STUDIA MIEJSKIE tom 1 (2010)
Małgorzata GOLIŃSKA-PIESZYŃSKA
Politechnika Łódzka
KREOWANIE NOWEGO OBLICZA ŁODZI
POPRZEZ WIZERUNEK MIASTA KREATYWNEGO
NEW IMAGE OF LODŹ AS A CREATIVE CITY
ABSTRACT: Thepractice shows that managementof knowledge is understoodnot-unequivocally and
interpreted variously.Inrespectof the city itcould be saidthat this action pointedto creative the effective cooperation system as establishment of generation subsystem of scientificknowledge and subsystemof technical knowledge, what should contribute tonew citys image in thefuturę. Followingthe assumption of
the regional strategyofinnovation and reaching the modern conceptionof knowledge managementas well, an attempt has beenmadęto create the contemporary image of Lodź.Aimining to creative the new faceof
the city a marketresearch was conducted,concerning both newmanaging thedevelopmentof the city (based on the phenomenon of the convergence), aswell as the aspects referring to the reality.
KEY WORDS:knowledgemanagement, strategy of innovation,phenomenon of convergence
Wprowadzenie
Współczesny rozwój miasta jestprocesemwspółpracy angażującym różne poziomy władzmiejskich isamorządowych,firmy i instytucje edukacyjne,naukowe ibadawcze.
Na szczególnąuwagę zasługuje stosunkowodobrze rozwinięta, lecz niedostatecznie wykorzystanasfera badań i rozwoju(B+R), co wobec szeregupodejmowanych w mie ście inicjatyw- mającychczęsto zazadaniestymulowanierozwoju aglomeracji miej skiej w kierunkuspołeczeństwa opartego na wiedzy- ma duże znaczenie. Przyjmując w założeniuwstępnym, że miasto to organizacja wielofunkcyjnai wielobranżowa, która
„podchodzi do sprawy rozwiązywaniaproblemówipodejmowaniadecyzjitak,jak do
globalnych poszukiwańwiedzy” (Somerville, Mroź 1998, 95), uznajemy, że badania irozwój stanowią istotnyczynnik jegorozwoju.
W dobie wiedzy i informacji coraz większego znaczenia nabierają obecnie niemate rialne czynniki rozwoju, szczególnie wiedza, dzięki której powstają m.in., przełomowe
Wydaje się, że współczesna wiedza nie daje jednoznacznej interpretacji. Ta, która faktycznie pozostaje zasobem organizacji ulokowanym w wielu miejscach, występuje w dokumentach organizacji, przechowuje się ją w danych lub w Internecie zawarta jest w procedurach, oprogramowaniach, a nawet w urządzeniach. Jednakże szczególnym, najbardziej wartościowym składnikiem organizacji są ludzie - posiadane przez nich informacje i idee powstające na gruncie wykształcenia i życiowych doświadczeń. Jest to wiedza spersonalizowana, w całości przynależna ludziom. Z założenia procesu kreowania wiedzy bardzo ważne dla każdej organizacji jest posiadanie zasobu wiedzy niezbędnej do rozwijania nowej. Na tworzeniu nowej wiedzy w systemie zarządzania wiedzą koncentrują się podmioty sfery B+R.
Rozwój gospodarki opartej na wiedzy i kształtowanie społeczeństwa wiedzy ma strategiczne znaczenie dla miasta. Wpływa ona bowiem nie tylko na rozwój eko nomiczny, lecz także na wszystkie obszary życia społecznego, determinując rozwój miasta, w tym wypadku Łodzi. Twórczy charakter działań ludzkich w sektorze wiedzy (na przykład sfera B+R) stanowi warunek wzrostu kreatywności w społeczeństwie. Działania organów władzy publicznej nie powinny naruszać wartości i zasad panu jących w tym sektorze. Wiąże się z tym wymóg prowadzenia polityki umiarkowanej i przewidywalnej oraz respektującej zasady partnerstwa pomiędzy reprezentatywnymi przedstawicielami władz oraz instytucji i środowisk. Partnerstwo między wszystkimi szczeblami organizacji, rozwijające nowe formy współpracy, dialogu i zaufania to sformułowanie jednego z kierunków przekształceń w RSI Lori Plus (www.knowbase. uni.lodz.pl 2009, 14). Postawiono na „mądre organizacje” i współczesne technologie konwergencyjne.
