Postepowania z odpadami komunalnymi w swietle wymagan krajowego planu gospodarki odpadami

(1)

http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 2 (2005), p-81-90

Postępowania z odpadami komunalnymi w świetle wymagań krajowego planu gospodarki odpadami

Alwaeli M.

Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów, Politechnika Śląska, ul. Konarskiego 18, 44-100 Gliwice

tel. (+48 32 237 21 15), fax (+48 32) 237 11 67,

e-mail 1Alwaeli@waste.polsl.pl, mohamed.alwaeli@polsl.pl

Streszczenie

Problem wykorzystania odpadów komunalnych w ostatnich latach urasta do najwyższej rangi. Powodowany głównie tym, że w ostatnich latach zużycie dóbr w prywatnych gospodarstwach domowych dotrzymywało kroku ogólnemu wzrostowi gospodarczemu. Odpady komunalne nie powinny być traktowane jako niewygodny balast, są bowiem źródłem cennych materiałów, które można odzyskać i ponownie wykorzystać.

W KPGO szczególny nacisk położony został na realizację zadań w sektorze komunalnym, w tym na wzmożenie przedsięwzięć związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, zwłaszcza ulegających biodegradacji .W niniejszej pracy na podstawie danych z różnych źródeł przedstawia się obecny stan postępowania z odpadami komunalnymi oraz perspektywa postępowania z odpadami komunalnymi w latach 2006-2014.

Abstract

Wastes management proceeding undre the National Master Plan of Municipal

Waste Management regulations

Municipal wastes should not be treated as uncomfortable ballast, they are the source of valuable materials which can be received and used again.

Special attention should be pased on municipal sector. National Master Plan of Municipal Wastes Management is connected with recovery and municipal wastes utylization, especially biodegradable wastes. In this paper on the basis of data from different sources current states and prespective of municipal wastes utilization between 2006 and 2014 were discussed.

(2)

1. Wstęp

Problem postępowania z odpadami komunalnymi w ostatnich latach urasta do najwyższej rangi. Powodowany głównie tym, że w ostatnich latach zużycie dóbr w prywatnych gospodarstwach domowych dotrzymywało kroku ogólnemu wzrostowi gospodarczemu. Krajowy plan gospodarki odpadami [KPGO] wykonany został 2002 r. i przyjęty do realizacji uchwałą Rady Ministrów 29 października 2002 r. Plan ten rysuje strategię działań na lata 2003-2014. a cały proces przygotowywania zakończył się 2 2004 r. KPGO stanowi bardzo ważnym elementem w porządkowaniu gospodarki odpadami w Polsce, gdyż od wyboru właściwych kierunków działań, zaplanowania optymalnych dla danych warunków lokalnych rozwiązań, zależeć będą przyszłe efekty i uzyskania znaczącego postępu w tworzeniu nowoczesnego, kompleksowego systemu gospodarowania odpadami zgodnie z europejskimi i światowymi standardami.

w KPGO szczególny nacisk położony został na realizację zadań w sektorze komunalnym, w tym na wzmożenie przedsięwzięć związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, zwłaszcza ulegających biodegradacji. Zgodnie z polskim i unijnym prawodawstwem w dziedzinie odpadów, głównym celem tych działań jest:

zapobieganie i minimalizacja powstawania odpadów ilości odpadów,

zapewnienie odzysku, w tym głównie recyklingu odpadów, których powstawanie w danych warunkach techniczno-ekonomicznych nie da się uniknąć,

unieszkodliwianie odpadów (poza składowaniem),

bezpieczne dla zdrowia ludzkiego i środowiska składowanie odpadów, których nie da się z uwagi na warunki techniczno-ekonomiczne, poddać procesom odzysku lub

unieszkodliwiani.[1]

2. Podział odpadów komunalnych według KPGO

W projekcie krajowego planu gospodarki odpadami wyróżnia się następujące grupy odpadów:

Na podstawie źródeł ich powstawania: • odpady z gospodarstw domowych,

• odpady z obiektów infrastruktury obejmujące:

• odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych, • odpady wielkogabarytowe,

• odpady z ogrodów i parków, • odpady z czyszczenia ulic i placów,

(3)

Ze względu na strukturę odpadów, skład morfologiczny a także możliwości techniczne

• postępowania z odpadami, wyszczególniono: • domowe odpady organiczne,

• odpady zielone,

• papier i karton nieopakowaniowy, • opakowania papierowe,

• opakowania kompozytowe,

• tworzywa sztuczne nieopakowaniowe, • opakowania z tworzyw sztucznych, • odpady tekstylne, • szkło nieopakowaniowe, • opakowania szklane, • opakowania stalowe, • metal, • opakowania aluminiowe, • odpady mineralne, • drobna frakcja • popiołowa, • odpady wielkogabarytowe, • odpady budowlane, • odpady niebezpieczne.

