'\îê ÊÊÊÈz ê&
■
W A R S Z A W A .
1 9 1 T
■ J
KOŚCIUSZKO
F R A G M E N T P O E M A T U
DEOTYMY.
D O C H Ó D
NA POMNI K T A D E U S Z A K O Ś C I U S Z K I W W A R S Z A W I E .
WARSZAWA. 1917-
—
' BIMBERSYTECiiA )
^ i s a i i a ^ .
< f . X .
Drukarnia Społeczna, Storn. Rob. Chrzęść., Plac Grzyboiuski 3/5.
G e p rü ft u n d fre ig e g e b e n d u rc h die K. D. P r e s s e v e r w a ltu n g . W a rsc h a u , den 10/1 1918.
T. Jft 8672. D r. 174.
" — ;
¥ * * ¥ ¥ * ¥ * ¥ * * * * * * * * * * * * * * *
I
W ie lk a p o s ta ć N a c z e ln ik a N a ro d u z a jm o w a ła w y o b ra ź n ię D e o ty m y od n a jm ło d s z y c h lat:
„ T y ś mi ju ż n a d k o le b k ą s z e p ta ła w p o w ic iu
„ S ło w a , o d k tó ry c h d z ie ck o b e z s e n n e m a n o c e “ .
J e d n a k p ie rw o tn e d z ie je „ P o ls k i w p i e ś n i “ — ja k : „ W a n d a “, „ G o n itw y w d o lin ie P r ą d n i k a “,
„ L e c h “, „ W o jn a O lb rz y m ó w “, „ W y s z o m ira “, „ D w u n a s tu W o je w o d ó w “, „ T o m ir a “ i in n e — p o te m „ S o b ie s k i" — n ie p o z w o liły p o e tc e p rz y s tą p ić d o s p iż o w e j p o s ta c i o sta tn ie g o , w ie lk ie g o b o h a te r a w o ln e j P o lsk i.
D o s p e łn ie n ia te g o d z ie ła p rz y g o to w y w a ła się D e o ty m a, ja k z w y k le — z c a ły m p je ty z m e m ; z n a jd u je m y w n o ta tk a c h w y lic z o n y c h 12 d z ie ł o K o ś c iu s z c e w ró ż n y c h ję z y k a c h , p rz e w a ż n ie z p ie rw s z e j p o ło w y z e s z łe g o w ie k u .— O p o w a ż n y m z a m ia rz e ś w ia d c z ą te ż 3 p la n y p rz y s z łe g o p o e m a tu , k tó r e d la p o ż y tk u p rz y s z ły c h tw ó rc ó w w c a ło ś c i p rz y ta c z a m y : 1 p la n . 1. W K ra k o w ie — o g ło s z e n ie p o w s ta n ia — p rz y s ię g a — w y ru s z e n ie z K ra k o w a . 2. B itw a p o d R a c ła w ic a m i. 3. P o w s ta n ie w W a rs z a w ie . 4. S z c z e k o c in y . 5. W W o li O k r z e js k ie j. 6. M a c ie jo w ic e . 7. D ro g a (z d o b y c ie W a rs z a w y — rz e ź P ra g i — 3 p o -
* * ¥ * ¥ ¥ & ¥ ¥ * * * * * * * * * * * * * * *
3
*
— ~
* * * * * * * * * '*( ac )K * * * * & aoK *
m* ac * ac
d z ia ł. 8. Ś m ie rć K a ta rz y n y . 9. W w ię z ie n iu i u w o ln ie n ie . 10.— 11. O s ta tn ie c h w ile . 12. Ś m ie rć i p o d W a w e le m k o ro n a c ja . II p la n . 1. P o w s ta n ie w K ra k o w ie . 2. P o d R a c ła w ic a m i. 3. P o w s ta n ie w W a rs z a w ie . 4. P o w s ta n ie n a L i t w i e — p o d P o ła ń c e m . 5. S z c z e k o c in y . 6. M a c ie jo w ic e . 7. Z d o -
II
b y c ie W a r s z a w y — rz e ź P ra g i— 3 p o d z ia ł. 8. D ro g a i w ię z ie n ie . 9. U w o ln ie n ie i w y ja z d d o A m e ry k i.10. O s ta tn ie c h w ile i śm ie rć . — E p ilo g — A p o te o z a . W III p la n ie ró ż n ią się ty lk o 2 o s ta tn ie p ie śn i:
W S z w a jc a rji i k o n ie c . S y p a n ie m o g iły i sen .
D o w y k o n a n ia sw y c h m a rz e ń d z ie c in n y c h p r z y s tą p iła D e o ty m a , n ie s te ty , d o p ie ro p o d k o n ie c sw e g o ż y c ia , ja k o te rn ś w ia d c z y p r z e p ię k n y p o c z ą te k p ie ś n i trz e c ie j:
W ita j, p ia s tu n k o m o ja , z iem io M azo w ieck a, W k tó re j k rz e p k ie o b lic z e p a trz a ła m o d d z ie ck a , Z k tó re j p io s n e k o d z ia rsk ie j, m az u rsk iej n u c ie (Ś w ię ty c h p io s n e k ) w y s n u ła m to p ie rw sz e u czu cie, T ę p ie rw s z ą m y śl, że „ P o ls k a jes zc ze n ie z g in ę ła “ . T y , n ia ń c z ą c m e d z ie c iń stw o , ś p ie w a ła ś m i d z ie ła W ie lk ic h o jcó w , z a to n a p o ły ju ż w g ro b ie S to ją c a , d ziś z a ś p ie w a m to b ie i o to b ie .
N ie d o k o ń c z y ła p ie ś n i, s tru n a je j lu tn i i ż y c ia p ę k ła ... U k o c h a n y N a c z e ln ik n ie d o c z e k a ł się z u p e łn e j a p o te o z y .
N ie c h ż e p rz y n a jm n ie j te n u ło m e k , z n a js z la c h e tn ie js z e g o k ru s z c u n a tc h n ie n ia , w s tu le tn ią ro c z n ic ę z g o n u K o ś c iu s z k i p rz y p o m n i n a ro d o w i n ie - ty lk o o N im , a le i o w ie lk ie j Je g o P ie ś n ia rc e .
Ks. Stanisław Kuczyński.
W a r s z a w a dn. 15 p a ź d z ie r n ik a 1917 r.
