Anna Korzeniewska-Lasota
"Węzłowe problemy prawa
dyscyplinarnego w służbach
mundurowych", red. Piotr Jóźwiak,
Krzysztof Opaliński, Piła 2012 :
[recenzja]
Studia Prawnoustrojowe nr 21, 189-192
2013
Recenzje
W ęzłowe pro b lem y p r a w a dyscyplinarnego w słu ż bach m u n du row ych ,
pod red. Piotra Jóźwiaka
i Krzysztofa Opalińskiego, Wydawnictwo Szkoły
Policji w Pile, Piła 2012, ss. 95.
R ecenzow ana p u b lik a c ja z a w ie ra m a te ria ły z s e m in a riu m naukow ego pośw ięconego odpow iedzialności d y scy p lin arn ej w słu żb ac h m u nd u ro w y ch , zorganizow anego p rzez Szkołę Policji w P ile w d n iu 18 p a ź d z ie rn ik a 2011 r., i u z u p e łn ia w y ra ź n ą lu k ę n a polskim ry n k u w ydaw niczym . O dp ow ied zial ność d y sc y p lin a rn a d o czek ała się bow iem n iew ielu o praco w ań , a odpow ie d zialność d y sc y p lin a rn a w słu żb ac h m u n d u ro w y c h w szczególności. P ie rw sz ą p u b lik a c ją n a ry n k u i n a d a l je d y n ą je s t m o n o g rafia a u to rs tw a S e b a s tia n a M aja pt. P o s tę p o w a n ie d y s c y p l i n a r n e w s ł u ż b a c h m u n d u r o w y c h (LexisN exis, W arszaw a 2008).
U k a z a n ie się recenzow aneg o o p ra co w an ia n ależy odnotow ać z uw agą. M am y bow iem do cz y n ien ia z p ra c ą w a rto ścio w ą i p o trz e b n ą , w d o d a tk u cy k liczn ą1, k tó ra sta n o w i z e sta w ien ie dw óch p u n k tó w w idzenia. D o konyw a ne oceny ro z w ią z a ń d y scy p lin arn y c h fu nkcjo nu jących w słu żb ac h m u n d u ro w ych z a w ie ra ją bow iem p e rsp e k ty w ę te o re ty c z n ą i p ra k ty c zn ą.
W p u b lik acji zam ieszczono d ziesięć o pracow ań, z k tó ry c h trz y do tyczą z a g a d n ie ń ogólnych, w spólnych d la odpow iedzialności słu żb m u nd u ro w y ch , po zostałe - p o stęp o w a n ia dy scy p lin arn eg o w Policji. O p raco w anie w ieńczą no ty o au to ra c h . B ra k u je jak ieg o k o lw iek po dsum o w an ia.
P ra c ę , p o p rz e d z o n ą w p ro w ad ze n ie m re d a k to ró w n au k o w y ch , o tw ie ra te k s t K a ro la Szadkow skiego i M acieja S zczepań skiego O „ c z y n ie z a w i e r a j ą c y m j e d n o c z e ś n i e z n a m i o n a p r z e s t ę p s t w a ” - w r a m a c h r o z w a ż a ń o p r z e d a w n i e n i u d y s c y p l i n a r n y m w P o lic ji. A uto rzy w ychodząc od ogólnego n a ś w ie tle n ia p ro b le m a ty k i p rz e d a w n ie n ia w p o stęp o w a n iu d y scy p lin arn y m w Policji, om ów ili sy tu ację w y n ik a ją c ą z a r t. 135 u s t. 5 u s ta w y o Policji2, k ied y czyn
1 Recenzowana publikacja jest drugą z cyklu. Pierwsza pt. Odpowiedzialność dyscyplinarna w Policji, pod red. P. Jóźwiaka i W. St. Majchrowicza (Piła 2011) zawiera materiały z seminarium naukowego zorganizowanego przez Szkołę Policji w Pile w dniu 5 października 2010 r.
2 Art. 135 ust. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687): „Jeżeli przewinieniem dyscyplinarnym jest czyn zawierający jednocześnie znamiona przestępstwa lub wykroczenia albo przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skar bowego, upływ terminu określonego w ust. 4 nie może nastąpić wcześniej niż terminów przedawnienia karalności tych przestępstw lub wykroczeń”.
