Tomasz Sosnowski
V Zjazd Pedagogów Społecznych:
Pedagogika społeczna w służbie
człowiekowi i wartościom w XXI
wieku. W poszukiwaniu nowych
metod integracji i rozwoju
społecznego, Jachranka 26–28
listopada 2013
Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne 23, 223-228
W dniach 26–28 listopada 2013, odbył się w Jachrance V Zjazd Peda-gogów Społecznych pod hasłem „Pedagogika społeczna w służbie człowie-kowi i wartościom w XXI wieku. W poszukiwaniu nowych metod integracji i rozwoju społecznego”, zorganizowany przez: Zespół Pedagogiki
Społecz-nej KnP PAn; Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Bia-łymstoku; Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Katolicki Uniwersytet Eichstätt – Ingolstadt w niemczech; Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej; Wyższa Szkoła nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie; Wydział Pedagogiczny Uniwersytetu Jana Komeńskiego w Bratysławie.
Celem tego spotkania była diagnoza bieżących zagadnień i proble-mów społecznych z perspektywy pedagogiki społecznej, inspirowana mottem Janusza Korczaka, które towarzyszyło uczestnikom listopado-wego spotkania: „Tego świata nie możemy zostawić – jakim jest”! Myśl ta
była punktem wyjścia do krytycznej analizy nad stanem współczesnego świata, oceny działań podejmowanych przez jednostki, grupy, instytucje na rzecz drugiego człowieka, jak również zobowiązaniem pedagogów/ wychowawców/nauczycieli do aktywnego działania i twórczego ulepsza-nia środowisk społecznych. Helena Radlińska, Prekursorka polskiej Pe-dagogiki Społecznej, podkreślała konieczność dokonywania zmian świa-ta wykorzystując zasoby środowiskowe i ludzkie, co z kolei ukazywało, że działania wychowawcze i środowiskowe powinny polegać na pielęgno-waniu rozwoju, na uczeniu sztuki poszukiwania i wyboru wartości istnie-jących oraz czynienia z nich narzędzi własnego trudu, na wzbogacaniu wiedzy oraz wyrabianiu sprawności kierowania sobą i podejmowania pracy na rzecz środowiska.
Intersującym oraz ciekawym poznawczo było przedsięwzięcie Pana Prof. dr hab. Wiesława Theissa, który uczestnikom listopadowego
spo-Studia Pedagogiczne. Problemy społeczne, edukacyjne i artystyczne 2014, t.
23: 223–228
V ZJAZD peDAGoGÓW SpoŁecZnYcH:
pedagogika społeczna w służbie człowiekowi i wartościom w XXi wieku.
W poszukiwaniu nowych metod integracji i rozwoju społecznego
224 Recenzje, sprawozdania i opinien
tkania przypomniał wcześniejsze Ogólnopolskie Zjazdy Pedagogów Społecz-nych. Odbyły się one w następujących terminach:
• I Zjazd Pedagogów Społecznych: 31 stycznia – 2 lutego 1937 r. w War-szawie pod przewodnictwem Heleny Radlińskiej,
• II Zjazd Pedagogów Społecznych na Uniwersytecie Łódzkim miał miej-sce w dniach 25–26 maja 1947 r.,
• III Zjazd Pedagogów Społecznych w Warszawie w gmachu ZNP odbył się w dniach 13–14 kwietnia 1957 r.,
• IV Zjazd Pedagogów Społecznych na Wydziale Pedagogicznym Uniwer-sytetu Warszawskiego odbył się w dniach 23–24 listopada 1981 r. Ostatni, V Zjazd Pedagogów Społecznych, odbył się z inicjatywy Pana Prof. dr hab. Tadeusza Pilcha – Przewodniczącego Zespołu Pedagogiki Społecznej KnP PAn. Według Autora i Inicjatora listopadowego spotkania, V Zjazd stwo-rzył warunki do integracji środowiska pedagogów społecznych i pozwolił na opracowanie perspektyw dalszego rozwoju tej dyscypliny. Prof. dr hab. T. Pilch zwrócił uwagę, że przemiany zachodzące w globalnym świecie, ale również we współczesnej Polsce tworzą nową rzeczywistość społeczną i nowe warunki życia – z jednej strony stwarzając szanse dla prawidłowego rozwoju człowieka, z dru-giej zaś stając się istotnym zagrożeniem w jego codziennym funkcjonowaniu. Istnieje, według Prof. dr hab. T. Pilcha, potrzeba ukazania dotychczasowego, chlubnego dorobku pedagogiki społecznej w Polsce, jej tożsamości oraz szcze-gólnej misji społecznej, jaką pełniła w bardzo zróżnicowanych warunkach. naj-ważniejszą jednak potrzebą jest zrozumienie i upowszechnienie jej aktualnych wyzwań wynikających z nowych problemów i zagrożeń społecznych, których źródłem jest współczesność. Uświadomienie zagrożeń płynących z procesów globalnego i lokalnego rozwoju społeczeństwa i warunków życia przez szeroko rozumiane grono pedagogów społecznych zaowocowało opracowaniem tek-stu uchwały (załącznik do sprawozdania), który został skierowany do różnego rodzaju agend rządowych, współodpowiedzialnych za obecne życie społeczne i procesy, które zachodzą we współczesnej Polsce.
