ks. Wacław Umiński CM
Katedra Archiwistyki i NPH Instytut Historii
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie e-mail: waclaw.uminski@upjp2.edu.pl
ORCID 0000 -0001 -6901 -2454
Konserwacja, promocja i digitalizacja zbiorów w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy
w Krakowie
Abstrakt: Celem artykułu jest omówienie działań podejmowanych w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie na rzecz ochrony, promocji oraz udo- stępniania zbiorów. Na początku XXI w. rozpoczęto wieloletni projekt konserwacji.
Do konserwacji pełnej przeznaczono 20 woluminów, około 800 książek poddano kon- serwacji zachowawczej. W ramach promocji zorganizowano łącznie 12 wystaw. Na pięciu z nich zaprezentowano książki poddane konserwacji. Na pozostałych siedmiu przedstawiono woluminy najcenniejsze pod względem treści, opraw i znaków włas- nościowych. W trosce o lepszy dostęp do wybranych woluminów przeprowadzono digitalizację najcenniejszych książek. Część z nich jest dostępna online.
Słowa kluczowe: Biblioteka. Digitalizacja. Konserwacja. Misjonarze. Promocja
Księża misjonarze przybyli do Krakowa w roku 1682, gdzie bp Jan Małachowski powierzył im prowadzenie Seminarium Zamkowego.
Cztery lata później udzielił zgody na otwarcie własnego domu na przed- mieściu Stradom. W obydwu placówkach rozpoczęli oni gromadzenie książek potrzebnych do użytku wewnętrznego. Niewątpliwie jednak posługa w Seminarium Zamkowym wymagała dostosowywania księ- gozbioru również do potrzeb kształcących się alumnów. Sytuacja domu na Stradomiu uległa zmianie w 1732 r., po erygowaniu w nim kolejnego seminarium diecezjalnego. Także w tej placówce misjonarze starali się
GICID 71.0000.1500.0677
nabywać książki potrzebne do pracy dydaktycznej z klerykami. W roku 1800 władze zaborcze zamknęły dwa seminaria krakowskie: zamkowe i akademickie, a kleryków umieszczono w seminarium stradomskim.
Pewna część książek z księgozbioru zamkowego trafiła również do biblioteki stradomskiej. Księgozbiór dalej powiększał się dzięki kolej- nym nabytkom, zakupom i woluminom otrzymanym po skasowanych klasztorach. W 1901 r. klerycy diecezjalni zostali przeniesieni do nowo wybudowanego gmachu przy ulicy Podzamcze. Po raz kolejny prze- znaczenie biblioteki zmieniło się w 1910 r., gdy erygowano Instytut Teologiczny Księży Misjonarzy. Odtąd z zasobów biblioteki korzystali nie tylko misjonarze, ale również wykładowcy i alumni z różnych zgromadzeń zakonnych. I tak jest do dzisiaj. Nowy budynek biblioteki wzniesiono w latach 1980–1986 (fot. 1–2) (Mituś, 2003, s. 175–181;
Umiński, 2009, s. 35–40).
Fot. 1–2. Gmach Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie, stan obecny
Źródło: (Archiwum Zgromadzenia Księży Misjonarzy).
Celem niniejszego artykułu jest prezentacja działań podejmowanych na rzecz ochrony, promocji oraz łatwiejszego udostępniania zbiorów wspomnianej biblioteki.
Konserwacja i ochrona zbiorów
W 2003 r. został zainicjowany wieloletni projekt obejmujący kon- serwację i ochronę zbiorów biblioteki. Przeprowadzono wówczas dezyn- fekcję zbioru kleparskiego, kontynuowaną w następnym roku. Przezna- czono na nią prawie 40 tys. zł – została dofinansowana przez Fundację na Rzecz Nauki Polskiej w ramach programu SUBIN (Zadanie, 2003), Ministerstwo Nauki i Informatyzacji (Zadanie, 2004), firmę A.B.E.
Marketing Publisher’ Distribution z Warszawy (Prośba, 2004), funda-
1. 2.
cję Kirche in Not z Königstein (Projekt, 2004). Właściwą konserwację rozpoczęto w roku 2005.
W 2004 r. przedstawiciele toruńskiego Stowarzyszenia dla Ratowa- nia Książek i Archiwaliów po Powodzi „Pro libris” po przeprowadzonej ekspertyzie opracowali raport dotyczący stanu zachowania i konserwacji woluminów z misjonarskiego księgozbioru (Rosa, 2004). Zdecydowano wówczas, że działania ochronne rozpoczną się od konserwacji zacho- wawczej jako łatwiejszej i mniej kosztownej (Rosa, Damulewicz, 2004, s. 93–104; Ciechańska, Chrościcki, 2005, s. 122–134; Wojdyła, Wojt- czak, 2005, s. 219–224; Woźniak, 2006, s. 160–185).
