Ludność Miasta Ząbkowice Śląskie

Wojewódzki Urząd Statystyczny w Wałbrzychu

a

i

Ludność

W Miasta

I' Ząbkowic Śląskich

Wałbrzych

1990

Ząbkowicach 3lą«Klob

Proj.kt okładki i InjMtot JĘDBłWSę

ZWS.Zaa.6G6/90-100

Ludność

Miasta

Ząbkowic Śląskich

Publikacja niniejsza przodatesla zjawiska demograflo me zachodzące w latach 19« - 1989 ■ Ząbkowicach Śląskich. Obejmuje informacje dotyczące etanu, struktury, ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności w ujęciu tekstowo-tabelaryczny* i graficznym.

Joat to pierwsza publikacja obrazująca zagadnienia ludnościowe Ząbkowic Śląskich w tak dniej retroepekcji. Zakres tej retroapekcji jest solenny w zależności od dostęp­

ie względu aa charakter publikacji pominięto w niej wyjaśniania metodologie zna.

Zofia Hnatiuk

Wojewódzkiego

Wałbrzych, październik

Przedgórzu Sudecki* aa wysokości około 280 o n.p.m. Do roku 1973 obszar miasta obej­

mował 3,9 km2, a po przyłączeniu wsi Sadlno - 11,9 km2. Po kolejne) zmianie granic miasta u 1983 roku /przyłączenie czyści wsi Zwróoona 1 lamów/ Ząbkowice Śląskie zaj­

mują obszar M km2, co etanowi 0,34 % ogólnej powierzchni województwa wałbrzyskiego.

Według danych narodowego Spisu Powszechnego w 1988 roku mieszkały tu 17104 osoby, tj. 2,3 95 ludności województwa. Gęstość zaludnienia miasta wynosząca 1222 osoby na 1 km2 była prawie 7 krotnie wyższa niż średnia w województwie.

Ząbkowice Śląskie są małym ośrodkiem przemysłowym; znajdują się tu cztery uspołecz­

nione zakłady przemysłowe /Elektrotechniczna Spółdzielnia Pracy "Błśin", Okręgowa Spół­

dzielnia Mleczarska, Usługowa Spółdzielnia Praoy, Dolnośląskie Zakłady Wytwórcze Apa­

ratury Precyzyjnej -Sma-Pael-/, w których zatrudnionych jest około 2249 o Miejscowym.potentatem przemysłowym liczą

"Baa-Pasl”, producent Ząbkowice Ślą

W mieście działa Ośrodek Kultury, Mlejsl

Henrykowskiej, a także Publiczna Biblioteka Pedagogiczna. Istotne nia kultury materialnej Ziemi Ząbkowickiej ma otwarta w 1972 roku Regionalna miątek zlokalizowana w m-wieoznya i--—

Ząbkowiczanie dbający o kondycję fi

jsko-Gminna Biblioteka Public za

mający ponad 40-lstnią

rożną mają do dyspozycji stad historię Klub Sportowy "Orze

PIERWSZE DEI

ä I Proatu Ukraińskiego Wojska Araii Radzieckiej dowodzc j Śląskich 9 maja 1945 rot jierwszych dniach czerwca 1945 roku władze w mieście przejęła polska t

;o nie było zniszczone, ale brakowało ludzi do pracy w organizowanych ich i instytucjach użyteczności publicznej, nieczynna była kolej, poci :ronioe miasta z roku 1945 m.in. czytamy:

24.06. - Komitet 30.06. - Komitet

ize polskie przejęły telegraf, pocztę i telekomunikację, itaje Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej, ioozął działalność:

Powiatowy PPR, -tet Powiatowy PPS,

powołanie Powiatowej Komendy. Straży Pożarnych i Państwowego Urzędu Repatriacyjnego;

Sierpień - powołanie Zarządu Powiatowego Stronnictwa Ludowego,

- uroczyste otwarcie Ratusza Jato siedzib? polskich władz miejskich, podczas którego pierwszy burmistrz Ząbkowic Śląskich ludwik Sufajda wciągnął na maszt flagę narodową Jako symbol objęcia władzy, - otwarcie pierwszej szkoły podstawowej,

- powołanie do życia pierwszej szkoły średniej - Państwowego Gimnazjum

- uruchomienie Szpitala Miejskiego, - rozpoczyna prace:

powstaje Komenda Hufca Związku Harcerstwa Polskiego;

S24H i sraoram iothosoi

izą najbardziej wiarygodną informacje d liczbie ludności Ząbkowie Śląskich dos­

uszył Powszechny Sumaryczny Spis Ludności z dnia 14 lutego 1946 roku. Od roku 1938 zmniejszyła sie o 7,1 ł. Głów- Pierwszą najbardziej wiarygodną

ceszechny Sumaryczny Spił liczba ludności stwierdzona tym badaniem statystycz:

nym powodem tego była akcja wysiedlania ludności niemieckiej.

