Geoshale 2012 – konferencja naukowa poœwiêcona
osadom drobnoziarnistym – Warszawa, 14–16.05.2012
W dniach 14–16 maja 2012 roku odby³a siê w Warsza-wie miêdzynarodowa konferencja naukowa poœwiêcona ró¿nym aspektom badañ nad osadami drobnoziarnistymi – GeoShale 2012 – Recent advances in geology of fine-grai-ned sediments. Organizatorem spotkania by³ Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy. Patronat honorowy pe³nili: prof. Barbara Kudrycka, mini-ster edukacji i szkolnictwa wy¿szego oraz Piotr WoŸniak, g³ówny geolog kraju. W swoim za³o¿eniu konferencja ma byæ cykliczna i odbywaæ siê bêdzie co 2 lata. Inspiracj¹ do zorganizowania tego spotkania by³o nadzwyczajne zainte-resowanie œwiata nauki i przemys³u i³owcami i mu³owcami dolnego paleozoiku wystêpuj¹cymi na kratonie wschod-nioeuropejskim. Jednak, co nale¿y wyraŸnie podkreœliæ, aspekt wêglowodorowy stanowi³ jeden z kilku tematów prezentowanych na sesjach referatowych i posterowych. W konferencji uczestniczy³o oko³o 200 specjalistów z blisko 20 krajów z 5 kontynentów, reprezentuj¹cych zarówno jed-nostki naukowe, jak i przemys³, g³ównie naftowy. Na zaproszenie organizatorów przyby³o wielu wybitnych naukowców, wyznaczaj¹cych kierunki badañ w swoich dziedzinach. Miêdzy innymi referaty wyg³osili i jednocze-œnie wspó³prowadzili sesje tematyczne: Kevin Bohacs (ExxonMobil Upstream Reaserch Company), David Dewhurst (CSIRO Earth Science and Resource Engeneer-ing), Juergen Schieber (Department of Geological Scien-ces, Indiana University), Jan Œrodoñ (Polska Akademia Nauk). G³ównym celem spotkania by³o stworzenie panelu dyskusyjnego umo¿liwiaj¹cego ekspertom ró¿nych dzie-dzin nauk o Ziemi zaprezentowanie najnowszych wyników badañ w zakresie osadów drobnoziarnistych. Do spe³nienia postawionego za³o¿enia przyczyni³o siê prawie 50 prezen-tacji referatowych zg³oszonych i zaakceptowanych, które podzielone zosta³y na 7 sesji tematycznych:
– Stratigraphic study of fine-grained sediments – from biostratigraphy to integrated stratigraphy;
– Accumulation of muddy sediments – sedimentology of fine-grained rocks;
– Shale diagenesis and effect on shale properties; – Tectonics of shales;
– Organic and inorganic geochemistry of fine-grained sediments;
– Geophysical contribution to understanding shale properties and behavior;
– Exploration & Production experience in oil/gas shale prospects.
Konferencjê otworzy³ gospodarz spotkania, dyrektor PIG-PIB, prof. Jerzy Nawrocki, przedstawiaj¹c zadania i cele polskiej s³u¿by geologicznej, wspominaj¹c miêdzy innymi o bezpieczeñstwie energetycznym kraju, a tak¿e badaniach podstawowych prowadzonych przez instytut. Nastêpnie g³os zabra³ doradca naukowy przy ambasadzie amerykañskiej w Warszawie Douglas Duncan i wyg³osi³ referat pod tytu³em: Shale as a target: petroleum extrac-tion, CO2container, and waste isolation. Zakoñczenie sesji powitalnej przypad³o przewodnicz¹cemu komitetu organi-zacyjnego Paw³owi Lisowi, który po zwiêz³ym przedsta-wieniu spraw organizacyjnych wyg³osi³ referat pod tytu³em: Milestones in fine-grained sedimentary rocks analysis and history of the Lower Paleozoic deposits – stu-dy in Poland, zaczynaj¹c od daty „1747”, kiestu-dy to po raz pierwszy pojawi³a siê definicja „³upka” (Hossen W. – The Miner's Dictionary), a koñcz¹c na najnowszych publika-cjach polskich i zagranicznych.
