Stratygrafia utworów ryfejsko-kambryjskich Północnej Mongolii

~. BIAMBA

Stratygrafia utworów ryfeisko-kambrYiskich Północnej · Mongolii

Utwory !j1feju-kambru ,na óbszarze Północnej Mongolii mają duże

rozprzestrzenięnie. Obszar omawiany w artykule leży na styku granic

wczesnokaledońskichelement6w Za'Chodniego Zabajkala, Wschodnich Sa- jan6w i Tuwy, kt6re znajdują się na bezpośrednio . przytlegającym do Mongolii obszarze Związku Radzieckiego. Na p6ł~ocno-wschodni1l) krańcu

obszar ten· graniczy z bajkalskimi elementami Chamar-Dabanu i połud­

niowymi partiami WSchodnich Sajanów, a na południu .i południowym

wschodzie ze strefą waryscyd6w Changaju-Chenteju i z wulkanogenicz- nym rowem Orchonu-Selengi, kt6rego wiek wiąże się z ;p6źnym paleozo- ikiem i wczesnym mezozoikiem. Sfa1dowane utwory ciągną się w kie- ruilku zachodnim, przechodząc na obszar Wielki'Cb. Jezior i Cagan Ołomu,

a w kierunku p6łnocno-wschodnim na obszar poludniowo-zachodniego

~abajkala.

Zagadnienie stratygrafii p6źnego proterozoiku i wczesnego paleozoiku

Północnej Mongolii opracowali: W. A. Amantow (1963); N. A. Donow, E. W. Jedemski, A. A. Jelianow i in. (1967); A. W. lUn, I. T. 2urawlewa (1968); A. Ch. Iwanow (1961); 2. Biamba (1970); N. S. Zajce'w, A. W. !lin (1967); W. A. Amantow, W. A. Błagonrawow, J. A. Borzakowski i in~

(1970); A. W. !lin, R. I. Wołkow,· O. A. Siemienowa i in. (1970); W. A.

Błagonrawow, N. S. Zajcew, M. N. Kordbo'w i in. (1971).

Wśr6d :ry'fejsko-kambryjskich utworóW Północnej Mongolii można

~ieUć mniej lub więcej dokładnie dwa kmnpleksy. Pierwszy z nich - kompleks ryfeju dQlnego i. środkowego - ma charakter starego podłoża

Drugi natomia'St, obejmujący większy odcinek - od g6rnego ryfeju do

1 ArtyJwł ten Bedaklcja iPUbl1olrujoe z d,w6coh względów. P1el'WBZy:Ill oZ olch. je8t duu zain- teresowanie badaniamt geologicznymi w MClI!lColli, druglm natomiUl: prowadzone obecnie w P.oli8ce ·bad.aDta lIm1et'Zlldąoce d1> wy;talmie.n1a gran11:;y \P1'i*ambru 1 atambru. W związku z tym uwątamy, .t.e ·przedllltalW'iente W)'lll.ków opr~an1a dOtyO&ąceio· obszaru o odmlennym wy- kB2Jtałce.muoaj~o ~re1rambrU i kambru, choć wymagającego Jeszcze dutego ZIIln'esu dal- SzYch badań, będzie dla polaki1ego ~zYtelnllka I.nterelllJjące. (Bell.).

Kwartalon.lk Geologlermy, t. 1'1, Dr 4, 111'13 1'.

854 Z. Biamba

środkowego. kambru włącznie - tworzą geosynklinalne utwary wczes- nych 'kaledonid6w. W artykule autor zajmuje się IStratygrafią drugiego- kompleksu.

Z utwor6w tego właśnie kompleksu zbadano dostatecznie dużą ilość szczątk6w organicznych, zwłą.szcza ()Dkolit6w, ąrcheocjat6w ~ trylobit6w.

Zostały one opisane przez G. J. Wołogma, J. T.' Zurawlewą, N. W. Po-

krowską, M. N. Korobowa i in.

Opracowanie nagromadzonego materiału dotyczącego stratygrafii ry- feju - 'kam'bru P6łnacnej Mongolii i ooszarÓ'W przyległych, pr6ba usta- lenia ich dolnej i górnej granicy, a także regionalnych wydzieleń mą duże

znaczenie dla skonstruowania schematu stratygraficznego wspomnianych formacji.

Dla l:lł?,~enia_, ana1i:ey st;ra'tygraficzn,ej wymien!onych utworów P6ł­

mocna Mongólia 'zoStb:ła" umCiW,ńie ',podzielona:

na

obszary: r'-

(fig. 1).

OBSZAR I - TES-CHUBSUGULSKI

Kompleks .!yfeJsko-ka\ID'brY'jBki tego ;'obszaru jest dWudzielny. Dolna seria - darchacka'l-~'obejm'lije' r6żne

litwory

rozwinięlymiprzewarstwieriiami, wylewoWc6w . kwaśnvch, i pośrednich.

Miążsżość tej serii wynosidkoło 'aOOO,m.

'W, g6rnej serii; :chiibsugulskiej, 'dominuj'ą skały węglanowe, kt6rych

miąższość, docholdzi 'do 6000 m. Dolna: 'część tej serii składa się gł6Wnie

z dolomit6w; górna z wapiem. ^{:W ,ddl!nej} części serii chubsugu1skiej 'stwier- dzono szczątki ~nkolit6w: wendu i starszych 'stromatolitńu,rj- w górnej na.,.

tomiast szczątki arc~eocjatów.'

W' środkdWynl biegu rzeki Tes ~óżniooo me razdzielone utwory skał terygeniczno-węglanowych. umownie' zalicżanych do, g6rnego" ryfeju'- wendu.

SERIA ;DAR'CHACK.A

Seria darchadka podścielająca.: serię chubsugulską występuje przeae wszyst:ki.m, ,na 'brzegach rowultes:-chu,'bsugu:lskiego. W. ni~6rych miej- scaiCh ^wśród u'tworów terygeniczno-w.ęglanowyeh serii clmbsugulskiej spo- tyka się erozyjne okna, w których pojawiają f:rię ViYchoonie g6rnycĄ czło­

nów serii 4arc:h.ackiej. W podło2lu.serii d~rchackiej istnieje luka, z ^którą

wiąże się in~ruzj~ granitoitówkam.ploe'k~ sajańskiego. ,

W serii 'darcha.~ej pod względem litológicznym ,~różnia się trzy typy: wu1kanogeniczny, terygeniczno-wUlkanogeniczhy i terygeniczny.,

Profil Wu1lainogeniczny rozwinięty' jest prawdopodobnie wyłącznie

w górnym biegu rzek'i Tengisin-goł i chaTakteryzuje się rozwojem skał kwaśnych i pośrednich (fig. 2; I). Utwory te ^leżą'na łupkach serii"okińskiej

II W języku rasyjliklan Autor BtoIIu,1e ~e1enia "serija" i ,isWita". przy Czym ,,-wtta"

jest eżęśl:lą • ..er1W'. Ponle;,yafj' ^'W tłumllallenlu !la "j~Yk ~ 'nalełało .zaahc:llMlć t~ hlerarcl1ię.

jako od;powiednl;k' oteNDl.DU 1'QI7JIIdego ,,iaei'ija!' ~e żutosmno' łersnm iPC)lIdd - 8erla,

a 'jako odpawl.edn1k l'OI5Y1IIIkiego termllUJ ' .. swita" -pod8efia. (Tltlln.): ' '

Stratygrafia ry!fejs'ko-Jmmbl:yjs'kictl Utworów PÓłnoonej iMongolii855 .