190 Recenzje
będ ący p rz ew in ien iem d y scy p lin arn y m z a w ie ra jed n o cześn ie zn a m io n a p rz e s tę p s tw a lu b w ykroczenia albo p rz e s tę p s tw a skarbow ego lu b w ykroczenia skarbow ego. Z au w aża ją c tru d n o śc i in te rp re ta c y jn e , a dotyczące obliczania b ieg u te rm in u p rz e d a w n ie n ia k a ra ln o śc i p rz e w in ie n ia d y scyp linarnego , z a w iesz en ia p o stęp o w a n ia d y scyplin arn ego, ro z u m ie n ia zw ro tu „czyn z a w ie ra ją c y jed n o cześn ie zn a m io n a p rz e s tę p s tw a ” oraz o rg a n u k o m p eten tn eg o do stw ie rd z e n ia , czy ta k a sy tu a c ja m a m iejsce, a u to rz y zaprop on ow ali w łasn e ro z w ią z a n ia in te rp re ta c y jn e . W sk a zali, iż z uw ag i n a z a w a rty w u sta w ie 0 Policji zw rot „od d n ia p o p e łn ie n ia p rz e w in ie n ia d y scy p lin arn eg o ” bieg t e r m in u p rz e d a w n ie n ia n a le ż y liczyć od d n ia, w k tó ry m sp ra w c a p o pełn ił to p rzew in ien ie, zgodnie z z a s a d ą c o m u ta t io c i v i l i s (s. 7), zw rot „czyn z a w ie ra ją cy jed n o cześn ie zn a m io n a p rz e s tę p s tw a ” n a le ż y rozu m ieć ja k o „czyn będący p rz e stę p stw e m ” (s. 11), a o rg a n e m k o m p e te n tn y m do s tw ie rd z e n ia tego fa k tu je s t w yłącznie są d (s. 12).
D ru g ie o p racow anie pt. W in a , j a k o p r z e s ł a n k a o d p o w i e d z ia l n o ś c i d y s c y p l i n a r n e j f u n k c j o n a r i u s z y s ł u ż b m u n d u r o w y c h a u to rs tw a D a w id a K orczyń skiego daje o b raz złożoności p ro b le m a ty k i w iny ja k o je d n e j z p rz e s ła n e k odpow iedzialności. A u to r rozpoczyna od zw rócenia u w ag i n a fa k t, że w in a ja k o p rz e s ła n k a o d p o w ied zialn o ści d y sc y p lin a rn e j fu n k c jo n a riu s z y słu żb m u n d u ro w y c h z o sta ła e x p r e s s is v e r b is w s k a z a n a je d y n ie w p rz y p a d k u fu n k cjo n ariu sz y Policji i P ań stw o w ej S tra ż y P o żarn ej (nie z o sta ła w y m ienion a w p ro st w s to s u n k u do fu n k c jo n a riu sz y A gencji B ezp ieczeń stw a W e w n ętrz n e go, A gencji W yw iadu, S łużby K o n trw y w ia d u W ojskowego, S łużb y W yw iadu W ojskowego, C e n tra ln e g o B iu ra A n ty korupcyjnego, S tra ż y G raniczn ej, S łu ż b y C elnej i S łużby W ięziennej), po czym s ta w ia isto tn e p y tan ie: czy odpow ie dzialność d y sc y p lin a rn a fu n k c jo n a riu sz y ty c h służb , gdzie w in a n ie je s t w y m ien io n a ja k o p rz e s ła n k a odpow iedzialności za p rzew in ien ie d y scy p lin arn e, je s t n ie z a le ż n a od winy, czy j e s t odpow iedzialno ścią o b iektyw ną? W ychodząc od zaliczen ia odpow iedzialności d y scy p lin arn ej do odpow iedzialności re p re syjnej oraz p rz e d sta w ia ją c pojęcie winy, D aw id K orczyński w y prow adza sze re g isto tn y c h wniosków. S łu sz n ie u zn a je , że w in a je s t n ieo dłączn ym a tr y b u te m odpow iedzialności d y scy p lin arn e j n ieza leżn ie od jej w y sło w ien ia w p ro st o raz że okoliczności uch y lające w inę, z n a n e p ra w u k a rn e m u , w in n y m ieć n a za sad zie a n a l o g i i le g is za sto so w an ie n a g ru n c ie odpow iedzialności dyscypli n a rn e j fu n k c jo n a riu szy słu żb m u n d u ro w y c h (s. 19).