W następnym roku przedstawicielki toruńskiego Stowarzyszenia:
Agnieszka Ciesielska, Katarzyna Wawrzyniak -Łukaszewicz i Mar- ta Winiarczyk, rozpoczęły konserwację zachowawczą 300 woluminów z głównego księgozbioru stradomskiego i tzw. kleparskiego. Została ona zrealizowana ze środków Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjo- narzy oraz dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Nauki i Informatyzacji w siedzibie biblioteki misjonarskiej (Zadanie, 2005). Koszt konserwacji zachowawczej wyniósł około 15 tys. zł. Stan zachowania, przyczyny zniszczenia woluminów i przebieg działań zostały szczegółowo opisane w sporządzonej dokumentacji. W trakcie konserwacji m.in. wykonano dokumentację fotograficzną obiektów przeznaczonych do konserwacji (fot. 3–4), oczyszczono wnętrza książek, krawędzie i okładki z kurzu.
Fot. 3–4. Przykłady wybranych książek przed konserwacją zachowawczą Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, Winiarczyk, 2005).
Ponadto oczyszczono pergaminowe i skórzane oprawy. Zabez- pieczono rozdarte lub wyrwane karty i ubytki papieru. Pozaginane i pomięte karty zostały nawilżone i wyprasowane między tekturami.
Uszkodzenia opraw: rozdarcia pergaminu, skóry, rozwarstwienia na- rożników i odspojenia wyklejek, naprawiono, wykorzystując klajster.
Do naprawy grzbietów i narożników użyto klamer z bandaży ela-
3. 4.
stycznych, aby nawilżona klejem skóra mogła wyschnąć we właściwej formie. W celu zabezpieczenia książek przed kurzem ich powierzchnię pokryto warstwą wosku pszczelego i wypolerowano. Dla najbardziej zniszczonych książek wykonano specjalne pudła ochronne z papie- ru bezkwasowego. Po zakończonej konserwacji sporządzono doku- mentację opisową i fotograficzną (fot. 5–6) (Ciesielska, Wawrzyniak- -Łukaszewicz, Winiarczyk, 2005).
Fot. 5–6. Przykłady wybranych książek po konserwacji zachowawczej Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, Winiarczyk, 2005).
W roku 2007 A. Ciesielska oraz K. Wawrzyniak -Łukaszewicz kon- tynuowały konserwację zachowawczą w Bibliotece Księży Misjonarzy.
Projekt ten został dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzi- ctwa Narodowego w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, Priory- tet II – Rozwój instytucji muzealnych. Łączny koszt konserwacji wy- niósł 28 tys. zł (Zadanie, 2007). Dzięki wytężonej pracy konserwatorek zbiór 112 woluminów z tzw. księgozbioru kleparskiego odzyskał blask (fot. 7–10) (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2007).
Fot. 7. Karta tytułowa – stan przed konserwacją Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2007).
5. 6.
Fot. 8. Karta tytułowa – stan po konserwacji Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2007).
Fot. 9. Oprawa z pergaminowym grzbietem – stan przed konserwacją Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2007).
Fot. 10. Oprawa z pergaminowym grzbietem – stan po konserwacji Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2007).
W 2008 r. w bibliotece nadal prowadzono prace ochronne. Objęły one konserwację pełną i zachowawczą. Prace te zostały dofinansowa- ne przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, Priorytet II – Rozwój instytucji muzealnych (Zadanie, 2008).
Najpierw konserwacji pełnej poddano dwa klocki introligatorskie:
klocek oznaczony sygnaturą 87 -III -B zawiera 8 woluminów z przeło- mu XV i XVI w. (fot. 11–12), klocek o sygnaturze 89 -III -B zawiera 5 inkunabułów i 1 dzieło z XVI w. Łączny koszt konserwacji pełnej wyniósł 20 tys. zł.
Fot. 11. Karta z drzeworytem po konserwacji Źródło: (Ciesielska, 2008).
Fot. 12. Klocek po konserwacji pełnej Źródło: (Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2008).
Po przeprowadzeniu dezynfekcji obiektów wykonano dokumenta- cję fotograficzną i opisową. Następnie oczyszczono klocki za pomocą twardej miotełki i pędzla oraz dokonano demontażu. Kontynuowano mechaniczne oczyszczanie papieru – pojedyncze karty zostały od- tłuszczone, usunięto przebarwienia grzybowe i tłuste plamy. W dalszej kolejności uzupełniono ubytki i przedarcia. Wyprasowano odnowio- ne karty. Ważnym etapem było uszycie księgi zgodnie z pierwotną konstrukcją. Wzmocniono grzbiet bloku, a następnie go uformowano.