Według stanu z 31 grudnia 1945 roku w całym powiecie ząbkowickim Polaków i 77993 Hiemoów. Ludność niemiecka była wysiedlana głównie

£y okupacyjnej ■ dwóch etapach.

Pierwszy etap nastąpił wiosną 1946 r

22 tyaięoe Niemców. Drugi etap wysiedlania w sierpniu 1946 rok s powiat ząbkowicki opuściło około

w zasadzie rozwiązał n ludności niemieckiej. W końcu października 1946 roku w Ząbkowicach śląs­

kich mieszkało 9036 Polaków i 232 Niemców.

dsiało Ewidencji i

1947 roku podaje liczbę 658 Żydów zamieszkałych w ateście.

Kieatiemie ważnym i skomplikowanym problemem, który musiały rozwiązać władze polskie w pierwszych latach swojego istnienia, była akcja osadnictwa. Ząbkowice Śląskie, jak i teren całego powiatu ząbkowickiego, nie ucierpiały w wyniku działań wojennych, dla­

tego też od pierwszej chwili można było rozpocząć tutaj normalne życie. Sajwiękeze na­

silenie zasiedlania wystąpiło w latach 1945 - 1346.

Z danych spisu ludności przeprowadzonego 31 grudnia 1948 roku na zlecenie Ministers­

twa Ziem Odzyskanych wynika, że w -ilastach powiatu ząbkowickiego "polska ludność rodzi­

ma" stanowiła 178 osób, przesiedleńcy 1 repatrianci z ZSHB - 5004 osoby, repatrianci 1 reemigranci z innych krajów - 744 osoby oraz migranci s Polski centralnej - 10008

czasie spisu brano pod uwagę miejsce zamieszkania osadników w sierpniu 1939 r.,

We wszystkich latach, * wyjątkiem lat 1981, 1984, 1985 i 1988, liczba ludności tała z roku na rok. W związku ze zmianami granic administracyjnych miasta w roku rżsssy w porównaniu z poprzednim okresem wzrost ludności

e /lata 1946-1988/ największa gęstość zaludnienia prsypsd- a 1 km2. Wyraźne zmniejszenie się gęstości zaludnienia

ko2w porównaniu ła na rok 1972 - 3792 osoby

nastąpiło s 1973 roku /o 2471 osób roku /• 164/,

zmianami granic administracyjnych miasta w roku 1973

;szy w porównaniu z poprzednim

■ rokiem poprzednim/ i

Zmiany w strukturze ludności według płoi mają istotny wpływ na rozwój demograficznych /małżeństwa, urodzenia, zgony/ oraz na kształtowanie sięwielu zjawisk

życia rodzin-

labl. 2. Ludność według; płci i «leien

a

-!:F

1970...

’i !i! 1 I B i i 1 i

1978 ...

s 'E Ü i ’S I ! E s ¹

1988 ... r

W E 1 i 11 ii i E 1

Bi /tablica 1/. Współczynnik feainłzaoji określający liczbę kobiet na 100 mężczyzn osiągał najwyższe wartości w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych /114, 116/.

Współczynnik leainizacji jest zróżnicowany w poszczególnych grupach wieku.

Z danych wynika, że w roku 1988 w grupach wiekowych od O do 24 lat występuje liczę na przewaga płci męskiej, natomiast poczynając od wieku 25 lat występuje przewaga lu nośoi płci żeńskiej zwiększająca się wraź ze wzrostem wieku. W roku 1978 wyższą stop feminizacji zanotowano już w przedziale wieku od 15-19 lat.

Struktura ludności vvedtug płci i wieku.

■»» . Mm gi*

Udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności na podstawie danych ze spisów powszechnych przedstawia poniższa tablica«

łabl. 4. Struktura ludności według wieku

§ I

65 lat i więcej ...

ludność w wieku poniżej 15 lat to prawie 1/4 całej populacji /w 1970 r. - blisko 1/3/.

Saki earn udział mają mieszkańcy w wieku 25 do 39 lat.

Społeczeństwo Ząbkowic Śląskich należy więc do młodych w charakteryzuje się stosunkowo wysokim odsetkiem dzieci i młodzieży o kia odsetkiem ludności w tsr. wieku p

osób powyżej 65 roku wzrasta dość wyraźnie.

Ząbkowice Śląskie charakteryzuje również stosunkowo wysoki udział ludności w toyjnya w ogólnej liczbie ludności,mimo że wskaźnik ten obniżył się z 61,3 8 roku do 57,9 % w roku 1988.

