Danuta Zawadzka, Roman Ardan
Bariery działalności
mikroprzedsiębiorstw budowlanych
Ekonomiczne Problemy Usług nr 81, 189-197EKONOMICZNE PROBLEMY USŁUG NR 81
NR 696 2011
DANUTA ZAWADZKA ROMAN ARDAN Politechnika Koszalińska
BARIERY DZIAŁALNOŚCI MIKROPRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANYCH
Wprowadzenie
Przedsiębiorczość uwarunkowana jest wieloma czynnikami. Jedne z nich mają cha-rakter podmiotowy (wewnętrzny), związany z cechami osób podejmujących działalność gospodarczą, inne związane są z otoczeniem przedsiębiorstwa (czynniki zewnętrzne) – wy-znaczają one ramy funkcjonowania przedsiębiorstw oraz dynamikę ich rozwoju. Badania naukowe związane z pierwszymi z wymienionych uwarunkowań dotyczą poszukiwań cech przedsiębiorców, które odróżniają ich od pozostałych osób1. Wielu naukowców w swoich badaniach udowodniło, iż takie cechy, jak: wiek2, płeć3, poziom wykształcenia4, poziom dochodów, zarządzanie aktywami, doświadczenie zawodowe, status materialny, są istot-nymi zmienistot-nymi wpływającymi na poziom przedsiębiorczości. Kolejna grupa czynników determinujących przedsiębiorczość związana jest z otoczeniem5. Czynniki te mają wpływ na proces zakładania przedsiębiorstw oraz ich późniejsze funkcjonowanie.
1 E.J. Douglas, D.A. Shepherd, Self-Employment As A Career Choice: Attitudes, Entrepreneurial
Intentions, and Utility Maximization, „Entrepreneurship Theory and Practice” 2002, 26 (3), s. 81–90;
D.G. Blanchflower Self-employed in OECD Countries, „Labour Economics” 2000, 7 (5), s. 471–505; I. Gri-lo, A.R. Thurik, Determinants of Entrepreneurship in Europe, Max Planck Institute of Economics, Papers on Entrepreneurship, Growth and Public Policy 2004, No. 30, s. 6–8.
2 D.G. Blanchflower, A. Oswald, A. Stutzer, Latent Entrepreneurship across Nations, „European
Eco-nomic Review” 2001, 45, s. 680–691; P.D. Reynolds, S.M. Camp, W.D. Bygrave, E. Autio, M. Hay, Global
Entrepreneurship Monitor: 2001 Executive Report, Babson College and London Business School, London
2001, s. 14.
3 M. Minniti, S. Arenius, N. Langowitz, Global Entrepreneurship Monitoring: 2004 Report On Women
and Entrepreneurship, The Centre for Woman’s Leadership at Babson College/London Business School,
London 2005, s. 15–37.
4 L. Uhlaner, A.R. Thurik, Post-Materialism: A Cultural Factor Influencing Total Entrepreneurial
Activity Across Nations, Max Planck Institute of Economics, Papers on Entrepreneurship, „Growth and
Public Policy” 2004, No. 7; R. Kihlstrom, J.J. Laffont, A General Equilibrium Entrepreneurship Theory
of the Firm Based on Risk Aversion, „Journal of Political Economy” 1979, 87 (4), s. 719–748; S.C. Parker, The Effects of Risk on Self-Employment, „Small Business Economicsę 1997, 9 (6), s. 515–522; S.
Davids-son, B. Honig, The Role of Social and Human Capital among Nascent Entrepreneurs, „Journal of Business Venturing” 2003, 18, s. 301–331.
