1. Co to jest opis? Omówienie pojęcia i ćwiczenia praktyczne
a. 1. Cele lekcji
i. a) Wiadomości Uczeń:
• wie, co to jest opis,
• wie, czym się różni opis od opisu poetyckiego,
• zna zakres znaczeniowy opisu i charakterystyki,
• wie, czym różni się opis od opowiadania,
• wymienia określenia charakterystyczne dla opisu (np. drobiazgowy, zwięzły, barwny, rozwlekły).
ii. b) Umiejętności Uczeń:
• porównuje opis obiektywny z opisem poetyckim,
• wskazuje na rzeczy, zjawiska, które mogą stać się przedmiotem opisu,
• rozróżnia opis od charakterystyki i opowiadania,
• samodzielnie przygotowuje opis.
b. 2. Metoda i forma pracy
W formie opisu: nauczyciel przedstawia konkretny element rzeczywistości.
Metoda praktyczna: uczniowie porównują opis poetycki z opisem obiektywnym.
W formie konkursu: uczniowie opisują kolegę z klasy.
c. 3. Środki dydaktyczne
1. Skopiowany fragment opisu pejzażu z opowiadania Antonówki Iwana Bunina (opis poetycki).
2. Skopiowany wybrany fragment obiektywnego opisu pejzażu.
3. Słownik terminów literackich.
d. 4. Przebieg lekcji
i. a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel w sposób barwny, interesujący i szczegółowy opisuje konkretne miejsce dobrze znane wszystkim uczniom. Zadaniem uczniów jest odgadnięcie, o jakim miejscu jest mowa oraz wskazanie na elementy, które ich zdaniem powinny były się znaleźć w opisie, a się nie znalazły. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o podobne zarysowanie innych miejsc.
Pozostała część klasy ma jak najszybciej domyśleć się, co opisuje kolega.
ii. b) Faza realizacyjna
Nauczyciel pyta uczniów, co to jest opis, jakie elementy może zawierać oraz co może stanowić przedmiot jego zainteresowania.
Jeden z uczniów czyta głośno definicję opisu ze słownika terminów literackich, pozostali zapisują w zeszytach określenia, które możemy odnieść do opisu (np. wierny, dokładny, barwny).
Nauczyciel wyjaśnia, czym jest opis poetycki, mówi o miejscach, w których możemy się spotkać z tego typu opisem, czyli przede wszystkim o liryce.
Uczniowie czytają dwa fragmenty tekstu, z których jeden stanowi obiektywny, a drugi poetycki opis pejzażu. Wskazują na różnice pomiędzy dwoma sposobami ujęcia (odbioru) rzeczywistości.
Nauczyciel pyta uczniów, czym jest charakterystyka. Uczniowie zastanawiają się, w jakich relacjach do opisu znajduje się charakterystyka. Co możemy charakteryzować, a co raczej byśmy byli skłonni opisać.
iii. c) Faza podsumowująca
Uczniowie indywidualnie przygotowują na kartkach krótki opis jednego ze swoich kolegów z klasy. Forma opisu będzie dowolna. Z jednej strony może to być wierne oddanie wyglądu zewnętrznego danej osoby, z drugiej strony przedstawienie postaci może się zbliżać do opisu poetyckiego. Opis musi być rzetelny, ale i niełatwy do rozszyfrowania. Nauczyciel zbiera prace i wybrane czyta głośno. Klasa odgaduje, o kogo chodzi.
e. 5. Bibliografia
1. Bunin I., Ciemne aleje i inne opowiadania, przekł. zespół tłumaczy, Czytelnik, Warszawa 1980.
2. Kuziak M., Rzepczyński S., Jak pisać?, Park, Bielsko-Biała 2001.
3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 2000.
f. 6. Załączniki
i. Zadanie domowe
Opisz wydarzenie, w którym uczestniczyłeś lub którego byłeś bezpośrednim świadkiem.
Przedstaw jego uczestników, miejsce dziania się oraz sam jego przebieg. Zastanów się nad różnicami między opisaniem a opowiedzeniem o danym wydarzeniu.
g. 7. Czas trwania lekcji
45 minut
h. 8. Uwagi do scenariusza
Lekcja powinna mieć charakter praktyczny. Zadaniem nauczyciela jest rozwijanie u uczniów umiejętności opisywania przedmiotów i zjawisk. Jest to bowiem umiejętność bardzo
przydatna nie tylko w życiu zawodowym, ale również w życiu społecznym, gdzie w sposób zasadniczy ułatwia komunikowanie się i wzajemne zrozumienie między poszczególnymi jednostkami.
