http://ago.helion.pl ISSN 1733-4381, Vol. 6 (2007), p-63-72
Gospodarka odpadami przemysłowymi w województwie śląskim
w latach 2000 –2005
Alwaeli M.
Katedra Technologii i Urządzeń Zagospodarowania Odpadów, Politechnika Śląska ul. Konarskiego 18,
44-100 Gliwicetel. (+48 32 264 21 15), fax (+48 32) 237 11 67, e-mail: mohamed.alwaeli@polsl.pl
Streszczenie
Z danych GUS wynika, że największe ilości odpadów, w stosunku do ilości wytworzonej w Polsce, powstają właśnie na terenie województwa śląskiego. Odpady przemysłowe powstające w sektorze gospodarczym stanowią dominujący strumień odpadów wytwarzanych w województwie śląskim, co wynika z wysokiego stopnia uprzemysłowienia tego regionu
W tym artykule przedstawiono źródła powstawania największej oraz najmniejszej ilości odpadów przemysłowych oraz sposoby postępowania z tymi odpadami.
Abstract
Industrial wastes management in Silesian region between 2000 - 2006
According to the Statistical Year-book of the republic of Poland, most of industrial waste generated in Poland comes from the Silesia region. Branches which produce various amounts of waste in Silesia are presented in the paper. The condition of waste management system in this region is also discussed. Article likewise include information about industrial waste management condition between 2000 – 2006 years.
Wstęp
Obecny poziom technologiczny większości zakładów przemysłowych, ograniczone środki finansowe na zagospodarowanie odpadów, niespójna polityka ekologiczna państwa (sfinansowano zakłady wzbogacania węgla a następnie zlikwidowano kopalnie; brak skoordynowania programów odsiarczania węgla i spalin) oraz słaba świadomość społeczeństwa były dotychczas przyczyną powstawania znacznych ilości odpadów.
Z danych GUS wynika, że na terenie województwa śląskiego na składowiskach zalega ponad 2 miliardy Mg odpadów, co stanowi 50% ogólnej ilości składowanych odpadów w Polsce.
Odpady przemysłowe powstające w sektorze gospodarczym stanowią dominujący strumień odpadów wytwarzanych w województwie śląskim, co wynika z wysokiego stopnia uprzemysłowienia tego regionu. Na obszarze województwa skoncentrowany jest duży potencjał przemysłowy: górnictwo węgla kamiennego, hutnictwo żelaza i stali oraz metali nieżelaznych, energetyka oraz przemysł motoryzacyjny. Branże te w decydujący sposób wpływają na ilości powstających odpadów.
W ostatnich latach, w porównaniu do ilości odpadów przemysłowych wytworzonych w 1999 roku (49,04mln Mg), w województwie śląskim, ilość odpadów systematycznie spadała. W 2000 roku zmalała do 46,84mln Mg, co stanowi spadek o 4,57%. W 2001 ilość wygenerowanych odpadów spadła do 45,87mln Mg, co stanowi spadek o 6,46%. Ilość wytworzonych odpadów w 2002 roku wynosiła 42,7156mln Mg, co stanowi spadek o 12,91%. W roku 2003 ilość wyprodukowanych odpadów wynosiła 42,4339mln Mg, co stanowi spadek o 13,47%. Na terenie Śląska ilość wytwarzanych odpadów w 2004 roku była na poziomie 43,4592mln Mg, co stanowi spadek11,38%.
W 2005 roku na Śląsku ilość wygenerowanych odpadów w porównaniu do 1999 roku wynosiła 43,3 mln Mg, co stanowi spadek o 11,70%. Natomiast z danych wynika, że w 2006 roku na terenie województwa śląskiego wytworzono 41,678 mln Mg, co stanowi spadek o 15,01% w odniesieniu do roku 1999.[1-7]
2.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2000
roku [1,8]:
W 2000 roku na Śląsku wytworzono ogółem 46,84 mln. Mg odpadów przemysłowych, co stanowi 37,31% ogólnej masy wytworzonych odpadów przemysłowych w sektorze przemysłowym.