Celem artykułu jest analiza i ocena współczesnej koncepcji zarządzania wiedzą, przy szczególnym uwzględnieniu, że nowe idee w zarządzaniu i potencjał intelektualny mogą stanowić źródło przewagi konkurencyjnej miasta. Podjęto próbę wykorzystania socjologicznych modeli wiedzy dla usprawnienia procesu zarządzania miastem.
Krótki zarys koncepcji zarządzania wiedzą. Organizacja ucząca się i inteligentna
Koncepcja wiedzy jako zasobu przedsiębiorstwa pojawiła się w połowie lat 80. ubiegłego stulecia, chociaż pojęcie knowledge -producting economy, czyli gospodarka wytwarzająca wiedzę, używane było już w latach 60. Na wzrost znaczenia wiedzy jako czynnika produkcji wpłynęło szereg czynników, z których należy wymienić: rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych, coraz bardziej złożone i skompliko wane systemy informatyczne, rosnące znaczenie gospodarki opartej na wiedzy, rozwój nowych koncepcji zarządzania. W literaturze przedmiotu (Jashapara 2006, 69-70) wyróżnia się wiedzę proceduralną („wiem, jak”) oraz wiedzę deklaratywną („wiem, co”), które przechodzą płynnie jedna w drugą. W przełożeniu na język uczonych (M. Polanyi) wyróżnia się wiedzę dostępną, formalną, jawną (ang. explicit knowledge)
Kreowanie nowego oblicza Łodzi poprzez wizerunek miasta kreatywnego 41
oraz wiedzę cichą, ukrytą (ang. tacit knowledge). Koncepcja wiedzycichej opiera się na założeniu, żewiedza ukryta jest przez ludzi stale gromadzona, w sposób ciągły
inieustający, głównie dziękidoświadczeniu. Jest ona trudna do uchwycenia ijakie gokolwiek zapisu i dlatego zapewne jest określana mianem cichej, nierozerwalnie
związanej zjednostką. Nie będąc łatwą do przekazu izidentyfikowania, stanowi ona
niepowtarzalną kompilację know-how kwalifikacji, umiejętności organizacyjnych
czy wypracowanych sposobów postępowaniaw niektórych sytuacjach. Pomimo że jest dośćtrudna do określenia,atym samym do wykorzystania,tojednak najczęściej
staje się źródłem przewagi konkurencyjnej organizacji i w dużej mierze decyduje oefektach codziennego działania. Z koleiwiedza jawna, formalna, ogólniedostępna
może być łatwo przedstawianaza pomocą przekazuwerbalnego, instrukcji,symboli
czypodręczników, możebyćłatwo transferowana i może podlegać zarejestrowaniu,
przechowywaniu iupowszechnianiu- stąd opinie i poglądy, że„faktskodyfikowania
zbliża wiedzę do informacji bądź też ją do niej upadabnia” (Kobyłko, Morawski 2006,
24).Wiedza jawna iukryta podlegają w organizacjinieustannym przekształceniom,
określanymmianem konwersji wiedzy (Nonaka, Takeuchi 2000). Zatem zrządzanie
wiedząoznacza zarządzanie czymś, comieści się w umysłachpracowników, idlatego nie możebyć zupełnie oderwane od zarządzania samymi pracownikami,jednakżete
dwie funkcje nie powinny się nasiebie nakładać,a jedynieprzeplatać.Jednocześnie można sądzić, że zarządzanie wiedzą tonic innego, jakefektkonieczności posiadania
wpływu na najbardziej strategiczne zasobyorganizacji, które wcześniejbyły interpre towane jako powstające samorzutnie.
