Wartość różnorodności biologicznej

(1)

ST YCZEŃ 2011

^|

Nr 41

Magazyn Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska

Wartość różnorodności

biologicznej…

(2)

2

Projekt TEEB przeciera szlaki

W miarę jak Międzynarodowy Rok Bioróżnorodności zbliża się do końca, nadszedł odpowiedni moment na uhonorowanie wkładu, jaki projekt „Ekonomika ekosystemów i bioróżnorodności” (Economics of Ecosystems and Biodiversity – TEEB) wniósł w podniesienie świado- mości na temat dwóch największych wyzwań w zakresie ochrony środowiska.

Opublikowany w 2006 r. Raport Sterna nt. ekonomiki zmian klima- tycznych uświadomił zarówno twórcom polityki, jak i społeczeństwu zagrożenia związane z globalnym ociepleniem. W ramach projektu TEEB próbowano osiągnąć ten sam cel, podkreślając znaczenie negatywnych skutków utraty bioróżnorodności. Ze względu na bardzo złożony charakter problemu, jest on o wiele trudniejszy do przekazania, niż nagłe zmiany we wzorcach pogodowych.

W ramach projektu TEEB udało się zachęcić do współpracy imponu- jącą liczbę specjalistów z wielu krajów. Wskazując przykłady z całego świata, zwracali oni uwagę na rosnące zagrożenia płynące z utraty różnorodności biologicznej i prezentowali działania podejmowane na rzecz odwrócenia niekorzystnych tendencji.

Dzięki publikacji sprawozdania tymczasowego z prac w ramach projektu TEEB w maju 2008 r., zagadnienie utraty bioróżnorodności udało się przybliżyć szerszemu odbiorcy. W minionym roku w ramach projektu zostały opublikowane kolejne badania, których wyniki były adresowane do twórców polityki, sektora biznesu oraz władz lokal- nych i regionalnych. Na stronie internetowej TEEB4ME znajdują się wyniki wszystkich badań podjętych w ramach projektu w łatwo dostępnym dla użytkowników formacie.

Końcowe sprawozdanie zatytułowane Mainstreaming the Economics of Nature: a synthesis of the approach, conclusions and recommenda- tions of TEEB (Włączanie problematyki ekonomiki natury w główny nurt polityki: synteza przyjętego podejścia, wnioski i zalecenia pro- jektu TEEB) zostało zaprezentowane na konferencji COP 10 w sprawie bioróżnorodności, która odbyła się w październiku w Nagoi.

Komisja Europejska od samego początku wspiera projekt TEEB i zamierza kontynuować swoje działania w tym zakresie. Planuje ona przeprowadzenie bardziej szczegółowej analizy dostępnych danych dotyczącej utraty różnorodności biologicznej na terenie UE i określenie miejsc i sposobów wprowadzenia w życie rozwiązań opracowanych w ramach projektu TEEB. Komisja jest również gotowa by wspierać inne inicjatywy, szczególnie te, które sa podejmowane w krajach rozwijających się, których celem jest przedstawienie kosztów oraz korzyści płynących z inwestowania w zarządzanie bioróżnorodnością oraz usługami ekosystemowymi.

Od redakcji

Spis treści

03 Państwa członkowskie wdrażają nowe zasady odpowiedzialności za środowisko

04 Natura 2000 – nowe wytyczne w zakresie energii wiatrowej i przemysłu wydobywczego

06 Program LIFE w obronie węgierskiej żmiji łąkowej

07 Handlowcy przedstawiają certyfikaty wiarygodności ekologicznej

08 Określenie wartości bioróżnorodności i usług ekosystemowych

12 Gleba, zmiany klimatu i bioróżnorodność są ze sobą powiązane

13 UE podejmuje skoordynowane działania w sprawie demontażu statków

14 Różnorodność biologiczna – kampania uświadamiająca nabiera tempa 15 Nowe publikacje / Kalendarz wydarzeń 16 Wiadomości w skrócie

Przyroda dla Europejczyków

ec.europa.eu/environment/news/efe/index.htm

INFORMACJE OD REDAKCJI

Przyroda dla Europejczyków jest kwartalnikiem publikowanym przez Dyrekcję Generalną ds. Środowiska Komisji Europejskiej.

Czasopismo jest dostępne w języku bułgarskim, hiszpańskim, czeskim, niemieckim, estońskim, greckim, angielskim, francuskim, włoskim, litewskim, polskim, portugalskim i rumuńskim.

Prenumerata jest bezpłatna.