Najwięcej odpadów wytworzono w przemyśle górniczym i kopalnictwie – 37106,9 tys. Mg, co stanowi 77,52% ogólnej masy wytworzonych odpadów przemysłowych. Drugim przemysłem, co do wielkości wytwarzania odpadów jest przemysł energetyczny – 4520,2 tys. Mg, co stanowi 9,65%. Kolejną branżą wytwarzającą odpady jest hutnictwo, generuąc 4229,7 tys. Mg, co stanowi 9,03%.
Z danych statystycznych wynika, że najmniej odpadów wytworzono w następujących branżach:
- produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży – 8,9 tys. Mg, - produkcja wyrobów gumowych i tworzyw – 7,6 tys. Mg, - produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych – 7,6 tys. Mg, - produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 2,1 tys. Mg, - budownictwo – 1,9 tys. Mg.
Z ogólnej ilości wytworzonych odpadów, wykorzystano 40,69 mln Mg, co stanowi 86,87%. Pozostała część 5,8 mln Mg wytworzonych odpadów została unieszkodliwiona. Większa część unieszkodliwianych odpadów (aż 99,14%) została zdeponowana na składowiskach, a pozostałą część unieszkodliwiono termiczne lub poddano kompostowaniu.
Branżami przemysłowymi, w których wykorzystano ponad 90% wytworzonych odpadów w 2000 roku są:
- produkcja maszyn i urządzeń,
- produkcja metali i produktów z metali, - produkcja papieru i wyrobów z papieru, - produkcja artykułów spożywczych.
Natomiast w ponad 80% wykorzystywane są odpady pochodzące między innymi z: - energetyki – 3921,7 tys. Mg,
- górnictwa – 32004,3 tys. Mg,
- przemysłu chemicznego – 26,2 tys. Mg.
3.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2001
roku [2,9]:
GUS podaje, że w 2001 roku w Polsce wygenerowano 123,81 mln. Mg odpadów przemysłowych, z czego w województwie śląskim wygenerowano 45,87 mln. Mg, co stanowi 37,05% ogółu odpadów przemysłowych w Polsce.
W 2001 roku, podobnie do roku poprzedniego, najwięcej odpadów wytworzono w przemyśle górniczym i kopalnictwie – 35560,1 tys. Mg, co stanowi 79,23%, na drugim miejscu pod względem wytwarzania odpadów znalazł się przemysł energetyczny – 5645,9 tys. Mg, co stanowi 12,31%. Kolejną branżą wytwarzającą odpady jest hutnictwo, które wytworzyło 3752,3tys. Mg, co stanowi 8,18%
Branże, w których powstało najmniej odpadów w 2001 roku są:
• produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży – 8,3 tys. Mg, • produkcja wyrobów gumowych i tworzyw – 7,6 tys. Mg, • produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych – 7,6 tys. Mg, • produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 1,9 tys. Mg, • Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 1,9 tys. Mg, • budownictwo – 1,4 tys. Mg.
Z bilansu odpadów przemysłowych w województwie śląskim, wynika, że w 2001 roku wykorzystano 41,04 mln Mg odpadów przemysłowych, co stanowi ok. 90% ogólnej ilości wytworzonych odpadów, w tym w celach przemysłowych 12,40 mln Mg, co stanowi ok. 30%. Pozostałą część (tj. ok. 10%) składowano i unieszkodliwiano metodami termicznymi lub poprzez biorecykling.
Podobnie jak w roku 2000, branżami przemysłowymi, w których wykorzystano ponad 90% wytworzonych odpadów są:
- produkcja maszyn i urządzeń – 46,9 tys. Mg,
- produkcja metali i produktów z metali 3637,3 tys. Mg, - produkcja papieru i wyrobów z papieru - 22,3 tys. Mg, - produkcja artykułów spożywczych – 365 tys. Mg.