Fig. 1. Schemat orografieZlllY PómocnejiMongol'ii Orographic 'Scheme ol Nm'th iMJóngolia .

1 - zaliljg omawianego obIIr:lIl"U; :2 - lElBięg <lIPisy.wanych tr~ech ob_6w~I - Tel-

-Cłnul.Jgl.Jllak;i, n - dOrzecze x:zeki Ider, III - dorzecze rzek! Egyin-gol

1 - eJIItent ot 1:he area Hl Btudy; :2 - . elReDt ot Itbe three areas dUlcU8led:· I ..., Tes- -Cbubeugul M'ea, in ~ Id.. rlNer catchmeot area, III - EgyIn-gol rlver cat.cbment area

i składają się ze st<lSunkowo świeżo· zachowanych pstrych !porfir6w ·1ipa- .rytowych i ich tufów oraz porfiJrów dacytf;owych i andezyt owych. Przewa-

żają wśród nich utwory lawowe. Skały ·osadowewystępują podrzędnie

w postaci cienkich, nieciągłych przewarstwień. Jedną z cech charakte- rystycznych profilu wulkanogenicznego jest j-ego zmienność facjalna, wy-

rażająca się różną ilością i składem skał wulkanogenicznych oraz niestałą ilością towarzyszących im -skał osadowych. Wyjątkowo zr6żnicowany

profil obserwuje się na odcinku przechodzenia do profilu. drugiego typu - terygeniczrio-wulkanogenicznego.

.W górnym 'biegu rzeki Tengisin~goł serla darchaC'ka .kończy się :lJWykle

występowaniem 'kwaśnych wy'lewo~ów i ich tufów. Og6lna miąższość

serii wynosi około 3000 m. Nad nią leżą zgodnie 300-metrowej miąż'szości

ciemnoszare, 2!bite dolomity z przewarstwieniami krzemieni; należą one

już do serii chubsugulS'kiej. .

Drugi - terygeniczno-wulkanogeniczny - typ profilu serii darchac- kiej występuje w centralnej części ,rowu nadchubsugul'Skiego oraz na po-

łudnie od jez. Chulbsuguł. W spągu !pI'lZeważają równoziarniste piaskowce, :fility, :filitapodobne łupki ilaste, przewarstwiane niewielkiej miąższości zlepieńcami, a także zlepieńce i gruboziarniste piaskowce. Materiał okru- chowy tworzą zielone łupki serii dkiń'Skiej, kwarcyty, granity i wyle- wowce typu felzyt6w. Wyżej leżą dużej miąższ.ości (1500 m) ·utwory okru-

856

I::V7

\ / \ l' \ . ./

, .- ,

l' " "

. ' \ _ . , . I

• • ;''l

.

/

,

/' <2

.:::L:...'!:.!::!...

\ /

.'

./

,

" ' J ,.

/<"~

14?:Z.::3;::J·

" /,,~.

;' .... ··..,/,1

" / , g . ."."i5.

, /

,

"

, "

/

, '

,

~., . .,.

..

. .,.

II

'-'o

...

Co

., . . .

-v·,...,.

~I

, . , / . \ ' ....

/o.v/·

.,.

"/. " ' . /

..

' / . , ./.~

.,./-,

./'.,,'.~

:2:. ^Biamba.

'"

. , III

,

,

/ , /

. ..

'~30K

~1 ^{• • 1 ..}

~5 ^{. o· o .}

\---\a ---

IY

v

I

·1...,

· 't/2

IIlil"

l0

B3fO

Fig. 2. Schemat por6wnawczy profili sertii darohackiej obązaru Te6..chub6ugulskiegoo Comparison. scheme o.f the Darel1ak sedes sectiems in the Tes-ChUJbsugul area

I - 'W'Ulkanogeniczny t;v'P ,protilu (śrocikJowa .azęllć don:ecza Te:ngtsl.n..gOł - A. W. Illn, 18S'1); n-III - terygeruamJO~a.nogeniczny tytp protLlu <II - na IS od łlÓry lUc&I.n- Łebumbu-uła - A. IW. 1WlI.n i lm., 191F1, III - na BE od jez. 'Ohub8ugul - P. W. 0II0ki.n

i ,in., D.1IIr1); ~-V - .terygeniczny tytp proft1ou (lV - środkawy bleg meId Ara8BJl-

A. W. BlIn. .t in'l 1987, 2. BiaIDba, .l87O,"V - na W od gary iBaJan-uła - W. A. ma-

(fQIlraw'OW, 2. Bi~. S. ZaJęew, 18'ro)

1 - ~auowoe . ;,Dzne, r~e; 2 - p!.iIakowce tufowe; fi - ~;

4 - breklcrjej 6 - ~eple6ce; 8 - fIwlroowIce; ., - Idoolomiltyj 8 - W.enie; 9 - ftlity 1 łul*i serycytow~ clhlorY'taw.e ł kftemiOIlkowe; 10 wylewowce zasadowe 1 dichtufy; _ 11 -wyl.e'wowoce . edn1e 'i ioh.lłUf)'; a ~ wy-lewowce ^{kwaśne i} I.cb tlJfy .

Stratygrafia ryfejSko..Jmmbryjsk:i.eh utworów Północnej Mongolii &57 .

cho~, składające iSię z łupków i piaskowców szarogłazowych, :z ·s()Czew- kami porfirów liparytowych. W stropowej części profilu utworywulkano- geniczne o wyraźnie kwaśnym charakterze wypierają. miejscami iprawie

całkoWicie utwory terygeniczne (fig. 2, II).

Pełniejszy profil utworów rterygeniczno-wul'kanogenicmych.. ~ni dar- chackiej przytacza P. W. Osokin z obszarupoludniowo-wschodniej części

jez. Chll'bsuguł. (fig. 2,,]11). Profil ten został przez niego mylnie zaliczony, do górnej części utworów. wendyjsko-kambryjskich na podstawie niewłaś­

ciwej korelacji. z utworami tufowo-osadowymi seriiuchutołogojskiej na obszarze somoI?u..³, .Ałag-Erdene. .

Terygeniczny typ profilu obserwuje się natomiast na peryferiach' ob-

szaruTęs-Chu'bsuguISkiego., W ,profflu tym, nie ma utworów wylewnych, a główną jego część stanowią n8lprz~ian1eg}e piaskowce, lIlułow<:e i fili- ' topodobne łupki (fig, 2, IV). Wposz,czegÓlnych, przęwarstwieniac~ spotyka

się Śl'6dformacyjne. depieńce i żwirowce. W skałach d~choWych prze-:-

ważają kwarcytr, .skały krzenńonkowe,rza~ej metamorficzne ..

