RYNEK WEWNĘTRZNY I HANDEL ZAGRANICZNY RYBAMI HODOWLANYMI

► krótki dopisek np. z celem spotkania

R ^{YNEK WEWNĘTRZNY}

I HANDEL ZAGRANICZNY

RYBAMI H ^ODOWLANYMI

Krzysztof Hryszko

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - Państwowy Instytut Badawczy

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

N AJWAŻNIEJSZE DETERMINANTY RYNKU W 2020 ^R .

R

^{YNEKŚWIATOWY}

S^{PADEKPOŁOWÓW} (^O 2,2%) SPADEKAKWAKULTURY (O 1,4%) SPADEKCEN (O 6,9%)

SPADEKSPOŻYCIA (O 3,4%)

SPADEKOBROTÓWHANDLOWYCH (O 7,1%)

P

RZETWÓRSTWO

krajowe

W^{ZROSTWIELKOŚCIPRODUKCJI} (^O 4,9%) WZROSTSPRZEDAŻY (O 10,8%)

WZROSTZYSKUIRENTOWNOŚCI

STABILIZACJAINWESTYCJI

P

^{OŁOWYKRAJOWE}

S^{PADEKPOŁOWÓW} B^AŁTYCKICH (^O 10,8%)

WZROSTPRODUKCJIWAKWAKULTURACH (O 11,5%) W^{ZROSTCENSKUPURYBWPORTACH}

WZROSTCENZBYTUKARPIIPSTRĄGÓW

H

^ANDEL ZAGRANICZNY

WZROSTOBROTÓW (WARTOŚCIOWO) EKSPORT( O 9,3%)

IMPORT (O 2,6%) POPRAWAOPŁACALNOŚCIHANDLU

R

YNEKKRAJOWY

WZROSTSPOŻYCIA (O 1,6%)

WZROSTCENDETALICZNYCH (O 4,2%) POGORSZENIERELACJICENOWYCH DO DROBIU, ^POPRAWADOWIEPRZOWINY

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

3

Połowy bałtyckie 130,5 tys. ton

Połowy słodkowodne i

akwakultura 62,7 tys. ton

Połowy dalekomorskie

61,3 tys. ton Import

968,1 tys. ton Eksport

713,1 tys. ton

Podaż na rynek krajowy 509,5 tys. ton

B ^{ILANS RYNKU RYB W} P ^{OLSCE W} 2020 ^{ROKU [}

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJRYB}

^]

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

Z mniejszająca się samowystarczalność z ok. 90-100% w połowie lat 90. XX w. do ok. 50% obecnie. Realny udział surowców własny w podaży ryb konsumpcyjnych można szacować jednak no ok.

30%, pozostała część ryb jest przeznaczana na cele niekonsumpcyjne lub sprzedawana bezpośrednio przez jednostki rybackie w portach zagranicznych.

P olska jest jednym z największych przetwórców sektora rybnego w Unii Europejskiej, ustępując tylko Hiszpanii pod względem wartości produkcji sprzedanej.

N iski stopień samowystarczalności sprawia, że rynek jest w bardzo wysokim stopniu uzależniony od importu, a jednocześnie należy do gałęzi przetwórstwa rolno-spożywczego o najwyższym nastawieniu proeksportowym.

R ynek krajowy odpowiada za ok. 35% przychodów sektora, a Polska należy do krajów o niskim spożyciu produktów rybołówstwa.

4

PRODUKCJAAKWAKULTURY

B ^{ILANS RYNKU} HODOWLANYCH RYB SŁODKOWODNYCH ^[

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJ RYB}

^]

Produkcja ryb w akwakulturach

iw 2020 r. wyniosły ok. 49,1 tys. t (bez łososi) i była o 12% większa od wielkości uzyskanej w roku poprzednim. Nie zmieniła się produkcja karpi (21,2 tys. t), natomiast znacząco większe były odłowy pstrągów (o 24% do 23,5 tys. t) oraz pozostałych ryb hodowlanych (o 20% do 4,5 tys. t).

Import ryb słodkowodnych

iwykazuje w ostatnich latach tendencję spadkową, głównie pod wpływem malejącego popytu na ryby sprowadzane z krajów azjatyckich (pangi i tilapie). Ograniczona szczegółowość taryfy celnej umożliwia tylko analizę w niewielkim zakresie uwzględniającym gatunki importowanych ryb. W 2020 r. zaimportowano do Polski ok. 51 tys. t ryb słodkowodnych, w tym najwięcej pstrągów i troci (ok. 17,2 tys. t).