- energetyki – 4765,7 tys. Mg,
- produkcji sprzętu transportowego – 30,6 tys. Mg, - przemysłu chemicznego – 24,5 tys. Mg.
4.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2002
roku [3,10]:
W 2002 roku w Polsce powstało 117,89 mln. Mg odpadów przemysłowych, w tym na terenie województwa śląskiego powstało 42,72 mln. Mg, co stanowi 36,20% ogólnej masy odpadów przemysłowych w Polsce.
Według GUSu, w roku 2002 roku najwięcej odpadów wytworzono w przemyśle górniczym i kopalnictwie – 34009,9 tys. Mg, co stanowi 79,61% ogólnej masy odpadów, drugie miejsce pod względem wytwarzania odpadów zajmuje przemysł energetyczny – 3993,1 tys. Mg, co stanowi 9,35%. Kolejną branżą wytwarzającą najwięcej odpadów jest hutnictwo żelaza i stali, która wytworzyła 3566,4 tys. Mg, co stanowi 8,35%
Z ogólnej ilości odpadów najmniej odpadów wytworzono w następujących branżach: - produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży – 8,8 tys. Mg,
- produkcja drewna i wyrobów z drewna – 8,4 tys. Mg, - produkcja wyrobów gumowych i tworzyw – 6,8 tys. Mg, - produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 5,1 tys. Mg.
Z bilansu wynika, że w tym roku odzyskano 91,89%, co stanowi ok. 42% odpadów przekazanych do odzysku w Polsce.
Odpady nie zagospodarowane w ilości 3,1 mln Mg zostały unieszkodliwione poprzez składowanie. Pozostała część, 375 mln Mg, była przejściowo magazynowana w celu przyszłego wykorzystania.
W 2002, wykorzystano ponad 95% wytworzonych odpadów w następnych branżach: - wydobywanie żwiru, piasku, gliny i łupków,
- produkcja maszyn dla górnictwa, kopalnictwa, budownictwa oraz urządzeń wytwarzających i wykorzystujących energię,
- produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep, - produkcja metali,
- produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych.
Branże, w których wykorzystano powyżej 90% całości wytworzonych odpadów są: - produkcja drewna i wyrobów z drewna,
- produkcja artykułów spożywczych i napojów,
- produkcja metalowych wyrobów gotowych z wyjątkiem maszyn i urządzeń, - górnictwo węgla kamiennego brunatnego,
5.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2003
roku [4,11]:
Z danych wynika, że w 2003 roku, na terenie województwa śląskiego powstało 42,4339 mln. Mg , co stanowi 35% ogólnej masy wytworzonych odpadów przemysłowych w Polsce.
W roku 2003 najwięcej odpadów wytworzono w przemyśle górniczym i kopalnictwie – 32665 tys. Mg, co stanowi 76,97% ogólnej masy wytworzonych odpadów, drugie miejsce, co do wielkości wytwarzania odpadów zajmuje produkcja metali – 10,5% Kolejną branżą wytwarzającą najwięcej odpadów stanowi przemysł energetyczny – 9,6% (trab.1).
Z ogólnej ilości odpadów najmniej odpadów powstało w następujących branżach:
• produkcja drewna i wyrobów z drewna –4 9,6 tys. Mg, • produkcja wyrobów gumowych i tworzyw – 7,1tys. Mg, • budownictwa – 6 tys. Mg,
• produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 3,6 tys. Mg, • produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży – 3 tys. Mg.
Z bilansu wynika, że odzyskano ok. 97%, unieszkodliwiono 2,9%, w tym zdeponowano na składowiskach 1,4%. Pozostałą część wytworzonych odpadów czasowo zmagazynowano.
6.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2004
roku [5,12]:
Na podstawie danych wynika że w 2004 roku w województwie śląskim powstało 43,4592 mln. Mg, co stanowi 35% opadów przemysłowych w Polsce.