Skały promu terYgenicznego w dolnej części. Są zielonawe. wyżej ,prze-

chodzą

w

zielone, czerwone, niebięsJde). .. , '

Do tego typu profj.~u,I.I,l.ogą, być z, pewno~ą, z.ali~zone terygeniczne kompleksy środkowę'j,części do!zecZa rzę%i,Tes w rejonie góry Bajan-uła,

gdzie podścielają one znacznej miąższości utwory węglanowe. Komple'ksy te składają się z piaskowców, mułowców, piaskowców wapnistych, nie- wielkiej miąższości śródformacyjnych' zlepieńców i innych skał teryge- nicznych, stosunkowo silnie zmetamorfizowanych. Skał wylewnych w nich nie napotkano (fig. 2, V). Stin1ary.czna :i:MążBzość serii dsn-chackiej wynosi

tu 3000 m. .

Wiek

sem

Muzalewski' skłonni są przypisyWać serii darchackiej wiek przed.wendyjski,.

a to na podstawie· górnokambrYjskich szcżątków 'organicznyc'h; stwi~r4zo.:.

nych w dolnej części seru 'chabsugwskiej.' Oznaczbno·tu: Osagta tenuila- meUata R e i U:, O. min.uta, Z hru r., O. bothrydiojormis Kra s n., O. co- lymn.ata Re i t 1. (oznaczenie Z. A. 2urawllewej). Inni autorzy prowa-

dzący badania' w rowie bokson-68l'chojskim stwiierdz'ili, że Odpowiednik serii darchaclkiej (tzn. podseria sarchojska) jest wieku dolnokalilbryjskiego (F. K. Wołk<>łakow,1960) lub wendyjskiego (M. A. Siemichatow; S. N. Se- riebriakow, 1967). Stwierrdzenia te opierali na zgodnym występowaniu ,na serii darchackiej utworów zawierając~h dołndkambryjskie archeocjaty .

• ,BOmQn Jest jed.n_~ ~u ~óministracyjnego MqolakieJRepubWl:i LudoweJ. :MBL dzieli Idę na ojmak.l <± wojewMzflwa) 4 fIODIOlly <± pow.I&ty); (ThJm.).

I - vOlClllDOgenic type ot sectIan (midIdle part ot the Ten,glBln-cm .rłver eatJcłlmeDt BTea - A. w. nin, 1188'1); II-III - lterr.!gen.ol»-volcainlc t)"lle ot ^łlBCtlon (II - aooth ol the JIlOIJntam :ti1Bb1n..z.umUlIllbu-ula - A. W. Din et al., 1IAI8'7, ,In - IIOUth-eaat ot ot Ithe aake ChUbsugul - P. W. OBokln et al., '1118'1): IV"""V - terIigetlOlHl ~ ol seat101l (IV - m1ód1e COUI'IIe 01. the mer Araaan - A. W. ,:run et al 198'7, 2:. BL8im(ba.

119'10, V - ~ ot lIIhe mountałn 'Bajan..u1a - W. A., Bl8oIJcmraVlOv, ł. BilllDba, N. 8.

Zay;Wew iJ..9'IO) "

l - iPC)l}'lDliCtlc, 'Variaualy grsined 8aDdBtones: ra - ttJff8lCleOUB sa.nd8tloD.eaI; 3 - s1lstones; 4 - ,brecolaa; li - ooIlll(loanera·tes; 6 - Jl!riutones; 7 - óolom1tea; 8 - U- mestonesi e - pbyWtes and seric:ite, dllor.l.te &nd 8i1l.~em.J8 SChlBtB; 10 - b_c e.tfuslvea and thelr tuthl; .m. - .mtermedlate etfuIives oaDd Uhm tuMIB: llIlł - oacld efbWes ~ tbeirtuMB

"858 Z. Bimnba

Wydaje .się jednak, że bardziej prawidłowe jes't zaliczenie serii dar-

chą~kiej -do górnego ryfej~,:o czym świadczą następujące fakty:

:."'1. Między utwor<mli serii darchacltiej i niżej leżącymi środkoworyfej­

skimi łupkami okińskimi istnieje przerwa, z którą wiąże się przeddar- chackie zjawiska te~niczn(}-magmowe. Wiek bezwzg'lędny łupków okiń­

skich, oznaczony metodąK-Ar na przykładzie biotytu, określono na 708 i 840 mm. lat (L.P. Nikitina,W. J. Chiltowa, F. P. Mitrofanow i in., 1964).

Ponadto wiadomo, że wiek 'bezwzględny (oznaczony tą samą metodą) oto- czak6wgranitowych, pochodzących ze zlepieńców podstawowych serii darchackiej z zachodniego brzegu zapadliska tes-chubsugulskiego, ocenio- no·na 823 In'ln. lIat Przytoczone datowania, nie wychodzące poza ramy ry- feju, można Więc przyjąć jako dolną granicę wieku serii darchackiej.

2. Wiek górnej granicy utworów serii darchackiej ustala się - z jed- nej strony -'na podstawie zgodnego występowania na ni:ch dolomitów podserii cagannurśkiej, zawierających stromatolity' -charakterystyczne dla naj młodszych utworów ryfeju Sajanów Wschodnich i Syberii (M. A. Sie- michatow, S. N. Serie'briakow; 1967), z drugiej zaś strony wiadomo, że

wiek bezwzględny boksytów·złoża baksońskiego w Sajanach WsChodnich

(określony metodą ołowiową), leżących mniej więcej na poziomie dolnej

części podserii cagannurskiej,' wynosi 600 m1n lat (1. P. Orłowa, 1958).

W konsekwencji serię dal'chacką należy zaliczyć do górnego ryfeju.

SERIA OHUBSUGULSK.A.

:serię chubsugulską tworzą .dużej miąższości utwory węglanowe, roz-

winięte głównie w osiowej części zapadliska tes-chubsugulskiego. Utwory te są szczeg6lnie szeroko rozprzestrzenione w południowych obszarach

przylegających do jez. Chubsuguł. Do serii tej zalicza się umownie rów- nież ogromny dbszal' miąższych . warstw wapieni i dolomitów występu­

jących w górnym biegu rzelki Delger-Mu:ren i środkowym biegu rzeki Tes.

Utwory serii chuberugulskiej są najczęściej ciemnoszare i 'czarne, choć nierzadko występują odmiany o barwach ja~ycll. W kierunku utworów

młddszych obserwuje. się malejącą tendencję udziału dolomitów na rzecz wapieni. Ku .górze wzrasta również ilość szczątków organicznych.

CharakterystyCZną cechą serii chubsugulskiej jest występowanie VI

dolnej jej części .złóż fosforyltów.