Zmiany w strukturze wieku ludności w podziale na grapy: przedprodukcyjną, produkcyj­

ną i poprodukcyjną przedstawia tablica:

ó, że udział

Mężczyźni

ludność w wieku produkcyjnym

... | 56,5 I 57,6

... 61,3 62,9

. ... . I

I

sh grup wiekowych e prose sat udziału ludności ■ wi

biet, wsroat odsetka grupy produkcyjnej /o 1,4/ eras spadek udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym /o 5,3/. Powyższe wskaźniki świadczą o procesie starzenia sie lud­

ności miasta. Zjawisko to potwierdzają również współczynniki obciążenia ludności pro­

dukcyjnej grupami nieprodukcyjnymi. W roku 1978 na 1000 ludności w wieku produkcyjnym przypadało 63, a w roku 1988 już 73 osoby w wieku nieprodukcyjnym /przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym/.

Odział ludności czynnej zawodowo w ogólnej liczbie ludności miasta w roku 1988 sta­

nowił 44,7 * i był niższy niż w roku 1978 o 4,6, natomiast wyższy o 6,1 od udziału z roku I960. Czynni zawodowo w roku 1988 to w 90 56 pracujący poza rolnictwem.

Tabl. 6. Ludność według źródeł utrzymania Otrzymujący Otrzymujący aij

■gs

im

% #

i i

i i Es

Si»

1”;;; % s 2* % 2

!S «S :2 s %

22 5%

W 1978 roku udział czynnych zawodowo w.rolnictwie był ponad 2-krotnie wyższy w 1970 roku, oo było wynikiem przede wszystkim powiększeniem obszaru miasta o w

WISZCZEGOlHIEHiB ludność utrzymująca Big *

czynni zawodowo . .

utrzymywani członkowie rodzin

“£iÄW?a.ßtv:

Dane wskazują na wzrost liczby osób utrzymujących mig z niezarobkowego źródła. Jest on nastgpstwem wielu czynników, w szczególności zjawiska starzenia sig ludności oraz korzystnego systemu świadczeń społecznych /wcześniejsze emerytury, płatne urlopy wycho-

wawoze/. W roku 1560 ludność utrzymująca się z nlazarobkoeego źródła stanowiła 11,3 * ogólnej liczby ludności, w roku 1970 - 12,7 *, w roku 1978 - 17,8 %, natomiast w 1988 roku Już - 23,4 S6.

Strukturę ludności utrzymującej się z pracy /tan. z pominięciem osób utrzymujących się ze źródeł niezarobkoaych/ przedstawia tablica:

labl. 8. Czynni 1 bierni zawodowo utrzymujący się z pracy

WTSZCZEGÖLHIESIE

Ha każde 100 osób czynnych zawodowe a roku 1960 przypadało 129,9 utrzymywanych człon­

ków rodzin, w tym: w rolnictwie - 222,3, poza rolnictwem - 125,7. • roku 1988 obciąże­

nie czynnych zawodowo utrzymywanymi przez niob członkami rodzin było znacznie niższe, na 100 czynnych zawodowo przypadało wówczas 71,6 osób utrzymywanych, w tym w rolnic­

twie - 79,7 oraz poza rolnictwem - 70,7 osób.

Obserwacja danych liczbowych ze spisów powszechnych pozwala zauważyć, że nastąpiły zmiany w strukturze zatrudnienia w poszczególnych działach gospodarki narodowej. Odział zatrudnionych w dziale "przemysł" był. w 1988 roku o 10,8 % niższy niż w 1960 roku.

Spadek udziału zatrudnienia w tych latach wystąpił również w działach "handel" i "admi­

nistracja państwowa". T pozostałych działach gospodarki narodowej z fehl. 9. Ludność czynna zawodowo według działów gospodarki narodowej

::

Czynni za*

i 1

Is­

is- EE

4

i F

{ e i

I960 . . . ą

33 iS 2 % iff! 33 $ id!

1970....

» ::i II! Ili II! 8 if?

1988 ... .

« % 8 ill IS Ü 2 $ 11

I Ruch naturalny ludności.

n. BE

Urodzenia LUljStSS

loau wykształcenia epołe-

i 15 lat 1 wigoej według poziomu wykształcenia WIKSZIAŁCE5IB

Bas wykształcenia

Werde! odsetek ludności posiadającej wykształcenie wyższe s 2,6 w 1970 roku do 5,9 w 1988 roku eras udział ludności z wykształceniem średnio z 17,8 do 32,2. Zmniejszył sig udział ludności z wykształceniom podstawowym 1 bez wykształcenia.

