Grygier, Tadeusz
Zagadnienia 15-lecia oraz 20-lecia
Polski Ludowej w pracach Oddziału
PTH w Olsztynie
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 493-494
KRONIKA NAUKOW A W O JE W Ó D Z T W A OLSZTYŃSKIEGO
T a d e u s z G rygier
Z A G A D N IEN IA 15-LECIA ORAZ 20-LECIA P O L S K I LU DO W EJ W PRA CA CH ODDZIAŁU P T H W O LSZTY NIE
D ziałalność Polskiego T o w arzy stw a H istorycznego w O lsztynie w zasadzie łączy się z p ra c a m i S ta c ji N aukow ej P T H w O lsztynie oraz W ojew ódzkiego A rc h iw u m P aństw ow ego w O lsztynie. O ddział P T H jest ich ra m ie n ie m spo łecznym . S tąd pro g ram p ra c A rc h iw u m ja k i S ta c ji rz u tu je n a d ziałalność O d d zia łu P T H . Je d n y m z podstaw ow ych p u n k tó w p ro g ra m u te j p racy są p rzy g o to w an ia do o pracow ania h isto rii 15-lecia oraz 20-lecia w ładzy P o lsk i L u d o w e j na W a rm ii i M azurach. Z naczną część tego p ro g ra m u ju ż zrealizow ano, a p o zo stała część jest w tra k c ie rea liza cji. S k u p ia się on w okół n a stęp u jący c h „ z a g ad n ień :
A. S p recy zo w an ia c h a ra k te ru b ad a ń regionalnych. O pracow ano założenia
p rcg ram o w o -m eto d y czn e, n au k o w o -o rg a n iz acy jn e oraz m eto d o lo g iczn e1). P o d kreślo n o konieczność reg io n a ln ej organizacji n au k i, autonom iczności re g io n a l n ych to w a rz y stw naukow ych oraz ciągłości p rac y . Z ew nętrznym w y ra ze m p ro g ra m u b a d a ń regio n aln y ch O ddziału są K o m u n ik a ty M azu rsk o -W arm iń sk ie, k tó ry c h re d a k c ja m a am bicje, by sta ły się jednym z pozytyw nych fak tó w k sz ta łtu ją c y c h dorobek k u ltu ra ln y i n au k o w y reg io n u i rów nocześnie ogólno k ra jo w y 2). In n ą form ą p ra c y re g io n a ln ej oddziału to ze b ra n ia i sesje naukow e, n a k tó ry c h w la ta c h 1958 i 1959 w ygłoszono 63 re fe ra ty oraz przeszło 500 w y k ła d ó w p o p u la rn o -n au k o w y c h .
B. W prob lem aty ce, pośw ięconej pracom n ad 15-leciem i 20-leciem P o lsk i
L udow ej, znaczna część w ysiłk u sk u p ia się w około zagadnień, zw iązanych z rozw ojem a d m in istra c ji ogólnej w ojew ództw a olsztyńskiego w la ta c h 1945 — 1959. P ro b le m y i w yniki naukow e, dotyczące tego zagadnienia, już w la ta c h 1953 — 1959 p rzed staw io n o na fo ru m o g ó ln o p o lsk im 3).
P u n k te m w y jścia b a d a ń nad rozw ojem a d m in istra c ji ogólnej w la ta c h 1945 — 1959 była an a liz a a d m in istra c ji lokalnej. S p ra w y te w ro k u 1953 opraco w ali J. G liszczyńska, T. G ry g ier i R. K ozłow ska, p rze p ro w ad z ają c stu d ia n a d c h a r a k te re m i rolą zarząd ó w gm innych oraz p rezy d ió w gm innych ra d narodow ych w o jew ó d ztw a o lsz ty ń sk ie g o 4). S tu d iu m n ad rozw ojem zarządów gm innych,
9 S p ra w y te om ów ili: J. Ja siń sk i i A. Ł ukaszew ski, W kład Polskiego T o w a rz y stw a H istorycznego w O lsztynie w rozw ój b ad a ń regionalnych. K o m u n ik a ty
M azu rsk o -W arm iń sk ie 1958 n r 3 s. 301 — 303 oraz T. G rygier, R egionalizm ■'V życiu szkoły, B iu lety n Z w iązku N auczycielstw a Polskiego, O lsztyn 1959 n r 4 s. 45 — 52.
2) Zob. P ro to k ó ł n r 140 z posiedzenia plen arn eg o Z arz ą d u G łów nego P T H z d. 10 listo p ad a 1959 r. R e fe ra t doc. d r Ire n y P ie trz a k -P a w ło w sk ie j, S p ra w y w ydaw nicze... s. 1.
3) T. G ry g ier, W ojew ódzkie A rch iw u m P ań stw o w e w O lsztynie, K o m u n i k a ty , 1958 z. 3 s. 283 — 285.