Eksport ryb słodkowodnych

systematycznie zwiększał się do 2019 r. pod wpływem rosnącego zapotrzebowania rynków zagranicznych na produkty z pstrągów (64% sprzedaży ogółem). Dużą część eksportu stanowi także reeksport nadwyżek rynkowych wcześniej sprowadzonych ryb.

Podaż ryb słodkowodnych

na rynek krajowy w ostatnim pięcioleciu utrzymuje się na podobnym poziomie ok. 75 tys. t, co przekłada się na ok. 1,8- 1,9 kg konsumowanych ryb przez przeciętnego mieszkańca Polski. Najczęściej konsumowanymi gatunkami pozostają pstrągi i karpie.

WEAKNESSES

IMPORT

EKSPORT PODAŻNARYNEK

0 10 20 30 40 50 60

2016 2017 2018 2019 2020 37,6 37,6

42,6 44,0

49,1

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

0 10 20 30 40 50 60 70 80

2016 2017 2018 2019 2020 61,8 63,0

56,5 57,4 51,0

0 10 20 30 40

2016 2017 2018 2019 2020 24,0 24,4 27,7 29,1

24,5

0 20 40 60 80 100

2016 2017 2018 2019 2020 75,4 76,2

71,4 72,3 75,6

R ^{YNEK KARPI / RYB} KARPIOWATYCH ^[

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJRYB}

^]

• wielkość produkcji – 21,2 tys. t

• wartość produkcji – ok. 184 mln zł

• liczba producentów – 894

• obszar stawów – 62 tys. ha

• liczba pracowników – 4,4 tys.

• średnia cena zbytu w 2020 r. – 9,32 zł/kg (wzrost o 5,5%)

• 1 miejsce w produkcji w UE

WEAKNESSES

PRODUKCJAKARPI KONSUMPCYJNYCH [TYS. T]

17 18 19 20 21 22

2016 2017 2018 2019 2020 -0,5%

I^MPORTRYBKARPIOWATYCH [^TYS. ^T]

0 1 2 3 4 5 6

2016 2017 2018 2019 2020 imp. PL

imp. z baz światowych

-17,2%

+10,1%

E^KSPORTRYBKARPIOWATYCH [^TYS. ^T]

0,3 0,6 0,9

2016 2017 2018 2019 2020 -59,8%

PODAŻKARPINARYNEK [TYS. T]

20 21 22 23 24 25

2016 2017 2018 2019 2020 podaż podaż skoryg.

-0,3%

+2,5%

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

• tendencja spadkowa (do 1,3 tys. t)

• rozbieżności w danych – wg danych eksportowych z poszczególnych krajów UE faktyczny przywóz karpi jest nawet 2-krtonie większy

• ważna relacja importu do ilości ryb niesprzedanych w danym sezonie

• konkurencja cenowa (ceny importowe są o ok. 20-30% niższe niż ceny zbytu)

WEAKNESSES

• jest bardzo zróżnicowany, w rekordowym 2019 r. wyniósł blisko 0,9 tys. t o wartości 5,8 mln zł

• duża rozbieżność cen oraz asortyment – od ryb żywych do mrożonych i filetów, co wskazuje na zróżnicowanie gatunkowe

• sprzedaż głównie do Niemiec, Estonii, Francji, W. Brytanii i Litwy

WEAKNESSES

• stabilna z wahaniami +/- 1 tys. t (21,5-23,1 tys. t)

• po uwzględnieniu produkcji niesprzedanej oraz eksportu ryb poszczególnych krajów do Polski, realna wielkość sprzedaży krajowej wynosi obecnie ok. 25 tys. t i jest największa w ostatnich dwóch dekadach

WEAKNESSES

R ^{YNEK PSTRĄGÓW I TROCI [}

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJRYB}

^] 6

• wielkość produkcji – 23,5 tys. t

• wartość produkcji – ok. 293 mln PLN

• liczba producentów – 134

• liczba pracowników – 850

• średnia cena zbytu w 2020 r. – 13,21 zł/kg (wzrost o 3,0%)

• 12 miejsce w produkcji na świecie i 4 w UE (akwakultura ogółem)

WEAKNESSES

PRODUKCJAPSTRĄGÓWITROCI

KONSUMPCYJNYCH [TYS. T]

15 17 19 21 23 25

2016 2017 2018 2019 2020 +23,7%

IMPORTPSTRĄGÓWITROCI [TYS. T]

13 14 15 16 17 18

2016 2017 2018 2019 2020 +4,6%

EKSPORTPSTRĄGÓWITROCI [TYS. T]

11 12 13 14 15 16

2016 2017 2018 2019 2020 -0,2%

P^{ODAŻPSTRĄGÓWITROCINARYNEK} [^TYS. ^T]

16 18 20 22 24 26

2016 2017 2018 2019 2020 +26,5%

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

• ważny element rynku (17,1 tys. t i 259 mln zł w 2020 r.)