V Zjazd Pedagogów Społecznych został otwarty przez Pana Prof. dr hab. T. Pilcha oraz Pana Prof. dr hab. W. Theissa, którzy powitali gości oraz podkre-ślili znaczenie aktualnego dorobku pedagogiki społecznej w Polsce. Odnieśli się do jej współczesnej tożsamości oraz zaznaczyli jak ważną misję społeczną pełniła i pełni w zróżnicowanych warunkach. Dodali, także że oprócz analizy dorobku tej dyscypliny, konieczna jest świadomość i upowszechnienie jej ak-tualnych wyzwań wynikających z nowych kwestii i zagrożeń społecznych, któ-rych źródłem jest ustawicznie zmieniający się świat.
Obrady V Zjazdu Pedagogów Społecznych przybrały formę zarówno sesji plenarnych, jak i dyskusji grupowych w sekcjach, wokół określonych kwestii:
• człowiek w zmieniającej się przestrzeni życia społecznego; • podstawowe środowiska życia człowieka;
• człowiek i środowisko w sytuacji zagrożenia;
• marginalizacja i wykluczenie, poszukiwanie metod integracji i wspiera-nia indywidualnego rozwoju;
• nauka praktyce – praktyka nauce – w tworzeniu środowiska życia i po-mocy człowiekowi.
Propozycje tematyczne debat miały na celu wyeksponowanie najważniej-szych zagadnień związanych z pedagogiką społeczną oraz wprowadzały do dys-kusji podczas referatów ogólnych, jak również w czasie trwania Wolnej Trybu-ny Zjazdowej, prowadzonej przez Panią Prof. dr hab. Barbarę Smolińską-Theiss, która zawierała trzy obszary tematyczne:
• spory o szkołę;
• spory o jakość i kształt stosunków i więzi międzyludzkich;
• spory o treść i władztwo kultury, o jej funkcje i kształt w przyszłości. Debata w ramach Wolnej Trybuny Zjazdowej poruszała problemy związane z sytuacją polskiej szkoły i zawierała treści dotyczące jakości kształcenia mło-dych ludzi, a także kondycji współczesnej oświaty oraz jej aktualnych i przy-szłych dylematów.
Interesującym elementem listopadowego spotkania były również warsztaty, w ramach których zaprezentowano model coachingu społecznego oraz ukaza-no praktykę dotyczącą prowadzenia coachingów z osobami zagrożonymi wy-kluczeniem społecznym z warszawskiej Pragi. Warsztaty zostały poprowadzone w ramach trzech sekcji:
1. Coaching społeczny: nowatorskie techniki i narzędzia w pracy z osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym;
2. Coaching społeczny: zastosowanie metody w pracy z osobami uzależniony-mi i współuzależnionyuzależniony-mi;
3. Coaching społeczny: odkrywanie obszarów pracy z klientem środowiska za-grożonego marginalizacją społeczną.
Praktycznym wymiarem współpracy ze środowiskiem, był występ artystycz-ny grupy dziewcząt ze Schroniska dla nieletnich i Zakładu Poprawczego z War-szawy – Falenicy, podczas którego podopieczne ukazały na własnym przykła-dzie wykorzystanie metody twórczej resocjalizacji.