Sesje referatowe odbywa³y siê równolegle w dwóch salach. Ka¿da sesja tematyczna otwierana by³a specjaln¹ prezentacj¹ zaproszonego goœcia. Sesja posterowa odby³a siê pierwszego dnia i spotka³a siê z bardzo ¿ywym zainte-resowaniem uczestników konferencji, którzy przez kilka godzin prowadzili inspiruj¹ce dyskusje. Do tej sesji zg³o-szonych zosta³o i zaakceptowanych 26 posterów.
Uczestnicy konferencji zostali zaproszeni do zapozna-nia siê z wystaw¹ Polish Mudrocks, która obejmowa³a 10 jednometrowych odcinków rdzeni wiertniczych reprezen-tuj¹cych osady drobnoziarniste kambru, ordowiku, syluru, dewonu, karbonu, permu, triasu, jury, kredy i paleogenu. Najwiêkszym zainteresowaniem uczestników cieszy³y siê ciemnoszare i³owce dolnego landoweru (sylur) basenu podlaskiego z profilu otworu T³uszcz IG 1.
Organizatorzy przygotowali tak¿e wystawê Polish Mineral Resources, prezentuj¹c miêdzy innymi podstawo-we informacje z najwiêkszego z³o¿a ropno-gazopodstawo-wego BMB, a tak¿e najwiêkszego w Polsce z³o¿a gazowego Przemyœl-Jaksmanice, zlokalizowanego w zapadlisku przed-karpackim. Swoj¹ drog¹ osady zdeponowane w zapadlisku przedkarpackim stanowi¹ œwietne miejsce do badañ ska³ drobnoziarnistych.
522
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 10, 2012
Pierwszy dzieñ konferencji zakoñczy³ siê spotkaniem na kolacji zorganizowanej w reprezentacyjnym gmachu Muzeum PIG-PIB. Do wspólnego spêdzenia czasu, przy akompaniamencie kwartetu smyczkowego, zaprosi³ wszyst-kich uczestników dyrektor Jerzy Nawrocki.
Wa¿n¹ czêœci¹ konferencji by³y wycieczki terenowe oraz warsztaty naukowe.
Spotkanie GeoShale 2012 rozpoczê³o siê wycieczk¹ przedkonferencyjn¹ w Góry Œwiêtokrzyskie, która odby³a siê w dniach 11–13 maja i by³a prowadzona przez Wie-s³awa Trelê z Oddzia³u Œwiêtokrzyskiego PIG-PIB. Ska³y paleozoiczne, ods³aniaj¹ce siê w rejonie ³ysogórskim (pó³nocnym), uwa¿anym za wschodni¹ krawêdŸ pasywne-go brzegu Baltiki, oraz kieleckim (po³udniowym), uwa-¿anym za czêœæ bloku ma³opolskiego, otoczone pokryw¹ permo-mezozoiczn¹, da³y uczestnikom wycieczki wyj¹t-kow¹ mo¿liwoœæ badania jednej z najwa¿niejszych stref tektoniczych Europy – strefy szwu transeuropejskiego (TESZ). Pierwszym punktem wycieczki by³a miejscowoœæ Kowala, gdzie ods³aniaj¹ siê czarne ³upki fameñskie oraz widoczna jest granica dewon/karbon. Nastêpnie uczestnicy mieli mo¿liwoœæ zbadania górnodewoñskich wapieni i ³upków w Kadzielni oraz sukcesji wapiennej w Mogi³kach. W kolej-nym stanowisku – P³uckach – ods³ania siê granica fran/ famen oraz osady wydarzenia Kellwasser, jednego z wy-mierañ z tzw. wielkiej pi¹tki. W w¹wozie Pr¹gowiec, w pó³-nocnej czêœci synkliny bardziañskiej, grupa geologów mia³a szansê zapoznania siê z sylurskimi ska³ami wenloku i ludlowu dolnego. W nastêpnym ods³oniêciu – Bardo Sta-wy, zlokalizowanym w po³udniowej czêœci synkliny bardziañ-skiej, badano granice ordowiku i syluru. W oddziale regio-nalnym PIG-PIB w Kielcach udostêpniono rdzenie z otworu Wilków IG 1, umo¿liwiaj¹c przeœledzenie zmian facjalnych mu³owcowych górnego kambru (furongu) oraz górnego ordowiku i syluru. Na jednym z ostatnich posto-jów organizatorzy przygotowali mo¿liwoœæ przyjrzenia siê s³ynnym œladom tetrapoda oraz niezgodnoœci waryscyj-skiej w kamienio³omie w Zache³miu. Zwieñczeniem wycieczki by³ So³tyków, gdzie w dolnojurajskich osadach kontynentalnych podziwiaæ mo¿na by³o tropy dinozaurów.
