uzbrojenia z X V —XVII w., jest dla badań nad uzbrojeniem ogromna.
Trzy om awiane muzea w iedeńskie cechuje obszerny metraż, um ożliwiający w łaciw ą ekspozycję, tendencja w ym iany starego sprzętu na n ow y i wprowadzenia szeregu ulepszeń w zakresie klim atyzacji, ośw ietlenia itp.; przoduje pod tym w zglę dem Muzeum H istoryczne m. Wiednia, które w r. 19-59 dostało now y gmach.
Część uczestników Kongresu, która m iała polem możność w yjechać do Tyrolu (Innsbruck, Ambras) i Salzburga, mogła się przekonać, że i te ośrodki uczyniły duży w ysiłek dla unow ocześnienia sw ych ekspozycji.
2. Sprawom konserwacji poświęcono dwa plenarne posiedzenia. Omawiano kolejno konserwację: a) chorągwi, przy czym po referatach dr S e i t z a (Sztokholm), dr S c h n e i d e r a (Zürich), dr M a r t i n a (Strasbourg), płk N i e m i r o w a (Mo skwa), rozw inęła się interesująca dyskusja, w której osiągnięcia polskie om ówił ppłk S a t o r a (Warszawa); b) obrazów, z referatem art. m al. i konserwatora w ie deńskiego H o r i n k a ; c) uzbrojenia, z referatam i Jam es M a n n a (Londyn) i M. G r a n e s a y a (N. York). W czasie dyskusji om ówił dr M ü l l e r straty ponie sione w czasie II w ojny przez berliński Zeughaus i zabiegi konserwacyjne dla ura towania części pozostałej, a płk K o n i e c z n y (Warszawa) zobrazował przy pomocy film u polskie osiągnięcia na odcinku konserwacji uzbrojenia; na ogół pracownie konserwacji broni w W arszawie i Krakowie nie ustępują odnośnie m etod zagranicz nym; d) dokum entów i makiet, referat pkt. mar. l k l . K u l e c h o w a (Leningrad). 3. Sprawę opracowania Międzynarodowego Słow nika Określeń Technicznych om ówił M. di C a r p e g n a (Rzym). Do w spółpracy w tym zakresie zgłosiło się w ielu specjalistów , przy czym i Polacy (ze w zględu na oryginalne cechy naszego uzbrojenia) będą tu m ieli w iele do powiedzenia.
Wśród w ydaw n ictw kongresowych przygotowano specjalnie na zjazd dwie pu blikacje om awiające Arsenał („Das H eeresgeschichtliche Museum in W ien”, Graz- K öln I960, s. 63 і 49 tabl.) i zbrojownię m iejską („Das W iener Bürgerliche Zeughaus”, w raz z katalogiem w ystaw y „Gotik und R enaissance”, Wien 1960, s. 50, tabl. 28).
N iezw ykle cenną pozycję stanowi w ydany przez Zarząd Stowarzyszenia Mu zeów Broni i Historii W ojskowości w Kopenhadze „Repertory of Museums of Arms and M ilitary History” (1960), w którym zestaw iono m uzea i instytucje należące do Stowarzyszenia, ich skład osobowy, budżet, zakres i liczebność zbiorów, działal ność w ydaw niczą itp.
U czestnicy Kongresu odw iedzili Schönbrunn, Akadem ię W ojskową w Wiener Neustadt oraz Kahlenberg. Stojący tu kościółek św. Józefa (pod opieką oo. zm ar twychw stańców ) jest ściśle zw iązany z odsieczą w iedeńską 1863 r. Znajduje się w nim kaplica Jana III oraz m iniaturowe muzeum, m ające uwypuklić udział Polski w w alce z Turkami w 1683 r. Ekspozycja jest jednak niezadawalająca, gdyż ani dość atrak cyjna, ani propagandowa. A przecież jest tu punkt przelotowy tysięcy w ycieczek
międzynarodowych. W ydaje się, że pow inien być opracowany nowy scenariusz a M inisterstwa: Kultury i Sztuki, Obrony Narodowej i Spraw Zagranicznych po w inny przeznaczyć pew ne kwoty dla postaw ienia tego m iniaturowego muzeum chw ały oręża polskiego na w łaściw ej stopie.