W przypadku klocka o sygnaturze 89 -III -B przeprowadzono analizę stylistyczną i technologiczną opraw z przełomu XV/XVI w. w celu zrekonstruowania oprawy. Wykonano drewniane bukowe okładziny, na przygotowany blok klocka nałożono skórę i zamontowano okucia.
W obydwu klockach zabezpieczono skórę, nakładając warstwę wosku pszczelego. Całość została wypolerowana. Dla obydwu klocków wyko- nano specjalne pudła z materiałów bezkwasowych (Ciesielska, 2008;
Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2008).
W tym samym roku 139 książek z księgozbioru stradomskiego zo- stało poddanych konserwacji zachowawczej (Ciesielska, Wawrzyniak- -Łukaszewicz, Winiarczyk, 2008). Jej całkowity koszt wyniósł 34 750 zł.
W 2009 r. konserwacja pełna i zachowawcza była kontynuowana.
Prace, podobnie jak w poprzednim roku, zostały dofinansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, Priorytet II – Rozwój instytucji muzealnych (Zadanie, 2009). Konserwacji pełnej poddano dzieła św. Bonawentury oznaczone sygnaturą 38 -III -B i 52 -III -B (fot. 13–16) (Ciesielska, 2009) oraz kazania i postylle umieszczone w klocku introligatorskim, oznaczo- ne sygnaturą 66 -III -B (Wawrzyniak -Łukaszewicz, 2009). Konserwacja tych dzieł wyniosła łącznie 40 tys. zł.
Fot. 13. Oprawa po konserwacji pełnej Źródło: (Ciesielska, 2009).
Fot. 14. Początkowe karty po konserwacji Źródło: (Ciesielska, 2009).
Fot. 15. Wnętrze inkunabułu przed konserwacją Źródło: (Ciesielska, 2009).
Fot. 16. Wnętrze inkunabułu po konserwacji Źródło: (Ciesielska, 2009).
W tym samym roku A. Ciesielska, K. Wawrzyniak -Łukaszewicz i M. Winiarczyk przeprowadziły konserwację zachowawczą zbioru 150 starodruków z XVII i XVIII w. z biblioteki misjonarskiej (Cie- sielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, Winiarczyk, 2009). Konserwacja ta została wykonana za kwotę ponad 40 tys zł. Na potrzeby bieżących i dalszych działań dokonano zakupu: prasy stołowej (2900 zł), prasy belkowej (279 zł), gilotyny do papieru i skóry (7500 zł) oraz specjali- stycznego odkurzacza do zbiorów (2377 zł).
W 2010 r. również udało się przeprowadzić konserwację pełną i za- chowawczą. Prace, podobnie jak w poprzednich latach, zrealizowano dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, Priorytet II – Rozwój instytucji muzealnych (Zadanie, 2010).
Fot. 17–18. Stan przed pełną konserwacją Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2010a).
Fot. 19–20. Konserwacja pełna – w trakcie Źródło: (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2010a).
Niewątpliwie największym wyzwaniem okazała się konserwacja pełna bardzo zniszczonego dzieła Ludolfa z Saksonii – Vita Christi Koszt prac wyniósł łącznie 32 tys. zł. Konserwację przeprowadziły A. Ciesielska i K. Wawrzyniak -Łukaszewicz (fot. 17–20) (Ciesielska,
17. 18.
19. 20.
Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2010a). Treść samego dzieła (Pawłowski, 2011, 54–63), jak również podjęte prace (Ciesielska, Wawrzyniak-Łu- kaszewicz, 2009, s. 73–78; Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2011, s. 42–53) zostały omówione w specjalistycznej literaturze przedmiotu.
Wspólnym dziełem wymienionych konserwatorek była również konserwacja zbioru 78 druków ulotnych przechowywanych w pudle oznaczonym sygnaturą 20 -III -B (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2010b). Na działania te przeznaczono 7800 zł.
Zwieńczenie prac podjętych w 2009 r. stanowiła konserwacja za- chowawcza 71 osiemnastowiecznych starodruków z księgozbioru kle- parskiego (Ciesielska, Wawrzyniak-Łukaszewicz, 2010). Jej całkowity koszt wyniósł 17 750 zł.
Działania promocyjne
Biblioteka misjonarska, oprócz prac konserwatorskich i ochronnych, prowadziła także działania promocyjne w postaci organizacji wystaw w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy.
Część wystaw dotyczyła prezentacji zbiorów poddanych konserwacji.