Trzeciego dnia konferencji oraz dzieñ po niej, w archi-wum rdzeni wiertniczych PIG-PIB w Iwicznej, odby³y siê warsztaty geologiczne prowadzone przez Paw³a Lisa. G³ównym celem spotkañ by³o dok³adne zapoznanie siê z rdzeniem z otworu T³uszcz IG 1 oraz zaobserwowanie zmian œrodowiska depozycji zapisanych w materiale skal-nym. Uczestnicy spotkañ w Iwicznej na pocz¹tku zapoznali siê z zarysem geologicznym kratonu wschodnioeuropej-skiego, a nastêpnie z metodologi¹ badañ osadów drobno-ziarnistych. PóŸniej geolodzy przestudiowali ci¹g³y profil otworu od sp¹gu karadoku do kilkudziesiêciu metrów ludlo-wu, przechodz¹c przez aszgil, landower oraz wenlok. Pro-fil umo¿liwi³ zaobserwowanie przejœæ z wapieni w i³owce/mu³owce oraz przeplatanie siê ró¿nych facji wydzielonych w mu³owcach. Tematem przewodnim tych spotkañ by³o wykszta³cenie parasekwencji w osadach drobnoziarnistych. Uczestnicy mieli okazjê zapoznania siê z osadem reprezentuj¹cym ró¿ne tempo depozycji
mate-ria³u do basenu, które odzwierciedlone by³o miêdzy inny-mi w inny-mi¹¿szoœci podstawowego elementu startygrafii sekwencji, jakim jest parasekwencja. Geolodzy mogli zobaczyæ w jaki sposób widoczna jest powierzchnia zale-wu morskiego – granica parasekwencji w ró¿nych facjach mu³owcowych. Wyró¿nione w profilu parasekwencje uk³a-dane by³y w zestawy i definiowany by³ ich wzór jako: pro-gradacyjny, retrogradacyjny lub agradacyjny. Uczestnicy warsztatów stwierdzili, i¿ wizyta w archiwum rdzeni wiertniczych w Iwicznej na d³ugo pozostanie w ich pamiêci.
W dniach 17–19 maja odby³a siê pokonferencyjna wycieczka terenowa prowadzona przez Micha³a Krobic-kiego i Jana Golonkê, przygotowana z udzia³em Andrzeja Œl¹czki. Wycieczka poœwiêcona by³a g³ównie oligoceñskim ³upkom menilitowym na tle jurajsko-kredowo-paleoge-ñskiej ewolucji basenów karpackich, a zw³aszcza w konte-kœcie wystêpowania i naftowego znaczenia innych utworów bogatych w substancjê organiczn¹. Zaprezento-wano równie¿ typowe ska³y zbiornikowe, jako najlepsze kolektory dla z³ó¿ ropy i gazu w Karpatach. Dlatego na tra-sie znalaz³y siê, a w przewodniku terenowym zosta³y opi-sane i bogato ilustrowane, wyst¹pienia utworów (w ko-lejnoœci stratygraficznej) formacji grodziskiej, wierzow-skiej, lgockiej, istebniañwierzow-skiej, ciê¿kowickiej, menilitowej i kroœnieñskiej. Ze wzglêdów czasowych skupiono siê na przegl¹dzie utworów nale¿¹cych tylko do jednostki œl¹skiej Karpat fliszowych, celem skoncentrowania uwagi na historii jednego basenu sedymentacyjnego, nie zapomi-naj¹c oczywiœcie o szerokich kontekstach paleogeograficz-nych, paleoceanograficznych czy geotektoniczpaleogeograficz-nych, oma-wianych utworów w innych czêœciach basenów karpac-kich. Wycieczkê rozpoczêto od spektakularnego ods³oniê-cia utworów wierzowsko-lgockich