KIERUNKI MIGRACJI W AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ W LATACH

(1)

Justyna Tanaś

Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu, Wydział Zarządzania, Katedra Inwestycji i Nieruchomości

KIERUNKI MIGRACJI W AGLOMERACJI POZNAŃSKIEJ W LATACH 1995–2010

¹

Streszczenie: W opracowaniu przeprowadzono charakterystykę migracji ludności w ra- mach aglomeracji poznańskiej. Objęła ona cztery momenty czasowe – lata 1995, 2000, 2005 i 2010. Przedstawiono główne kierunki oraz skalę migracji ludności w relacji miasta Poznania z powiatem poznańskim, województwem wielkopolskim, pozostałymi woje- wództwami oraz zagranicą. W dalszej części przedstawiono wielkość napływu, odpływu oraz salda migracji w relacji Poznań – gminy powiatu poznańskiego czyli kierunkach w których natężenie omawianego zjawiska przejawiało się z największym natężeniem.

Przeanalizowano również strukturę migrantów uwzględniając ich wiek oraz wykształcenie.

Słowa kluczowe: migracje, aglomeracja poznańska, suburbanizacja.

Wstęp

Jedną ze wspólnych cech charakteryzujących miasta europejskie i ich strefy podmiejskie jest przejście do tzw. fazy suburbanizacji. Głównym przejawem tego proce- su jest przemieszczanie się bardziej zamożnych grup ludności miasta centralnego na przedmieścia, które swoim oddaleniem od centrum pozwalają na codzienne dojazdy do pracy w mieście, ale jednocześnie zapewniają bardziej komfortowe warunki życia. W konsekwencji liczba mieszkańców całej aglomeracji wzrasta, przy czym tereny podmiejskie odnotowują szybszy wzrost ludności aniżeli miasto centralne.

W zaawansowanym stadium suburbanizacji miasto centralne odnotowuje ubytek liczby ludności, który jest efektem odpływu mieszkańców do strefy podmiejskiej.

Procesy te można zaobserwować także w aglomeracji poznańskiej. Już od lat 90. obserwuje się systematyczny spadek liczby mieszkańców Poznania przy znacznym wzroście liczby mieszkańców gmin powiatu poznańskiego. Głównym

1 W artykule wykorzystano dane zebrane w ramach projektu badawczego: „Rozwój lokalnych rynków nieruchomości niezabudowanych w świetle suburbanizacji” sfi nansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki.

ZN 245 Golata - 3 korekta.indd 171

ZN 245 Golata - 3 korekta.indd 171 2013-06-10 21:23:132013-06-10 21:23:13

(2)

czynnikiem przyrostu liczby mieszkańców powiatu było dodatnie saldo migracji w relacji z miastem centralnym [Kaczmarek 2012]. Omawiane zjawisko potwier- dza także przeprowadzona przez A. Winiarczyk-Raźniak oraz P. Raźniaka typo- logia obszarów metropolitalnych, oparta m.in. na współczynniku salda migracji i mobilności ludności. Na podstawie dokonanej analizy aglomeracja poznańska została zakwalifi kowana do typu metropolii o wysokim dodatnim saldzie migracji i wysokiej mobilności ludności².

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie kierunków oraz natężenia migracji mieszkańców w obrębie aglomeracji poznańskiej (rozumianej jako Poznań i powiat poznański) w latach: 1995, 2000, 2005 i 2010 z uwzględnieniem płci, wieku oraz wykształcenia migrantów.

Podstawowym źródłem informacji statystycznej o migracjach ludności wy- korzystanych w niniejszym opracowaniu były dane z ewidencji bieżącej ruchu wędrówkowego ludności opracowane przez Ośrodek Informatyki Urzędu Staty- stycznego w Olsztynie, który jest jedynym ośrodkiem w Polsce specjalizującym się w przetwarzaniu danych z ewidencji ludności w Polsce. Są to materiały niepu- blikowane, dotyczące przede wszystkim migracji między Poznaniem a miastami i gminami powiatu poznańskiego. Dane te uwzględniają takie cechy, jak płeć, wiek i wykształcenie i sporządzone zostały na lata 1995, 2000, 2005 i 2010.