Seriachuibsugulska podścielona jest wszędzie utworami serii darcllac- kiej. Przejście pomiędzy nimi jest 8'tosunkowo ła·godne. W licznych miej- scach, jak np. w środkowym bięgu rzeki Arasan, na zachodnim wybrzeżu

jez. Chu'bsuguł, a także na niektórych odcinkach zachodniego brzegu ro- wu (jez. Dood-nur) obserwuje się stopniowe przejście od skał terygenicz- nych lub wulkaniczno-terygenicznych serii darchackiej do ddlomitów serii chubsugulSkiej zazna'Czające się wzajemnym przewarstwianiem.

Utwory serii chuibsugWskiej w zasięgu zapadliska nadchubsugulskiego

dzielą się rpod względem litologicznym na cztery podserie {od dołu ku gó- rze): ca'ga'llnurską (głównie dolomity), choridulińską (głównie wapienie),

« Dokładny wykaz fauny znajduje s11l w dalazej CIl:t:śc1 artykułu przy charakterY'llty·oe

~drrerll clIglllllllurll'Jdej.

stratygrafia ryfejsko-kmnbryjskich utworów P6łnocnej Mongolii 859

uchutołogojską i udżigingolską (fig. 3); dwie ostatnie charakteryzują się obfitością skał terygenicznych i tufów. W innych punktach Obsza'l'u Tes- -Ch'llbsugulskiego podserie te nie są wydzielane - występuje nie roz- dzielona seria chubJUgulska.

PODSEBIA CAGAN.NIUBSKA

Składa się ona głównie z dolomitów z przewarstwieniami krzemieni, rzadziej wapieni. Jej charakterystyczny profil znajduje się na południo­

wych stokach Sajanów Wschodni<:h w dorzeczu rzeki Tengisin-goł, w którym można też zauważyć zgodne zaleganie utworów tej podserii na serii darehackiej.

Najpełniejszy profil dolnej części podserii cagannurskiej (fig. 3, II)

wykształcony jest na zachodnim 'brzegu jez. Dood-nur; opisał go w 1967 r. A. W. Ilin wraz ze współpracownikami oraz Z. Biamba (1970). W profilu tym obserwujemy stopniowe przechodzenie utworów od wulkanogenicz- no-terygenicznych serii darchackiej do d'Olomitów podserii cagannur- skiej.

W cenrtralnej części rowu (pasmo Choridulin-Sardig-nuru), w dolnej

części podserii cagalDJlurskiej, zaznacza się duża zmienność facja'lna. Wy-

raźnie wzrasta zawartość wapieni, przy równoczesnym zmniejszaniu się ilości dolomitów {'fig. 3, III i IV). Tu w naj niższej części profilu stwier- dzono na'Stępujące archeocjaty: Osagia undosa . R e i t 1., O. bothrydiofOT- mis Kra s n., O. tenuilamellata R e i t l., O. colymnata R e i t 1.

Podobny profil utworów węglanowych podserii cagannurskiej ze stop- niowym przejściem do ,utworów terygenicznych i terygeniczno-wylew- nych seni darcbaclriej za:nał opisany w latach 1967-1970 przez A. W.

llina, N. S. Zajcewa i W. W. Wołkowa z południowego skłonu pasma Munchu-Sardig (fig. 3, V), a w latach 1968-1969 przez A. W. lUna i N. S.

Zajcewa, a także

Z.

Analogiczny stosune1:t utworów węgtlanowy-ch do terygeniczno-wylew- nych był przedttniotem szczegółowych badań W. M. Jakimowa w północ­

nej części obszaru nad jez. Chubmguł oraz C. Undernasana w południo­

wo-wschodniej części tegoż dbsZ!NU.

Utwory węglanowe podserii cagannmskiej mają najmniejszą miąższość

w południowym skrzydle antyklinorium kaczikskiego - na zachód od g6ry

Bajan-uła. Zostały one opisane przez aUtora w 1970 r. (fig. 3, VIII). Og6'l- na miąższość utworów podserii cagannurskiej wynosi 850-3600 m.

Utwory podseri1i cagannurskiej występujące w zapad1islru nadchub- sugulSkim zawierają szczątki OIl'kolitów. Na ·przykład z dolnej części prze- kroju Z. A. 2u'l'awlewa oznaczyła następujące formy charakterystyczne dla górnego ryfeju: Osagia aculeata Z. Z h u r., Vesicularites bothrydio- jarmis (K r a s n.), V. conC1'etus Z. Z h u r., V. enormis Z. Z h u r., V. rectu8 Z. Z h u r., V. irregularis R e i t 1., Ambigolamellatus hOTidus Z. Z h u r., Volvatella zonalis N a r., V. vadosa Z. Z h u r., Nubecularites obU8tus Z.

Z h u r., N. antis Z. Z h u r. i przedstawicieli z grupy Radiosus Z. Z h u r.

Swiadczą one o przynależności dolomitów podserii cagannurskiej do ry- feju IV (= wendu).

13

860 ^{2 .. ·Biamba}

F'ig. 3. Schemat por6wnawi:zy profili serii chulbsugulskiej obszaru Tes-Chubsugul-

Bkiego .

Oomparison scheme of the Ch·ubsugul series sections ·łn the Tes-Chubsugul . axea

I-II - lEJ!!IlbOOr:tI brrzeg ~ lIadcb1lblNgll.llll!dao (I - góral' biec rzekł Tengi&n- -gol - A. W. :Il.ln.l 1ll8'!l II - obIIzar nad ,łez. iDOOd-«!l1r - A. W. JJ.I:lm, 11lll'1-4H1, z. .B!aIn'ba, ·111'10). ~II--Iv - ee10wa cz~ć eapadllBk.a (III - lroc!kIowy i dolny bteg r.ze1d ~ - A. W. ~ iIJe'f~, 2. B1.MDIba, 1lI'lI, JW - o~ pamla Cbol:ldol4n Sardl.g-«!lJr - A. W. ~~ __ a.lIe'l-l!!>j,~-VI - 'WIIChodDl brzeg zap.dHsk.a (V - po- ł'lJd.n'lowy s:Jdon patllXLa JII1I\lIIOb.U~ - A. W. lUn, 118Il'7-'l.1188, IVI - 'IlIbIIZar ChI\1b- BUgul!ddego lZlo!a 1foo8r0C'~ - .z.. Bl.amba.,· N. S. Zajeew, A. IW. liI.In 11l88--U10);

VII - ~ ~ ota:aru ~ (Il'ejon g{yry \UetNJ-ToIoeo' -

Z. <BIemba .t. kl., 118'10); VIII - loodkowy bieg rftId Tell (dlBar Da !SW cd gUry Badan- . -uła - 2. 1BI.amba, il9'IU)

1 - ~ r~e;· 2 - muIowICe; I - CIIlE!lPlel\ee; ~. - do1om.łłYi ·11 - /Wa- pienie; 41 - b~e w_l.a:Dow&; '1 - !l:rzem1eme; 8 - ~; 9.- pl,atlk0Wl08 tufa'IiI!'e:

10 - wylewow:ce ~ei. ;t. ~ lIk.aim1en1ałośc1 tryLobll.tlriv: 1~ - iItam1enlałoAc1 ar-

Cheocja1;ÓIW: 0.3 - 8II:łllInemałDIICJ. lWOdoroat&w .