Jan Pachoński
*
* *
W Paryżu założono Société française d’histoire des h ôpitau x pod przewodnictwem Jean I m b e r t a , profesora Sorbony. N ow e towarzystw o naukowe staw ia sobie za zadanie ochronę zabudowań szpitalnych przedstawiających wartość zabytkową, ochronę zbiorów dokum entów dotyczących historii szpitali, m edycyny i farmacji, popieranie badań naukowych z tego zakresu.
W muzeum w Douai otwarto w początku 1960 r. w ystaw ę pt. Douai dans la Flandre de Charles Quint. W ystawa obejm uje w iele ciekawych dokum entów przecho w yw anych w muzeum, bibliotece i archiwum m iasta Douai.
W dniu 25 marca br. w związku z w izytą prem iera Zw. Radzieckiego N. S. Chruszczowa w e Francji, otwarto w Paryżu interesującą w ystaw ę dokumen tów obrazujących stosunki rosyjsko-francuskie od X I w ieku do czasów najnowszych. W ystaw ę zorganizowano w spólnym staraniem archiw ów francuskich i radzieckich.
Com m ission Internationale pour l’enseignem ent de l’histoire zorganizowała w czasie w akacji wielkanocnych 1960 konferencję poświęconą historii konsulatu i cesarstw a napoleońskiego. G łów ny referat w ygłosił Marcel D u n a n.
W dniu 23 kw ietnia 1960 r. w Sorbonie został w ygłoszony odczyt profesora U niwersytetu w Strasbourgu Philippe D o l i n g e r a : „Hanza w X V w .”, w którym referent spróbował dać syntezę dziejów tej organizacji, głów ny nacisk kładąc na formy działalności kupiectwa.
W dniu 19 i 20 m aja 1960 r. odbyła się w Paryżu sesja naukowa poświęcona dziejom i znaczeniu zastąpienia w okrętow nictwie żagli przez m aszynę parową. Zorganizowana przez A cadem ie de la M arine w Paryżu i C om ité de Docum entation H istorique de la Marine, przy udziale Międzynarodowego Stowarzyszenia Historii Marynarki w ypełniona była następującym i referatam i: A. R e u s s n e r : S ku tki poli tyczn e gospodarcze i społeczne zastosow an ia p a ry w żegludze; J. Р. В u s s o n : P ew ne a sp e k ty dotyczące początków bu dow y sta tk ó w parow ych i ich żeglugi na p r z y kładzie Rouen i La H avre 1816—1828 r.; P. Augustin N o r m a n d : Geneza śruby ok rę to w e j i p ie rw sz y okres je j zastosow ania 1836— 1843 r.; P. G i 11 e: P ie rw szy pancernik „La G loire”; Ch. D o l l f u s : P oczątki konstrukcji, m e ta lo w ej sta tk ó w ; Ph. S p r a t t : R ozw ój m aryn arki poru szan ej parą w A n glii 1820—1870 r.; В. G i l l e : K om panie żeglu gi p a ro w ej p rze d 1848 r.; L. G i r a r d , W ielkie kom panie m orskie za D rugiego C esarstw a; R. P a s q u i e r : H andel na zachodnim w y b rze żu A fry k i 1850— 1870 r.; Mme B r a b a n c e: W prow adzen ie żeglugi p a row ej na w odach i drogach Chili — pie rw sze kon sekw en cje gospodarcze; P. B o c h e : P oczątki żeglugi parow ej na drodze do Indii i ruch h andlow y na p rzesm yku Sueskim przed przekopaniem kanału; P. G u i r a l : Marsylia, i D aleki W schód po otw arciu K anału Sueskiego. Obrady zam knęli i podsumowali żyw ą dyskusję w ystępując w im ieniu 3 instytucji organizujących sesję Luis K a h n , André R e u s s n e r i M ichel M о 11 a t.