EUCH ŚLUBAMI I W SCHOWKOWI MJUHOŚCI

Buch naturalny oraz migracje ludnośei to podstawowe czynniki kształtujące zarówno liczb* ludności jak 1 jej strukturę według podstawowych cech demograficznych. Materiał informujący o przebiegu tych procesów w mieście jest niestety niepełny, brak Jest bo­

wiem danych z pierwszych dziesięciu powojennych lat /informacje opracowywano dla powia-

* lat sześćdziesiątyoh są fragmentary

B 5= *g- EE

Ul %

li

ń ,2 joj

li

2H

h

.. . _{E E}

i

s ;2 _{n’ ,l} ; l\l

Z

li \

a związków małżeńskich wynosiła 138, tj. e 21 więcej w po­

ll poprzednim 1 o 15 więcej niż e roka 1963.

najwięcej związków małżeńskich zawarto w 1966 1 1975 roku, były to lata wyżu matrymo­

nialnego występującego w całym kraju; natomiast najmniejszą Ich liczbę zanotowano w ro­

ku 1988, kiedy to nsślubnym kobiercu stanęło 117 par.

Tendencje zmian w nasileniu zawierania związków małżeńskich ilustruje wyraźne współ­

czynnik małżeństw wyrażający liczbę związków na 1000 ludności.

W 1963 roku urodziło się 213 dzieci i de 1971 roku liczba urodzeń utrzymywała zbliżonym poziomie. Zanotowana w 1972 roku liczba urodzeń w wysokości 168 jest szą w prezentowanym okresie. W latach siedemdziesiątych i w pierwszej połowie lat osiem­

dziesiątych liczba urodzeń była stosunkowa wysoka; obniżenie wskaźnika notuje się od 1985 roku, co było m. in. wynikiem zmniejszenia się liczby kobiet w wieku najwyższej

Współczynnik urodzeń wyrażający liczbę urodzeń żywych przypadających na 1000 ludności kształtował się podobnie jak liczba urodzeń. Hależy zaznaczyć, te współczynnik rodności w latach 1980-1988 ma tendencję spadkową i kształtuje się znacznie poniżej współczynni­

ka ogólnokrajowego.

Tabl. 12. Współczynnik rodności

Współczynnik rodności Ząbkowice Śląskie

im Współczynnl Ząbkowice Śląskie

k rodności

—

E

«yissa od liczby zg u 1988 nynoslł 10,0

Zgmj alescowląt tecirsslęcaych

Poziom przyrostu naturalnego określony absolutne przyrostu naturalnego w latach

Druga połowa lat siedemdziesiątych to utrzymywanie się przyrostu naturalne s mikowo wysokim poziomie. Od roku 13S

jest przez liczbę urodzeń 1 zgonów. Wielkości 1963 - 1969 przedstawia tablica 11.

rrażny jego spadek, a najniższą

>w przyrostu naturalnego kształtuje się podobnie jak wielkości I i 1964 oraz lata 1976 - 1979 to wysoki poziom współczynnika przy-

; współczynnika wykazują lata 1984 - 1988 Lacje między liczbą urodzeń ży-

Kigracje obok urodzeń i zgonów mają decydujący wpływ na zmiany stanu 1 struktury 1 charakteryzowały się -end współczynników

:u naturalnego, natomiast tendencję malejącą współczynn ipółczynniki żywotności demograficznej określające re i, a liczbą zgonów w latach 1963 - 1989 przedstawia w;

zmiennymi wielkościami.

a przecie*»czającej się średnio w roku ludności /napływ, odpływ/ i 1980 - 1982, 198* - 1985 oraz w roku 1985 zanotowano zdecydowa­

li wyższy odpływ niż napływ ludności /ujemne saldo migracji/. Bóżnica między napły- si tyła najwyższa w 1931 roku - 255 osób. W ciągu całego okresu potnie saldo migracji byłe dodatnie, co obrazują dane tablicy.

e wynosiło 843 osoby, tack 1975 - 1978, 1980 wem, a odpływem 1975 - 1989 tylko 5-krotn

im WepÖozynnlk

“!§sr* ÄtfasSS,

lejwięksią wartośd /87,2/ współczynnik napływa osiągnął w roku i960. Wielkośd ta priewyissała prawie 5-kro tnie współczynnik w roku 1989. Brakiem stałych tendencji cha­

rakteryzował sie równie* współczynnik odpływu. 1 roku 1989 jego wartośd wynosiła 20,7 i była niższa nieco ponad 3 razy od współczynnika z roku I960, kiedy to zanotowano najwyższy współczynnik odpływu - 64,6. Wartości współczynnika salda migracji zawierają sie w granicach od - 15,5 w 1981 roku do +24,5 w roku 1969.

BIBLIO GUŁFIA:

1945 ~ 1949 ee esozegi kiego, Wrocław 1983.

5. Wyniki narodowych spisów powszechnych.

6. Materiały statystyczne Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Wałbrzychu.

Cćnct. 5.000ą