* * * * * & * * * * * * * * * * * >K * * » ( ; # * *
* Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi Hi H i H i H i N C H i H i H i H i H i H i
KOŚCIUSZKO.
B o h a te rz e w o ln o ś c i! Z a m o rz a m i c z c z o n y , B e z k o ro n n y , a c z o łe m w y ż s z y n a d k o ro n y , R a z e m siln y i c z y sty , ja k n a s z o rz e ł b ia ły , T y , k tó ry ś n a m p r z e k a z a ł w te s ta m e n c ie c h w a ły C n o tę , n a jd ro ż s z y k le jn o t d z ie jo w e j s p u ś c iz n y — K o ś c iu s z k o ! C ie b ie ś p ie w a m , k o c h a n k u O jc z y z n y ! K tó ż ją le p ie j m iło w a ł? I, p r a w e m z a m ia n y ,
K tó ż w n a s z e j P o ls c e k ie d y b y ł m o c n ie j k o c h a n y ? Je d y n y on, ja k s ło ń c e i s ło ń c e m ja ś n ie je :
C zy z ju tr z e n k ą ró ż o w e s ie ją c y n a d z ie je , C zy z w y c ię s k o ro z s ia d ły w p e łn e j au ro łi, C zy u k ry ty z a c h m u rą p ó łn o c n e j n ie w o li, C zy try u m fu ją c y w b la s k a c h c ic h e g o z a c h o d u , C z y ży w y , c z y u m a rły — b o ż y s z c z e n a ro d u . W ię c k o g ó ż p ie ś ń m a w e z w a ć , je ś li n ie je d y n e j T e j n ie b ia n k i, co w s z y s tk ie n a tc h n ę ła m u czy n y ? K ró lo w o je g o s e rc a ! S tra ż n ic z k o p rz y się g i!
0 m iło śc i O jc z y z n y ! B ąd ź M u z ą te j k się g i.
T y ś m i ju ż n a d k o le b k ą s z e p ta ła w p o m ro c e S ło w a , o d k tó ry c h d z ie c k o b e z s e n n e m a n o c e , D z iś p o w tó rz je , d z iś w u s ta je w łó ż tw o je j s łu d z e , 1 ja k ty m ię b u d z iła ś , ta k i ja n ie c h b u d z ę .
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 5
* * * * # * * • • # * * * * * * & * * * * * * * * ¥
Je ś li k ie d y , to d zisiaj! G d y p rz e z p o ls k ie k ra je C a ły c z a rn y w ie k p rz e s z e d ł, a c z a rn ie js z y w s ta je — G d y n a tę ro z o ra n ą s tu b u rz a m i ro lę ,
N ie ty lk o w ró g , le c z sw o i n io s ą ju ż k ą k o le — G d y p o w s p o m n ie n ia c h d e p c ą , a z w ą tp ie n ie s ie ją — M iło śc i, n ie ro z łą c z n a z W ia r ą i N a d z ie ją !
T u n a s u c z , w s p a n ia łe m i d a w n y c h la t p rz y k ła d y , J a k m am y b ó j p o w s trz y m a ć , ja k r o z e z n a ć z d ra d y , I ja k z n ie b e m z a c h w ia n e u m o c n ić s o ju s z e .
By p r z e c h o w a ć w n a d z ie i k o ś c iu s z k o w s k ą d u sz ę ? A c h , i w te d y n a jd ro ż s z e ś w ię to ś c i d e p ta n o , G d y O n ją ł c z c ić P o ls k ę , w p ó ł z a m o rd o w a n ą D ru g ie m c ię c ie m R o z b io ru , w te j o k ro p n e j ch w ili T ry u m fó w T a rg o w ic y , g d y lu d z ie z w ą tp ili
C z y je s t O p a trz n o ś ć ? Je d n i, b e z c z u c ia , b e z m o w y , U sie d li, c a łu n a m i o b w ie s iw s z y g ło w y ,
K a m ie n n i, n a k a m ie n ia c h z w a lo n e g o do m u . D ru d z y k rz y c z e li w o rg ja c h . In n i p o k ry jo m u P ili, b y le ty m sz a łe m , co p a m ię ć o n iem ia, U ś p ić s ę p a ro z p a c z y , lu b fu rje su m ie n ia .
J e d n a k ż e w s z y s tk ie o cz y , o d D ż w in y p o W a rtę , C z y z a w ro te m o b łę d n e , c z y z łe z n ie o ta rte , Z w r a c a ły s ię n a Z a c h ó d , — bo ta m z n ik ł o s ta te k P rz e s z ły c h p o c ie c h , i p rz y s z ły c h je d y n y z a d a te k . T a m tę d y o d s z e d ł, z s e r c e m s k rw a w io n e m , o b ro ń c a Z p o d D u b ie n k i. — W id n o k r ą g o d k o ń c a d o k o ń c a Z a c ią g n ię ty b y ł k ire m , ty lk o z ta m te j stro n y B rzeg c h m u ry się o d w in ą ł i lśn ił p o z ło c o n y — Z n a k , że s ło ń c e n ie z a sz ło .
B yły te ż co c h w ila I z n a k i, ż e ju ż b u rz a c h y b a się p rz e s ila .
* * * * * * * ; * • * * )K * * • * * ¥ * * # • * ; # • * ¥ *
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
C o g ro m ó w m o g ło u p a ś ć , w s z y s tk ie ju ż ru n ę ły . ...A c h , i g o rs z e o d n ie j
O d s tę p s tw o k ró la . P o te m s e jm z b io ro w e j zb ro d n i.
G d y te n sia d ł, m a tk o b ó jc z y m o n ie m io n y s tra c h e m , O g ie ń z n ie b a z a s y c z a ł n a d d z ie jo w y m g m a c h e m , P ę k ły s łu p y , d a c h z g o rz a ł, i tk n ię te ra z w tó ry , O d p o s a d s ię p o tę ż n e z ry s o w a ły m ury.
Z p o d ru m o w is k m ie s z k a ń c y w y c h o d z ą n ie śm ia ło , L ic z ą g ło w y , b a d a ją , co z m u ró w z o s ta ło ,
I s z e p c ą : „ T o ju ż c h y b a o s ta tn i g ro m bo ży ,
„ T a k je s t ź le , ż e ju ż n ig d y n ie m o ż e b y ć g o r z e j“, B u rza p rz y c ic h ła . T y lk o , ja k d e s z c z o ło w ia n y , T e r ro ry z m T a r g o w ic z a n tn ie z ru s z o n e śc ia n y , U c z c iw e p ie rs i c h ło s z c z e , i p o d m y w s z y lo c h y , L e p k im k a łe m z a m u la c z y s te o jc ó w p ro c h y .