Pierwsza, pt. „Na ratunek książce”, odbyła się w dniach od 7 marca do 8 kwietnia 2006 r. Pokazano na niej wybrane woluminy z konserwacji zachowawczej przeprowadzonej w 2005 r. (Na ratunek, 2006). Następną ekspozycję, pt. „Na ratunek książce cz. II”, zorganizowano w dniach od 19 stycznia do 18 lutego 2008 r. Złożyły się na nią kolejne woluminy poddane konserwacji zachowawczej (Na ratunek, 2008). Trzecia wysta- wa, pt. „Przywrócony blask. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy” miała miejsce od 10 grudnia 2008 do 25 stycznia 2009 r. i stanowiła pokłosie przeprowadzonej w 2008 r.
konserwacji pełnej i zachowawczej (Przywrócony blask, 2008). Czwartą wystawę, zatytułowaną „Druki ulotne, klocki, konwoluty. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy”, zorgani- zowano w dniach od 16 grudnia 2009 do 25 stycznia 2010 r. Pokazano na niej druki poddane konserwacji pełnej i zachowawczej w roku 2009 (Druki, 2009). Na piątej wystawie, pt. „O ratowaniu Vita Christi Ludolfa z Saksonii”, która miała miejsce od 13 lutego do 20 marca 2011 r., za- prezentowane zostało dzieło saksońskiego księcia, poddane gruntownej konserwacji. Wystawę poprzedziła konferencja prasowa, na której kon- serwatorki omówiły zagadnienia związane z pracą nad wspomnianym dziełem (O ratowaniu, 2011).
W ramach działań promocyjnych przygotowano także 7 wystaw okolicznościowych. W dniach od 16 października do 16 grudnia 2004 r., podczas ekspozycji pt. „Skarby biblioteki Księży Misjonarzy”, moż- na było obejrzeć wybrane woluminy z bogatej kolekcji starodruków (Skarby, 2004). Dwie wystawy poświęcono problematyce biblijnej. Na pierwszej z nich, pt. „Biblie stradomskie”, zorganizowanej w dniach od 6 marca do 5 czerwca 2005 r., zaprezentowano najcenniejsze przykłady łacińskich i staropolskich Biblii przechowywanych w misjonarskiej bi- bliotece (Biblie, 2005). Nieco inny charakter miała ekspozycja pt. „Bi- blia w obrazach. Piękno ukryte w starych księgach Andrzej Filip Kilian, Gustaw Doré – artyści biblijni. Wystawa reprodukcji grafik Andrzeja Kiliana i Gustawa Doré”, dostępna dla zwiedzających w dniach od 4 do 28 września 2009 r. Przedstawiono na niej najpiękniejsze wizerunki artystów biblijnych, których miedzioryty bardzo często były reprodu- kowane w różnych edycjach Pisma Świętego (Piękno, 2009).
Jedną z ekspozycji poświęcono katechizmom (Katechizm, 2013), inną – drukom ulotnym (Historia, 2016). Interesujące były wystawy z 2014 r. dotyczące opraw znajdujących się w bibliotece misjonarskiej (fot. 21–22) (W deszczki, 2014) oraz znaków własnościowych (Znaki własnościowe, 2014).
Fot. 21. Wystawa „W deszczki oprawić”
Źródło: (W deszczki, 2014).
Fot. 22. Wystawa „W deszczki oprawić”
Źródło: (W deszczki, 2014).
Digitalizacja zbiorów
W celu udostępnienia najcenniejszych zbiorów Biblioteka Zgro- madzenia Księży Misjonarzy postanowiła przystąpić do wieloletniego projektu digitalizacji. Większość cyfrowych publikacji to dzieła poddane wcześniej konserwacji pełnej.
W 2008 r. do Księgozbioru Wirtualnego Federacji „Fides” włączono książki z dwóch klocków introligatorskich. Na pierwszy, o sygnaturze 87 -III -B, składa się 8 dzieł, m.in.: Ars moriendi ex variis scripturarum sententiis collecta cum figuris ad resistendum in mortis agone dia- bolicae sugestioni (Landshut, Johann Weissenburger 1514). Dzieło to zawiera 11 całostronicowych drzeworytów z przedstawieniami pokus diabelskich i pocieszeń anielskich (Ars moriendi, 1514). Drugi klocek, o sygnaturze 89 -III -B, zawiera 6 publikacji, m.in.: Guillermusa Pari- siensisa Postilla super Epistolas et Evangelia per totius anni circulum currentia (Augsburg 1499). Są to krótkie rozważania do Listów i Ewan- gelii całego roku (Postilla, 1499).