Subskrypcji można dokonać na stronie internetowej pod adresem: http://ec.europa.eu/environment/

mailingregistration/main/mailing_reg.cfm Redaktor naczelny: Róbert Konrád Koordynator: Jonathan Murphy

Aby uzyskać więcej informacji, prosimy skontaktować się z Działem Komunikacji:

http://ec.europa.eu/environment/env-informa/

Informacje i dokumenty:

http://ec.europa.eu/environment/env-informa/

Strona internetowa Przyrody dla Europejczyków:

http://ec.europa.eu/environment/news/efe/index.htm

OCHRONA ŚRODOWISKA W INTERNECIE

Co robi Unia Europejska, aby chronić środowisko, czym jest zintegrowana polityka produktowa i jak uzyskać etykietę ekologiczną? Odpowiedzi na te pytania i nie tylko można znaleźć na stronie internetowej DG ds. Środowiska:

ec.europa.eu/environment/index_en.htm

UWAGA PRAWNA

Komisja Europejska ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne skutki wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji, ani za pomyłki, które mogły się pojawić, mimo starannego przygotowania i kontroli podczas drukowania publikacji.

Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyróżnionym odznaką ekologiczną UE dla papieru graficznego (ec.europa.eu/environment/ecolabel)

Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2010 ISSN 1725-9800

Powielanie dozwolone, pod warunkiem podania źródła.

Powielanie fotografii jest zabronione.

Printed in Belgium

(3)

3

O

O DDPOOOWWIEE DDZZIALLLNO ŚŚŚĆ ZAAA ŚŚRROO DDOOWIISKK OO

Ta kwestia – oraz kilka luk, jakie znaleziono w odniesieniu do zastosowania dyrektywy ELD do środowiska morskiego – zostanie jednak ponownie podjęta jeszcze przed rokiem 2014, kiedy to według pierwotnych planów ma odbyć się weryfikacja. Jest to konsekwencja tegorocznego wycieku ropy w Zatoce Meksykańskiej. Na kształt przyszłej weryfikacji będą także miały wpływ informacje dotyczące ostatniego skażenia czerwonym szlamem na Węgrzech oraz doświadczenia związane z wdrożeniem dyrektywy ELD

w tym kontekście. T

Więcej informacji

http://ec.europa.eu/environment/

liability/index.htm

© Van Parys Media

Ponieważ unijne prawodawstwo w zakresie odpowiedzialności za środowisko musi łączyć specyfikę praw krajowych z wymogami odpowiedzialności za środowisko, transpozycja była trudnym zadaniem. Nie może więc dziwić, że większość państw członkowskich dość znacząco przekroczyła pierwotny termin wdrożenia dyrektywy, 30 kwietnia 2007 r.

W myśl dyrektywy wymagane jest podjęcie działań zaradczych, gdy podmiot gospodarczy wyrządzi szkody gatunkom chronionym lub w siedliskach przyrodniczych, szkody mające znaczący negatywny wpływ na ekologiczny, chemiczny lub ilościowy stan wód, szkody polegające na zanieczyszczeniu ziemi lub szkody mające negatywny wpływ na ludzkie zdrowie.

Nowe przepisy obowiązują w całej Unii dopiero od kilku miesięcy, tak więc w momencie powstawania tego artykułu ilość dostępnych przykładów jest dość ogra- niczona. Na początku roku 2010 15 państw członkowskich zgłosiło 16 spraw, choć liczba ta wzrasta do około 50, gdy uwzględnimy także nowe przypadki.

Ta stosunkowo niewielka liczba może też wynikać ze skutecznego działania zapobie- gawczego przepisów, bardziej restrykcyjnych regulacji krajowych, stosowania wyłączeń prawnych, ograniczonej wiedzy po stronie podmiotów gospodarczych bądź proble- mów z przekazywaniem informacji.

Ocena Komisji wymienia istotne różnice w sposobie wdrażania przepisów przez władze krajowe. Na przykład, 14 państw członkow- skich rozszerzyło przepisy na chronione w ich krajach gatunki i siedliska, podczas gdy 13 nie

zastosowało takiego rozwiązania. Różne w poszczególnych krajach są także środki zaradcze, jakich podmiot może użyć w przypadku zaistnienia szkody.

Obowiązkowe ubezpieczenie?

Państwa członkowskie same decydują, czy podmioty gospodarcze mają być objęte obowiązkiem stosowania zabezpieczenia finansowego, czy nie. Osiem krajów – Bułgaria, Portugalia, Hiszpania, Czechy, Słowacja, Węgry, Rumunia i Grecja – opowiedziało się za wpro- wadzeniem takiego obowiązku, natomiast reszta wprowadziła zasadę dobrowolności.