5 N.M. Yaghoobi, H. Salarzehi, H. Aramesh, H. Akbari, An Evaluation of Independent Entrepreneurship
190 Danuta Zawadzka, Roman Ardan
Celem badań ujętych w poniższym opracowaniu jest identyfikacja i ocena czynników mających wpływ na sytuację finansową mikroprzedsiębiorstw budowlanych. Budownictwo jest działalnością gospodarczą, która polega na wznoszeniu budynków i budowli, w wyniku których powstają nowe składniki majątku trwałego. Rodzaj prowadzonej przez przedsię-biorstwo budowlane działalności określa się na poziomie działów PKD 2007. Wyróżnia się: roboty budowlane związane ze wznoszeniem budynków (dział 41), roboty związane z budo-wą obiektów inżynierii lądowej i wodnej (dział 42), roboty budowlane specjalistyczne (dział 43). Długotrwałość procesu budowlanego i jego koszty powodują, że produkcja budowlana jest wysoce ryzykowna. Przedsiębiorca budowlany spotyka się z dużą liczbą zagrożeń, co powoduje konieczność jak najlepszego rozpoznania niepewności i ryzyka w celu podjęcia działań nakierowanych na ich eliminację czy też łagodzenie skutków ich wystąpienia. 1. Kryteria klasyfikacji barier działalności przedsiębiorstw
Literatura przedmiotu podaje przykłady badań dotyczących ograniczeń hamujących przedsiębiorczość. Klasyfikację uwarunkowań działalności w kontekście potencjalnych barier funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw prezentuje między innymi H. Waniak-Michalak6. Wymienia bariery informacyjne, finansowe, technologiczne, admi-nistracyjne, rynkowe, makroekonomiczne, społeczne, fiskalne, prawne. Analizując wyni-ki badań dotyczących barier przedsiębiorczości, można zaobserwować trzy podstawowe czynniki warunkujące działalność małych i średnich przedsiębiorstw. Należą do nich: brak środków finansowych, niedostateczny popyt na lokalnym, regionalnym, krajowym, międzynarodowym rynku oraz wysokość obciążeń podatkowych. Bariera finansowa wy-stępująca przy pozyskaniu kapitału obcego związana jest między innymi z:
‒ wysoką ceną kredytów bankowych, która wyznaczana jest przez instytucje finan-sowe na podstawie oceny ryzyka kredytowego, które również w przypadku małych przedsiębiorców opłacających ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub też regulujących podatek w formie karty podatkowej oraz przedsiębiorców niemają-cych jeszcze historii kredytowej jest wyższe niż w przypadku pozostałych przed-siębiorstw,
‒ wysokimi zabezpieczeniami wymaganymi przez instytucje finansujące,
‒ wymaganiami formalnymi dotyczącymi konieczności przedstawienia dowodu do-brej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i wysokiego prawdopodobieństwa sukce-su zamierzonej inwestycji oraz skompletowania wymaganych dokumentów7. Polska Konfederacja Pracodawców Prywatnych „Lewiatan” w opracowaniu Czarna lista barier dla rozwoju przedsiębiorczości 2011 wyszczególnia również bariery w wykorzystaniu funduszy strukturalnych jako zewnętrznych źródeł finansowania
zwią-6 H. Waniak-Michalak, Pozabankowe źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw, Wolters
Kluwer, Kraków 2007, s. 25.
zane z brakiem systemowej informacji o ofercie wsparcia dla przedsiębiorców8. Szczególną uwagę w badaniach zwraca się na bariery podatkowe. Dla ponad 70% małych i średnich przedsiębiorstw istotną barierą rozwoju jest brak przejrzystości i jednoznaczności podat-ków pośrednich oraz podatpodat-ków od dochodów z działalności gospodarczej. Właściciele ma-łych i średnich przedsiębiorstw uważają, że brak czytelności w regulacjach podatkowych zwiększa ryzyko działalności gospodarczej i generuje koszty, które w sposób nieuzasad-niony obciążają ich działalność, zmniejszając tym samym konkurencyjność9. Jedna z na-jistotniejszych barier rozwoju sektora MŚP tkwi w uwarunkowaniach formalnoprawnych. Przedsiębiorcy uskarżają się na brak spójności i przejrzystości obowiązujących ich przepi-sów prawa. Są zdania, że z prowadzeniem przedsiębiorstwa wiąże się zbyt wiele formalno-ści, a nadmierna biurokracja uniemożliwia sprawne załatwienie wielu bieżących spraw10. Nieelastyczne prawo pracy jest następną barierą rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa budują swoją pozycję na specjalizacji, dostosowaniu oferty do indywidu-alnych wymagań klientów. W celu osiągnięcia tej pozycji