3. Aktualny stan postępowania z odpadami komunalnymi oraz prognoza od

2006 roku do 2014 roku

Stan gospodarki odpadami jest charakteryzowany na podstawie danych w zakresie: • ilości i rodzaju wytwarzanych odpadów i ich zmiany w czasie,

• struktury gospodarki odpadami, stopnia ich wykorzystania i unieszkodliwiania, w tym składowania wraz z określeniem technologii kontroli postępowania z nimi, • wydajność i rozmieszczeniu terytorialnego instalacji i urządzeń do gospodarczego

(4)

• liczby i pojemności składowisk oraz stanu zabezpieczenia środowiska przed oddziaływaniem zdeponowanych odpadów.[2]

3. 1 Obecny stan postępowania z odpadami komunalnymi

GUS podaje, że w 2003 r. wytworzono 9924,6 tys. ton odpadów komunalnych, z czego w sektorze publicznym 4932,6 %, a w sektorze prywatnym powstało 4492 tys. Mg.

z danych GUS wynika, że najwięcej odpadów, w stosunku do ilości wytworzonych odpadów w skali kraju, powstało w następujących województwach:

mazowieckim-1542 tys. Mg, śląskim–1353 tys. Mg, wielkopolskim-1052 tys. Mg, dolnośląskim-935 tys. Mg .

Oznacza to, że w 4 województwach powstaje 49,19% wytwarzanych odpadów. Z ogólnej ilości odpadów wyselekcjonowano:

• 44.9 tys. Mg makulatury, • 59,8 tys. Mg szkła, • 15,4 tys. Mg metale, • 0,4 tys. Mg tekstylia.

Łącznie wyselekcjonowano 145 tys. Mg (co stanowi 1,46%).

Około 96,8 % odpadów komunalnych zdeponowano na 9993 składowiskach zarejestrowanych w 2003 roku, zajmując w ten sposób powierzchni 3311,6 ha (stan na 31 XII). Natomiast 117,05 tys. Mg, unieszkodliwiano w spalarnia i kompostowniach.[3] Z przedstawionych danych wynika, że w Polsce dominującą metodą unieszkodliwiania odpadów komunalnych nadal jest ich składowania.

Składowanie odpadów niezależnie od czasu, przestrzeni jaką zajmują oraz skali oddziaływania na środowisko, jest złem koniecznym i zawsze działaniem ostatecznym, po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości ich gospodarczego wykorzystania. Nawet wtedy kiedy deponowanie ich spełnia warunki całkowitej izolacji od środowiska, to i tak zajmują bezproduktywnie określone powierzchnie ziemi, której zaczyna brakować. [4] 3. 2 Perspektywa postępowania z odpadami komunalnymi według KPGO

W oparciu o obserwacje na przestrzeni ostatnich 20 lat ilości i jakości powstających odpadów komunalnych oraz powołując się na wieloletnie badania odpadów prowadzone przez środki naukowe w Polsce, KPGO w tabeli 3.1 podaje prognozę ilości powstających odpadów komunalnych w Polsce w okresie 2005 – 3014 w podziale na 18 strumieni odpadów.

(5)

Tabela 3.2.1. Prognoza i ilości odpadów komunalnych w Polsce w latach 2005, 2006, 2010, 2014.[5]

Ilość odpadów komunalnych [tys. mg/rok]

Strumienie odpadów komunalnych

2005 2006 2010 2014

1 Odpady kuchenne ulegające biodegradacji 2714 2742 2858 2888

2 Odpady zielone 332 339 369 391

3 Papier i tektura (nieopakowaniowy) 929 939 983 993

4 Opakowania z papieru i tektury 1631 1730 2200 2990

5 Opakowania wielomateriałowe 183 194 247 336

6 Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) 1569 1571 1580 1442

7 Opakowania z tworzyw sztucznych 621 657 829 1114

8 Szkło (nieopakowaniowe) 72 74 83 88

9 Opakowania ze szkła 1157 1206 1423 1743

10 Metale 392 393 395 399

11 Opakowania z blachy stalowej 157 162 186 221

12 Opakowania z aluminium 45 47 53 63

13 Odpady tekstylne 395 400 418 444

14 Odpady mineralne 554 564 605 661

15 Drobna frakcja popiołowa 1546 1501 1333 1152

16 Odpady wielkogabarytowe 1012 1013 1018 1025

17 Odpady budowlane 2318 2457 3103 4291

18 Odpady niebezpieczne 116 116 116 117

Razem 15742 16104 17799 20356

Najważniejsze zadania w KPGO są następujące:

sukcesywna redukcja odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowiska do poziomów:

- 75% w roku 2010 w stosunku do ilości odpadów wytworzonych w 1995 r. - 50% w roku 2013 w stosunku do ilości odpadów wytworzonych w 1995 r. - 35% w roku 2020 w stosunku do ilości odpadów wytworzonych w 1995 r. • osiągnięcie następujących poziomów wydzielenia i skierowania do odzysku i

unieszkodliwiania w odniesieniu do roku 1995:

- w 2006 r.: 20% odpadów wielkogabarytowych, 15% odpadów budowlano-remontowych, 15% odpadów niebezpiecznych, - w 2010 r.: 50% odpadów wielkogabarytowych, 40% odpadów budowlano-remontowych, 50% odpadów niebezpiecznych, - w 2014r.: 70% odpadów wielkogabarytowych, 60% odpadów budowlano-remontowych,

(6)

80% odpadów niebezpiecznych. 0 20 40 60 80 100 120 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 Il o ś ć o d p a d ó w s k ie ro w a n y c h n a s k ła d o w is k a [ % ]

Rys. 3.2.1. Perspektywa ograniczenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowiska w latach 2010,2013 i 2020 w odniesieniu do ilości odpadów w 1995 r.[5] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016

Prespektywa działań w latach 2006, 2010 i 1024

P o z io m y o d p a d ó w s k ie ro w a n y c h d o o d z y s k u i u n ie s z k o d liw ia n ia

odpady wielkogab. odpady remontowo-dud.

odpady niebezp.

Rys. 3.2.2. Poziom odpadów skierowanych do odzysku i unieszkodliwiania w latach 2006,2014 i 2020 w odniesieniu do 1995 r. [własne opracowanie]3. Podsumowanie

(7)

Tabela 3.2.1 Planowany odzysk i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.[5]

Planowany odzysk i unieszkodliwiania (poza składowaniem) odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

2005

Całkowita ilość wytwarzanych odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

56160 [tys. Mg]

Ilość kompostowanych odpadów zielonych 1,8%

Ilość podanych odzyskowi i recyklingowi odpadów z papieru i tektury 12,20% Dodatkowy konieczny odzysk i unieszkodliwianie (poza składowaniem)

odpadów komunalnych ulegających biodegradacji

9,59% Dopuszczalne składowanie odpadów ulegających biodegradacji 76,45%

2006

5760,6 [tys. Mg]

2010

6409,8 [tys. Mg]

2013

7261,2 [tys. Mg]

45,76% Dopuszczalne składowanie odpadów ulegających biodegradacji 30,17% W zasadzie wszystkie powstające odpady mogą być użyteczne, gdyż zawierają materiały o określonych cechach użytkowych. Niekiedy zmienia się tylko zewnętrzna forma (np. połamany sprzęt, niemodny strój, otwarte opakowanie) i dlatego surowiec wsadowy nie ulega istotnym zmianą. Złom pozostaje metalem, makulatura papierem itd. Odpady na ogół różnią się od surowców pierwotnych tylko kilkoma zmienionymi cechami, natomiast

(8)

podstawowe własności pozostają bez zmian albo ulegają tylko nieznacznemu pogorszeniu. Wiele cech można im przywrócić w odpowiednio dobranych procesach regeneracyjnych. W systemach selektywnej zbiórki odpadów możliwe jest zmniejszenie ogólnej ilości odpadów kierowanych do zagospodarowania od 5% do nawet 30%. Zależy to przede wszystkim od świadomości ekologicznej mieszkańców

Dotychczas recykling był rzadko stosowany (jako mało ekonomiczny) ponieważ jego efektywność zależy przede wszystkim od dobrze zorganizowanej zbiórki i segregacji odpadów, a także od istnienia odpowiedniej liczby przedsiębiorstw (recyklerów), które zebrane i wysegregowane odpady poddadzą obróbce i wprowadzą z powrotem do obiegu w postaci nowych produktów.