1. Zmiany liczby ludności aglomeracji poznańskiej w latach 1995–2010

Zgodnie z przyjętym zasięgiem terytorialnym aglomeracja poznańska według stanu na 31 grudnia 2010 roku liczyła ponad 878 700 mieszkańców, przy średniej gęstości zaludnienia 406 osób/km² (tabela). Aglomeracja ma charakter monocen- tryczny, tzn. większość ludności koncentruje się w ośrodku centralnym (w 2010 roku około 62%). W gminach powiatu zróżnicowanie w gęstości zaludnienia jest duże. Największa gęstość zaludnienia występuje w miastach: Swarzędzu (od 3210 os./km² w 1995 roku do 3553 os./km² w 2010 roku), Poznaniu (od 2224 os./km² w 1995 roku do 2107 os./km² w 2010 roku – przy czym w stolicy województwa następuje spadek gęstości zaludnienia), Luboniu (od 1535 os./km² w 1995 roku do 2185 os./km² w 2010 roku) i Buku (od 2086 os./km² w 1995 roku do 2057 os./

km² w 2010 roku). Najniższym zagęszczeniem ludności wyróżniały się obszary wiejskie gmin Murowana Goślina, Pobiedziska i Kostrzyn.

W aglomeracji poznańskiej notuje się stały wzrost liczby mieszkańców. W latach 1995–2010 wyniósł on 6,92%, tj. liczba mieszkańców aglomeracji wzrosła o 56 858 osób. Wzrost liczby ludności nie jest jednak równomierny na terenie

2 Szczegółowy opis metody oraz wyniki przeprowadzonej analizy zostały zawarte w pracy A. Wi- niarczyk-Raźniak i P. Raźniaka [2012].

(3)

aglomeracji poznańskiej. Już od lat 90. można zaobserwować systematyczny spadek liczby mieszkańców Poznania (z 581,2 tys. w 1995 roku do 551,6 tys. w 2010 roku, co oznacza spadek liczby ludności miasta o ponad 5%). Depopulacji stolicy aglomeracji towarzyszy znaczny wzrost liczby mieszkańców gmin powiatu po- znańskiego. Liczba ludności w powiecie w ciągu ostatnich 15 lat wzrosła niemal o 36%. Najwięcej ludności przybyło przede wszystkim w gminach bezpośrednio sąsiadujących z Poznaniem (tzw. pierwszy pierścień aglomeracji). Niektóre z gmin niemal podwoiły liczbę ludności (Dopiewo – wzrost liczby ludności o 99,5%, Komorniki i Suchy Las – prawie 85%).

Ludność i gęstość zaludnienia miast i gmin aglomeracji poznańskiej w latach 1995–2010

Miasta/gminy 1995 2000 2005 2010

L GL L GL L GL L GL

Luboń 20716 1535 23589 1745 26655 1972 29520 2185

Puszczykowo 8227 493 8983 540 9248 555 9635 598

Buk 11444 127 11622 129 11868 131 12157 134

Buk – miasto 6259 2086 6209 2098 6201 2095 6089 2057 Buk – obszar wiejski 5185 59 5413 62 5667 65 6068 69

Kostrzyn 14753 96 15139 98 15398 100 16541 107

Kostrzyn – miasto 8064 1008 8313 1035 8478 1056 9041 1133 Kostrzyn – obszar

wiejski 6689 46 6826 47 6920 47 7500 51

Kórnik 14221 76 14955 80 17196 92 20656 111

Kórnik – miasto 6059 993 6266 1031 6907 1136 7210 1204 Kórnik – obszar wiejski 8162 45 8689 48 10289 57 13446 75

Mosina 22935 134 23570 138 24954 146 27053 157

Mosina – miasto 11890 874 11969 881 12166 896 12454 904 Mosina – obszar wiejski 11045 70 11601 74 12788 81 14599 92 Murowana Goślina 14767 86 15107 88 15693 91 16349 95 Murowana Goślina –

miasto 9428 1309 9856 1373 10097 1406 10323 1605 Murowana Goślina –

obszar wiejski 5339 32 5251 32 5596 34 6026 36

Pobiedziska 14278 75 15038 79 16214 86 17915 95

Pobiedziska – miasto 7630 748 7903 778 8271 814 8748 976 Pobiedziska – obszar

wiejski 6648 37 7135 40 7943 44 9167 51

Stęszew 12881 74 13414 77 13845 79 14589 83

Stęszew – miasto 4727 844 5086 903 5315 944 5686 999 Stęszew – obszar

wiejski 8154 48 8328 49 8530 50 8903 53

Swarzędz 34678 340 36513 358 40166 394 43684 428 Swarzędz – miasto 26323 3210 27906 3420 29766 3648 30487 3553