konieczne jest stosowanie zróżni-cowanych form w prawie pracy, możliwość korzystania z różnych rozwiązań zatrudnienia. Bariera ta ogranicza możliwość dostosowania się firm do zmian w warunkach gospodaro-wania i zmniejsza ich konkurencyjność. Dla większości małych i średnich przedsiębiorstw barierą rozwoju jest szara strefa – ukrywanie przychodów i zatrudnienia, co dla podmio-tów działających zgodnie z prawem oznacza obniżenie ich konkurencyjności. Przyczyną tego zjawiska są zmienne przepisy dotyczące działalności gospodarczej, wysokość podat-ków. Ponadto specyfika wpływu poszczególnych barier na wzrost przedsiębiorstw zależy od warunków ekonomicznych. W czasie boomu bardziej odczuwalne są bariery związane z rynkiem pracy i kwalifikacjami. W czasie spowolnienia gospodarczego i recesji te zwią-zane z finansami przedsiębiorstwa i wielkością popytu11. Według wyników badań dotyczą-cych barier funkcjonowania małych i średnich przedsiębiorstw zrealizowanych w ramach Pomorskiego Obserwatorium Gospodarczego III – w 2009 roku, w stosunku do roku po-przedniego, wzrosła odczuwalność bariery popytu oraz barier wynikających z konkuren-cji krajowej i zagranicznej. Respondenci wskazali również wzrost trudności z uzyskaniem kredytu. Przedsiębiorcy z większym nasileniem odczuwali niekorzystną dla nich politykę podatkową oraz zmienność przepisów prawa12.
8 Czarna lista barier dla rozwoju przedsiębiorczości 2011, PKPP Lewiatan, Warszawa, kwiecień 2011,
s. 3, 52.
9 M. Starczewska-Krzysztoszek, Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, Infos
Biuro Analiz Sejmowych, nr 4 (28) z dnia 28 lutego 2008 r., s. 2.
10 T. Piecuch, Przedsiębiorczość. Podstawy teoretyczne, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010,
s. 115.
11 N. Daszkiewicz, Bariery rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, w: Przetrwanie i rozwój małych
i średnich przedsiębiorstw, red. F. Bławat, SPG, Gdańsk 2004, s. 64.
12 S. Dominiak, J. Wasilczuk, N. Daszkiewicz, K. Zięba, A. Sobiechowska-Ziegert, Sektor MSP na
Pomorzu w warunkach pogorszenia koniunktury. Raport z badania małych i średnich przedsiębiorstw w Ramach Pomorskiego Obserwatorium Gospodarczego III, Agencja Rozwoju Pomorza SA, Gdańsk 2010,
192 Danuta Zawadzka, Roman Ardan
2. Źródła danych
Źródłem danych są badania koniunktury gospodarczej realizowane przez Główny Urząd Statystyczny. Obejmują one przedsiębiorstwa prowadzące działalność budowlano-montażową zaklasyfikowaną według Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2007) do sekcji F (Budownictwo). Są one dzielone na następujące cztery klasy wielkości: małe (w po-dziale na mikro i pozostałe małe), średnie i duże. Z powyżej wymienionych klas wielkości do próby (5000 przedsiębiorstw) wchodzi w całości grupa jednostek średnich i dużych oraz 1% podmiotów z grupy małych. Losowanie tych jednostek odbywa się według tych sa-mych zasad jak w przypadku przedsiębiorstw handlowych. W budownictwie dana warstwa jest definiowana jako jednoczesne grupowanie według działu PKD oraz klasy wielkości. Do końca 2005 roku w badaniach brały udział podmioty o liczbie pracujących 10 i wię-cej osób. Od 2006 roku badaniami obejmowane są wszystkie jednostki, niezależnie od ich wielkości13. W przyjętym schemacie losowania warstwy tworzone są z uwzględnieniem następujących kryteriów: klasa wielkości, rodzaj prowadzonej działalności według PKD. Badanie koniunktury w budownictwie jest realizowane z częstotliwością miesięczną. Bada-ne jednostki zobowiązaBada-ne są do udzielania odpowiedzi na pytania dotyczące oceny sytuacji bieżącej oraz przewidywanej w najbliższych miesiącach14. Źródła danych wykorzystanych w badaniach pochodzą z części diagnostycznej. W badaniach wykorzystano 63-miesięczne obserwacje mikroprzedsiębiorstw budowlanych od stycznia 2006 do marca 2011 roku. 3. Metodologia badań
Do oceny sytuacji finansowej przedsiębiorstwa wykorzystano liniowy model ekono-metryczny:
Fin_Stt = c + βxt + εt,
gdzie zmienną zależną modelu jest zmienna Fin_St. Jest ona wynikiem uśrednienia subiek-tywnych odpowiedzi badanych przedsiębiorców na pytanie o zmiany „sytuacji finansowej przedsiębiorstwa”. Wektor x to wektor zmiennych niezależnych opisanych w tabeli 7, β to wektor współczynników przy tych zmiennych.