w Rzykach ko³o Andry-chowa, przeje¿d¿aj¹c nastêpnie przez Poznachowice (ods³oniêcie formacji grodziskiej) do Kobielnika, gdzie w ods³oniêciu warstw menilitowych pierwszy raz „dotkniê-to” g³ównego celu wycieczki. Pod koniec pierwszego dnia odwiedzono nieczynny kamienio³om w ¯egocinie z kla-sycznie wykszta³conymi utworami formacji grodziskiej. Przy piêknej pogodzie nastêpnego dnia z rana uczestnicy wycieczki zobaczyli Kamienie Brodziñskiego i mogli tym razem obserwowaæ klasyczny przyk³ad ska³ zbiorniko-wych warstw istebniañskich. Dalsza trasa wiod³a do Zna-mirowic nad jezioro Ro¿nowskie, gdzie z kolei gor¹co dyskutowano przy wspania³ych ods³oniêciach formacji me-nilitowej zazêbiaj¹cej siê z formacj¹ kroœnieñsk¹. O wza-jemnych relacjach tych utworów mo¿na by³o siê przekonaæ w nastêpnym ods³oniêciu w Foluszu, gdzie zachwycano siê fenomenem wapieni jasielskich, dyskutuj¹c nad ich genez¹. Pod wieczór tego dnia, myœlami bêd¹c ju¿ przy obiadokolacji, zbierano... ryby z utworów menilitowych w Równem, by nastêpnie zaniemówiæ przed niepowtarzal-nym ods³oniêciem formacji menilitowej w Rudawce Rymanowskiej. Po noclegu spêdzonym w Iwoniczu Zdro-ju, ostatniego dnia wycieczki rano, zwiedzano Muzeum Przemys³u Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego £uka-siewicza w Bóbrce, dumnie prezentuj¹c wk³ad polskiej
523
myœli w œwiatow¹ geologiê naftow¹. Ostatnim, geologicz-nym punktem wycieczki by³o Kamienne Miasto ko³o Ciê¿-kowic, gdzie naocznie przekonano siê jaki charakter ska³ zbiornikowych maj¹ utwory formacji ciê¿kowickiej. Wycieczka zakoñczy³a siê krótk¹ wizyt¹ w zachwy-caj¹cym zabytkowym, drewnianym koœció³ku w Lipnicy Murowanej i „po¿egnalnym” obiadem w goœcinnej „Karczmie pod Kamieniem”, poznanej ju¿ w pierwszym dniu. Przy uginaj¹cych siê od ró¿nych miêsiw i wielu rodzajów pierogów sto³ach uczestnicy wycieczki obiecy-wali sobie spotkaæ siê jeszcze kiedyœ w równie mi³ej i ser-decznej atmosferze.
Streszczenia referatów i posterów, a tak¿e przewodniki po wycieczkach zosta³y zamieszczone w materia³ach ferencyjnych. Dostêpne s¹ one na stronie internetowej kon-ferencji – www.geoshale.com.
Jako cz³onkowie komitetu organizacyjnego pragniemy gor¹co podziêkowaæ wszystkim uczestnikom konferencji za stworzenie tego wydarzenia. Dziêkujemy i mamy na-dziejê, ¿e zobaczymy siê za dwa lata!
Pawe³ Lis, Micha³ Krobicki & Anna Bagiñska Serwis fotograficzny na str. 564 524
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 10, 2012
Ryc. 1. Uczestnicy wycieczki na tle s³ynnego ods³oniêcia utworów formacji menilitowej nad Wis³okiem w Rudawce Rymanowskiej. Fot. M. Krobicki
564
Ryc. 2.Ods³oniêcie warstw wierzowskich w miejscowoœci Rzyki
1 cm Ryc. 3. Œlad oligoceñskiej ryby w kamienio³omie w Równem. Obie fot. M. Krobicki