(4)

Miasta/gminy 1995 2000 2005 2010

L GL L GL L GL L GL

Swarzędz – obszar

wiejski 8355 89 8607 92 10400 111 13197 141

Czerwonak 19467 237 21522 262 23481 286 25859 314

Dopiewo 9051 84 10702 99 13460 125 18051 167

Kleszczewo 4205 56 4689 63 5276 71 6312 85

Komorniki 10502 158 11677 175 13992 210 19425 293

Rokietnica 6910 87 7729 97 9218 116 12400 156

Suchy Las 8183 70 10129 87 12907 111 15132 130

Tarnowo Podgórne 13490 133 16140 159 18441 182 21832 215 Powiat poznański 240708 127 260518 137 288012 152 327110 172 Poznań 581171 2224 582254 2228 567882 2173 551627 2107 Aglomeracja 821879 380 842772 390 855894 396 878737 406 L – ludność; GL – gęstość zaludnienia.

Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS; stan na 31 grudnia 1995, 2000, 2005 i 2010 r.

Rysunek 1. Zmiany liczby ludności w aglomeracji poznańskiej w latach 1995–2010 (w %)

Źródło: Opracowano na podstawie danych GUS

cd. tabeli

M. PoznaĔ Suchy Las

Murowana GoĞlina

Rokietnica Czerwonak Pobiedziska

Tarnowo Podgórne

Kostrzyn SwarzĊdz

Dopiewo Buk

KomornikiLuboĔ Kleszczewo

StĊszew

SRQLĪHM

±

LZLĊFHM Puszczykowo

Mosina

Kórnik

(5)

Głównym czynnikiem przyrostu liczby mieszkańców powiatu było dodatnie saldo migracji. Od 1991 roku Poznań w relacjach z gminami ościennymi odnotowuje ujemne salda migracji [Marcinowicz 2008]. Zjawisko to jest jednym z prze- jawów przejścia aglomeracji poznańskiej do tzw. fazy suburbanizacji, w której to liczba mieszkańców całej aglomeracji wzrasta, przy czym tereny podmiejskie odnotowują szybszy wzrost ludności aniżeli miasto centralne. W zaawansowanym stadium suburbanizacji (co ma miejsce w aglomeracji poznańskiej) miasto centralne odnotowuje ubytek liczby ludności, który jest efektem odpływu mieszkańców do strefy podmiejskiej.

2. Główne kierunki oraz skala migracji w aglomeracji poznańskiej

Na rysunku 2 przedstawiono kierunki migracji poznanian. W analizowanych latach mieszkańcy miasta centralnego migrowali przede wszystkim do gmin powiatu poznańskiego. Udział migrantów na te tereny systematycznie wzrastał od 47% w 1995 roku do ponad 67 % w 2005 roku. W 2010 roku napływ ten nieznacznie spadł i stanowił ponad 65% ogółu migrantów. Stopniowo spadał natomiast udział w ogólnej liczbie migrujących do pozostałych powiatów woje- wództwa wielkopolskiego i innych województw. Udział migrujących za granicę był niewielki.