Wygłoszone referaty oraz prowadzone dyskusje były niezwykle cenne oraz interesujące, co stało się zachętą i inspiracją do dalszych eksploracji
nauko-226 Recenzje, sprawozdania i opinien
wych. Całość tego spotkania naukowego zakończyła się wspólną deklaracją podkreślającą potrzebę kolejnych spotkań w ramach następnych Zjazdów na polu pedagogiki społecznej.
Twórczy wkład, poszczególnych uczestników listopadowego spotkania, w naukową debatę nad fundamentalnymi problemami naszej współczesności, zaakcentowany poprzez opracowania, diagnozy, referaty, udział w dyskusjach, wyraził się powszechną identyfikacją z formułowanymi postulatami i trwałym uznaniem oraz aprobatą hasła przyjętego na rzecz Zjazdu, nawołującego do praktycznego działania: „nie wolno zostawiać świata takim, jaki jest”.
Praktycznym wymiarem V Zjazdu Pedagogów Społecznych było przyjęcie uchwały jako pokłosia listopadowego spotkania, która to została zaakceptowa-na przez szeroko rozumiane środowisko pedagogów i przekazazaakceptowa-na do stosow-nych agend rządowych.
Tekst przyjętej uchwały:
U C H W A Ł A
Uczestnicy V Zjazdu Pedagogów Społecznych obradujący w listopadzie 2013
roku przy udziale większości ośrodków akademickich kraju, nauczycieli i wychowaw-ców, pracowników służb społecznych, socjalnych, terapeutycznych, oświatowych, opiekuńczych, obserwując i badając polską rzeczywistość uważają, że Polska stała się:
• państwem głębokich różnic w położeniu materialnym obywateli, wręcz regio-nalnym liderem nierówności społecznych;
• krajem utrwalanych enklaw biedy z nikłymi szansami na awans;
• krajem niewydolności aparatu administracyjnego oraz sakralizowania proce-dur, co prowadzi do wynaturzeń w działaniach systemu lecznictwa, wymiaru sprawiedliwości, aparatu fiskalnego… ;
• krajem nieodpowiedzialnej polityki rozwoju, opartej o ortodoksyjną ideologię neoliberalizmu, na skutek której żywotne dla obywateli i państwa służby i infra-struktura są skrajnie zaniedbane i niewydolne, a rozwarstwienie społeczne plasu-je Polskę na czwartym miejscu wśród krajów OECD. Ten „sukces” plasu-jest skutkiem wadliwej transformacji ekonomicznej;
• państwem obojętnym i bezsilnym wobec łamania praw pracowniczych, patolo-gii władzy oraz wysoce nagannych praktyk, jakich dopuszczają się nawet insty-tucje publiczne;
• krajem nieefektywnie prowadzonej polityki społecznej, nacechowanej ratow-nictwem, a nie strategią usuwania źródeł upośledzenia czy zagrożeń m.in. z po-wodu wyeliminowania z systemu szkolnego opieki zdrowotnej oraz tolerowa-nia od dziesięcioleci ubóstwa materialnego własnych dzieci. Od 40 lat Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc w Europie we wskaźnikach dziecięcej biedy.
Jako pedagogowie społeczni na uczelniach i w niezliczonych formach praktycznego działania śledzimy, badamy i czynnie tworzymy warunki życia człowieka, z mozołem budujemy ład społeczny oparty o zasady humanitaryzmu, aktywizujemy środowisko życia ludzi dla samopomocy, wspieramy wykluczonych, znamy wartość oświaty i cenę jej upadku. Wierzymy, że w Polsce możemy stworzyć przyjazne warunki życia i roz-woju dla każdego. Musi tylko zostać upowszechniona pełna wartość humanistycznych idei równości i solidarności.
Dlatego My, przedstawiciele nauki, oświaty i służb społecznych, domagamy się radykalnej naprawy Rzeczpospolitej. Uważamy, że większość dolegliwości życia oby-wateli jest skutkiem zaniedbań państwa i przyjętej bezrefleksyjnie strategii rozwoju. Wyrażamy przekonanie, że dla narodu i państwa nie ma większej wartości niż dzieci i nie można ani budować, ani myśleć o przyszłości i rozwoju, jeśli ta prawda nie jest fundamentem strategii działania państwa. Od niej trzeba rozpocząć!