I-II - lWestern 1!lMgIn. ot tbe Perl~Obuob8U,gul foredeep (I - Qpper course ol the river T~n,gol - A. IW. Illn.1. '1ł6'1-19811, II -,.. area IIltuated nea·r -the lake Dood- -nur - A. W. IJdn, 118'1~, "'. BIamba., OAI'III), W-IV - aml par.t ol f~4eep

(III - mid4le and Ulw'er ClCIIUNe ar the rlver .ArMaD. - A. W • .mn. 1818'1'~, 2. 1Blamba.

19'10. IV - .ere.a ot 1ł1e belll; CbOIrdlduH.n.-Sardlg-nW' - A. IW. W1in, 11ł187-;1I188); V-VI - eastern mullin ar :Iiored«o;J I(JV - 8O\It1hem.. aiqpe of otme belJt lKunchu-8ardlg - A. W.

nm.

2. Billllllbe, 19'10)

Stratygrafia ry:fejsko-.k!a1n.Nyjs1tich utWU'ów P6łnooDej MongolU 861 Za zaliczeniem tych utworów do górnego ryfeju przemawiają również

:z.nalezione przez M. A. Siemichatowa i S. N. Seriebrlakowa (1967) w za- padlisku boksoń'Bko-sarchojskim następujące stromatolity: PZanocollina serrata K o r., Colummolfacta elongata K o r., Sacculia ovata K o r., Co- nophyton circulus (Ko r.) emend. Utwory podserii cagannurskiej przecho-

dzą poza tym zgodnie do wyżej ległych utworów podserii choridu1ińskiej,

która jest ddbrze udokumentowana faunistycznie. Granica między tymi podseriami znajduje się w miejscu masowego pojawiania się w profilu wa- pieni z archeocjatami. W oparciu o te dane ,podserię cagannurską autor zalicza do górnego ryfeju - wendu.

Po raz pierwszy została ona wydzielona przez A. W. Ilina i 1. T. 2u-

rawlewą (1968). Podseria ta jest zbudowana głównie z wapieni leżących

zgodnie na dolomitach pOdserii cagannurskiej. Przejście między obu pQd- seriami jest stopniowe.

Utwory podserii choridulińskiej w północnej i centralnej części zapa- dliska nadchubsuguiskiego tworzą jądro wysokiego, synklinalnego fałdu,

którego skrzydła często są obcięte uskokami o przebiegu równoleżniko­

wym. W ob.rębie południowego obniźen'ia zapadliska nadchubsugulskiego ich zasięg jest większy. Pod względem litologicznym są monotonne, skła­

dają się z szarych i jasnoszarych wapieni z nielicznymi cienkimi prze- warstwieniami d6lomitów i wapieni dolomitycznych.

Pełny ,profil podserii choriduliński.ej opisali A. W. !lin i I. T. 2uraw- lewa (1968) z pasma Choridulin-Sardig-nuru (fig.

a,

lińskiej. W górnej części profilu A. W. Din znalazł archeocjaty, które

oznaczyła I. T. 2urawlewa: Nochoroicyathus sp. nov. (ex gr. mariinskii Z h u r.), Robustocyathus sp. nov., Ajacicyath1L8 sp., Tumuliolynthus sp.

(ex gr. karakolensis Z h u r.), Dictyocyathus sp. nov., D. sp., Ajacicyathus ex gr. solebTosus (Vol.), A. sp., Protopharetra bipartita V o l. i in.

Łączna miąższość podserii choridulińskiej osiąga 2500 m. Bardzo cha- rakterystyczne są w niej liczne, poziomy biohenn wapiennych, których

miąższość dochodzi do 200-300 m. Składają się, one z archeocjatów i wo- dorostów, spotyka się również trylobity. Niżej ,podano wykazy archeocja- tów z miejsc największych ich skupień (zebrał A. W. Ilin ze współpraco­

wnikami, oznaczenia wykonała I. T. 2urawlewa).

1. Lewy brzeg Chugein-goł i jej ujście do rzeki Sziszchid-goł: Robu- stocyathus sp., Cosci~thu.s dianthu8 B o r n., C. sp. nov., Ethmophyl- lum? sp., PaTanacyathus minutus (Vol.), Leptosocyathus sp., Ajacłcyat­

hus sp,. A. ex. gr. khemtschikensis (Vol.), A. arteintervollum (Vol.), 'Protopharetra sp., Bicyathus? sp., Archaeolynth1L8 sp., A. sibiricus (T o l L), Coscinocyathus cf. elongathus V'o l., CambTocyathellus sp., Lo-, culicyathus 5p., rTTegulaTes sp., Orbicyathus sp., Szecyathus cylindricus V o l, Epiphyton.

1 - variously gratned sand&t0ille6; :& - slltBllODetI; II - cCQgl<:llmerates; ol - oolomltes;

CI -limeIJtlcmes· 41 - carboollte brecolas; T - flinłIł; 8 - ipboBpborites; 9 - tliuff sandS'tones; 10 -=. dDtermediate at.tu.Ives; '11 - irllollJld;e 'fQlld~; ~.z - KdlaeOcyathean

10l1li1111; 113 - alga! :fallIDa . '

862 2. Biamba

2. Prawy brzeg rzeki Chugein-goł - 5 km poniżej ujścia rzeki !zbe-

tein-goł: Nochoroicyath'ILS sp., Ajacicyathus sp., A sp. ex gr. khemtschi- kensis (tV 01.), Kaltatocyathus sp. nov., Urcyathella tercyatoides Z h u r., Dokidocyathus sp. nov., Coscinocyathus sp. nov., Ethmolynhus sp.

3. Ujście rzeki Gunain-goł: Capsulocyathus sp., C. cf. irregularis Z h u r., Paranacyathus sp., P. sp. nov., II, Coscinocyathus dianthus B o r n., C. sp., Robustocyathus sp., Archaeolynthus nalivkini V o 1., A.

sibiricus T 011., Leptosocyathus sp. nov., L. sp., Fransuasaecyathus sp., Protopharetra sp., Ajacicyathidea g. nov., EthmophyUum vermiculatum Vo 1., Bicyathus sp. Spotyka się także trylobity i szczątki hyolit6w.

4. Dolina rzeki Dunda-chem-goł: Ajacicyath'ILS ex gr. arteinteTvallum Vol., Capswocyathus sp., C. cf. irregularis Z h u r., Tumulocyathus sp., Robustocyathus sp. Z tego samego odcinka zebrał J. J. Wołczek, a ozna-

czył J. I. Woronow: Dokidocyathus regularis Z h u r., Ajacicyathus spe- ranskii Vo l, A. derectus V o 1., A. ex gr. arteintervaIlum V o 1., A. ex.

gr. acutus B o r n., Robustocyathus aft. tomicus Vo 1., Loculicyathidae sp., Cyclocyathidae sp.