A ty m c z a s e m n a d z ie m ią w c ią ż je s z c z e s ię ły s k a , L e c z c ic h o , i z in n e g o ju ż c h m u r z b io ro w is k a . N ie k tó rz y m ó w ią , że to n a p o g o d ę ,
D z iw n e ły s k a n ie . C z a s e m ja k ie ś o k o m ło d e Z a p a li się, g d y s p o tk a o k o p rz y ja c ie la . C z a s e m n a ś c ia n ie p e łg n ie s ta ra k a r a b e la , G d y n ie o s tro ż n ie B a rs k a p o trą c i ją rę k a ,
T a k n ie b o z k o ń c a w k o n ie c o d ja s n o ś c i p ę k a , W ie lu w ró ż y co ś, m o ż e w u łu d z e n iu p ło c h e m ? G d y b y w ie rz y ć ic h z d a n iu , c z u ć p o w ie trz e p ro -
[ch em ...
Z n a g ła — z n o w u z a g rz m ia ło . R o z k a z Ig e lstro m a :
„ Z w ija ć p u łk i!“ P r z e le c ia ł n a d w o js k a m i d w o m a:
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 7
— - --- _ - _______________________________________________________;
* * * ¥ * * * * * * * * * $ * * * * * * * * * *
K o ro n n e m i L ite w s k ie m , ja k p io ru n . B u d o w y
N ib y n ie tk n ą ł, — le c z ła m a ł d z ie s ię c io -w ie k o w y D ą b r y c e rs tw a p o ls k ie g o , co k ró le w s k ie c z o ło M iał o b ro ś n ię te s ła w ą , ja k d rz e w o je m io łą , A c h o ć ju ż w n a w a łn ic a c h p o g ię ty i stary , J e s z c z e d o m z ie lo n e m i o c ie n ia ł k o n a ry ,
I d la ty c h n ie s z c z ę ś liw c ó w , k tó ry m d a c h z n isz c z o n o , O s ta tn ią b y ł o d w ic h ró w i s ło ty o c h ro n ą .
A d ziś, n a w p ó ł ro z d a rty ! I c ó ż b ę d z ie , je ś li U s c h n ie a ż d o k o rz e n ia ? O n i w ie le z n ieśli,
G d y zb ó j w y n o s ił s p rz ę ty , g d y z d r a p y w a ł śc ia n y , Z n o s ili. L e c z g d y p o d c ią ł ic h d ą b u k o c h a n y , W y b u c h n ę li o k rz y k ie m g n ie w u i b o le ś c i.
Z w s z y s tk ic h d z ie ln ic k ra ju z e rw a ły się w ie śc i, J a k p ta c tw o z p o ła m a n y c h g a łą z e k s p ło s z o n e , S z u m ią , — le c ą — a w s z y s tk ie n a z a c h o d n ią s tro n ę , D o c h m u rk i, co s ło n e c z n e o d b ija ła b la s k i.
W s z y s tk ie le c ą n a d E lb ę , do te j ziem i S a s k ie j, G o ś c in n e j, n a w p ó ł je s z c z e p o ls k ie j, g d z ie J e n e ra ł K o ś c iu s z k o m y śli w a ż y ł, a w r ę k u s w e m z b ie r a ł N itk i ta jn e g o Z w ią z k u , ja k im P o ls k a c a ła
O p r z ę d ła się w le ta rg u i d n i ra c h o w a ła , By z n ó w k ie d y w y le c ie ć , ja k w y la ta m ło d y M otyl, n ie ś m ie rte ln o ś c i g o d ło i sw o b o d y .
B a c z n y w ó d z p o w s trz y m y w a ł z b y t c h y b k ie n a d z ie je , R a d z ił, b ła g a ł, b y c z e k a ć aż m o ty l d o jrz e je ,
Bo z a w c z e ś n ie z b u d z o n y , w c u d o w n e j p rz e m ia n ie Ju ż o n tę c z o w o ś w ie tln y c h s k rz y d e ł n ie d o s ta n ie . T a k ro k je d e n i d ru g i h a m o w a ł p o ry w y ,
A p la n m ę d rz e c u k ła d a ł, s tra te g ik c ie rp liw y ,
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
Mi Mi * Mi Mi * Mi * * Mi Mi * * * ;K * * * * MC MC MC
L e c z d z is ia j rz e c z s ię z m ie n ia . C h w ila, c z y n ie [c h w ila , S a m w ró g n ie b a c z n ie z b u d z i! ś p ią c e g o m o ty la . S ły s z y w ó d z , ja k c o ś s z e m rz e w Z w ią z k o w e j s k o ru p ie , I d rż y , c z y m u się s a m a w r ę k u n ie ro z łu p ie ? W te d y ... c z e m w y jd z ie P o ls k a ? C z y P s y c h ą
[sk rz y d la tą ? C z y s e n n ą je s z c z e la rw ą ? B oże! N ie c h i z a to P rz e d T o b ą p rz e m o c o b c y c h o d p o w ie b e z b o ż n a , O n w ie ty lk o , że te ra z ju ż c z e k a ć n ie m o żn a.
W ła ś n ie te ż p o r a z b u d z e ń , w io s n a p rz y c h o d z iła , P o tę g ic h z im a c h z a w s z e P o la k o w i m iła ,
A g d z ie ju ż n a jw e s e ls z a , to w ziem i K ra k o w s k ie j, N a k tó r ą p a trz ą c , c z ło w ie k z a p o m in a tro sk i.
N ie p ró ż n o B óg ją u b ra ł w d z ię k a m i ta k w ie lu ; C h c ia ł m ie ć o g ró d k ró le w s k i p o d o k n e m W a w e lu . G ru n t je j u to c z y ł z d o lin i w z g ó rz n a p rz e m ia n ę , P o s to k a c h b ie g n ą p ó lk a , s k o ś n ie p o k r a ja n e W s z a c h o w n ic ę , g d z ie b a r w a o d b a rw się o d rz y n a . T u ja k s u ta k a r a z ja p ło n ie k o n ic z y n a ,
W b la s k a c h ro sy ś w ie c ą c a w ie c z o re m i ra n k ie m , O b ło ż o n a ta ta r k ą , ja k c z a p k a b a ra n k ie m .