Domagamy się:
1. Podjęcia przez rząd stanowczych działań dla ochrony polskiego dziecka przed ubóstwem i przed nierównością w edukacji i w rozwoju! Czynimy rząd uważnym, że 600 tys. dzieci żyje w skrajnym ubóstwie. nasz kraj zajmuje drugie miejsce w Europie pod względem liczby dzieci dotkniętych ubóstwem.
2. Ścisłego nadzoru Ministerstwa Edukacji narodowej nad likwidacją szkół, interna-tów i szkolnych stołówek oraz większej racjonalizacji wydatków państwa w obsza-rach niesłużących bezpośrednio młodemu pokoleniu i rozwojowi społeczeństwa. Starania o organizację kolejnych imprez (np. olimpiady zimowej), pochłaniają-cych monstrualne środki finansowe uważamy za skrajną nieodpowiedzialność rządu i samorządów.
3. Wykorzystania kapitału społecznego zwalnianych z pracy nauczycieli dla zwięk-szenia zakresu opieki nad dzieckiem, szczególnie w wieku przedszkolnym i wczesno szkolnym, nad dziećmi dojeżdżającymi. Uruchomienia na powszechną skalę zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych dla wyrównania szans rozwojowych dzieci z różnych środowisk, szczególnie ze środowisk upośledzonych, w celu bu-dowania społeczeństwa obywatelskiego.
4. Objęcia opieką przedszkolną wszystkich polskich dzieci, w tym obowiązkowo od piątego roku życia.
5. Wprowadzenia powszechnego, bezpłatnego żywienia dzieci w szkołach i bezpłat-nych „wyprawek szkolbezpłat-nych” dla dzieci ubogich. Działania takie uważamy za ele-mentarną powinność nowoczesnego państwa.
6. Rozwagi w procesie prywatyzowania opieki i kształcenia na poziomie podstawo-wych szczebli oświatopodstawo-wych, które to rozwiązania zawsze grożą komercjalizacją i zjawiskami wykluczenia dzieci ubogich.
7. Zdecydowanego wyłączenia systemu wychowania, opieki i kształcenia dzieci z rachunku ekonomicznego. Szkoła i wychowanie to nie towar, a wszelkie komer-cyjne usługi oświatowe i rozwojowe winny być poddane kontroli podstawowego
228 Recenzje, sprawozdania i opinien
nadzoru oświatowego i dopuszczalne tylko pod warunkiem, że nie będą barierą dostępu do nich wszystkich dzieci i młodzieży.
8. Eliminowania z obszaru edukacji i szkolnictwa mechanizmów sprzyjających kształtowaniu się nierówności i ich dziedziczenia oraz postaw aspołecznych, m.in. poprzez upowszechnianie idei rywalizacji.
9. Uczynienia priorytetem państwa opieki nad polską rodziną i wychowaniem w niej dzieci i młodzieży, realizowanej w różnych resortach, umocowanej dokumentem sejmowym, jakim jest „Wielka Karta Rodziny”.
10. Wycofania się rządu z opłat za drugi kierunek studiów, co wobec panującego bez-robocia młodych oraz masowej podyplomowej emigracji młodych Polaków jest czynem niemal dywersyjnym wobec polskiego kapitału społecznego.
11. Pilnej interwencji państwa w prawo pracy, którego owocem są patologiczne prak-tyki na rynku zatrudnienia i pogłębiające się różnice w dochodach. Złe prawo pra-cy jest źródłem frustracji pokoleniowej młodych i dotkliwych anomalii w dziedzi-nie stabilizacji życiowych i planów prokreacyjnych młodego pokolenia.
Uczestnicy V Zjazdu Pedagogów Społecznych Jachranka 28 listopada 2013
TOMASZ SOSnOWSKI – Uniwersytet w Białymstoku e-mail: t.sosnowski@uwb.edu.pl Data przysłania do redakcji: 12.01.2013 Data recenzji: 04.02.2014 Data akceptacji do publikacji: 05.03.2014