• import głównie ryb świeżych i chłodzonych realizowany z Norwegii, Danii, Włoch i Turcji

• ceny świeżych pstrągów tęczowych wynosiły w 2020 r. ok. 18 zł/kg, tj.

ok. 15 zł/kg w przeliczeniu na masę żywą ryb

• mrożone pstrągi z Turcji sprowadzano po 11,13 zł/kg (masy żywej), co stanowi dużą konkurencję dla krajowych producentów

WEAKNESSES

• w 2020 r. wyeksportowano z Polski, 15,5 tys. t ryb (393 mln zł)

• sprzedajemy głównie produkty wędzone (53% wolumenu i 73%

wartości) oraz ryby świeże i filety

• głównym rynkiem zbytu pozostają od lat Niemcy (58% wolumenu i 68%

wartości eksportu) oraz Francja, Czechy, Szwecja i Słowacja

• jesteśmy największym eksporterem wędzonych pstrągów na świecie (ok.

25%) i zajmujemy 5 miejsce w globalnym eksporcie tych ryb ogółem

• silna tendencja wzrostowa (25 tys. t)

• działania marketingowe

• całoroczna dostępność

• bardzo dobry wizerunek

WEAKNESSES

R ^YNEK POZOSTAŁYCH GATUNKÓW RYB HODOWLANYCH ^[

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJ RYB}

^] 7

• tendencja wzrostowa

• wielkość produkcji – 4,5 tys. t

• wartość produkcji ryb – ok. 41 mln zł

• dodatkowa produkcja ikry (ok. 25 mln zł)

• głównie jesiotry, tołpygi, amury i sumy

WEAKNESSES

P^RODUKCJA [^TYS. ^T]

2 3 4 5

2016 2017 2018 2019 2020 +19,5%

IMPORT [TYS. T]

30 34 38 42 46

2016 2017 2018 2019 2020 -18,4%

EKSPORT [TYS. T]

8 9 10 11 12 13

2016 2017 2018 2019 2020 -31,9%

PODAŻ [TYS. T]

26 28 30 32 34 36 38

2016 2017 2018 2019 2020 -8,1%

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

• trend spadkowy (z 46 do 32 tys. t)

• wartość w 2020 r. - 233 mln zł

• malejący udział w strukturze pang (z 40 do 32%) i wahający się import tilapii

• wśród innych gatunków ryb znaczący import z Kazachstanu co wskazuje na przywóz mrożonych filetów z sandaczy

WEAKNESSES

• duży spadek w 2020 r. ze względu na pandemię

• wartość eksportu w latach 2018- 2019 wynosiła 155-170 mln zł

• duże znaczenie eksportu ryb krajowych ok. 60-70%

• reeksportu pang i tilapii

• główne rynki zbytu: Niemcy, Dania, Litwa i USA

• znaczące ograniczenie podaży

innych gatunków ryb

słodkowodnych, ale zróżnicowane tendencje w odniesieniu do poszczególnych gatunków

• SES

R ^{YNEK ŁOSOSI [}

^TYS

^.

^{TONMASYŻYWEJRYB}

^]

• pierwsza w Polsce i zaledwie jedna z kilku na całym świecie najnowszej generacji hodowla łososi

WEAKNESSES

PRODUKCJA [TYS. T]

0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

2016 2017 2018 2019 2020

I^MPORT [^TYS. ^T]

180 200 220 240 260 280

2016 2017 2018 2019 2020 +15,3%

E^KSPORT [^TYS. ^T]

150 170 190 210 230 250

2016 2017 2018 2019 2020 +14,3%

PODAŻ [TYS. T]

15 20 25 30 35 40

2016 2017 2018 2019 2020 +21,4%

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

• silny trend wzrostowy (z 195 do 268 tys. t)

• wartość w 2020 r. – 5,37 mld zł

• 35% udział w strukturze ilościowej importu ogółem do Polski i 53%

udział w jego wartości

• Polska jest największym importerem spośród krajów UE

WEAKNESSES

• silny trend wzrostowy (ze 166 do 230 tys. t)

• wartość w 2020 r. – 6,35 mld zł

• 21% udział w strukturze ilościowej eksportu ogółem do Polski i 59%

udział w jego wartości

• Polska ma 48% udział w wartości wywozu łososi wędzonych z UE, 39%

łososi przetw. i konserwowanych, 24% mrożonych filetów i 22%

świeżych filetów

• produkt drogi

• popyt silnie reagujący na zmiany cen

• SES

S ^{POŻYCIE RYB I OWOCÓW MORZA} 9

0,66 0,58 0,24

0,22 0,29

0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

pstrągi i trocie (+26,9%) karpie (+2,8%) pangi (-4,7%) tilapie (-17,9%) pozostałe (-1,5%)

[2020 r., w nawiasach zmiana do roku poprzedniego, masa żywa ryb]

!