T a m , g ro c h y p s tro się w iją: ta k n ie c h p ó l ty c h [c ó rk a P ó jd z ie w ta n , a w ło s b u ja i w s tą ż k a m i fu rk a . D a le j k a p ią p o d s ło ń c e m r z ę s is te o w ie sk i, C z a s e m ja k o k o d z ie c k a m ig n ie le n n ie b ie s k i.
A n a ty c h tła c h p s z e n ic a w s e tn y k ło s b o g a ta , K rz y ż u je s ię i b ły s k a , ja k b y z ło ta k ra ta .
P rz y w z g ó rz a c h u r o d z a jn y c h s ą i s k a ln e zło m y , W p ó ł o b rz e ż b io n e d łu te m rę k i n ie w id o m e j.
Mi Mi Mi Mi iii Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi Mi ¥ Mi iii Mi Mi
9
S ą i g ro ty , g ra ją c e d z ie jo w e m i e c h y ,
L e c z w s z y s tk o to n ie d u ż e , ja k b y d la u c ie c h y . S ą i lasy , le c z w d z ię c z n e . K to u jrz y w p o d ró ż y T e m o d rz e w ie p o d s z y te b la d a w y m k rz e m róży, T e p a w ia s te ja w o ry i c ie m n e d ą b ro w y ,
B ra m o w a n e sz n u rk a m i w ie rz b y p u rp u r o w e j, P rz y s ią g łb y , że m istrz ja k i s a d z ił je u c z e n ie , I w e d le k s ią g d o b ie ra ł ic h ś w ia tła i c ie n ie . Ś ro d k ie m o g ro d u , W is ła , ja k m ło d a k ró le w n a , Id z ie z w o ln a , b ia łe m i ż a g la m i p o w ie w n a .
P ła s z c z z a n ią m o d ro -z ło ty b e z k o ń c a się to c z y , A k w ia ty je j p o b rz e g a c h z a g lą d a ją w o cz y , K w ia tó w m n ó stw o .
N ie ty lk o ty c h , co ro s n ą w s z ę d y , G o ź d z ik ó w i b a rw in k ó w , d z w o n k ó w i la w e n d y , L e c z s ą i ta k ie , k tó re n a d z iw k s ię d z a K lu k a , P o in n y c h W o je w ó d z tw a c h n ik t s ię n ie d o s z u k a , C h o ć b y z je c h a ł p ó ł k ra ju , o d G o p ła d o W ilji.
T a k i je s t ó w Z ie m o w it, co m a p o s ta ć lilji,
T y lk o z d w o rs k a p r z e b ra n e j, b o ś c is k a się g ię tk ą S z n u ró w k ą , tw a rz ró ż u je k a r m in o w ą c ę tk ą ,
I d rw i z lilije k b ia ły c h , ja k k ró lo w a B o n a D rw iła , m ię d z y n ie w in n e P o lk i w p ro w a d z o n a . T a k im je s t i R o z c h o d n ik — P r ą d n ic k ie g o p o la , C o m a m ię k k o ś ć je d w a b iu i p o ły s k s o b o la , 1 ta „ b rz ó z k a O jc o w s k a “, ta k rz e w n a , g d y p r z e tk a S w ó j liść k rw a w e m i p la m k i, — m o ż e z łe z Ł o k ie tk a P o w s ta łe m i, g d y p ła k a ł n a d k ra ju z a tra tą .
N ie c h ż e w ię c ty lk o c h u c h n ie c ie p ło - u s te la to , A już, k ra ś n o c z y b ia ło , ż ó łto c z y b łę k itn ie , C a ła z ie m ia K ra k o w s k a , ja k w iry d a rz k w itn ie .
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * X X * * * * * * * * * * * *
L e c z te ra z je s z c z e n ie m a n i k w ia tó w , n i z b o ż a , N i tra w . R z e k i n ie d a w n o ru s z y ły d o m o rz a , U w o ż ą c d o lin a m i w io s e n n e ro z to p y .
W z g ó rz a w ż y w y c h s tru m ie n ia c h o p łó k u ją sto p y , W m a rc o w e m s ło ń c u s u s z ą b ru n a tn e ra m io n a , G a j o b e z lis tn y c h ró ż c z k a c h , ja k s ie ć r o z w ie s z o n a , D rg a n a w ie trz e . M g ła c ią ż y n a d w y p e łz ły m sm u g iem . C z a s e m p iln y g o s p o d a rz ju ż w y jd z ie z a p łu g ie m . Z ie m ia c z a rn a , (w K ra k o w s k ie m w y b o rn a j e s t g le b a ) , J a k ro z ła m a n y b o c h e n ra z o w e g o c h le b a ,
O p a d a p o d w ó c h s tro n a c h le m ie s z o w e j b la c h y , I ja k c h le b k w a s k o w a te w y d a je z a p a c h y , Z a p łu g ie m w ro n y , w lo k ą c o g o n ro z ło ż y sty , Id ą i z b ru z d ła p c z y w ie w y ła w ia ją glisty .
R a d , ż e m u ro lę c z y s z c z ą , c h ło p c z a s e m z a s ie b ie S p o jrz y . L e c z je s z c z e c h ę tn ie j w o d z i w z ro k p o
[n ie b ie , Bo je ś li z ie m ia d o tą d n a g a i ż a ło s n a ,
T a m w p o w ie tr z u ju ż w s z y s tk o w y ś p ie w u je „ W io s n a !“
Ju ż o d n ie d z ie l d w ó c h c z a jk a p rz y c ią g a z a c z a jk ą . P rz y b r a n e p o b ła z e ń s k u p s tr o k a tą k ita jk ą ,
S k rz e c z ą , s k rz y d łe m g rz e c h o c z ą , i ła m ią c lo t s z p a rk i, P r z e w r a c a ją k o z io łk i, p o w ie trz n e k u g la rk i.