Zarządzanie wiedzą jest ciąglejeszcze niejednoznacznie rozumiane iinterpretowa
ne. W odniesieniu do miasta możnapowiedzieć, żejesttodziałanie ukierunkowane na zmniejszanie lukiwiedzy,rozumianej jako różnica między posiadanymi zasobami awiedzą potrzebnądo działania. Chodzi oto, by luka wiedzy byłajak najmniejsza, aposiadana wiedza umiejętnie wykorzystana. Na uwagę zwraca fakt, że najlepsze
praktyki imetodydziałanianie mogą być wprowadzane w organizacji bez aktywnego udziałujejczłonków. Zarządzanie wiedzą jest możliwe tylko wtedy, gdy organizacja
będzie umiała wydobyć wiedzę od swoich pracownikówi zapewni im odpowiednie warunki. Praktyka potwierdza, że systemy zdecentralizowane i nieformalne sieci
współpracystanowią istotę zarządzania wiedzą, co jest widoczne w przełożeniu na
organizację-miasto, ośrodek zintegrowanywewnętrznie w kategoriach społecznych,
gospodarczych, politycznychi kulturowych.
Zarządzanie wiedząstawia przed członkami organizacji nowe wymagania- mu
szą oni umieć stosować nowoczesne technologie (przede wszystkim przetwarzania danych), w sposób kreatywny rozwiązywać pojawiające się problemy iaktywnie an
gażowaćsię w sprawy organizacji. Jestto nowa kategoria pracownika (ang. knowledge worker), który powinien mieć możliwościuczenia się, rozwoju ipodejmowania decyzji, potrafićsię kontrolować ikształcić. Słowem - jestto wysokiej klasy specjalista,który
posiada unikalną wiedzę ikompetencje, najczęściej jest zatrudniony w organizacji
docenia się wagę kapitału intelektualnego. Przez jednych jestonutożsamiany zwiedzą,
przez innych z szeroko rozumianymizasobami niematerialnymi.
Praktykapokazuje, że trwały sukces odnoszą organizacje, którepotrafiąuruchomić
ludzkie zaangażowanie imożliwości uczenia się na wszystkich szczeblach organizacji. Jeżeli organizacja nie potrafi się uczyć,to nie będzie zwiększać swoich zasobów intelek
tualnychi w pewnymsensienie będzie się rozwijać. Rozwinięciem organizacji uczącej
sięjest organizacja inteligentna, inaczej samokształcąca się. Jest to szczególnaforma
organizacji opartej na wiedzy, której struktura jest podporządkowana inakierowana
natworzeniewartości dodanej w oparciu oefektywne wykorzystanie wiedzy. Można zatem powiedzieć, że w organizacji inteligentnej ważniejsze jest to,co organizacja wie i potrafi, niż to,co posiada wsensiedóbrmaterialnych.Do jej cech zaliczasię:kreowa nie zdolności i umiejętności rozpoznania niezbędnej wiedzy, umiejętne dostosowanie
się do zmieniającego się otoczenia, stosowanie przedsięwzięć innowacyjnych. Takie
podejście daje podstawy do stwierdzenia, że wyzwalanie iwykorzystanie zdolności
twórczych członków organizacji inteligentnej wiąże się z wykorzystaniem ich umie
jętności, aprzede wszystkim wiedzy dopoprawy efektywności działania organizacji
i jej rozwoju. Łódzkastrategiainnowacjiodzwierciedlaliczne inicjatywy, m.in. podjęto działania skoncentrowanena szybkiej budowie gospodarkiopartej na wiedzy, a przy kład może stanowić klaster utworzonyw 2007r.,którynadalsię rozwija. Chodziopo
prawę atrakcyjności miasta, faktyczną i postrzeganą oraz rozwój przedsiębiorczości.
Życzeniem wielu decydentóww mieście jest,by Łódź stała sięnajbardziejprzyjaznym
przedsiębiorcom miastem w Polsce, w którym będziepowstawać wielefirminnowa cyjnych. Możnadostrzec przeformułowanie roli władz publicznych. Ich zadaniem jest przede wszystkim tworzenie i rozwijanie otoczenia instytucjonalnego przyjaznego
firmie, niezaśbezpośredniainterwencja.