Rysunek 2. Kierunki migracji mieszkańców Poznania w latach 1995–2010 (w %)

Źródło: Opracowano na podstawie danych US w Olsztynie 47,11

61,04 67,40 65,26

25,72

20,45 16,04 15,64

24,14 17,54 14,27 13,79

3,04 0,97 2,28 5,32

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005 2010

SRZLDWSR]QDĔVNL

ZRMHZyG]WZRZLHONRSROVNLHEH]SRZLDWXSR]QDĔVNLHJR

NUDMEH]ZRMZLHONRSROVNLHJR ]DJUDQLFD

(6)

Na rysunku 3 przedstawiono strukturę pochodzenia osób meldujących się w Po- znaniu w latach 1995–2010. Największą część nowych mieszkańców Poznania stanowiły osoby napływające z innych województw. Ich udział w analizowanych latach kształtował się na poziomie około 43% z niewielkimi odchyleniami w latach 2000 i 2005. Drugie miejsce pod względem skali napływu zajmowała grupa migrantów pochodzących z województwa wielkopolskiego (bez powiatu poznańskiego). W badanym okresie można zauważyć niewielki spadek udziału tej grupy w ogólnej liczbie migrujących do stolicy Wielkopolski (z niemal 38%

do około 34%). Wzrósł udział migrantów napływających z powiatu poznańskiego (z 16% do około 20%). Natomiast dział migrujących z zagranicy utrzymywał się na poziomie około 2,5%.

Rysunek 3. Pochodzenie migrantów meldujących się w Poznaniu w latach 1995–2010 (w %)

Źródło: Opracowano na podstawie danych US w Olsztynie

Z kolei na rysunku 4 ukazano strukturę pochodzenia osób meldujących się w gminach aglomeracji poznańskiej. Jeszcze w 1995 roku udział migrantów z po- szczególnych terenów, z wyjątkiem napływających z zagranicy, był znaczący.

Jednak stopniowo coraz większą część nowych mieszkańców powiatu stanowili Poznaniacy (od około 41,5% w 1995 roku do niemal 80% w 2010 roku).

Należy zaznaczyć, że nie uwzględniono tutaj migracji międzygminnych w powiecie poznańskim. Ze względu na ochronę danych osobowych Urząd Statystyczny w Olsztynie ograniczył udostępnienie danych do wartości przekraczających „5”.

Oznacza to jednak, że przepływy ludności na tym poziomie były nieznaczne.

SRZLDWSR]QDĔVNL

18,61 20,68 20,17 20,21

36,55 35,69 31,17

33,74

42,15 42,85 46,15

43,72

2,69 0,78 2,52 2,33

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005 2010

(7)

Rysunek 4. Pochodzenie migrantów meldujących się w gminach powiatu poznań- skiego w latach 1995–2010 (w %)

Źródło: Opracowano na podstawie danych US w Olsztynie.

3. Przepływy ludności pomiędzy Poznaniem a gminami powiatu poznańskiego

W kolejnej części przeanalizowano kierunki oraz natężenie migracji pomiędzy jednostkami, gdzie przepływ ludności był największy, tzn. pomiędzy Poznaniem a gminami powiatu poznańskiego. Jak widać na rysunku 5, w kolejnych latach zjawisko odpływu mieszkańców Poznania do strefy podmiejskiej nabierało na sile. W 2010 roku można jednak zauważyć zahamowanie tej tendencji. Natomiast napływ ludności ze strefy podmiejskiej do Poznania utrzymywał się na zbliżonym poziomie około 1000 osób.

Na rysunkach 6 i 7 przedstawiono kierunki migracji w aglomeracji poznańskiej na poziomie miast i gmin.

W badanym okresie najwięcej ludności emigrującej z Poznania do miast kie- rowało się przede wszystkim do Swarzędza, Lubonia i Puszczykowa (pierwszy pierścień), a także do Murowanej Gośliny i Pobiedzisk (drugi pierścień). Ludność odpływająca na tereny wiejskie wybierała przede wszystkim gminy bezpośrednio przylegające do Poznania. W analizowanych latach najwięcej osób przemieściło się z Poznania do gmin: Swarzędz, Komorniki, Czerwonak, Dopiewo, Tarnowo Podgórne i Suchy Las. Najmniejszym zainteresowaniem emigrujących z Poznania cieszyły się miejsko-wiejskie gminy Buk oraz Stęszew.

SRZLDWSR]QDĔVNL

41,55 55,79

76,38 79,30

28,94

23,66

12,87 12,70

28,19 19,76

10,69 7,55

1,33 0,78 0,07 0,45

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005 2010

(8)

Rysunek 5. Skala migracji pomiędzy Poznaniem a powiatem poznańskim (liczba osób)

Analiza natężenia odpływu migracyjnego do poszczególnych gmin z Pozna- nia nasuwa wniosek, że rozmiary tego zjawiska były zróżnicowane przestrzennie.