J u ż p o n o c a c h w ie ś c a ła m a ło s n e m się b a w i, B u d z o n a o k rz y k a m i p r z e je z d n y c h ż ó raw i,
D o s ia d ły c h m u r, i k lin e m , g d z ie ro tm is trz ic h k a ż e , P ę d z ą n a s re b rn y c h s k rz y d ła c h , p o d n ie b n e h u s a rz e . A ż z ja w ił się, n a jm ils z y z n a k w io s e n n y c h p rz e m ia n , K u m b o c ia p , p r o r o k s z c z ę ś c ia , u lu b ie n ie c z ie m ia n , U s ia d ł n a s ta re m g n ie ż d z ie e m ig ra n t z n u ż o n y ,
x x a-c x x x x x x x * * * * * * * * * * * * * *
11
¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ * ¥ ¥ * ¥ * ¥ ¥ ¥ « « * * * ^ ¥ ¥ ¥
T ę s k n y m o k ie m o jc z y s te r o z p a tr u je stro n y , K le k o te m o p o w ia d a s w ą w y p ra w ę s ła w n ą Z a Nil. C z a se m , ja k p io s n k a z a p o m n ia n a d a w n o , Z p o d s k r z y d e ł m u s ię d ź w ię c z n y s k o w ro n e k
[w yw inie.
S łu c h a ic h o b u w ie ś n ia k , o rz ą c y w d o lin ie . — N a g le o d ją ł o d n ie b a z a d u m a n e o cz y ,
O b z ie r a z ie m ię , s łu c h a , co s ię p o n ie j to czy ? K to ś je d z ie . T r z ą s k o d u d n ią c o d s tro n y P o d g ó rz a , K ry ta b r y c z k a n a tr a k c ie z p y łu s ię w y n u rz a . W ciszy , co s e n n e s k rz y d ła n a d p o le m ro z ta c z a , K a ż d y ru c h z a s ta n a w ia i b a w i o ra c z a .
W s trz y m a ł w o ły p rz y d ro d z e , p a trz y się c ie k a w ie , R a ź n y w ia ru s tn ie z b ic z a , n a p rz o d o w e j ła w ie C z e r w ie n ią s ię n a d k o ń m i k ra k o w s k ie c h o m ą ta , P o d b u d ą s ie d z i s z la c h c ic . N ie c o w y jrz a ł z k ą ta , U ś m ie c h n ą ł s ię n a w id o k o rz ą c e g o k m io tk a , I u n io s ły g o k o n ie . A ta k b y ła s ło d k a S iła te g o u ś m ie c h u , ż e c h ło p c h o ć n a d ru g ą Z a w r ó c ił s k ib ę , je s z c z e o g lą d a ł s ię d łu g o . W ó z e k le c ia ł p o d K ra k ó w . M in ą ł w p ó ł s p a lo n y P ie rś c ie ń z w a lis k p rz e d m ie js k ic h , p o m n ik te j o b ro n y , P e łn e j w a lk H o m e ry c z n y c h , T a s s o w y c h p o s ta c i, K tó rą B a rsc y p rz e trw a li tu K o n fe d e ra c i.
Ju ż p o n a d g n iły c h b e lk a c h p rz e b y ł w ą z k ie n u rty R u d a w y , ju ż p o d ą ż a w s tro n ę S z e w s k ie j F u rty , A ż p r z y s ta n ą ł p r z e d b a s z tą c e g la s tą , o m s z a łą , G d z ie u ś c ia n k ilk a b lu s z c z ó w c z a rn ą łz ą w isia ło . M u sia n o c z e k a ć g o śc ia , b o ja k b y p rz e z cz ary , S a m e się o d w in ę ły s k rz y d ła b ra m y sta re j;
P o te m ja k b y p r z e z c z a ry z a m k n ę ły się sam e.
¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ ¥ y>{ )K W.
* * * * * * * * * * >1$ * * * * * * * * * * * * *
W ó z e k , z tu rk o te m c ia s n ą p rz e je c h a w s z y b ra m ę , W to c z y ł s ię n a d z ie d z in ie c s p o re g o d w o rz y s z c z a , N ie g d y ś m ie js c e o b ro n n e , d z iś g ru z y i z g lis z c z a . P rz ó d b y ł z d o b n y tra w n ik ie m , d w a b o k i o g ró d k ie m , A le w te j p o r z e ro k u i o g ró d w ia ł sm u tk ie m . W g łę b i, ja k n o w y ta la r p o ś r ó d b o ra ty n e k , B ielił s ię ś w ie ż y je s z c z e m ie s z k a ln y b u d y n e k , Z w a n o go P a ła c y k ie m .
N a trz a s k b ic z a c ie n k i P o d g a n k u w e jś c io w e g o n is k ie k o lu m ie n k i W y s z e d ł g o s p o d a r z d o m u , K o m e n d a n t K ra k o w a , J ó z e f W o d z ic k i. P o s ta ć p ię k n a i w o js k o w a ,
T w a rz z a c n a , w z ro k w e so ły , sło w o p ro s to z d u sz y , S iw iu c h n e w ło s y g ła d k o s p a d a ły n a u szy .
M u n d u r b y ł je n e r a ls k i, g ra n a to w y ; z p rz o d u R u d e w y ło g i c ie k ły n ib y sm u g i m io d u ; M o d re s p o d n ie o b c iś le n o g ę ry so w a ły ;
J e d n a k s tą p a ł o s tro ż n ie , ja k c z ło w ie k s c h o rz a ły . R o z tw o rz y ł rę c e , g o ś c ia p o c h w y c ił u p ro g u , I ś c is k a ł, a ś c is k a ją c , w o ła ł: „ C h w a ła ż Bogu!
„Je ste ś! J e s te ś n a k o n ie c ! T y d o b ry G e n ju s z u
„ N a sz y c h lo só w ! K o c h a n y P a n ie T a d e u s z u !
„ M y śla łe m , ż e ju ż n ig d y te n d z ie ń n ie n a s ta n ie !
„ W e jd ź -ż e ! D a w a j ro z k a z y ! A c h , c z e k a m y n a n ie !“
W e s z li. D rz w i w n e t z a w a rto , i aż w n o c g łę b o k ą G łu c h o b y ło z a n ie m i — ja k b y z a o p o k ą ,
P ra w d a , ż e o d o g ro d u w s u w a ły s ię c ie n ie , T a je m n e m i z n a k a m i m ó w ią c e u c z e n ie , L e c z g ło s u n ie d o b y ły ni ra z . Istn e m ary ,
M k n ę ły , n ik ły , w ra c a ły , w s z y s tk o ja k p rz e z c z a ry . D o p ie ro p ó ź n o w ie c z ó r, z d w ó c h o k ie n b u d y n k u
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
13
* * * * * * * * * * * ?K * * * * * *
P a d ł b la s k . W ja d a ln i o g ie ń b ły s n ą ł n a k o m in k u . N a śc ia n ie , w c z a rn y c h ra m a c h , ja k z a m g łą, się
[sn u ło S ta re p le m ię W o d z ic k ic h , n ie je d e n z in fu łą.