Fenomen konwergencji jako źródło nowych idei w zarządzaniu rozwojem miasta
Od niedawna istnieje zjawisko „kultury konwergencji”, co wiąże sięzprzenikającymi sięwzajemniezjawiskamikreującymi kulturę cyfrową.RozwójInternetuipojawienie się wielu nowych narzędzi umożliwiło dotychczas biernym obserwatorom włączenie
się w procesy twórcze zachodzące w różnych dziedzinach. Przemiana ta daje asumpt
do powstania technologii konwergencyjnej (ang. convergence technology). Problem konwergencji wtechnologii stosunkowo niedawno (w 2001 r.) został opisany przez amerykańskich naukowców. W centrum przemian technologicznych znajduje się
technologia informatyczna, biotechnologia, nanotechnologie i naukikognitywne. Ich nowoczesność polega na interdyscyplinarności, zarówno jeśli chodzi o stosowane
metody, jak i aplikację w różnych dziedzinach nauki itechniki. W 2008 r. w Łodzi przeprowadzono badanie, którego celem była ocena różnic w postrzeganiu rozwoju
Kreowanie nowego oblicza Łodzi poprzez wizerunek miasta kreatywnego 43
jej rozwoju(zwyczaje,stereotypy,regulacje prawne) wkontekście dialogu społecznego. Narzędziembadawczym byłwywiad bezpośredni, zaprojektowanywedług wyspecyfi
kowanych obszarówtematycznychprojektu -NBIC-WP2(KnowledgeNBIC... 2008). Wywiady przeprowadzono na terenieŁodzi w firmiebiotechnologicznej, w ośrodku
naukowym, w organizacji technicznej (NOT) i winstytucji non-profit, promującej
rozwój nowych technologii. Wyniki prowadzonego badania pokazują, że w gremiach
naukowców,menedżerów i przedstawicieli środowisk lobbystycznych występuje świa domość istnienia technologiikonwergencyjnej iwspierania jejrozwoju. Respondenci podkreślają, że konieczne są szerokie działania informacyjne w celu wypracowania
efektywnego dialogu społecznego. Wskazywano na konieczność prowadzeniainten sywnychprzygotowańśrodowiska naukowego imenedżerskiegooraz instytucji lobby stycznych inon-profit doefektywnejwspółpracy w tym zakresie. Zdaniem wszystkich respondentówkonieczne jest włączenie sfery B+R i innowacyjnych przedsiębiorstw w krajowe i międzynarodowesieci badawcze, szczególnie gdy chodzi o współpracę nad
nowymi technologiami. Konieczność podjęcia powyższego działania koresponduje zpriorytetem zawartymw scenariuszu długookresowym (2015-2020 Plus) strategii innowacji LORI Plus.
Z badań wynika, że w obszarze zarządzania rozwojem technologii konwergencyjnej istnieją pewnestereotypyobejmujące obawę przed czymś nowym, nieznanym. Sąone utrwalane natlereligijno-światopoglądowym, a przeciwdziałaniem powinna być sze roka kampania informacyjno-promocyjna, kierowana do potencjalnego „przeciętnego” konsumenta.Wizerunek miastakreatywnego w świetle technologii konwergencyjnej
inowoczesnych metod zarządzania - opartych na uczeniu się i samodoskonaleniu
- można wykreować poprzezprzedstawianie dobrych praktyk, poprzez nagradzanie szczególnych osiągnięć naukowo-implementacyjnychw ramach projektowanych bądź
realizowanych konkursów. Wskazywano, że niemalże koniecznością jesturegulowanie
finansowaniakomercjalizacji zbieżnychtechnologii. Powinny zaistnieć tzw. jednostki komercjalizującelubdoraźne instytucje pośredniczące w komercjalizacji nowych tech nologii, copowinnobyć poddane poddyskusję w społecznym panelu dyskusyjnym.
Wynikiprowadzonego badania sugerują, żewypracowanie systemu technologii kon
wergencyjnej wymaga: podjęcia zintegrowanych działań we wszystkich sferach badań
naukowych, a zwłaszcza w obszarze kreowania nowychideiipomysłów iichukierun kowywania; organizacji i realizacji badań naukowych oraz praktycznego stosowania
ich wyników; zwiększania efektywności badań naukowych i wdrożeń; generowania
nowej wiedzy i odpowiedniego wsparcia finansowego ze środków publicznych i pry watnych; wypracowania nowej formuły edukacji oraz wskazania i zaangażowania się
w najbardziejatrakcyjnychiobiecujących kierunkach rozwojuidziedzinach. Jednakże paradoksalnie przemiany spowodowane postępami naukizbiegająsię często z załama
niemsię wiary izaufania społecznego donauki i naukowcówi dlategokoniecznyjest
dialog społeczny.