W dniach 12—14 czerwca 1959 r. odbył się 30 Kongres A ssociation Bourguignonne des Sociétés S avan tes z licznym i referatam i dotyczącymi historii regionu. Między in n y m rL . L a с h a t om ówił powstaw anie cechów piekarzy w poł. XVI w., F. G i l -1 i a r d najstarsze rejestry notarialne, a G. C h e v r i e r kary pieniężne w w yniku powództwa prywatnego w Burgundii w X V —XVI w.
X Kongres M iędzynarodowej A kadem ii Historii Nauki odbędzie się w r. 1962 w Cornell U n iversity, Ithaca, w Stanach Zjednoczonych. Poprzedni kongres odbył się w 1959 r. w Barcelonie.
W dniach 15, 16 i 17 czerwca br. obradowała w Kingston, Ontario, siódm a do roczna Konferencja Canadian A ssociation of S lavists, która zgrom adziła liczne grono slaw istów z Kanady i Stanów Zjednoczonych. W czasie obrad w ygłoszono szereg referatów z zakresu historii, językoznaw stwa oraz historii literatury narodów sło wiańskich.
W dniach 16— 18 lutego br. odbyła się w Woroneżu konferencja historyków radzieckich poświęcona problemom historiografii współczesnej. Konferencja zgro m adziła ponad 40 uczestników z niem al w szystkich republik zw iązkowych. Obrady odbyły się w trzech sekcjach: historiografii starożytności i średniowiecza, historio grafii czasów nowożytnych oraz historiografii Związku Radzieckiego.
W związku ze 150-letnią rocznicą w alk narodowo-wyzw oleńczych w krajach A m eryki Łacińskiej odbyło się w M oskwie dnia 12 m aja br. specjalne posiedzenie Rady Naukowej Instytutu H istorii Akadem ii Nauk ZSRR poświęcone tej rocznicy. W ygłoszono następujące referaty: N. M. Ł a w r o w o podstawowych problem ach w ojny o niepodległość w Am eryce Łacińskiej, A. I. S z t r a c h o w o ruchu w yzw o leńczym w latach 1810—1816 w prowincji La Plata, M. S. A l p e r o w i c z o etapach w ojny narodowo-wyzwoleńczej w Meksyku, Ł. J. S l e z k i n o stosunku Rosji do w alk niepodległościowych w koloniach hiszpańskich oraz N. N. B o ł c h o w i t i - n o w o roli St. Zjednoczonych w w ojnie o niepodległość Ameryki Łacińskiej.
N astępujący goście zagraniczni w ygłosili w I półroczu br. odczyty w Instytucie Historycznym U niw ersytetu W arszawskiego:
1. Dr Claire P r é a u x — U niversité Libre w Brukseli pt. Le bilan de la civilisa tion h ellénistique d ’E gypte (7 marca)
2. Prof. Geoffrey B a r r a c l o u g h — Û niversity of London і Institute of Interna tional A ffairs pt. John Hus and the D ivision of Europe (7 maja)
3. Prof. A. A. W o s k r e s i e n s k i — U niw ersytet w Charkowie pt. X X I Z jazd K P Z R o praw idłow ościach p rzejścia od socjalizm u do kom unizm u (24 maja) 4. Prof. W. I. A w d i j e w — U niw ersytet M oskiewski pt. Ogólne p ro b lem y historii
S tarożytnego W schodu (28 maja)
5. Prof. Raymonde F o r e v i l l e — U niw ersytet w Rennes pt. Légende et histoire de G uillaum e le C onquérant (10 czerwca).