Odpady komunalne nie powinny być postrzegane wyłącznie jako niewygodny balast, są bowiem także źródłem wartościowych materiałów możliwych do odzyskania i ponownego zastosowania. Rzecz w tym by wybrać najwłaściwsze z możliwych do zastosowania technologii zagospodarowania odpadów, pozwalającą nie tylko na nieuciążliwe dla środowiska deponowanie, ale i wyraźne zmniejszenie ich strumienia poprzez fakt wykorzystania części odpadów nawet tych, które przy zastosowaniu pełnej selektywnej zbiórki nie mogły być dotąd przetworzone

4. Nakłady finansowe związane z realizacją przedsięwzięć związanych z

realizacją zadań w KPGO

Aby zrealizować zadania związane z sukcesywną redukcją składowanych odpadów ulegających biodegradacji należy:

• w okresie od momentu wdrażania KPGO do 2006 roku znacznie rozwinąć selektywną zbiórkę odpadów komunalnych,

• wybudować instalacje zapewniające odzysk i unieszkodliwiania (poza składowaniem) w okresie 2003 - 2006 ok. 1460 tys. Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym 680 tys. Mg odpadów organicznych,

• w 2010 rozwinąć:

- budowa instalacji, które zapewnią odzysk i unieszkodliwiania ok. 3120 tys. Mg odpadów komunalnych ulegających biodegradacji,

- instalacji linii demontażu i recyklingu odpadów wielkogabarytowe o przepustowości 510 tys. Mg,

- instalacja linii recyklingu odpadów budowlanych o przepustowości 1240 tys. Mg, - instalacja linii unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych o przepustowości 60

tys. Mg.

• w latach 2006-2012:

(9)

- ostateczne zakończenie eksploatacji składowisk nie spełniających wymogów UE.[5]

W oparciu o wymienione zadania związane z realizacją KPGO, oszacowano niezbędne nakłady inwestycyjne co przedstawia tabela 4.1.

Tabela 4.1. Planowane nakłady finansowe związane z realizacją zadania związanych z realizacją KPGO.[5] nakłady inwestycyjne [mln PLN] Zadania do roku 2006 w latach 2007-2014 razem do roku 2014 odzysk i unieszkodliwiania (poza składowania

odp. komun. ulegających biodegradacji

481 3010 3491

recykling odpadów wielkogabarytowych 101 258 359

recykling odpadów budowlanych 74 441 515

unieszkodliwiania odp. niebezpiecznych w odpad. komunalnych

61 266 328

budowa nowych lub modernizacja składowisk odpadów

421 1173 1594

Razem 1138 5149 6287

Wiadomym jest, że im wyższy poziom rozwiązań techniczno-technologicznych, tym wyższe są koszty związane z całym procesem odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Oznacza to, że wzrastać będą koszty obciążające wytwórców odpadów komunalnych czyli mieszkańców Polski.[6]

5. Posumowanie

• Nie zagospodarowanie powstających i zgromadzonych odpadów, poza degradacją środowiska naturalnego, przynosi straty ekonomiczne, związane z jednej strony z niewykorzystaniem zawartych w nich cennych materiałów, a z drugiej strony z ponoszonymi kosztami ich składowania.

• KPGO stanowi bardzo ważnym elementem w porządkowaniu gospodarki odpadami w Polsce, gdyż od wyboru właściwych kierunków działań, zaplanowania optymalnych dla danych warunków lokalnych rozwiązań, zależeć będą przyszłe efekty i uzyskania znaczącego postępu w tworzeniu nowoczesnego, kompleksowego systemu gospodarowania odpadami zgodnie z europejskimi i światowymi standardami.

• W Krajowym planie szczególny nacisk położony został na realizację zadań w sektorze komunalnym, w tym na wzmożenie przedsięwzięć związanych z odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, zwłaszcza ulegających biodegradacji.

(10)

Literatura

[1] Monitor Polski Nr 11. poz. 159. 2003r.

[2] A. Makowski: Gospodarka odpadami w Polsce-potrzeba zmian. cz. I. Ochrona powietrza i Problemy Odpadów, vol. 34, nr 4, lipiec-siepień 2000 r.

[3] GUS. Ochrona środowiska 2004. Warszawa .

[4] J. Borkiewicz: Gospodarka odpadami przemysłowymi a ekologia. Katowice. 1993 r. [5] Krajowy Plan Gospodarki Odpadami. 2002 r.

[6] L. Sieja: Spodziewane efekty realizacji KPGO komunalnymi. V jubileuszowe międzynarodowe forum gospodarki odpadami „Techniczno-Ekonomiczno-Organizacyjne Aspekty Gospodarki Odpadami” Poznań-Gniezno. 18-21 maja 2003 r.