Najwięcej odpadów w 2004 roku powstało (podobnie jak w poprzednich latach) w przemyśle wydobywczym (36283,00 tys. Mg), co stanowi 79% ogółu wytworzonych odpadów przemysłowych w sektorze gospodarczym. Drugi, co do wielkości wytworzonych odpadów, jest przemysł energetyczny (43168,00 tys. Mg), co stanowi 9,4% ogólnej masy odpadów. Kolejne miejsce zajmuje przemysł hutnictwa żelaza i stali (30026,00 tys. Mg), co stanowi 6,5%
Z ogólnej ilości odpadów najmniej odpadów wytworzono w następujących branżach:
• budownictwo – 31,7 tys. Mg,
• produkcja wyrobów gumowych i tworzyw – 6,2 tys. Mg, • produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 4,0 tys. Mg.
W województwie śląskim, ponad 94% powstałych tj. 40,85 mln Mg odpadów poddano odzyskowi, co daje pierwsze miejsce w skali krajowej (średnia dla Polski w 2004 roku wynosiła 79,5%).
Odpady niezagospodarowane stanowiące 1,96 mln Mg odpadów unieszkodliwione były poprzez:
- składowanie 1,66 mln Mg,
Najwyższy odsetek ilości wytworzonych odpadów poddanych odzyskowi zaobserwowano w następujących branżach:
- wydobywanie żwiru, piasku, gliny i łupków 99,7%,
- górnictwo węgla kamiennego i brunatnego, wydobywanie torfu 95,6% - produkcja maszyn i urządzeń gdzie indziej niesklasyfikowana 95,6%, - produkcja metali 94,1%.
7.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2005
roku [6,13]:
W 2005 roku w województwie śląskim powstało 42.30 mln Mg odpadów przemysłowych. Stanowiło to 33,90% ogólnej ilości odpadów przemysłowych w Polsce.
Najwięcej odpadów powstało w przemyśle wydobywczym (32149,2 tys. Mg), co stanowi 75,2% ogółu wytworzonych odpadów przemysłowych Drugim co do wielkości wytworzonych odpadów jest przemysł energetyczny (4385,20 tys. Mg), co stanowi 10,4% ogólnej masy odpadów. Kolejne miejsce zajmuje przemysł hutnictwo żelaza i stali (2610,20 tys. Mg), co stanowi 6,2%.
Z ogólnej ilości odpadów najmniej odpadów powstało w następujących branżach:
• produkcja maszyn i aparatury elektrycznej – 6,4 tys. Mg,
• produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych – 4,8 tys. Mg, • produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży – 4 tys. Mg,
• produkcja pozostałego sprzętu transportowego – 3 tys. Mg, • produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 2,9 tys. Mg.
Z danych wynika, że w tym roku znaczna ilość wytworzonych odpadów tj. 39,50 mln Mg, co stanowi 93,4%, poddano odzyskowi. Natomiast na składowiskach trafiło 1,76 mln Mg, co stanowi 4,2%, a 0,3 mln Mg, co stanowi 1,3% zmagazynowano przejściowo. Pozostałą część odpadów unieszkodliwiono między innymi metodami termicznymi.
8.Bilans oraz postępowanie z odpadami przemysłowymi na Śląsku w 2006
roku [7,14]:
Na podstawie danych wynika, że z ogólnej ilości wytworzonych odpadów przemysłowych w Polsce w 2006 roku, w województwie śląskim powstało 41.678 mln Mg, co stanowi 33,80%.
Podobnie jak w latach poprzednich największa ilość odpadów powstała w przemyśle wydobywczym (31907,7), co stanowi 76,65%. Drugą branżę pod względem wytwarzania odpadów stanowi przemysł energetyczny wytwarzając 4764,8 tys. Mg, co stanowi 11,40%. Kolejną branżę zajmuje przemysł produkcja metali generując 2986,00 tys Mg, co stanowi 7,20%.
Natomiast najmniej odpadów powstało w następujących branżach:
• produkcja maszyn i aparatury elektrycznej –9,7 tys. Mg,
• produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór – 3,7 tys. Mg, • produkcja pozostałego sprzętu transportowego – 3,7 tys. Mg, • włókiennictwo – 3,6 tys. Mg.