W gminach takich, jak: Kostrzyn, Mosina, Kleszewo, Komorniki, Rokietnica i Tarnowo Podgórne, zauważyć można w kolejnych latach systematyczny wzrost napływu migrantów w porównaniu z rokiem bazowym (1995). Z kolei w Lu- boniu, Buku i Czerwonaku w 2000 roku w porównaniu z 1995 rokiem nastąpił znaczny wzrost napływu mieszkańców, jednak w kolejnych latach zjawisko to traciło na sile. Natomiast w Puszczykowie, Kórniku, Murowanej Goślinie, Pobiedziskach, Swarzędzu, Dopiewie i Suchym Lesie kulminacja migracji z Poznania nastąpiła w 2005 roku, a w ostatnim roku analizy odnotowano mniejszy napływ.

Największe rozmiary odpływu migracyjnego kierującego się z miast aglomeracji do Poznania pochodziły ze Swarzędza, Lubonia, Murowanej Gośliny, Puszczykowa i Mosiny. Z gmin wiejskich najwięcej osób napłynęło do Poznania z Czerwonaka, Tarnowa Podgórnego, Suchego Lasu i Komornik. Wyróżnione miasta i gminy (z wyjątkiem Murowanej Gośliny) sąsiadują z Poznaniem.

W przypadku odpływu migracyjnego z gmin podpoznańskich do Poznania można zauważyć różne tendencje. W Mosinie, Murowanej Goślinie i Czerwonaku w 2000 roku w porównaniu z 1995 rokiem zjawisko migracji do miasta centralnego nabrało na sile, jednak w kolejnych latach odpływ ulegał zmniejszeniu. Z kolei w Luboniu, Komornikach, Dopiewie i na wiejskim obszarze gminy Kórnik nastąpiło zjawisko odwrotne – w 2000 roku nastąpił spadek liczby emigrantów, po czym w następnych latach w mniejszym lub w większym stopniu liczba ta rosła. Rok 1995 był punktem kulminacyjnym w wielkości odpływu do Poznania mieszkańców takich gmin, jak Kostrzyn, Stęszew i wiejskiego obszaru gminy Mosina. W kolej-

1940

3289

5525 5458

864 1040

1235 1083

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000

1995 2000 2005 2010

QDSá\Z]SRZLDWXGR3R]QDQLD RGSá\Z]3R]QDQLDGRSRZLDWX

(9)

nych analizowanych latach obszary te traciły już znacznie mniej mieszkańców na rzecz Poznania niż w przyjętym roku bazowym.

W analizowanych latach gminy powiatu poznańskiego generalnie odnotowy- wały dodatnie salda migracji z Poznaniem (rysunek 8). Jedynie w 1995 roku bilans był korzystny dla Poznania w relacji z miastem Buk (w tym przypadku sytuacja powtórzyła się jeszcze tylko w 2000 roku), Kórnik i gminą Kostrzyn – tu zarówno z obszarem miasta, jak i obszarem wiejskim oraz w 2000 roku z obszarem wiejskim gminy Murowana Goślina. Pozostałe gminy odnotowywały salda dodatnie, przy czym ich wartości były zróżnicowane. Najwyższe wartości omawianego wskaźnika Rysunek 6. Liczba osób migrujących z Poznania do poszczególnych gmin powiatu poznańskiego w latach 1995–2010

(10)

uzyskały gminy Komorniki, Tarnowo Podgórne i Rokietnica. W przypadku tych gmin w badanych latach utrzymała się tendencja rosnąca. Znaczący bilans dodatni z Poznaniem osiągał również Swarzędz (przede wszystkim obszar wiejski), Suchy Las i Kórnik, przy czym rosnąca tendencja utrzymała się do 2005 roku, a w 2010 roku salda tych gmin były już nieznacznie niższe. Dużą przewagę w relacji z Po- znaniem uzyskały również Luboń i Mosina.

Rysunek 7. Liczba osób migrujących z poszczególnych gmin powiatu poznańskiego do Poznania w latach 1995–2010

(11)

* – napływ z Poznania do poszczególnych gmin minus odpływ z poszczególnych gmin do Poznania.