13 Włączenie do badań koniunktury budownictwa mikroprzedsiębiorstw wynikało z faktu, iż mają one
znaczący udział w tworzeniu przychodów dla budownictwa ogółem (ok. 33%), a ich sytuacja różni się od sytuacji pozostałych podmiotów.
14 Pytania diagnostyczne dotyczą: ogólnej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa, działalności
bu-dowlano-montażowej, portfela zamówień, zagwarantowanego okresu działania, stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych przedsiębiorstwa, produkcji budowlano-montażowej na rynku krajowym, sytuacji finansowej ogółem, w tym w zakresie opóźnień płatności, barier utrudniających prowadzenie działalności. Część prognostyczna ankiety dostarcza informacji na temat przewidywań w zakresie: ogólnej sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa, portfela zamówień na roboty budowlano-montażowe na rynku krajowym oraz – osobno – zagranicznym, produkcji budowlano-montażowej na rynku krajowym, cen realizacji ro-bót budowlano-montażowych, sytuacji finansowej, zatrudnienia, aktualnych zdolności produkcyjnych przy posiadanym portfelu zamówień i przewidywanych zmianach popytu. Badanie koniunktury gospodarczej.
Tabela 1 Zmienne wpływające na sytuację finansową mikroprzedsiębiorstwa budowlanego
w opinii zarządzających – założenia modelowe
Zmienna Charakterystyka zmiennej Hipotezy cząstkowe
Przewidywany znak parametru
przy zmiennej
Insuff _Dem Niedostateczny
popyt
Niedostateczny popyt na towary przedsiębiorstw budowlanych obniża ich zdolność do generowania dodatnich wyników finansowych
–
Weather Warunki atmo-sferyczne
Warunki atmosferyczne są źródłem niepewności w działalności budowlanej. Mogą przyczynić się do braku możliwości realizacji zamówień, a tym samym pogorszenia sytuacji finansowej przedsię-biorstwa budowlanego
–
Insuff _Lab Niedobór wykwalifikowa-nych pracowni-ków
Brak wykwalifikowanych pracowników obniża konkurencyjność przedsiębiorstwa. Może to przy-czynić się do realizacji zamówienia o niższych standardach wykonania niż określone w kontrak-cie, a tym samym wpłynąć na pogorszenie sytua-cji finansowej przedsiębiorstwa budowlanego
–
Insuff _Mat Niedobór sprzętu oraz/lub materiałów i surowców (z przyczyn po-zafinansowych)
Niedobór sprzętu oraz/lub materiałów i surowców może przyczynić się do realizacji zamówienia o niższych standardach wykonania niż określone w kontrakcie, a tym samym wpłynąć na pogorsze-nie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa budow-lanego
–
Empl_Costs Koszty
zatrud-nienia
Wzrost kosztów zatrudnienia ogranicza zdolność przedsiębiorstw budowlanych do generowania dodatnich wyników finansowych
–
Mat_Costs Koszty mate-riałów
Wysokie koszty materiałów pogarszają sytuację
finansową przedsiębiorstwa budowlanego. –
Fin_Costs Koszty finan-sowej obsługi działalności
Koszty finansowej obsługi działalności pogarszają sytuację finansową przedsiębiorstwa budowla-nego
–
Diff _Credit Trudności
z uzyskaniem kredytu
Trudności z uzyskaniem kredytu mogą przyczynić się do braku możliwości realizacji zakontraktowa-nych zamówień – mogą w konsekwencji pogorszyć sytuację finansową przedsiębiorstwa budowlanego
–
Competition Konkurencja
na rynku
Konkurencja na rynku powoduje zmniejszenie możliwości tworzenia nadwyżki finansowej zwią-zanej ze sprzedażą towarów , stąd może wpływać ujemnie na sytuację finansową przedsiębiorstwa budowlanego
–
Other Inne Pozostałe bariery wpływające pogarszająco na
sytuację finansową przedsiębiorstwa budowlanego –
194 Danuta Zawadzka, Roman Ardan
W tabeli 2 zaprezentowano statystyki opisowe zmiennych przyjętych do modelu opi-sującego bariery sytuacji finansowej mikroprzedsiębiorstw budowlanych w opinii zarzą-dzających.