Znaczna ilość odpadów przemysłowych tj. 37.10 mln Mg (89%) poddano odzyskowi. Część unieszkodliwianych odpadów tj. 2,08 mln Mg (4,99%) trafiła na składowiska, a 2,08 mln Mg (5,0%) magazynowano przejściowo. Pozostała część wytworzonych odpadów unieszkodliwiono w inny sposób, między innymi metodami termicznymi.
10. Podsumowanie
Z przedstawionych danych wynika, że w województwie śląskim powstaje większa część odpadów przemysłowych. Wynika to z koncentracji dużego potencjału przemysłowego, tj przemysłu wydobywczego, hutnictwa żelaza i stali, energetyki oraz przemysłu koksowniczego.
Rysunek 1 pokazuje, że w ostatnich latach, w porównaniu do ilości odpadów przemysłowych wytworzonych w 1999 roku, w województwie śląskim, ilość odpadów systematycznie spadała. Spadek ilości odpadów przemysłowych jest wynikiem między innymi zastosowania Ustawy o odpadach z 2001 roku z późniejszymi zmianami jak również spadku produkcji węgla kamiennego. Natomiast w przypadku przemysłu energetycznego, spadek jest spowodowany między innymi systematycznym zastosowanie lepszych gatunków paliw oraz wdrażaniem nowych technologii wykorzystania odpadów jak również przestrzegania polskich przepisów i unijnych dyrektyw.
42 43 44 45 46 47 48 49 50 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Lata Il o ść w y g e n e ro w a n y c h o d p a d ó w [m ln M g ]
Rys. 1 Ilość wygenerowanych odpadów w latach 1999 - 2005
Z przedstawionego bilansu wynika, że w województwie śląskim ilość odpadów poddanych odzyskowi z roku na rok wzrastała (rys. 2). W roku 2000 ilość odpadów, która została wykorzystana wynosiła 88.87%, a w 2001 roku wzrosła do 90%. Jak podają roczniki statystyczne, ilość wykorzystanych odpadów w 2002 roku wynosiła 91,89%. Tendencja wzrostowa odzysku odpadów na Śląsku utrzymała się dalej i w roku 2003 wynosiła aż 97%. Natomiast w 2004 roku zanotowano lekki spadek w porównaniu z rokiem poprzednim. W tym roku odzysk odpadów wynosił 94%. Niewielki spadek zanotowano również w roku 2005. Ilość odpadów poddanych odzyskowi wynosiła 89% .
50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Lata Il o ść o d zy sk an y ch o d p ad ó w [ % ]
Rys. 1 Ilość odzyskanych odpadów w latach 2000 - 2005
Z danych wynika również że, w województwie śląskim znaczna część niezagospodarowanych odpadów trafiła składowiska lub jest magazynowana przejściowo na składowiskach zakładowych.
Literatura
[1] GUS. Ochrona środowiska 2001. Warszawa [2] GUS. Ochrona środowiska 2002. Warszawa [3] GUS. Ochrona środowiska 2003. Warszawa [4] GUS. Ochrona środowiska 2004. Warszawa [5] GUS. Ochrona środowiska 2005. Warszawa [6] GUS. Ochrona środowiska 2006. Warszawa [7] GUS. Ochrona środowiska 2007. Warszawa
[8] Stan środowiska w województwie śląskim w 2000 r. Katowice 2001r. [9] Stan środowiska w województwie śląskim w 2001 r. Katowice 2002r. [10] Stan środowiska w województwie śląskim w 2002 r. Katowice 2003r. [11] Stan środowiska w województwie śląskim w 2003 r. Katowice 2004r. [12] Stan środowiska w województwie śląskim w 2004 r. Katowice 2005r. [13] Stan środowiska w województwie śląskim w 2005 r. Katowice 2006r. [14] Stan środowiska w województwie śląskim w 2006 r. Katowice 2007r.