W kolejnym roku przeprowadzono digitalizację trzech inkunabułów i jednego postinkunabułu. Były to: Pseudo -Petrusa de Palude Sermones Thesauri novi de sanctis (Strasbourg 1466) (Sermones, 1466); Guil- lermusa Parisiensisa Postilla super epistolas et evangelia (Strasbourg 1488) (Postilla, 1488) wchodzace w skład klocka introligatorskiego o sygnaturze 66 -III -B; Sententiarum libri IV, cum commento Bonaven- turae. P. I. (Nürnberg 1491) (Sententiarum, 1491); Quarta pars huius operis sc[ilicet] quarti Sententiarum cum disputatis sancti Bonauenture sygnatura 38 -III -B (Lyon, Nürnberg 1510) (Sententiarum, 1510).
W roku 2010 utworzono wersję cyfrową wydanego w Norymber- dze w 1495 r. dzieła Ludolfa z Saksonii pt. Vita Christi, o sygnatu- rze 33 -III -B (Vita, 1495). W tym samym roku po przeprowadzonej konserwacji zdigitalizowano ponad 70 druków ulotnych oznaczonych wspólną sygnaturą 20 -III -B, np. Głos Jaśnie Wielmożnego Szymona Grzybińskiego Pisarza Ziemskiego Owruckiego [1792] (Głos, 1792);
Stanislaus Augustus Dei Gratia Rex Poloniae Magnus Dux Lithvaniae, Russiae, Prussiae, Masoviae (1773) (Stanislaus, 1773); Tabella Długo w Jaśnie Oświeconego Xięcia Jmci Jerzego Marcina Lubomirskiego (1781) (Tabella, 1781); Kommissya Rzeczypospolitey Skarbu Koronnego.
Uniwersał względem Czopowego od Trunkow z Zagranicy przycho- dzących, i expedycyi Kupcow (1768) (Kommissya, 1768); Wypis z Xiąg Grodzkich Zamku Żytomirskiego, Roku Tysiąc, Siedemset, Pięćdziesią- tego, Czwartego, Miesiąca Maja Szesnastego Dnia (1754) (Wypis, 1754).
Najcenniejszym woluminem w bibliotece cyfrowej jest rękopiśmien- na Biblia z XIII w. (Biblia latina, 1260). Na uwagę zasługują także:
zbiór ilustracji pustelników i pustelniczek (Trophaevm Vitae Solitariae, 1620), dzieła z anatomii (Somatotomia Anthropologica, 1686) czy książ- ka o sztuce ogrodowej (Neue Garten ‑Lust oder Völliges, 1750).
Podsumowując działania podjęte na początku XXI w. w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie, można stwierdzić, że w ciągu minionych lat udało się przeprowadzić konserwację pełną 20 woluminów. Około 800 książek poddano konserwacji zachowaw- czej. W ramach promocji zbiorów bibliotecznych zorganizowano łącznie 12 wystaw. Na pięciu z nich zostały zaprezentowane bezcenne obiekty poddane konserwacji, na siedmiu – najcenniejsze książki przez pryzmat tematyki biblijnej, liturgicznej, tegumentologicznej i własnościowej. Aby udostępnić szerszemu gronu zainteresowanych wybrane zbiory, rozpo- częto wieloletni proces digitalizacji. Należy mieć nadzieję, że prace te będą w przyszłości kontynuowane.
Literatura
Ars moriendi (1514). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=
525 (11.01. 2018).
Biblia Sacra (1260). Pobrane z: http://http://digital.fides.org.pl/dlibra/docme tadata?id=1514 (11.01. 2018).
Biblia w obrazach. Piękno ukryte w starych księgach Andrzej Filip Kilian, Gu- staw Doré – artyści biblijni. Wystawa reprodukcji grafik Andrzeja Kiliana i Gustawa Doré, (2009). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym
Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Folder wystawy. Kraków.
AMS, Zespół Muzeum.
Biblie Stradomskie, (2005). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Folder wystawy. Kraków AMS, Zespół Muzeum.
Ciechańska, M., Chrościcki, W. (2005). Częściowa konserwacja zachowawcza rękopisów i inkunabułów z Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Sandomierzu. Notes Konserwatorski, 9, s. 122–134.
Ciesielska, A. (2008). Dokumentacja konserwatorska klocka z przełomu XV/
XVI wieku (87 ‑III ‑B) ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjona- rzy w Krakowie. Włocławek. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A. (2009a). Dokumentacja konserwatorska inkunabułu „Commen- tarii in quattuor libros…”, św. Bonawentury, ze zbiorów Biblioteki Zgro- madzenia Księży Misjonarzy, sygn. 38 ‑III ‑B. Włocławek. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A. (2009b). Dokumentacja konserwatorska inkunabułu „Questiones super I ‑mo Sententiarum libro”, św. Bonawentury, ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy, sygn. 52 ‑III ‑B. Włocławek. AMS, Ze- spół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2007). Konserwacja zacho- wawcza wybranych starodruków z księgozbioru kleparskiego z Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie:
dokumentacja konserwatorska. Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2008). Konserwacja zachowaw- cza wybranych starodruków z Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie: dokumentacja konserwatorska.
Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2009). Planowana konserwacja dzieła Ludolphusa de Saxonia z 1495 roku „Meditationes vita Christi” ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Fides.
Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1/2 (28/29), s. 73–78.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2010). Konserwacja zachowaw- cza 71 starodruków z Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Win- centego a Paulo w Krakowie. Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2010a). Ludolph de Saxonia
„Vita Christi sive meditationis secundum seriem Evangelistarum”, No- rymberga 1495, ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Włocławek –Gostyń. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2010b). Zbiór 78 druków ulot- nych o sygnaturze 20 III B, ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Mi- sjonarzy w Krakowie. Włocławek–Gostyń. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K. (2011). O ratowaniu „Vita Christi”
Ludolfa z Saksonii z Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Kra- kowie (cz. A). Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1/2 (32/33), s. 42–53.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K., Winiarczyk, M. (2005). Kon- serwacja zachowawcza zbioru inkunabułów i starodruków w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie:
dokumentacja konserwatorska. Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K., Winiarczyk, M. (2008). Konser- wacja zachowawcza wybranych starodruków z Biblioteki Zgromadzenia św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Ciesielska, A., Wawrzyniak -Łukaszewicz, K., Winiarczyk, M. (2009). Konser- wacja zachowawcza wybranych starodruków z Biblioteki Zgromadzenia św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Kraków. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Druki ulotne, klocki, konwoluty. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy, (2009). Wystawa w Muzeum Historyczno- -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Folder wysta- wy. Kraków. AMS, Zespół Muzeum.
Druki ulotne, klocki, konwoluty. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy. Pobrane z: http://muzeum.misjonarze.
pl/?page_id=212 (15.01.2018), http://fides.org.pl/index.php/wiadomosci/67 - unikalna -kolekcja -drukow -ulotnych (15.01.2018); https://famvin.org/pl/2010/
01/08/wystawa -odrestaurowanych -starodrukow -w -muzeum -historyczno - misyjnym/ (15.01.2018), http://www.zyciezakonne.pl/wiadomosci/archiwum/
ksieza -misjonarze -wystawa -starodrukow -w -muzeum -historyczno -misyj nym -3221/ (15.01.2018).
Głos (1792). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1024 (11.01.2018).
Historia zapisana w drukach ulotnych (2016). Wystawa w Muzeum Historyczno- -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Folder wystawy. Kraków.
AMS, Zespół Muzeum.
Katechizm drogowskazem wiary. Przegląd katechizmów od Trydentu do współ- czesności (2013). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgroma- dzenia Księży Misjonarzy w Krakowie, Folder wystawy. Kraków. AMS, Zespół Muzeum.
Kommissya (1768). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=
1081 (11.01.2018).
Mituś -Nowak, K. (2003). Biblioteka Księży Misjonarzy na Stradomiu w Kra- kowie: przyczynek do dziejów i próba charakterystyki stanu obecnego.
Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1/2 (16/17), s. 175–199.
Na ratunek książce (2006). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Folder wystawy. Kraków. AMS, Zespół Muzeum.
Na ratunek książce cz. II (2008). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Folder wystawy. Kraków.
AMS, Zespół Muzeum.
Na ratunek książce. Pobrane z: http://muzeum.misjonarze.pl/?page_id=65 (15.01.2018).
Neue Garten ‑Lust oder Völliges (1750). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/
dlibra/docmetadata?id=1515 (11.01.2018).
O ratowaniu „Vita Christi” Ludolfa z Saksonii (2011). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie.
Folder wystawy. Kraków. AMS, Zespół Muzeum.
O ratowaniu „Vita Christi” Ludolfa z Saksonii. Pobrane z: http://fides.org.
pl/index.php/wiadomosci/56 -o -ratowaniu -vita -christi -ludolfa -z -saksonii (15.01.2018); http://muzeum.misjonarze.pl/?page_id=107 (15.01.2018); http://
misjonarze.pl/?p=2744; http://www.edytorstwo.polonistyka.uj.edu.pl/gale- ria/wystawa -vita -christi -2011 -02 (15.01.2018).
Pawłowski, P. (2011). Ludolf z Saksonii i jego „Vita Christi” w edycji z 1495 r.
ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie. (Cz. B). Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1/2 (32/33), s. 54–63.
Płaszczyńska, K. (2009). Oprawy z XVI i XVII wieku w Bibliotece Księży Misjonarzy w Krakowie. Studium wstępne. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Janusza S. Gruchały. Kraków 2009.
Płaszczyńska, K.(2011). Dekoracja opraw skórzanych XVI–XVII w. – figura- cyjne motywy na radełkach (na przykładzie opraw z Biblioteki Księży Mi- sjonarzy w Krakowie). W: A. Ptak, K. Baran (red.), Problemy edytorstwa, bibliologii i typografii (s. 278–281). Wydawnictwo KUL, Lublin.
Płaszczyńska -Herman, K. (2013). Nieznane książki króla Zygmunta Augusta w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy na Stradomiu w Krakowie.
Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej R. LXIII, s. 71–81.
Płaszczyńska -Herman, K. (2014a). Scenariusz wystawy „W deszczki oprawić”
Kraków (mps w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie).
Płaszczyńska -Herman, K. (2014b). Scenariusz wystawy „Znaki własnościowe w Bibliotece Księży Misjonarzy w Krakowie”. Kraków (mps w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy).
Postilla (1488). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=904 (11.01.2018).
Postilla (1499). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=526 (11.01.2018).
Projekt (2004). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2004, Kirche in Not, Nr 03/01680. Polen/Krakow.
Prośba – dofinansowanie dezynfekcji zbiorów bibliotecznych (2003). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2004, Pismo do A.B.E. Marketing Publisher’
Distribution.
Przywrócony blask. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy, (2008). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie. Folder wystawy. Kraków.
AMS, Zespół Muzeum.
Przywrócony blask. Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy. Pobrane z: http://muzeum.misjonarze.pl/?page_id=82 (15.01.2018); https://famvin.org/pl/2008/12/23/przywrcony -blask -wystawa - w -muzeum -historyczno -misyjnym -na -stradomiu (15.01.2018).
Rosa, H. (2004). Konserwacja zapobiegawcza – ocena stanu zachowania i warunków przechowywania zbioru starodruków w Bibliotece Zgroma- dzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie wykonana w kwietniu 2004. Toruń AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Rosa, H., Damulewicz, I. (2004). Konserwacja zapobiegawcza zbioru inkuna- bułów i starych druków Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego
„Hosianum” w Olsztynie. Notes Konserwatorski, 8, s. 93–104.
Sermones (1466). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=903 (11.01. 2018).
Sententiarum (1491). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=
906 (11.01. 2018).
Sententiarum (1510). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=
905 (11.01. 2018).
Skarby Biblioteki Księży Misjonarzy, (2004). Wystawa w Muzeum Historyczno- -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Folder wystawy. Kraków.
AMS, Zespół Muzeum.
Somatotomia Anthropologica (1686). Pobrane z: http://http://digital.fides.org.pl/
dlibra/docmetadata?id=1508 (11.01.2018).
Stanislaus (1773). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=
1073 (11.01.2018).
Tabella (1781). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1076 (11.01.2018).
Trophaevum Vitae Solitariae (1620). Pobrane z: http://http://digital.fides.org.pl/
dlibra/docmetadata?id=1509 (11.01. 2018).
Umiński, W. (2004). Prezentacja zbiorów bibliotecznych w Muzeum Historyczno -Misyjnym Księży Misjonarzy w Krakowie. Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1/2 (18/19), s. 100–106.
Umiński, W. (2004/2005). Z działalności biblioteki stradomskiej. Biblioteka dawniej i dziś. Informator Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 24, s. 33–36.
Umiński, W. (2007a). Konserwacja zabytkowego zbioru biblioteki Zgroma- dzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Fides.
Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1–2, s. 48–56.
Umiński, W. (2007b). Na ratunek książce – cykl wystaw pokonserwacyjnych w Muzeum Historyczno -Misyjnym Księży Misjonarzy w Krakowie. Fides.
Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1–2, s. 57–65.
Umiński, W. (2008). Ochrona i konserwacja zabytkowego zbioru biblioteki misjonarskiej w Krakowie na Stradomiu w roku 2008. Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1–2 (26/27), s. 22–27.
Umiński, W. (2009a). Działalność Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjona- rzy w Krakowie w roku 2009. Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1–2 (28/29), 92–95.
Umiński, W. (2009b). Biblioteka Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krako- wie na Stradomiu – przeszłość i teraźniejszość. Bibliotheca Nostra. Śląski kwartalnik naukowy, t. 2/2, 35–49.