W dniach 6—9 czerwca 1960 odbył się w Münster w W estfalii doroczny zjazd H ansischer G eschichtsverein. G łówny tem at zjazdu stanow iły dzieje m iast w est falskich, przedyskutowano także plan przygotow ywanego atlasu hanzeatyckich dróg handlowych. W zjeździe w zięli udział historycy obu państw niem ieckich, ponadto uczeni angielscy, belgijscy i holenderscy. Polskę reprezentow ał prof. M. M a ł o w i s t .
W dniach 18—24 października 1960 odbył się w Eforie koło Konstancy (Rumunia) z j a z d m i ę d z y n a r o d o w y p o ś w i ę c o n y s t u d i o m k l a s y c z n y m w k r a j a c h s o c j a l i s t y c z n y c h . Zjazd organizował K om itet dla rozwoju studiów klasycznych w krajach socjalistycznych (por. „Przegląd Historyczny” t. XLIX, s. 201). G łówną tem atyką zjazdu były stosunki m iędzy ludnością autochtoniczną a Rzymia nam i w prowincjach Imperium. Obrady odbywały się plenarnie i w trzech sekcjach (historycznej, archeologicznej - i filologicznej), połączono je też ze zw iedzaniem w y kopalisk w Konstancy, Istrii, Callatis i Adam klisi. Sensacją zjazdu stała się odkryta w br. olbrzymia mozaika w Konstancy w ogromnym gmachu stanowiącym zepew ne bazylikę forensis. Dyskusja nad datowaniem i przeznaczeniem budynku toczyła się zarówno podczas zwiedzania, jak i w zw iązku z referatem dyrektora muzemu w Konstancy i kierownika wykopalisk. W obradach zjazdu spoza krajów reprezen towanych w K om itecie „Eirene” brali udział Georges D a u x (Ateny) i Sir Ronald S y m e (Oxford). Delegacja polska składała się z prof. K. K u m a n i e c k i e g o , I. M a ł o w i s t - B i e ż u ń s k i e j i K. M i c h a ł o w s k i e g o .
*
* *
W lutym br. zmarł w N ew Yorku znany historyk żydowski Filip F r i e d m a n , b. profesor Instytutu Judaistycznego w W arszawie w latach 1938—39, autor licznych prac poświęconych dziejom ludności żydowskiej w Polsce.
Jesienią 1959r. zmarł w w ieku lat 76 historyk francuski Louis J a c o b , w ybitny specjalista okresu W ielkiej Rew olucji Francuskiej, w spółpracownik „Annales Hi storiques de la Révolution Française”, autor licznych prac poświęconych Robespier- rowi i innym przywódcom rewolucyjnym .
Dnia 7 marca br. zmarł w w ieku lat 64 historyk radziecki S. В. К a n, autor znanej pracy o powstaniu tkaczy śląskich. Zmarły zajm ow ał się głów nie ruchami rew olucyjnym i X IX w.
16 lutego br. zm arł w w ieku lat 72 historyk radziecki A. G. R a s z i n. Zmarły pracował głów nie nad kw estią położenia ekonomicznego klasy robotniczej w Rosji oraz problem ami statystyczno-dem ograficznym i X IX —X X w.
W kw ietniu 1960 zmarł w ybitny historyk holenderski N. W. P o s t h u m u s . Zaj m ow ał się on dziejam i gospodarczymi Europy Północnej, publikował także n iezw yk le cenne m ateriały dotyczące historii cen.
W lipcu 1960 zmarł w w ieku lat 51 znany historyk kataloński, dyrektor Instytutu Historii U niwersytetu w Barcelonie, Jaim e V icens V i v e s . Był to w ybitny medie- w ista, badacz historii społecznej i gospodarczej Hiszpanii, twórca postępowej szkoły historycznej na U niw ersytecie Barcelońskim.
Dn. 9 sierpnia 1960 zmarł w H alle w w ieku lat 86 W ilhelm S c h u b a r t , znany papirolog i historyk Egiptu grecko-rzymskiego, w ydaw ca papirusów berlińskich.