N a s to le o d ś w ie c z n ik ó w s z e d ł z a p a c h w o s k o w y ; D w u ra m ie n n y ic h p ło m y k o ś w ie c a ł trz y g ło w y . Z je d n e j s tro n y g o s p o d a rz , z d ru g ie j s ie d z ia ł c z ło w ie k W e fra k u i h a ls z tu c h u , co z r ę k ą u p o w ie k , O d s u n ą w s z y ta le r z e , p a tr z a ł się w p a p ie ry ;
M u sz ą go w z ru s z a ć , z n a ć to z n a g ły c h o d m ia n cery . T rz e c i, n o w o p rz y b y ły , z a ją ł ś ro d e k s to la .
W ło s m u p o r e p u b lik a ń s k u s p a d a ł n a w p ó ł cz o ła . W c ie m n e j sk ro m n e j c z a m a rz e z z ie lo n ą o b w ó d k ą , M ąż la t c z te rd z ie s tu k ilk u , m ia ł tw a rz n ie c o k ró tk ą , N o s n ie c o z a d z ie rż y s ty , le c z u ś m ie c h u ro c z y , I c u d o w n ie c ią g n ą c e , s z a firo w e o czy .
— „ P a n o w ie — r z e k ł g o s p o d a r z — k o la c ja sk o ń c z o n a .
„ J e n e ra le , w e ż je s z c z e tę p ó ł-p ie rś k a p ło n a .
„N ie c h c e s z ? T o w y p ijm y k a p k ę , k ie lis z ą tk o .
„ M a m w ę g rz y n a z e s tu le tn ią b e z m a ła p ie c z ą tk ą ,
„ P a trz c ie , je s t ro k s z e ś ć s e tn y d z ie w ię ć d z ie s ią t sz ó sty ,
„ R o k ś m ie rc i S o b ie s k ie g o . W ie k , d la c h w a ły p u sty !
„ A ty le m a rn y c h w o jen ! A c h i z b ro d n i tyle!
„ C h o w a łe m te n k o rd ja lik n a s z c z ę ś liw s z ą c h w ilę .
„N o, i p rz y s z ła ! Z o b a c z y s z , g d y s ię n im trą c im y ,
„ W ró c ą n a m p o stu la ta c h W ie d n ie i C h o cim y ! “
— „I o w sz e m , lu b ię w ę g rz y n — p o d ró ż n ik o d p o w ie —
„B y le m a ły m k ie lis z k ie m , a z a w ie lk ie z d r o w ie “.
T rą c ili się. W o d z ic k i z a w o ła ł zn ó w : „ D w ó c h m ało!
„N o, P a n ie A le k s a n d r z e , co c ię o p ę ta ło ?
„ D u lc z y s z n a d ty m a rk u s z e m , ja k b y n a d z a g a d k ą “.
* * :+: * * * * * * * * * * * * * * x * m *
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
T a m te n rz e k ł: „ C h c ia łb y m ju tro p rz e c z y ta ć go g ła d k o ,
„ W ię c b a d a m rz e c z . P rz e p ra s z a m , s k o ń c z ę już [n ie d łu g o ,
„ P o w ie d z m i, N a c z e ln ik u , to p is a ł k s ią d z H u g o ?
„N o t a k “— o d p a r ł z a p y ta n y — „ le c z z P o to c k im [raze m ,
„1 m n ie się te ż ra d z ili. N a d k a ż d y m w y ra z e m
„B yły n a m y s ły , w k o ń c u , z a w s z e z g o d a ś w ię ta .
„ H u g o n m a b y s trą g ło w ę i r z a d k ie t a l e n t a “.
— „ A c h , N a c z e ln ik u , ro z u m , p rz y z n a ję m u , a le ...“
T u z a m ilk ł, a k o m e n d a n t k rz y k n ą ł: „ J e n e ra le ,
„ Z L in o w s k im p ró ż n o g a d a ć . O n p r e c z się u p ie ra ,
„ Z e w K o łłą ta ju s ie d z i ż y łk a R o b e s p ie r a “.
— „N o, n ie !“ — p r z e c z y ł L im o w sk i: „Ja ż a d n e j [p rz e s tro g i
„N ie d a ję , a le c h c ia łb y m , a b y w ó d z n a s z dro g i,
„ C h o ć b y p rz y s z ło tu sie d m iu m ę d rc ó w i g e n ju s z y ,
„N ie ra d z ił się n ik o g o , ty lk o w ła s n e j d u sz y ,
„B o i k tó ry ż w ie k , d u s z ę , r ó w n ą tw o je j, w y d a ?
„ T y m a sz m ie c z T e m is to k la z c n o tą A r y s ty d a “.
U ś m ie c h n ą ł się N a c z e ln ik i rz e k ł: „ S z a m b e la n ie ,
„E j, n ie m ó w ty p o d w o rs k u . M y, re p u b lik a n ie .
„ A g d y z P lu ta rc h o w e g o c h c e s z w y b ie ra ć w ie ń c a ,
„ T o w ie d z , że ja in n e g o ju ż m a m u lu b ie ń c a .
„ Z g a d n ijż e k o g o ? W id z ę , ż e ś c ie n ie c ie rp liw i.
„ L u b ię T y m o le o n a . T e n w y b ó r w a s dziw i?
„ P ra w d a , ż e n ie b e z c h m u ry b y ła je g o c n o ta ,
„ A le m ię p o d b ił k o ń c e m s w o je g o ży w o ta .
„ P rz e z w s z y s tk ic h u c iś n io n y c h n a p o m o c w z y w a n y ,
„ Z o jc z y s te g o K o ry n tu w y p ę d z ił ty ra n y ,
„ W y d a rł i S y ra k u z a n ła k o m e j K a rta d z e ,
„ A g d y lu d m u n a jw y ż s z ą o fia ro w a ł w ła d z ę ,
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 15
* SC & SC SC SC SC SC * SC SC SC SC >K SC SC SC SC * SC M-C SC X SC
„ O d m ó w ił, i ż y ł ró w n y tym , co go m ie ć c h c ie li
„ Z a p a n a . W z ó r ż o łn ie rz y i o b y w a te li.
„ J a k a ś g o d z in a b ije... O , ju ż je d e n a s ta !