Umiński, W. (2010). Ochrona i konserwacja zabytkowego zbioru Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy. Konserwacja zapobiegawcza i pełna zbiorów. Fides. Biuletyn Bibliotek Kościelnych, 1–2 (30/31), s. 100–105.
Umiński, W. (2015). Zabytkowe oprawy w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie w świetle wystaw. Fides. Biuletyn Bibliotek Koś- cielnych, 2 (41), s. 3–18.
Umiński, W. (2015/2016). Wystawa pt. „Znaki własnościowe w Bibliotece Księ- ży Misjonarzy w Krakowie”. Informator Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 35, s. 19–23.
Vita (1495). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=907 (11.01.2018).
„W deszczki oprawić” najpiękniejsze oprawy starych druków z XV–XVIII wieku w Bibliotece Księży Misjonarzy, (2014). Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie.
Folder wystawy. Kraków. Archiwum Polskiej Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy (AMS), Zespół Muzeum Historyczno -Misyjne Zgro- madzenia Księży Misjonarzy w Krakowie (Zespół Muzeum).
Wawrzyniak-Łukaszewicz, K. (2008). Dokumentacja konserwatorska klocka z przełomu XV/XVI w. (89 ‑III ‑B) ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia
Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Gostyń. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Wawrzyniak-Łukaszewicz, K. (2009). Dokumentacja konserwatorska inku- nabułu (66 ‑III ‑B) ze zbiorów Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo w Krakowie. Gostyń. AMS, Zespół Biblioteka, mps.
Wojdyła, B., Wojtczak, M. (2005). Konserwacja zapobiegawcza – warsztaty to- ruńskie (Toruń, 25–28 maja 2004 r.). Notes Konserwatorski, 9, s. 219–224.
Woźniak, M. (2006). Konserwacja pełna i zachowawcza zabytkowych ręko- pisów i druków ze zbiorów Biblioteki Narodowej. Notes Konserwatorski, 10, s. 160–185.
Wypis (1754). Pobrane z: http://digital.fides.org.pl/dlibra/docmetadata?id=1026 (11.01.2018).
Zadanie – Dofinansowanie dezynfekcji książek i czasopism dziewiętnasto- wiecznych. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej (2003). AMS, Zespół Bi- blioteka, Wnioski 2003, umowa SUBIN 3/2003.
Zadanie – Dezynfekcja i konserwacja woluminów – cz. I (2004). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2004, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, umowa 10/R.U.DBB/2004.
Zadanie – Dezynfekcja i konserwacja woluminów ‑ cz. II. (2005). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2005, Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, umowa 10/R.U.DBB/2004.
Zadanie – Konserwacja zabytkowego zbioru Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Wybrane starodruki i inkunabuły.
(2007). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2007, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, umowa nr 8302/FPK/2007/DNN.
Zadanie – Konserwacja zabytkowego zbioru Biblioteki Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Wybrane starodruki i inkunabuły – kontynuacja (2008). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2008, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, umowa nr 395/08/FPK/DNN.
Zadanie – Konserwacja zabytkowego zbioru Biblioteki Księży Misjonarzy (2009). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2009, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, umowa nr 1059/09/FPK/DNN.
Zadanie – Konserwacja zabytkowych zbiorów Biblioteki Księży Misjonarzy (2010). AMS, Zespół Biblioteka, Wnioski 2010, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, umowa nr 4213/10/FPK/DNN.
Znaki własnościowe w Bibliotece Zgromadzenia Księży Misjonarzy, (2014).
Wystawa w Muzeum Historyczno -Misyjnym Zgromadzenia Księży Mi- sjonarzy w Krakowie. Folder wystawy. Kraków. AMS, Zespół Muzeum.
Tekst w wersji poprawionej wpłynął do redakcji 26 kwietnia 2018 r.
ks. Wacław Umiński CM
The Department of Archive Studies and NPH The Institute of History
Pontifical University of John Paul II in Kraków e-mail: waclaw.uminski@upjp2.edu.pl
ORCID 0000 -0001 -6901 -2454
Conservation, promotion and digitisation of collections in the Library of the Congregation of the Mission in Kraków
Abstract: The purpose of the article is to present the activities engaged in the Library of the Congregation of the Mission for the protection, promotion and the making accessible of the collections. At the beginning of the 21st century the many- -year project of conservation was started. Twenty volumes were earmarked for com- plete preservation, about 800 books underwent conservation. Within the framework of promotion one organised a total of 12 exhibitions. The purpose of five of them was to present books which were subject to conservation. The remaining seven ones presented the most worthwhile volumes in terms of content, covers and marks of ownership. In order to ensure better access to selected volumes one digitised the most worthwhile books. A part of them is available online.
Keywords: Conservation. Digitisation. Library. Missionaries. Promotion