5. Ujście rzeki Jarchis-goł - południowa część obszaru nad jez. Chu-

bsuguł: Dokidocyathus sp., Ajacicyathus cf. salabrosus (V o '1.), A. speran- skii (Vol.), A. pr08kurjakovi (V o 1.), Loculicyathus tolly

rv

ofungia sp., Leptosocyathus curviseptatus Vo l, Cyclocyathus sp., Tya- lorcyathus sp., RobtLstocyathus rooostus (Vol.), Tumulocyathus ep., C08- cinocyathus sp., (archeocjaty te zostały zebrane przez N. L. Kurdjawce-

wą w 1947 r. oraz B. Łuwsandanzan i 2. Biamba w 1963 r., oznaczenia

wykonał J. I. Woronow).

6. Pierwsze szczątki trylobitów znaleźli W. A. Błagonrawow i N. S.

Zajcew w 1969 r. w węglanowym pro:fitlu podserii choridulińSkiej na górze Uch'll-Tołogoj (południowa część obszaru nad jez. Chllbsuguł). W tym samym roku w wapieniach tej podserii, występujących w środkowym

biegu rzeki Arasan, Z. A. 2urawlewa znalazła jedyny okaz trylobita ozna- czonego przez N. W. Po'krowską jako Bulaiaspis taseevica R e !p.

W 1970 r. W. A. Błagonrawow, 2. Biamba, N. M. KorO'bow i N. W.

Pokrowska zebrali trylobity, brachiopody i hyolity w licznych miejscach regionu góry Uchu-Tołogoj. Spośród nich M. N. Korobow i N. W. Pokrow- ska oznaczyli: Elganellus sp., Bulaiaspis taseevica R e p., B. vologdini R e p., B. sp., Proerbia prisca Le r m., Proerbia sp. nov., Sajanella poleta- evae P o k r. Inouyina quadratica P o l e t., Shivelicus parvus P o k r., Tu- vanella gracilis P o k r., Neopogetina sp. nov., Solenopleurella sp., Nellina miranda P ok r., Latacephal'ILS sp?, PolieUina sp.

Tak więc wiek podserii choridulińskiej na podstawie archeocjatów i trylobitów został przekonywująco określony jako piętro ałdańskie i dol- na część piętra leńskiego.

PODSERIA UCB:OTOŁOG01SKA

Pojawia ·się ona stopniowo nad serią chorid'lllińską, występuje w nie- wielkich, lokalnych zapadliskach, wypełnionych głównie utworami pod- serii choridulińskiej. Podseria ucl1Utołogojska reprezentowana jest przez dwa typy litologiczne: terygeniczny i terygeniczno-wulkanogeniczny.

Stratygra1!a ryfejs'ko..Jmmbryjsk!ch utworów P6J:noon~ Mongolii 863 Pierwszy typ (fig. 3, V i VI) zawiera w spągowej części niewielkiej

miąższości wa.pienie, które szy4bko ku górze przechodzą w czarne fi1ito- podobne łtJ4>ki ilaste, piaskowce polimi1rlyczne, ponad nimi ^zaś dominu-

jące znaczenie mają jasnoszare i szare piaskowce, często kwarcytowe.

Spotyka się wśród nich ŚT6dformacyjne zlepieńce złożone z materiału

miejscowego. Profil ten jest typowy dla środkowej części zapadliska nad- chubsugulskiego. W zasadzie można go korelować z profilem podserii ja- matuingollSkiej (A. W. llina i J. T. Zurawlewej) z pasma Choridulin-Sar- dig-nuru, gdzie w wapieniach występują archeocjaty: EthmophyZlum('l) ex gr. 'J'atum Vo 1., Flinde7'sicyathm sp.

Drugi typ poldserii uchutołogojskiej (fig. 3, III i VII) charakteryBtycz- ny jest dla południowej części obszaru nadcbubsugulskiego. Przebadał go w rejonie góry Uchu-Tołogoj P. W. Osokin i jego współpracownicy w 1969 r. oraz W. A. Błagonrawow i Z. Biarn!ba w 1970 r.

Analogiczny 'Profil utworów tufogeniczno-osadowych stwierdzono na obszarze położonym na południowy wsch6ld od góry Uchu-Toł<~oj - 4 km na N od ujścia rzeki ^Adun-goł - na lewym brzegu rzeki ^Egyin-goł i w kilku innych miejscach.

Miąższość podserii uchutołogojskiej wynosi 300-1500 m. Jej wiek zo-

stał określony przez M. N. Koro'bowa i N. W. Pokrowską na podstawie trylobitów stwierdzonych w dolnej części tej podserii jako środkowa część piętra leńskiego.

POD6ERIA UiD2IGINGOLSKA

Podseria ta miąższośCi około 460 m kończy profil kambru w obszarze Tes-Chubsugulskim (fig. 3, VII). Utwory tej podserii "znane są wyłącznie

w dorzeczu rzeki Udżigin-goł (południowa część obszaru nadchubsugul- skiego). ^Leżą one zgodnie na utworach starszych i reprezentowane ^są

gł6wnie przez wapienie oraz łupki wapienno-ilasto-krzemionkowe.

W spągu poclserii, na odcinku o miąższości 150 m, występują trylobity dolnego kambru: Minneraspis delicata Je g o r., Billingaspis ex gr. adamst (B i 11.), ProbounnaneZZaex gr. jawa11łlensis C h a n g. i in. (oznaczyli M.

N. Kordbow i N. W. Pokrowska).

Jedynie w najwyższej części podserii w wapieniach dużej miąższości

spotyka się trylObity środkowego kam'bru: Tonkinekka sp. nov., Orycto- cara sp., Oryctocephalops cf. frisnhenfeldi L erm. (oznaczyli M. N. Ko- robow i N. W. Pokorska). Na tej podstawie górna - 300-metrowa -

część profilu podserii udżigingolskiej została zaUczona przez M. N. Koro- bowa i N. W. Pokrowską do środkowokambryjski-ego piętra amgińskiego.

OBSZAR DORZECZA RZEKI IDER

Stratygrafia utworów ryfejsko-kambryjskich dorzecza rzeki Ider po- znana jest słabo, badania zostały dopiero zapoczątkowane. Główny ob- szar występowania utworów ll'Yfejsko .. kamobryjskich leży w zasięgu syn- klinorium iderskiego, gdzie spotyka się je w postaci niewielkich rozmia- rów ogtańc6w wśr6d r6żnowiekowych utworów intruzywnych.

Pełny profil 'litworów ryfejsko-kambryjskich na tym obszarze nie jest jeszcze r6'wnież poznany, opisano dotychczas tylko jego wybrane frag-

864 2. Biamba

II

pr

I

El

^[2Z)r

[O

w dorzeczu rzeki Ider

C()IDparisoo scheme ot the Rł;phean-Cambrian

secti!ons in the LIder rlver catchment area

l, II, IV - :WlI!lkoA~rygemca:n.,. typ .protJ1u (I - 0bezIrr ]der somanu, donr.ecze nekI. T~ - 'W. J.