„ Ja k iż m iły je s t d la m n ie g ło s w a s z e g o m iasta!
„ O w e d z w o n y , z e g a ry , a c h , i te h e jn a ły ,
„C o trą b iły n a ty le d n i s z c z ę ś c ia i ch w ały !
„ P r z e d la ty k ilk u n a s tu m ie s z k a łe m w K ra k o w ie
„N a R y n k u , w s ta ry m d o m k u , w tym , co to się z o w ie
„ L is z k o w s k i (o d F lo r ja ń s k ie j o n z rz ę d u je s t trz e c i).
„ L u b e ch w ile! G d y k s ię ż y c n a d K ra k o w e m św ie c i,
„ T o b y się i d o r a n a n ig d y n ie z a s n ę ło ,
„ J a k o n g i z a s łu c h a n y w s ło w ik u J a g ie łło .
„ P a m ię ta m , s ie d z ą c w o k n ie , w o d z ą c w z ro k p o [n ieb ie ,
„1 p o s z p ic a c h S u k ie n n ic , p y ta łe m sa m s ie b ie ,
„ C zy te ż te n K ra k ó w , c z a rn y i o p u s to s z a ły ,
„ Z o b a c z y je s z c z e k ie d y d n i s z c z ę ś c ia i c h w a ły ?
„1 o to ju tro ... lo s n a s z ...“
T u z a w ie s ił m o w ę . Z a to W o d z ic k i p o d ją ł: „ S z c z ę ś c ie ju ż g o to w e ,
„ A w k a ż d y m ra z ie c h w a ła n ie b ę d z ie o d ję tą ,
„Już się „ in ic jo w a n i“ s z y k u ją n a ś w ię to .
„ M ło d z ie ż m a p rz y w d z ia ć g o d ła , a p a n n y i p a n ie ,
„ Ja k sły s z ę , p o rz u c iły s z tu c z n e fry z o w a n ie ,
„ W ię c e j p rz e z a d m ira c ję , w in n ą tw e j o so b ie ,
„ W ło s y „ a la K o ś c iu s z k o “ p r z y c in a ją c so b ie.
„1 c h c ą n o sić n a c z o le z ie lo n e p rz e p a s k i,
„B o te n k o lo r p o d o b n o m a u s ie b ie ł a s k i “.
„ P ra w d a !“ — r z e c z e K o ś c iu s z k o . — „ T e n k o lo r [o z n a c z a
„ M ło d o ś ć . J e s t w n im i ja k a ś p r o s to ta w ie ś n ia c z a ,
„ N a w e t s a m a n a tu ra p ie rw s z e ń s tw o m u d a je ,
SC SC SC * SC SC SC * SC * SC SC SC SC SC SC * & SC * * SC )K *
* * * J-: * S * * * * MC Mi Mi Mi Hi Hi Hi Mi Si Mi Hi Hi Hi
„ K ie d y w n ie g o u b ie r a p o la , łą k i, g a je .
„ A g d y k o lo ry u c z u ć p r z e b ie g a m z k o le i,
„ O n i ta m n a jp ię k n ie js z y , te n sy m b o l n a d z ie i,
„ A c h , n a d z ie ję n a m tr z e b a n ie c ić ja k n a js z e rz e j!
„ C h o ć n ie ra z , te n , co n ie c i, s a m le d w ie w n ią w ie rz y ,
„ H a s ło p a d ło p rz e d w c z e ś n ie ... to n a s z b łą d je d y n y .
„ W a rs z a w a n ie c h c e c z e k a ć ... i m a s w e p rz y c z y n y !
„ P ro z o r w y z n a ł, g d y w D re ź n ie b a w ił p o ta je m n ie ,
„ Ż e je ś li n ie p rz y s ta n ę , to z a c z n ą b e z e m n ie ,
„ C ó ż m ia łe m ro b ić ? P o te m p r z y s z e d ł list K ra k ó w - [s k i“...
T u z n ie z m ie r n ą ż y w o ś c ią p r z e r w a ł m u L in o w sk i:
„ D o b rz e się sta ło . W o d z u , k tó ż c ię tu obw in i?
„B ez c ie b ie , s te r b y w r ę k ę w z ię li Ja k o b in i,
„1 c z y ż b y n a m p o to m n e w ie k i d a ro w a ły ,
„ Ż e , m a ją c je s z c z e re s z ty w o js k i a rs e n a ły ,
„ D a liśm y w s z y s tk o z a b ra ć , n ie ru s z y w s z y p a lc e m ?
„ U d a się! W s z a k F o rtu n a k lę k a p r z e d z u c h w a lc e m !“
K o ś c iu s z k o c ią g n ą ł sm ę tn ie : „ D z iś n a s z p la n je s t [p ro sty ,
„ G d y M a d a liń s k i s p a lił ju ż z a s o b ą m o sty .
„ G d y ta je m n ic a p ę k ła , n ie w s trz y m a ć ju ż ru c h u !
„ D z iś tr z e b a g o p o p y c h a ć ! M o ż e te ż z w y b u c h u
„ W y jd z ie i k o rz y ś ć ja k a , c h o ć b y ta je d y n a ,
„ Ż e c u d o w n ie w y w a b ił n a m s tą d Ł y k o s z y n a .
„ T o dziw ! N a w ie ść , ż e n a s i n a d c ią g n ą ć tu m o g ą,
„ T e n le k k o m y ś ln y c z ło w ie k z c a łą s w ą z a ło g ą
„ W y c h o d z i s o b ie , n a w e t w b ę b n y n ie u d e rz a ,
„I z o s ta w ia n a m K ra k ó w b e z c ie n ia ż o łn ie r z a !“
P rz y c h m u r z o n y W o d z ic k i s a r k n ą ł p o n a m y śle :
„ T a k , p o s z li so b ie , m o ż e u to p ią się w W iś le ,
\t/ \l/
7ł\ 7K * * MC * * * * * * *
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
„ Ja b y m je d n a k ż e w o la ł m ie ć ic h tu w a re s z c ie .
„ C h c ie jż e m i, N a c z e ln ik u , w y ja w ić n a r e s z c ie ,
„ C z e m u n ie p o z w o liłe ś , a b y w y k o n a n o
„ P ie rw s z ą m y śl, ta k o g ó ln ie w m ie ś c ie p o c h w a la n ą ?