P io tr Jó ź w ia k w o p ra co w an iu z a ty tu ło w a n y m I n s t y t u c j a u ł a s k a w i e n i a - r e fle k s je n a p ł a s z c z y ź n i e o d p o w i e d z ia l n o ś c i d y s c y p l i n a r n e j w s ł u ż b a c h m u n d u r o w y c h p odjął się za sy g n alizo w an ia złożonej i k o n tro w e rsy jn ej w d o k try nie p ro b lem a ty k i dotyczącej m ożliw ości sto so w an ia a k tu ła s k i do spraw ców d e lik tu dyscy plinarnego. A u to r te n w yróżnia trz y zasad n icze g ru p y poglądów 1 op ow iada się za dop u szczaln o ścią sto so w an ia p ra w a ła sk i wobec osób u k a ra n y c h w p o stęp o w a n iu d y scy p lin arn y m (s. 33). Swoje stan o w isk o u z a s a d n ia
odw ołując się do lite ra ln e j i fun kcjo n aln ej w y k ład n i p rz e p is u a r t. 139 K on sty tu c ji3, re p resy jn eg o c h a r a k te r u odpow iedzialności d y scy p lin arn e j w s łu ż b a c h m u n d u ro w y ch , p o ró w n a n ia s to p n ia rep resy jn o ści san k c ji k a rn y c h i k a r d y scy p lin arn y ch , poglądów d o k try n y o k re su m iędzyw ojennego oraz w y k ład n i praw noporów naw czej. W sw oich p o g ląd ac h je s t dość ra d y k aln y , albow iem do puszcza m ożliw ość sto so w an ia a k tu ła s k i wobec w szy stk ich k a r dyscypli n a rn y c h , w ty m u p o m n ie n ia czy n a g a n y (s. 34). T akie stan o w isk o j e s t n ie w ątp liw ie dyskusyjne.
K olejne ciekaw e o p racow anie dotyczy m ożliw ości u c h w a la n ia w spólnej d la w sz y stk ic h słu żb m u n d u ro w y c h p ro c e d u ry d y scy p lin arn e j. S e b a s tia n M aj, opow iadając się za u ch w alen iem jed n o liteg o form alnego p ra w a d yscypli n arn eg o , w sk az u je n a istn ie ją c e ju ż i w spólne d la w szy stk ich słu żb ro z w iąza n ia w z a k re sie odpow iedzialności m ajątk o w ej fu n kcjon ariuszy , kom isji le k a r sk ich orzek ający ch o zdolności do służby oraz w y m ien ia korzyści płynące z przy jęcia proponow anego ro z w iąza n ia . O p racow an ie z a w ie ra szereg in te r e sujących p o stu la tó w d e leg e fe r e n d a .
Tekst B arb a ry Jan u sz -P o h l W p ły w u s ta w y k a r n o p r o c e s o w e j n a m o d e l p o s tę p o w a n i a d y s c y p lin a r n e g o w P o lic ji pokazuje, ja k kodeks postępow ania karnego k ształtu je m odel postępow ania dyscyplinarnego w Policji. A utorka, sygnalizując pierw otny wpływ u staw y karnoprocesow ej n a m odel postępow ania dyscyplinar nego ju ż n a płaszczyźnie tw o rz e n ia p ra w a , a n a liz u je jej w pływ w tó rn y (z a rów no b ez p o śred n i, ja k i p ośredn i), k tó re m u pośw ięca szczególną uw agę. S łu sz n ie p rzy ty m zau w aż a, że z a k re s z a sto so w an ia u s ta w y k arnoprocesow ej określony przez przepis a rt. 135p u sta w y o Policji4 n ie je s t jed y n y m p rz e ja w em w tórnego w pływ u k.p.k. n a m odel p ostęp o w an ia dyscyplinarnego (s. 45).
Ire n e u sz A d am czak w o p ra co w an iu W s z c z ę c ie p o s t ę p o w a n i a d y s c y p l i n a r n e g o w P o lic ji podejm uje się w y k ład n i za w arteg o w tre śc i a r t. 134i u s t. 1 u sta w y o Policji5 zw ro tu „u zasad n io n e p rz y p u szcz en ie”, k tó re je s t kluczow e d la in sty tu c ji w szczęcia p o stęp o w a n ia dy scy p lin arn eg o wobec fu n k c jo n a riu sza Policji. A u to r zw raca u w ag ę n a m ożliw e tru d n o śc i in te rp re ta c y jn e i p ro po nuje w ła s n ą ciek a w ą egzegezę.
3 Art. 139 Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483): „Prezydent Rzeczypospo litej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu”.
4 Art. 135p ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. z 2007 r., nr 43, poz. 277 ze zm.): „W zakresie nieuregulowanym w niniejszej ustawie do postępowania dyscyplinar nego stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, dotyczące wezwań, ter minów, doręczeń i świadków, z wyłączeniem możliwości nakładania kar porządkowych. W po stępowaniu dyscyplinarnym do świadków nie stosuje się również art. 184 Kodeksu postępowania karnego”.
5 Art. 134i ust. 1: „Przełożony dyscyplinarny, jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie popełnienia przez policjanta przewinienia dyscyplinarnego: 1) wszczyna postępowanie dyscypli narne: a) z własnej inicjatywy, b) na wniosek bezpośredniego przełożonego policjanta, c) na polecenie wyższego przełożonego, d) na żądanie sądu lub prokuratora; 2) może wszcząć postępo wanie dyscyplinarne na wniosek pokrzywdzonego”.