Rysunek 8. Saldo migracji pomiędzy gminami powiatu poznańskiego a Poznaniem w latach 1995–2010 (liczba osób)

Swarzêdz

Kostrzyn

M. PoznaĔ

Stêszew

Mosina Kórnik

Suchy Las

Rokietnica

Czerwonak Pobiedziska

Tarnowo Podgórne

Kostrzyn SwarzĊdz

Dopiewo

Komorniki Kleszczewo

Buk

LuboĔ

StĊszew

Kórnik

Mosina Puszczykowo

Swarzêdz

Kostrzyn

M. PoznaĔ

Stêszew

Mosina Kórnik

Suchy Las

Tarnowo Podgórne

Kostrzyn SwarzĊdz

Dopiewo Buk

LuboĔ

Puszczykowo StĊszew

Mosina Kórnik

Swarzêdz

Kostrzyn

M. PoznaĔ

Stêszew

Mosina Kórnik

Suchy Las

Murowana GoĞlina

Tarnowo Podgórne

Kostrzyn SwarzĊdz

Dopiewo

Buk

LuboĔ

StĊszew

Puszczykowo

Mosina

SRQLĪHM LZLĊFHM

Kórnik

2005 r.

Swarzêdz

Kostrzyn

M. PoznaĔ

Stêszew

Mosina Kórnik

Suchy Las

Murowana GoĞlina

Rokietnica

Czerwonak Pobiedziska

Tarnowo Podgórne

Kostrzyn SwarzĊdz

Dopiewo

Buk

LuboĔ

Mosina Puszczykowo

StĊszew

Kórnik

2010 r.

(12)

4. Struktura migrantów w aglomeracji poznańskiej z uwzględnieniem wieku oraz wykształcenia

Udostępnione dane obejmują również informacje dotyczące wieku oraz wykształ- cenia migrantów. Na kolejnych dwóch rysunkach (9 i 10) przedstawiono strukturę migrantów z uwzględnieniem ich wieku (z podziałem na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny).

Pośród osób emigrujących z Poznania osoby w wieku przedprodukcyjnym (0–17 lat) stanowiły około 23–26%, w wieku poprodukcyjnym (kobiety w wieku 60 i więcej oraz mężczyźni w wieku 65 i więcej lat) około 7–8%, natomiast najwięk- szy udział – oscylujący wokół 66–70% – stanowiły osoby w wieku produkcyjnym (kobiety w wieku 18–59 lat oraz mężczyźni w wieku 18–64 lata).

Rysunek 9. Migranci według wieku w latach 1995–2010 – odpływ z Poznania (w %)

W przypadku osób napływających do Poznania udział migrantów w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym był nieco niższy niż w przypadku osób emigrujących z Poznania (odpowiednio 14,31–18,63% oraz 4,07–8,16%). Syste- matycznie wzrastał udział osób imigrujących do Poznania w wieku produkcyjnym (od 73,21% w 1995 roku do 81,62% w 2010 roku).

W przypadku najbardziej licznej grupy wiekowej (osoby w wieku produkcyjnym) Poznań odnotowywał nadwyżkę w napływie ludności w stosunku do pozosta- łej części województwa wielkopolskiego oraz pozostałej części kraju. W przypadku osób w wieku przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym więcej osób napływało do Poznania niż odpływało z obszaru innych województw (z pozostałej części kraju).

Natomiast w relacji z powiatem poznańskim w każdej grupie wiekowej Poznań uzyskiwał ujemne saldo migracji.

26,08 23,53 22,92 25,82

66,37 68,54 70,20 67,80

7,88 7,93 6,88 6,37

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005 2010

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

(13)

Rysunek 10. Migranci według wieku w latach 1995–2010 – napływ do Poznania (w %)

Biorąc pod uwagę wykształcenie migrantów, można zauważyć największą część stanowiły osoby z wyższym wykształceniem, średnim i niepełnym podstawowym.

Migranci legitymujący się wyższym i średnim wykształceniem stanowili większą część napływających do Poznania niż odpływających, ich udział w ogólnej liczbie migrantów systematycznie wzrastał.