„ P r o je k t b y ł n a s z n ie w in n y , b y ł n a w e t ła s k a w y .
„ Ja k ju ż w ie s z , w c z o ra j, p o d c z a s p u b lic z n e j z a b a w y ,
„ M ie liśm y ic h ro z b ro ić . W k o z ie b y tu żyli,
„ A ta k , m o ż e ju ż n a s z y c h g d z ie ś b iją w te j c h w ili!“
K o ś c iu s z k o w s ta ł i m ów ił: „Ja n a d w s z y s tk o c e n ię
„ O tw a rto ś ć w a lk i. Ś liz k a to r z e c z — ro z b ro je n ie !
„ N u ż b y p rz y n ie m w y p a d ło ja k ie z a jś c ie k rw a w e ,
„ T o k re w b e z b ro n n y c h p o ls k ą s k a z iła b y s p ra w ę ,
„N ie p o w in n o b y ć s k a z y n a c z y s ty m b ry la n c ie !
„Już p ó ł— g o d z in a b ije . P a n ie K o m e n d a n c ie ,
„ P rz y p o m in a m ju tr z e js z e n a b o ż e ń s tw o n a s z e .
„ B ra t M e lc h jo r m a n a m z r a n a p o ś w ię c ić p a ła s z e ,
„ W ie s z , k o ś c ió ł K a p u c y n ó w , p u n k t s z ó s ta g o d z in a ,
„B ó g n ie o p u s z c z a te g o , co z B o g iem z a c z y n a .
„ K o c h a n i p r z y ja c ie le i w s p ó łb ie s ia d n ic y ,
„ D o b ra n o c w am ! J a ru s z a m do s w o je j S tra ż n ic y .
„ A le ż , p a n ie J ó z e fie , ty m ię sa m n ie p ro w a d ź ,
„ S c h o d k i stro m e , ty ś c h o ry , tr z e b a się s z a n o w a ć “.
T a m te n z w a h a n ie m b ą k a ł: „ K a ż e sz , to z o s ta n ę ,
„Już to, co p ra w d a , n o g i m a m s k a n c e ro w a n e ,
„ A w o jn a tu^! W s ty d k u le ć , z w ła s z c z a p ie c h u ro w i,
„ Je ż e li m ię m ój d o k to r n a c z a s n ie u z d ro w i,
„ T o g o w y z w ę “. T u ś m ie c h e m p o k r y ł w y ra z tro sk i, W y s z li d o sien i. N a d b ie g ł a d ju ta n t B ie ń k o w sk i, S z c z ę śliw y , ż e c h o ć z ta k ic h u s łu g s ię u is z c z a , W ió d ł g o ś c ia p rz e z n a js u c h s z e a le je d w o rz y s z c z a ,
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
P rz o d e m s łu g a z la ta r k ą r o z ś w ie c a ł im d ró ż k i, P rz y c z e m n ió s ł i w a liz k ę p o d ró ż n ą K o ś c iu s z k i.
W b a s z c ie , n a d b ra m ą , ja k o m ie js k i z w y c z a j k a ż e , B y ła iz d e b k a . N ie g d y ś, m ie s z k a ły ta m s tra ż e , D łu g o s ta ła p u s tk a m i. A ż z c z a s ó w o d m ia n ą , J a k o p o k ó j g o ś c in n y s c h lu d n ie ją p rz y b ra n o . T u , g d y z L ip s k a go ta jn e w z y w a ły n a ra d y , K o ś c iu s z k o s p ę d z a ł n ie ra z n o c , w o le n o d z d ra d y . W s z e d ł. S p o jr z a ł o k n e m . W d o le c z e rn ia ła u lic a , S z u k a ł w z ro k ie m — g d z ie k się ż y c ? N ie b y ło k s ię ż y c a , T y lk o u w ie rz c h u n ie b io s, n a tle h e b a n o w e m , J e d n a rz ę s is ta g w ia z d a s ta ła n a d K ra k o w e m . R e s z tę n ie b a z a s n u ły p rz e w ie w n e o b ło k i.
U d e rz y ł go d ź w ię k ja k iś — c ie n k i a w y so k i, Ni d z w o n , n i z e g a r. O k n o u c h y lił i s łu c h a ...
D ź w ię k p ły n ie , n ib y o d z e w n ie b ia ń s k ie g o d u c h a . W je d n y m z d o m ó w s ą s ie d n ic h r ą b k o w a fira n k a P r z e p u s z c z a m d łe ś w ia te łk o . J a k a ś K ra k o w ia n k a , P rz y g ry w a ją c n a h a rfie , g d z ie ś w g łę b ia c h k o m n a ty Ś p ie w a ro m a n s ry c e rs k i, z n a n y ju ż z p r z e d laty.
J a k ż e m u te n g ło s c z u ły p rz y p o m in a w iele!
R o z p o z n a ł n a w e t o w ą ś lic z n ą „ r itie r n e llę “,
C o w k ó łk o te m ż y c z e n ie m k o ń c z y się je d y n e m :
„ Je d ź, ry c e rz u w a le c z n y , i w ra c a j z w a w rz y n e m “.
U s ta ł ś p ie w . S łu c h a ją c y je s z c z e s ię w y c h y la .
„ D z ię k i ci!“ — w o ła w d u s z y — „ T y , co ja k S y b illa,
„ D o b rą w ró ż b ą m ię w ita s z u K ra k o w s k ie j b ra m y , W g ło s ie tw o im p o z n a łe m g ło s O jc z y z n y s a m e j!“
C isz a. T y lk o trą c o n y z a w ie ją m a rc o w ą ,
B lu sz c z m u w lo t z a s z e le ś c ił, ja k w ie n ie c n a d g ło w ą .
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
19
Z g a s ło ś w ia tło z a rą b k ie m . Z g a s ło i w iz d e b c e , K o ś c iu s z k o n a p o s ła n iu p ó ł-m a rz ą c y s z e p c e :
„ L a u ró w ja n ie p o ż ą d a m ! N a js z c z ę ś liw s z e j do li
„ D o c z e k a ł, k to p o w ra c a z g a łą z k ą to p o li“. —
Biblioteka Główna UMK
300001048452
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
300001048452
— — T—
!
2552
’fe
D E O T Y M A
NA JASNEJ GÓRZE
P O E M A T
Cena 2 marki.
KSIĘGARNIA KRONIKI RODZINNEJ
w Warszawie, Plac Zamkowy (Podwale 4).