192 Recenzje
M a re k E n e rlic h szczegółowo a n a liz u je n a to m ia s t in sty tu c ję p ra w n ą z a w iesz en ia p o lic ja n ta w czynnościach służbow ych. O m aw ia jej ob ligato ry jn e i fa k u lta ty w n e p rz e sła n k i, o rg a n y u p ra w n io n e do podjęcia tejże decyzji a d m i n istra c y jn e j, jej is to tn e elem enty, try b do ręczen ia decyzji, jej z a s k a rż e n ia o raz p rz e sła n k i w ygaśnięcia. W iele uw ag i a u to r pośw ięca konsekw encjom w y d a n ia decyzji o z a w ie s z e n iu p o lic ja n ta w c z y n n o śc ia c h słu żb o w y ch , zw łaszcza zw o lnieniu ze słu żby z uw ag i n a upływ 12 m iesięcy zaw ieszen ia o raz za w iesze n iu należn eg o up o sażen ia.
S zym on S ty p u ła w o p ra co w an iu D o p u s z c z a ln o ś ć o d w o ł a n i a c z y n n o ś c i p r o c e s o w y c h s tr o n w p o s t ę p o w a n i u d y s c y p l i n a r n y m w P o lic ji p o ru sz a is to tn ą d la od pow ied zialn o ści d y sc y p lin a rn e j k w e stię d o p u szczaln o ści o d w o łan ia przez stro n ę dokonanej ju ż czynności procesow ej. U zn aje, że o ile ośw iadcze nie woli je s t zasadniczo odw ołalne (s. 82), o ty le ośw iadczenie wiedzy, jeżeli rozu m ieć je w sposób analogiczny, je s t n ieodw ołalne (s. 81). C iek aw e ro z w a ż a n ia a u to ra i czasem m oże tro ch ę k o n tro w e rsy jn e te z y n iew ą tp liw ie s ta n o w ią is to tn y a s u m p t do szerszej i pełniejszej d y sk u sji n a d ty m sko m p lik o w a n y m i p ro b lem a ty c zn y m za g ad n ien iem .
D a m ian Gil sygnalizuje zaś kw estie w ażkie dla postępow ania dyscyplinar nego w Służbie W ięziennej. W skazuje n a rozluźnienie w obecnie obowiązującej u staw ie o Służbie W ięziennej6 rygorów odpowiedzialności dyscyplinarnej (s. 85). U znaje za niedopuszczalne wszczęcie postępow ania dyscyplinarnego do czasu prawom ocnego zakończenia procesu karnego (s. 84) i rozw aża konsekw encje procesowe przew inienia dyscyplinarnego wypełniającego jednocześnie znam iona p rzestępstw a. O pracow anie kończą ciekaw e propozycje d e lege fe r e n d a .
N iejako k o n ty n u ację podjętych p rzez D a m ia n a G ila ro z w aża ń stan o w i kończące re c e n z o w a n ą p ra cę o p racow anie M a rk a K ru s z k a P o d s t a w y p r a w n e p o s t ę p o w a n i a d y s c y p l i n a r n e g o w S ł u ż b i e W ię z ie n n e j ( z a r y s p r o b l e m a t y k i ) . J e s t to sy g n aliza cja z a g ad n ień , k tó re w y m a g a ją pogłębionych ro zw ażań . To p o s tu la t k o n ty n u o w a n ia d y sk u sji n aukow ej n a te m a t odpow iedzialności d y s cy p lin arn ej, zw łaszcza w asp ek cie porów naw czym . A u to r p ro p o n u je porów n aw czą a n a liz ę p rz e s ła n e k odpow iedzialności d y scy p lin arn ej w S łu żb ie W ię ziennej n a tle in n y ch form acji m u n d u ro w y ch , z e sta w ien ie ich z d y re k ty w am i sądow ego w y m ia ru k a ry określo n y m i w ko dek sie k a rn y m o raz p rz e sła n k a m i odpow iedzialności d y scy p lin arn ej osadzonych (s. 93).
R ecenzow ana p ra c a zbiorow a stanow i pozycję w artościow ą, p rz y d a tn ą za rów no dla osób za in tereso w an y ch p oznaniem p ro b lem aty k i odpow iedzialności dyscyplinarnej służ m undurow ych, ja k i praktyków . P oruszo ne t u za g ad n ien ia i sform ułow ane p o stu la ty d e lege fe r e n d a , z a słu g u ją n a uw agę. P ra c a stanow i isto tn y w k ład do dyskusji o k ształcie m odeli czy e w en tu aln ie jednego w spólne go dla w szystkich służb m undurow ych m odelu p o stępo w ania dyscyplinarnego.
A n n a K o r z e n ie w s k a - L a s o ta 6 Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (Dz.U. nr 79, poz. 523 z póź. zm.).