Procesyzmian technologicznych nie dotyczą tylkosamych technologii. Wiążąsię one
się poszczególnych cech ielementówcharakterystycznych dlatradycyjnych środków
przekazuorazich wzajemne współdziałanie.
Narzędzia
i
instrumenty
w
zarządzaniu
miastem
Miasto jest przestrzenią, w której zachodzą różnedość skomplikowane procesy spo łeczno-ekonomiczne. Działania w ramachkoncepcji zarządzania wiedzą mogą odegrać ważną rolę w tworzeniukompleksowego wizerunku miasta na potrzebyużytkowników
zarówno wewnętrznych (mieszkańców, przedsiębiorstw, instytucji),jak i zewnętrznych. W tym ujęciu zarządzanie przez wiedzę jest kategoriąfunkcjonalną, stanowiącą kry terium integrujące działania na rzecz określonego rozwoju
społeczno-gospodarczo-przestrzennego, wytyczonego przez władzemiasta. Takwidziany mechanizm miejski
narzuca na władze miasta obowiązek posiadania zdefiniowanejwizjirozwoju miasta
i jego miejsca na rynku miast, na którym toczy się gra konkurencyjna.Wizjadla Łodzi
i województwa brzminastępująco:„Województwo łódzkiew pierwszejszóstce polskich
regionów opartych na wiedzy”.
Kreowanie wiedzyw mieścieodbywasię poprzez działalność badawczo-rozwojową ukierunkowaną na wzrost znaczenia wiedzyw społeczności miejskiej.Wliteraturze
przedmiotu(Stehr2004) znane sądwa modele wiedzy, które moim zdaniem mogą być wykorzystywane w usprawnieniu procesuzarządzania miastem w perspektywie zarzą dzania wiedzą. I tak,przyzałożeniu, żewiedza jestinterpretowana jakomedium za chowań społecznych i wynik ludzkiego postępowania - powstał model instrumentalny
wiedzy(ang. instrumentalny model),który sprowadzawiedzę do kategorii społecznej wiedzy naukowej. Wpraktyce chodzi oto, żewiedza (w szczególności jej rozwój iapli kacja) nie jest hamowana przez specjalne okoliczności, czas, miejscei uwarunkowania społeczne. W rzeczywistości wiedza jest zależna od lokalnych okoliczności w kontek ście jej wykorzystania (ang. thelogie of practice). Takiepodejście do tworzenia wiedzy nieprzewiduje miejsca naukiw działaniach politycznych, gdyżbez względunafakt, czy wiedzajest teoretycznaczy stosowana, służy działaniom praktycznymw obszarze
zarządzania wiedzą. Efekty swojej pracy naukowiec przekazuje nietylkoorganizacji,
lecz także decydentom icałemuspołeczeństwu. Cechy modelu instrumentalnego są
dyskutowane ad hoc i w ostatecznym kształcie formułowane przezróżneśrodowiska
naukowo-społeczne. Należy rozważyć różneaspekty wytwarzania wiedzy, abyw pełni zrozumieć jej wykorzystanie w społeczeństwie. Ujęcie wiedzy w kategorii„wiedzydla działania” stanowiło impulsdo powstania innego jej modelu, dotyczącego zdolności do działania(ang.capacity model) (Stehr 2004,26).Występujetu odwrócenie perspekty
wy, gdyż impuls społeczno-gospodarczy prowadzido powstania wiedzy praktycznej,
a samo działanie powinno stać się wiedzą w działaniu. Społeczności w działaniu (ang. communities of practice) zdefiniowano jako grupyprofesjonalistów powiązanych ze
sobą wspólnymi umiejętnościami oraz zainteresowaniem wspólnym przedsięwzięciem
Kreowanie nowego oblicza Łodzi poprzez wizerunekmiastakreatywnego 45
Ujęcie wiedzy jako „wiedzy dladziałania”wskazuje,że jest onaskutkiemspołeczne go działania,cooznacza,żezarównoprowadzi do i wywodzisię od samegodziałania, leczwiedzaniejest identyczna z działaniem. Można zatem powiedzieć, że wiedza ma
charakter dualny - zjednejstronyfaktyczniezostaje stworzona na potrzeby konkret
nego działania- „wiedzadladziałania”, zdrugiej zaś jest „wiedzą praktyczną,” która odsamegopoczątkuma służyćjako źródło,asumptdo działania. W tej interpretacji
widoczne jest zjawisko„dwoistości wiedzy” - z jednejstrony jest ona traktowana jako
środek społecznego działania, zdrugiej zaś jako skutek ludzkiegozachowania. Efektywne połączenie podsystemu generowania wiedzy naukowej z podsystemem
wykorzystania wiedzy technicznej ikreatywnejprzyczyni się zapewne do wykreowania nowego oblicza Łodzi.