GoIdeDberg t in., 1lM8, ~ Bi~ D.WO, n - góra Sortan- tuIo"'llła - W. A. !BłagoorBIWOW 1 .m., 1Il88, 2. lB1aIraba, ~tr1O, J1V - 'WMły mak T~-goł 1 ;rłlllD.Btum-go! - W. J.

GoldeDlb_g, t din., a.ł88): Ul - WWk~y,~ profilu (nfika 1Srmmiu~-goł - W. A. GolICleDbe.rg, 19811)

J. - pl:aak0W'Ce: 2 - .zleple6ce: III - mułowce: 4 - wa-

pieD1e; G - dolom!lty; 8 - lIkały ~. 'l -

wy1ew1Clwee oIrwIaśne t rob wf y: B - ,WYlelWOWlC-;;-~redn1e i iclh tUfy; 9 - wylBWOWlCe ZII2IIIIdIowe: 10 - łiiPki kwar- .cowo-ehlory!loWe, lkWaroawo-l!Q;IIdotowo-dllory,towe i Inne hIl1lCl: 'lIl - 8kaml.eniarości aredleocjat~ . l, :LI, IV - vo~c-t~ tl'IPe ol lI8Ot1on (I - Ide.r-lSOmon area Tegshj«I, I!'iver catch.ment area - W. J.

Gddenberg et ;L -\1888, 2;. lB4amba lW1O, n - mo\IIlta.ln SoritIUlllWr1-u1.a

-w.

~l r:i.ver - W. J. GoldenbE!rg et a11., 1S88): III - volICa:DogeDic t:ylpe ol ~ (8bumu1tałon-gol r!l.oyer - ~ W. A. Golldlmbq, 1988)

Stratygrafia rY!fejsko-lta.mlxyjs1dch utworów P6łnOClllej Mongolii 865' menty z różnych punktów; Materiały uzyskane w ciągu ostatnich, lat po-

zwoliły podzielić utwory ryfejsko-kambryjskiena dwie podserie: dolną

- tegszińską i górną - sortantuińską (fig. 4).

POOSERIA TEG6ZIŃSKA

Podserię tegszińską wydzielono najwcżeśniej w dorzeczu rzeki o tej

właśnie n8zwie (Tegszin-goł) i na obszarze !der-somanu. Składa się

z dwóch ^części (fig. 4, I). Dolną tworzą porfiry andezytowe i diabazowe, dacyty i ich tufy, wśród których w postaci poj edynczych cienkich prze-

warstwień występują drobnoziarniste zielone piaskowce i zwięzłe skały

krzemionkowe. Na nich leżą prawdopodobnie .stosunkowo silnie przekry- stalizowane jasne, szare i miejscami czarne wapienie, niekiedy o charak- terze rafowym. Profil podserii If;.egszińskiej zamykają utwory terygeniczne

składające się z czarnych piaskowców wapnistych, cienkoła,wicowych czar- nych wapieni i krzemionlkowych mułowców. Miąższość podserii ocenia

się maksymalnie na 800 m. Jej wiek określono umownie na górny ryfej - wend, i to głównie na podstawie stratygraficznej pozycji w profilu i stopnia zmetamorfizowania.

RóWnież. autor umownie zalicza do ry'ieju - wendu dolną część pro- filu (fig. 4, VII) na S od wideł rzek Tegszin-goł i Jamatuin-goł (północ­

no,..zachodnia część zrębu ichżargałanckiego), opisaną. w 1966 r. przez W.

J. Goldenberga. Tu w spągowej części profilu znajdują się 400-metrowej

miąższości łupki kwarcowo-chlorytowe, kwarcowo-epidatowo-chlory1;oWe, epidotowo-serycytowe i in. Wśród nich spotyka ^się niewielkiej miąższości

przewarstwienia porfirów liparytowych i przeobrażonych w zieleńce por- firytów.

POIJS'ERIA SORTAiNTUI~A

Podseria sortantuińBka została również po raz pierwszy wydzielona przez a'lltora,.choć opisał ją wcześniej - w 1966r. - W. A. Błagonrawow

z obszarów na lewym brzegu. rzeki Ider (góra Sortantuin-uła). Do tej podseril naieżą utwory o przewadze wulkanogenicznych, występujące ila

południowym skłoilie. pasma bołnajskiego. . Pod względem strukturalnym podseria ta tworzy osiową część synkli- norium iderSkiego i jest zróżnicowana 'litologicznie. Można w niej wy-

dzielić trzy typy: typ wulkanogeniczno-terygeniczny, typ . o przewadze

węglanów oraz typ o przewadze utworów wulkanogeni'CZllych.

Typ wulkanageniczn<Kerygeniczny charakterystyczny jest dla lewego brzegu rzeki Id'er oraz dla obszaru położonego na NW od Tełmin-somon:u,

ma on niewielki zasięg. Przeważają w nim utwory O'kruchowe i węglano­

we, podrzędnie zaś występują kwaśne i pośrednie wulkanity oraz ich piroklastyty. Naj'bardziej typowe, lecz niepełne profile opisał W. A.

Błagonrawow w 1966 r. oraz autor w 1970 r. (fig. 2, II) z rejonu góry

1 ~ ~i!S. 2 - cong1omeratelf; 3 - BUaonł!ll; C - limelltonelll; 5 - doaom~tlS; 6 - '/i'I.ll.ceous ;rock.l: '1 - ac1d eMIu8IIves Imd theLr Ituf:fs; 8 - mtermed1ate effWdIvoEll and ,the1!' iIIutfB; 9 - baalc eUUlElLvlS; 10 - quartE-OOlorite, c;ru.ariII:-epdate-cblorl.te and otber BChf8III; U. - arcba- eocyllllbe~ ofoaDls

866 2. Biamba

Sortantuin-uła. Pierwszy z wymienionych badaczy zebrał z dwóch punk- tów następujące archeocjaty i wodorosty, oznaczone następnie przez I. T.

Zurawłewą: Leptosocyathus regulariB V o l, L. sp., L. sp. nov., Parana- cyathuB sp. nov. I, Ajacicyathus sp., A. khemtschikenBis (V o 1.), Capsulo- cyathus sp., Gortonicyathus sp., EthmophyUum vermiculatum V o l, Aja- cicyathidae g. n., Protopharetra bipartita Vo l, Robustocyathus sp., R.

ef. monikenBiB (V o l), Ethmolynthus sp., Loculicyathus sp. i in. Należy zaznaczyć, że w szlifach oprócz okruchów archeocjatów zauważono też

okruchy szkieletów trylobitów i brachiopodów. Ogólna miąższość opisa- nego profilu nie przekracza 1400 m.

Według W. A. Błagonrawowa IW podobny sposób wykształcone są

utwory dolnokambryjskie leżące na SW od jez. Tełmin. W. A. Błagonra­

wow i N. S. Zajcew w 1969 r. na tym terenie znaleźli po raz pierwszy trylobity, z których N. W. Pokrowska oznaczyła tylko Kootenia sp.