4) A. K am iń sk i, Z p ro b le m a ty k i p o rzą d k o w a n ia n ajnow szych a k t a d m in i s tr a c ji p a ń stw o w e j i sam orządow ej. A rcheion T. X X V II s. 11.
w ogóle a d m in istra c ją lo k a ln ą, uznano za n a jp iln ie jsz y elem e n t z tego pow odu, iż „T rzecia Rzeczpospolita, org an izu jąc sw e życie a d m in istra c y jn e od now a, pow ierzyła zarządom gm innym rozległe za d an ia do w y k o n an ia . W szystkie gm iny, a zw łaszcza gm iny n a Z iem iach O dzyskanych, m uszą sp ełn iać w iele różnorodnych, a niezn an y ch przed w o jn ą czynności w zakresie apro w izacji, a k c ji przesiedleńczej i osiedleńczej, opieki społecznej, za rząd u m ien ia opusz czonego itp. co oczyw iście znacznie pow iększa obieg k o resp o n d e n cji u rz ę d o w e j” 5). S tąd sp ecjaln em u b a d a n iu podlegały w ażne okresy w rozw oju a d m in i s tra c ji lo k a ln ej (r. 1950 — lik w id a c ja zarządów gm innych, r. 1954 — lik w id a c ja prezydiów gm innych ra d narodow ych, r. 1954 — 1959 — p rze m ian y s tru k tu ra ln e prezydiów grom adzkich ra d narodow ych). Z agadnienia, zw iązane z p rez y d iam i grom adzkich ra d narodow ych w ojew ództw a olsztyńskiego, przed staw io n o n a fo ru m ogólno-polskim 17 X II 1959 r. (T. G rygier, Z ag ad n ien ia zw iązane z selekcją prezydiów grom adzkich ra d narodow ych). C hodziło o zasadnicze zagadnienie, zw iązane z b łędnym ro zp a try w a n iem sta n o w isk a grom adzkich ra d n a płaszczyźnie k o n tro w e rsji elem entów sam orządow ych z ogólnopaństw o- w ym i. P o d jęto tezę, że u jednolicenie terenow ych w ład z a d m in istra c y jn y c h posunęło p roblem te n n a in n ą płaszczyznę — k o n tro w e rsji k o n c e n tra c ji i d e k o n c en tra cji zadań p aństw ow ych urzędów a d m in istra c ji lokalnej.
P odobnie ro z p a try w a n e są in sta n c je szczebla pow iatow ego i w ojew ódzkiego a d m in istra c ji ogólnej ja k i gospodarczej w ojew ództw a. P ro b le m y te z re fe ro w an e będą w połow ie ro k u 1960 na sesji n aukow ej, pośw ięconej rozw ojow i
m yśli politycznej, a d m in istra c ji ogólnej, nauki, ośw iaty i k u ltu ry w ojew ództw a olsztyńskiego w la tac h 1945 — 1959.
P ro b le m a ty k a w ojew ództw a olsztyńskiego z n a jd u je sw ój w yraz w d z ia ła l ności O ddziału w form ie ko resp o n d en cji i opracow ań, p rzed staw io n y ch w K o m u n ik a ta c h M azu rsk o -W arm iń sk ich przez W ładysław a W acha (dem ografia), S ta n isła w a W iśniew skiego (ośw iata), C. V etu lan i, St. B ernatow icza, J. D om u- ra ta , L. P elczarskiego, J. Jasińskiego, T. G ry g iera (ruch naukow y). Podobne koresp o n d en cje i opraco w an ia przy g o to w u ją dla I n s ty tu tu Z achodniego Wł. G ębik, W. W rzesiński i T. G rygier.
W p la n ie p rac na najbliższe la ta p rze w id u je się o p racow anie m a te ria łó w byłego P aństw ow ego U rzędu R e p atria cy jn eg o w O lsztynie. Zespół te n m a b ard zo w ażne znaczenie dla opraco w an ia całości zag ad n ień ludnościow ych w ojew ództw a olsztyńskiego. D alej o p rac u je się m a te ria ły , dotyczące rozw oju m e ch an izacji ro ln ictw a, jako pro b lem isto tn y w polityce gospodarczej w o je w ództw a.
Szczegóły te są p o trze b n e dla poinform ow ania, iż od k ilk u ju ż l a t je d n ą trze cią m n ie j w ięcej w y siłk u O ddziału P T H p rzesu w a się n a za g ad n ien ia zw iązane z h isto rią w ojew ództw a w la ta c h 1945 — 1959. Z ajęcie się tą p ro b le m a ty k ą spow odow ało konieczność znacznego rozszerzenia d o k u m e n tac ji ź ró d ło w e j6).
5) S ta n isła w P o d w iń sk i i P io tr T ypiak, In s tru k c ja k a n c e la ry jn a d la z a rz ą dów gm innych, W arszaw a 1948 s. 7.
®) T. G rygier, W ojew ódzkie... s. 288.