Tabela 2 Statystyki opisowe zmiennych przyjętych do modelu opisującego bariery sytuacji finansowej
mikroprzedsiębiorstw budowlanych w opinii zarządzających
Zmienna Średnia Mediana Maksimum Minimum standardowe Odchylenie
Fin_St –9,68 –10,9 16,6 –44,6 15,49 Insuff _Dem 29,24 32,9 47,3 11,1 12,58 Weather 26,47 23,3 54 9,4 12,10 Insuff _Lab 31,99 29 56,1 9,3 15,24 Insuff _Mat 3,96 3,7 13,1 1,1 2,25 Empl_Costs 47,62 51,3 63,5 31,7 9,32 Mat_Costs 23,83 21,6 37,9 11,2 6,86 Fin_Costs 26,00 25,7 34 18,3 4,06 Diff _Credit 12,22 12,5 19,7 5,9 3,09 Competition 45,91 46,6 58,5 34,1 6,41 Other 7,92 7,9 11,4 5,2 1,47
Źródło: opracowanie własne.
Zmienna zależna charakteryzuje się dużą zmiennością. Wynika to z faktu objęcia badaniami zróżnicowanych pod względem charakterystyk makroekonomicznych okresów. Ponadto dość rzadkie wskazywanie przez zarządzających „innych barier” (zmienna Other) świadczy o tym, że lista czynników wpływających na sytuację finansową mikroprzedsię-biorstw budowlanych jest dostatecznie pełna. Inne, incydentalnie wymieniane bariery to niedobór sprzętu oraz/lub materiałów i surowców oraz trudności z uzyskaniem kredytu (zmienne Insuff _Mat i Diff _Credit).
W tabeli 3 zaprezentowano współczynniki korelacji zmiennych przyjętych w modelu empirycznym (wyróżniono współczynniki korelacji powyżej 0,7).
Najwyższy ujemny współczynnik korelacji występuje między zmienną odwołującą się do niedostatecznego popytu (Insuff _Dem) a niedoborem wykwalifikowanych pracow-ników (Insuff _Lab). Zmienna ta jest również silnie skorelowana ze zmiennymi Empl_Costs (koszty zatrudnienia), Diff _Credit (trudności z uzyskaniem kredytu) oraz Competition (konkurencja na rynku). Pięć zmiennych niezależnych jest pozytywnie skorelowanych ze zmienną zależną (Insuff _Lab, Insuff _Mat, Empl_Costs, Mat_Costs, Fin_Costs). Najbar-dziej skorelowana zmienna niezależna ze zmienną zależną (korelacja ujemna) to niedosta-teczny popyt (Insuff _Dem).