Podsumowanie
Przedstawione podejście do zarządzania miastem przez wiedzę wymaga zmian
w rozumieniu roli, kwalifikacji ikompetencji wielu urzędników. Zbiurokratyzowani
urzędnicy muszą zmienić swoje profile w kierunku wiedzy lub muszą być zastępowani
przez urzędników nowejgeneracji - menedżerów wiedzy. Niezbędna jestzmianastruk tury organizacjiurzędów,by byłazorientowana na organizację inteligentną, w której dominuje samouczenie się, praca zespołowa iprocesdzieleniasię wiedzą.
Opróczzmian w zakresie stosowanych narzędzii instrumentów zarządzaniamia
stem kluczoweznaczenia będziemiała zmiana postaw,wiedzy i umiejętnościprzedsta
wicieli władz iurzędnikówsamorządowychorazich partnerów społecznych.
Bibliografia
Broi R., 2004,Ekonomika i zarządzanie miastem,Wyd. Akademii Ekonomicznej, Wrocław.
Czornik M., 2004,Miasto. Ekonomiczne aspekty funkcjonowania, Wyd. Akademii Ekonomicznej, Ka towice.
Golińska-PieszyńskaM., 2009,Polityka wiedzya współczesne procesy innowacyjne, Scholar, Warszawa. Grudzewski W.M., HejdukI.K., 2004,Zarządzanie wiedząwprzedsiębiorstwie, Difin, Warszawa.
JałowieckiB., 2002,Zarządzanie rozwojem aglomeracji miejskich, Wyd.Wyższej Szkoły Finansów i Zarzą
dzania,Białystok.
JashaparaA., 2006,Zarządzanie wiedzą, PWE, Warszawa.
Knowledge NBIC - Knowledge Politics and New Converging Technologies: A SocialScience Perspective,
Project6.PR UE,2008.
Kobyłko G., MorawskiM.,2006, Przedsiębiorstwo zorientowane na wiedzę, Difin, Warszawa.
NonakaJ„ Takeuchi H., 2000,Kreowaniewiedzy w organizacji.Jakspółki japońskiedynamizują procesy innowacyjne, Poltext, Warszawa.
Somerville I., Mróz J.E., 1998, Nowe kompetencjenamiarę nowegoświata, [w:] Organizacja przyszłości, BusinessPress, Warszawa.
Staniewicz P.,KlimskaM.,Mielczarek A., 2004,Nierówne koalicje -liderzy miejscy w poszukiwaniu nowego
modelu zarządzania miastem, Scholar,Warszawa.
Stehr N., 2004,KnowledgePolitics, PardigmPublisherBoulder, London.
KREOWANIE NOWEGO OBLICZA ŁODZI POPRZEZ WIZERUNEK MIASTA KREATYWNEGO
ABSTRAKT: Praktyka pokazuje, żezarządzanie wiedzą jest ciągle jeszczeniejednoznacznie rozumiane
i interpretowane. W odniesieniu do miasta możnapowiedzieć, że jest to działanieukierunkowane na stworzenie efektywnego systemuwspółpracy stanowiącegopołączenie podsystemu generowania wiedzy naukowejz podsystemem wykorzystania wiedzytechnicznej ikreatywnej, co przyczyni się w przyszłoścido
wykreowania nowego oblicza miasta.Wychodzącz jednejstrony zzałożeń regionalnej strategii innowacji,
a z drugiej sięgając do nowoczesnej koncepcjizarządzania wiedzą, podjęto próbęstworzenia współczesnego wizerunku miasta.Wcelu wykreowania nowego oblicza Łodziprzeprowadzonobadanie marketingowe,
dotyczącezarównonowychidei w zarządzaniu rozwojem miasta(opartych nazjawisku konwergencji), jak iaspektów odnoszącychsiędo realności.