Rysunek 11. Migranci według wykształcenia w latach 1995–2005 – odpływ z Pozna- nia (w %)

Źródło: Opracowano na podstawie danych US w Olsztynie 18,63

17,30 16,09 14,31

73,21 77,61 79,81 81,62

8,16 5,09

4,10 4,07

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005 2010

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

17,61 24,93

26,74

4,30 4,40

3,15

24,11 25,11

23,98

16,68 12,68 8,91

10,68 10,69 6,53

24,38 19,14 18,35

2,23 3,06 10,17

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005

Z\ĪV]H SROLFHDOQH ĞUHGQLH ]DVDGQLF]H]DZRGRZH SRGVWDZRZH QLHSHáQHSRGVWDZRZH QLHXVWDORQH

(14)

Rysunek 12. Migranci według wykształcenia w latach 1995–2005 – napływ do Pozna- nia (w %)

Poznań był atrakcyjnym miastem dla osób z wyższym wykształceniem, o czym świadczy dodatnie i rosnące saldo migracji w relacji z województwem wielkopolskim i pozostałymi województwami. W migracjach o wymienionych kierunkach znaczącą nadwyżkę Poznań osiągał w przypadku osób z wykształceniem średnim i policealnym.

Zakończenie

Analiza przepływów migracyjnych w aglomeracji poznańskiej wskazuje na silne powiązania Poznania i gmin powiatu poznańskiego.

Od 1991 roku Poznań w relacjach z gminami ościennymi odnotowuje ujemne salda migracji. Podstawowym czynnikiem przyrostu liczby mieszkańców powiatu jest napływ ludności z miasta centralnego. Głównym kierunkiem odpływu migracyjnego mieszkańców Poznania były gminy powiatu poznańskiego, do których przeniosło się ponad 60% emigrantów z Poznania, natomiast zaledwie około 20%

osób przeprowadzających się do Poznania pochodziło z powiatu poznańskiego.

Najwyższe salda migracji w relacji z Poznaniem odnotowywały gminy Swarzędz, Dopiewo, Komorniki, Rokietnica oraz Tarnowo Podgórne, najniższe zaś (ale generalnie dodatnie) – gminy Buk, Stęszew oraz Kostrzyn. Zauważalna jest tendencja spadku natężenia migracji w kierunku na wschód od Poznania na korzyść gmin położonych na północny-zachód od granic miasta.

24,36 32,63

44,53

5,88 4,61

3,85

27,59 28,47

23,86

13,89 9,33

7,74

9,69 7,46

4,26

18,5 14,14

13,57

0,09 3,36 0,31

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

1995 2000 2005

Z\ĪV]H SROLFHDOQH ĞUHGQLH ]DVDGQLF]H]DZRGRZH SRGVWDZRZH QLHSHáQHSRGVWDZRZH QLHXVWDORQH

(15)

Bibliografi a

http://www.stat.gov.pl.

Kaczmarek, T. (red.), 2012, Studium uwarunkowań rozwoju przestrzennego aglomeracji poznańskiej, Centrum Badań Metropolitalnych, Poznań.

Marcinowicz, D., 2008, Motywacje migracji rezydencjalnych w obszarze aglomeracji poznańskiej, w: Kaczmarek, T., Mizgajski, A. (red.), 2008, Powiat poznański. Jakość przestrzeni i jakość życia, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Winiarczyk-Raźniak, A., Raźniak, P., 2012, Migracje wewnętrzne ludności w polskich obszarach metropolitalnych u progu XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.

MIGRATION DIRECTIONS IN POZNAŃ AGGLOMERATION IN THE YEARS 1995–2010

Summary: In her article the author carries out the characteristics of migration of the popula- tion in the Poznan agglomeration. It covers four time points – the years 1995, 2000, 2005 and 2010. The paper presents the main directions and the scale of migration of people in relation to the city of Poznań - Poznań county, Wielkopolska voivodship, other voivodships and abroad. The following part shows the size of the infl ow, outfl ow and net migration in the relation: the city of Poznań – communes of Poznań county (i.e. directions where the discussed phenomenon manifested itself with the greatest intensity). The structure of migrants was analysed, taking into account their age and education.

Keywords: migration, Poznań agglomeration, suburbanisation.