Tabela 3 Współczynniki korelacji zmiennych przyjętych do modelu opisującego
bariery sytuacji finansowej mikroprzedsiębiorstw budowlanych w opinii zarządzających
Zmienna Fi n_ St In su ff _ D em We at he r In su ff _ L ab In su ff _ M at Em pl _C os ts Mat _C os ts Fi n_ C os ts Dif f_ C re di t Com pet it ion Ot her Fin_St 1 –0,91 –0,6 0,87 0,57 0,78 0,83 0,61 –0,59 –0,45 –0,31 Insuff _Dem –0,91 1 0,39 –0,96 –0,69 –0,76 –0,87 –0,52 0,71 0,69 0,36 Weather –0,6 0,39 1 –0,37 –0,34 –0,31 –0,5 –0,46 0,28 0,05 –0,06 Insuff _Lab 0,87 –0,96 –0,37 1 0,67 0,78 0,85 0,55 –0,69 –0,68 –0,43 Insuff _Mat 0,57 –0,69 –0,34 0,67 1 0,53 0,68 0,4 –0,45 –0,64 –0,4 Empl_Costs 0,78 –0,76 –0,31 0,78 0,53 1 0,75 0,77 –0,29 –0,3 –0,59 Mat_Costs 0,83 –0,87 –0,5 0,85 0,68 0,75 1 0,51 –0,72 –0,55 –0,34 Fin_Costs 0,61 –0,52 –0,46 0,55 0,4 0,77 0,51 1 –0,04 –0,08 –0,36 Diff _Credit –0,59 0,71 0,28 –0,69 –0,45 –0,29 –0,72 –0,04 1 0,61 0,07 Competition –0,45 0,69 0,05 –0,68 –0,64 –0,3 –0,55 –0,08 0,61 1 0,22 Other –0,31 0,36 –0,06 –0,43 –0,4 –0,59 –0,34 –0,36 0,07 0,22 1
Źródło: opracowanie własne.
4. Rezultaty i dyskusja
Wyniki estymacji parametrów modelu początkowego barier sytuacji finansowej mi-kroprzedsiębiorstw budowlanych przedstawiono w tabeli 4.
Zbadany model jest istotny na poziomie istotności 1% (wartość Statystyki F wynosi 66,84682). Opisuje on 92,78% zmienności badanego zjawiska. Cztery zmienne wykazują statystyczną istotność. Są to: niedostateczny popyt (Insuff _Dem – statystycznie istotna na poziomie 1%), warunki atmosferyczne (Weather – statystycznie istotna na poziomie 1%), koszty zatrudnienia (Empl_Costs – statystycznie istotna na poziomie 10%) oraz konkuren-cja na rynku (Competition – statystycznie istotna na poziomie 10%). Niedostateczny popyt i warunki atmosferyczne wpływają negatywnie na sytuację finansową. Dyskusyjny jest wpływ kosztów zatrudnienia i konkurencji na rynku, które w świetle przeprowadzonych badań wpływają pozytywnie na sytuację finansową. Można to tłumaczyć prawdopodobnie tym, że zarówno konkurencja, jak i wysokie koszty pracy wymuszają efektywność na mi-kroprzedsiębiorstwach budowlanych.
W postępowaniu badawczym podjęta została próba wyeliminowania kilku zmiennych w celu zbudowania modelu o lepszym dopasowaniu. Jako kryterium porównania stopnia dopasowania modeli o różnej liczbie zmiennych niezależnych przyjęto skorygowany współ-czynnik determinacji. W pierwszej kolejności eliminowane były zmienne o najmniejszych wartościach statystyki t. Wyeliminowane zostały między innymi: zmienna Other odpowia-dająca za „inne bariery” oraz zmienna Insuff _Lab (niedobór wykwalifikowanych
pracow-196 Danuta Zawadzka, Roman Ardan
ników), która jest silnie skorelowana z pozostałymi barierami. Wyniki końcowego modelu zostały przedstawione w tabeli 5.