Typ profilu o przewadze węglanów stwierdzono w zasięgu zrębów tek- tonicznych (songińskiego i i'Chżavgałanckiego) w podłożu 'Przeddewońskim.

NaJbardziej charakterystyczny profil opisał W. J. Goldenberg z NW czę­

ści zrębu ichżargałanckiego {figA, IV). W dolnej części profilu prześledził

on 100-metrowej miąższości warstwę porfirów liparytowych, leżących

zgodnie na utworach wulkaniczno-łupkowych, zaliczanych do wendu.

Wszystkie te utwory podścielone są nieciągłym kompleksem (ok. 1500 m)

białym i szarych zwięzłych dolomtiów, częściowo przeobrażonych w mar- mury.

Ostatni typ profilu - o przewadze utworów wulkanogenicznych- stwierdzono na skłonach pasma Bołnaj i na prawym brzegu rzeki Ider (fig. 4, III). Charakteryzuje się on naprzemianległym występowaniem tu- fów, tufo-Iaw i wylewowców liparyt owych, dacytowych i andezytowych.

Podrzędn,ie spotyka się skały wylewne bardziej zasadowe w postaci por- firytów piroksenowych i diabazowych. Nieliczne przewarstwienia tworzą

ponadto piaskowce tufowe, zlepieńce tufowe i wapienie, w których stwier- dzono archeocjaty. Wszystkie wymienione skały występują w różnych

stosunkach ilościowych, szybIko wyklinowują się i po rozciągłości wzajem- nie się zastępują; charakteryzuje je barwa ztelonoszara. Miąższość oma- wianego typu profilu nie przekracza 2500 m.

Wśród wapieni stanowiących wkładki w trzech punktach silwierdzono

następujące archeocjaty i wodorosty: .

1. Przy drodze Toson-Ceng,eła-Uliasutaj, 4 km na S od Bajszituin-Du- gan: Ajacicyathus sp., Protopharetra sp., ParanacyathuB sp., Loculicyathus sp., LeptosocyathuB sp., Tersia, RobustocyathuB sp., Coscinocyathus sp., C.

chongatuB B o r n. i Ethmophyllum sp.

2. Sześć km na S od góry Tosan-Cengeła, na brzegu rzeki Szumułtain­

-goł: Protopharetra bipartita Vol., Nochoroicyathus disBepimentalis Z h u r., Paranacyathus sp. nov. I, P. 'Sp. nov. II, Loculicyathus sp. oraz Ajacicyathus sp.

3. Siedem Ikm na N od góry Toson-Cengeła - nad tą samą rzeką - stwierdzono Epiphyton.

Wiek pod.Seriisor'tantuińs1dej i jej odpowiedników daje się więc do-

kładnie określić na podstawie zespołu archeocjatów i wodorostów jako pię­

tro ałdańskie i dolna część piętra 'leńJskiego, odpowiadające kambrowi dol- nemu.

Stratygrafiia l'Y!fejs'ko~kambryjs"lcich utworów Północnej MOIJgi)lii 867

Duży zasięg nie rozdzieionych utworów ryfejsko-kambryjskich znany jest z górnego biegu rzeki Tes, na E od jez. Sangin-Dałaj-nur, oraz w g.ór- nym biegu Selengi. Utwory te pod względem litologicznym są zróżnico­

wane. Są to keratof.iry częściowo przeobrażone w zieleńce, albitofiry i ich. tufy, a ta'kże diabazy i porfiry andezytowe. Skały te przewarstwiają wa- pienie i utwory terygeni{:zne - piaskowce, ^łupki ilaste, fility, kwarey- ty i in.

Kończąc charakterystykę utworów ryfejsko-kam.bryjskich należy za-

znaczyć, że dolna ich granica nie została jeszcze ustalona. Z danych przed- stawionych przez W. A. Błagonrawowa wynika, że na lewym brzegu rzeki Ider, u ujścia rzeki Szumułtain....goł, występuje duża niezgodność w usy- tuowaniu wulkanitów dolnokam/bryjskich z wkładkami archeocjatów na starszym ryfej'll. Autor natomiast jest zdania, że należy jeszcze wstrzy-

mać się z tak kategorycznym wypowiadaniem poglądu o niezgodności mię­

dzy kambrem a ryfejem, a tym samym o braku młodszych kompleksów ryfeju, gdyż utwory ryfeju i ryfeju-kambru w dorzeczu Ideru są jeszcze bardzo słabo poznane.

OBSZAR RZEKI ^EGYIN-GOŁ

Rozpatrywany obszar stanowi bezpośrednie przedłużenie ku SW struk- tur synklinorium dżidińskiego Zachodniego Zalbajkala i łączy się z jego utworami wczesnopaleozoicznymi. W dorzeczu Egyin-goł, głównej arterii wschodniej części obszaru nadchubsugulskiego, utwory ryfejsko-kambryj- skie mają szeroki zasięg. Cechuje je różnorodny skład litologiczny. Pod

względem stratygraficznym są jeszcze słabo poznane.

Z.

Rjaguzow w 1969 r., a W. A. Amantow, W. A. Błagonrawow, J. A. Borza- kowski i in. w 1970 r. wydzielili wśród. utworów ryfejsko-kamlbryjskich dwie zgodnie ^leżące podserie: ^niższą - 'badaryingolską - w przewadze

wulkanogeniczną i wyższą - burgełtińską - terygeniczno-węglanową.

W latach 1969<---1970 badaniem stratygrafii tych utworów w środko­

wym biegu Egyin-goł zajmowali się: N. S. Zajcew, W. A. Błagonrawow,

A. W. Ilin, a od 1970 r. do badań włączył się również autor. Wówczas to po raz pierwszy opisano gómokambryjskie pstre kompleksy orogeniczne.

W wyniku tych prac utwory rYfejsko-kambryjskie rozdzielono na trzy

człony (podserie): uIiatugolską, egyingolską i terchińską; ta ostatnia, zali- czana do górnego kambru, nie jest przedmiotem rozważań autora. Pod

względem litologicznym człony te można doŚĆ dobrze porównać z utwora- mi tego samego wieku nie tylko z obszaru ^Północnej Mongolii, lecz ^także z sąsiadujących obszarów Związku Radzieckiego.

iPOIJSER[A UlLIATUGOLSKA

Stanowi ona najniższy człon stratygraficzny profilu ryfejsko-kambryj- skiego dorzecza Egyin-goł. Jej utwory Wy'stępują w środkowej części

dorzecza Egyin-goł, w innych częściach rozp8ltrywanego obszaru mają

prawdopodobnie znacznie większy zasięg .

. Zmetamorfizowane i złupkowane kwaśne i pośrednie wylewowce z przewarstwieniami węglanów i piaskowców zaliczanych do podserii uliatugolskiej ('badania Z. Biamba, N. T. Rjaguzowa z 1970 r.) mylnie

włączono poprzednio do górnej części podserii badaryingolskiej. W ostat-