Ł ączna konsumpcja hodowlanych ryb słodkowodnych wyniosła w 2020 r. 1,98 kg/mieszkańca i była o 5,3% większa niż rok wcześniej, ale długookresowo poziom ten należy uznać za bardzo stabilny.

U dział ryb słodkowodnych w konsumpcji ryb i owoców morza ogółem jest relatywnie mały i w ostatnich latach wahał się w granicach 14-16%.

W strukturze konsumpcji przeważają ryby produkowane w krajowych akwakulturach, tj. karpie i pstrągi, które oferowane są głównie w postaci świeżej, natomiast w imporcie ryb hodowlanych z krajów azjatyckich oraz Kazachstanu i Rosji dominują mrożone filety.

KG/mieszkańca

2,73 2,04

1,16 1,09 1,01 0,96

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0

śledzie mintaje makrele szproty łososie

dorsze

KG/mieszkańca

Spożycie ogółem w Polsce 13,32 KG

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

+1,6%

C ^{ENY DETALICZNE RYB I OWOCÓW MORZA} 10

104,7

106,7 103,7

104,2 101,2

106,4 103,2

107,0 103,7

105,2

98 100 102 104 106 108

Żywność i napoje bezalk.

Mięso i przetowry Nabiał Ryby i owoce morza ogółem Ryby świeże lub chłodzone Ryby mrożone Owoce morza świeże/chłodzone Owoce morza mrożone Produkty suszone/wędzone/solone Pozostałe przetwory i konserwy

!

W 2020 r. wzrost cen produktów rybnych był niższy niż żywności i napojów bezalkoholowych ogółem.

Spośród produktów substytucyjnych ryby potaniały głównie względem mięsa wieprzowego, którego ceny wzrosły o 7,2%,

Wyższe od wzrostu cen detalicznych ryb i ich przetworów było także tempo wzrostu cen wędlin, które podrożały przeciętnie o 9,5%.

Pogorszyły się natomiast relacje cen ryb do mięsa drobiowego (spadek cen o 1,0%) i nabiału (wzrost o 3,7%).

2019=100

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY

M ^{ARŻE NA RYNKU KARPI I PSTRĄGÓW TĘCZOWYCH} 11

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY K

ARPIE

[

ZŁ

/

KG

]

9,9 11,0 10,7

8,8 9,3 13,5 14,4 14,9 14,8

16,3

8 10 12 14 16 18

2016 2017 2018 2019 2020

cena zbytu cena detaliczna

PSTRĄGITĘCZOWE

[

ZŁ

/

KG

]

12,4 12,4 12,6

12,8

13,2 22,8 23,4 23,7

24,8

25,8

21 22 23 24 25 26 27

12 13 14

2016 2017 2018 2019 2020

cena zbytu cena detaliczna

W ostatnim pięcioleciu udział ceny zbytu w cenie detalicznej zmniejszył się z 54 do 51%.

Notowania cen detalicznych GUS dotyczą jednak prawdopodobnie ryb patroszonych, a realna marża jest o 10 p.p wyższa.

Ceny pstrągów wykazują trwała tendencję wzrostową, niezależnie od poziomu rynku.

W latach 2016-2020 (w odniesieniu do 2015) ceny zbytu wzrosły o 10,5%, a ceny detaliczne o 15,6%, przy wzroście cen detalicznych ryb i owoców morza ogółem w Polsce o 17,6%.

Specyfika sprzedaży karpi i jej koncentracja w krótkim okresie czasu wpływa na dużą zmienność cen zbytu, których poziom często determinują czynniki pozarynkowe

W ostatnim pięcioleciu udział ceny zbytu w cenie detalicznej zmniejszył się z ok. 75 do 57%.

W latach 2016-2020 (w odniesieniu do 2015) ceny zbytu karpi nie zmieniły się, natomiast

ceny detaliczne wzrosły o 22,4% (ceny grudniowe), przy wzroście cen detalicznych ryb i

owoców morza ogółem w Polsce o 17,6%.

Dziękuję za uwagę

hryszko@ierigz.waw.pl

Izba Administracji Skarbowej (Ministerstwo Finansów) Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Główny Urząd Statystyczny EUROSTAT/EUMOFA

Instytut Rybactwa Śródlądowego FAO

ŹRÓDŁA DANYCH:

16 września 2021 r., Stare Sady

KONFERENCJA PRZYSZŁOŚĆ AKWAKULTURY