Tabela 4 Wyniki estymacji parametrów modelu początkowego barier sytuacji finansowej
mikroprzedsię-biorstw budowlanych Zmienna objaśniająca Ocena parametru przy zmiennej Błąd standardowy Statystyka t Poziom istotności Insuff _Dem –1,1809 0,2039 –5,7907 0,000 Weather –0,3708 0,0685 –5,4144 0,000 Insuff _Lab –0,0907 0,1711 –0,5303 0,598 Insuff _Mat –0,4424 0,4286 –1,0323 0,307 Empl_Costs 0,3515 0,2031 1,7308 0,089 Mat_Costs –0,2898 0,2494 –1,1620 0,251 Fin_Costs –0,1155 0,2732 –0,4227 0,674 Diff _Credit –0,1768 0,4388 –0,4032 0,689 Competition 0,3403 0,1756 1,9374 0,058 Other –0,0433 0,5674 –0,0764 0,939 C (wyraz wolny) 19,3615 17,6911 1,0944 0,279 R2 0,9278 Statystyka F 66,8468
Skorygowany R2 0,9139 Poziom istotności 0,000
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 5 Wyniki estymacji parametrów modelu końcowego barier sytuacji finansowej
mikroprzedsiębiorstw budowlanych Zmienna objaśniająca Ocena parametru przy zmiennej Błąd standardowy Statystyka t Poziom istotności Insuff _Dem –1,1294 0,1261 –8,9563 0,000 Weather –0,3482 0,0589 –5,9101 0,000 Insuff _Mat –0,4792 0,3885 –1,2334 0,223 Empl_Costs 0,2399 0,1127 2,1294 0,038 Mat_Costs –0,1997 0,1889 –1,0572 0,295 Competition 0,3632 0,1615 2,2497 0,028 C (wyraz wolny) 11,1087 9,2599 1,1997 0,235 R2 0,9268 F–statistic 118,1731
Skorygowany R2 0,9190 Prob (F–statistic) 0,000
Eliminacja najmniej istotnych statystycznie zmiennych niezależnych nie zmieniła liczby istotnych parametrów modelu. Zmienne Insuff _Dem oraz Weather są istotne na po-ziomie istotności 1%. Poprawiła się istotność zmiennych Empl_Costs oraz Competition. Obie wymienione zmienne są statystycznie istotne na poziomie 5% (w modelu początko-wym na poziomie 10%). Jednocześnie zmniejszenie liczby zmiennych niezależnych jedynie nieznacznie zmniejszyło stopień dopasowania modelu – wartość współczynnika determi-nacji wyniosła 0,9268 przy 0,9278 w modelu początkowym. Analiza ocen parametrów przy zmiennych oraz zmienności zmiennych zależnych (tab. 2) pozwala stwierdzić, że najwięk-szy wpływ na sytuację finansową ma niedostateczny popyt.
Podsumowanie
Badania zaprezentowane w rozdziale umożliwiły identyfikację barier zewnętrznych funkcjonowania mikroprzedsiębiorstw budowlanych. Dokonano tego w oparciu o Badanie koniunktury gospodarczej prowadzone przez GUS. Przeprowadzone badania (z wykorzy-staniem narzędzi statystycznych) pozwoliły sformułować następujące wnioski ogólne:
1. Lista ekonomicznych barier zewnętrznych przedsiębiorczości i ich odczuwalność przez przedsiębiorców jest zmienna w czasie. Zależy od uwarunkowań otoczenia zarówno bliższego, jak i dalszego.
2. Niedostateczny popyt ma statystycznie istotny wpływ na sytuację finansową ana-lizowanych mikroprzedsiębiorstw budowlanych. Ten czynnik najsilniej oddziałuje na sytuację finansową badanych podmiotów.
3. Sytuacja finansowa mikroprzedsiębiorstw budowlanych uzależniona jest w dużym stopniu od warunków atmosferycznych. Przeprowadzona analiza potwierdziła sta-tystyczną istotność tej zmiennej.
LIMITS TO ACTIVITY OF CONSTRUCTIVE MICRO-ENTERPRISES Summary
The purpose of presented in the article research is to identify and to evaluate factors affecting the financial situation of the constructive micro-enterprises. The data source is the Business tendency
survey in construction carried out by the Central Statistical Office (Główny Urząd Statystyczny).
The tested in the survey agents (micro-enterprises) are required to answer questions concerning the assessment of the current and expected in the coming months situation and to determine the presence of factors (among a closed list of specified determinants). The study uses 63 monthly observations of micro-firms from January 2006 to March 2011. A linear econometric model is used to evaluate links between the financial situation of the company and indicated limits to activity. Dependent variable is Fin_St, the result of averaging subjective answers to the question about changes in “the company’s financial situation.”