Ubezpieczenia są najczęściej stosowanym instrumentem. Pozostałe to gwarancje bankowe, fundusze, ubezpieczenia typu

„captive insurance” oraz obligacje.

Firmy ubezpieczeniowe tworzą wyspecjalizo- wane, indywidualne produkty obejmujące obok zanieczyszczeń występujących nagle lub w skutek wypadku także zanieczyszczenia następujące stopniowo. Jak na razie najpo- pularniejsze pozostają tradycyjne produkty ubezpieczeniowe, takie jak ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej czy ubezpieczenia od szkód wyrządzonych w środowisku, wraz z rozszerzeniami obejmującymi nowe rodzaje odpowiedzialności.

Z uwagi na stosunkowo krótki czas obowią- zywania nowych przepisów, brak danych oraz stopniowe pojawianie się nowych produktów ubezpieczeniowych spełniających wymogi dyrektywy, Komisja była w pewnym momencie gotowa zalecić wprowadzenie obowiąz- kowego zabezpieczenia finansowego.

Transpozycja europejskiej dyrektywy w sprawie odpowiedzialności za środowisko (ELD) zakończyła się w całej Unii w lipcu 2010 r., a jej skutki są odczuwalne już teraz. Po pierwszej ocenie wdrożenia dyrektywy Komisja nie proponuje natychmiastowych zmian, jednak niektóre aspekty będą wymagały weryfikacji. Poprawy będzie wymagało zastosowanie nowych przepisów w odniesieniu do środowiska morskiego, podobnie jak kwestia obowiązkowego zabezpieczenia finansowego pewnych operacji w całej UE.

Państwa członkowskie wdrażają nowe zasady odpowiedzialności za środowisko

T

(4)

4 NNNNAAAATTTUUUURRAA 22200000 000000

i przemysł wydobywczy niezwiązany z pro- dukcją energii, zostala właśnie wydana.

Wytyczne powinny dać jasny obraz sytuacji prawnej zarówno przedsiębiorcom, jak wła- dzom krajowym i lokalnym zainteresowanym tym, aby rozwój gospodarczy odbywał się w pełnej zgodzie z ochroną bioróżnorodności, zgodnie z odpowiednimi instrumentami polityki UE. Wytyczne dla poszczególnych sektorów przygotowano z pomocą specjalnie powołanych grup roboczych, w skład których wchodzili przedstawiciele branż, eksperci naukowi, władze krajowe, organizacje poza- rządowe oraz odpowiednie departamenty Komisji. Taka procedura partnerstwa, dialogu i wymiany poglądów gwarantuje, że gotowe dokumenty w pełni uwzględniają potrzeby branży, jak również stanowi podstawę dla konstruktywnego dialogu z sektorami w przyszłości.

Energia wiatrowa i planowanie przestrzenne

Europejski sektor energii wiatrowej rozwijał się w ostatnich dziesięciu latach niezwykle dynamicznie, a Europa jest obecnie uważana za światowego lidera w tej dziedzinie. Energia wiatrowa zaspokaja około 4 % całkowitego unijnego zapotrzebowania na energię elek- tryczną (dane z roku 2008) i do roku 2020 odsetek ten ma się potroić dzięki przygoto- wanemu przez Komisję pakietowi klimatyczno- energetycznemu. Oznaczać to będzie znaczny rozwój tego rynku.

Choć energia wiatrowa zasadniczo nie stanowi zagrożenia dla przyrody, to źle usytuowane lub zaprojektowane farmy wiatrowe mogą być groźne dla zagrożonych gatunków i siedlisk, w tym także tych chronionych w dyrekty- wach „siedliskowej” i „ptasiej”.

Centralne miejsce w europejskiej polityce na rzecz bioróżnorodności zajmuje Natura 2000 – sieć obszarów chronionych specjalnie wyselekcjonowanych, aby chronić europejskie tereny o najwartościowszej bioróżnorod- ności – schronienie dla naszych najrzadszych i najbardziej zagrożonych gatunków i siedlisk.

O ile utworzenie sieci obszarów Natura jest powszechnie uważane za ogromny sukces, gdy chodzi o zmniejszenie utraty bioróż- norodności, to tereny nią objęte często są źródłem konfliktów z konkurencyjnym zapotrzebowaniem na użytkowanie gruntów:

na potrzeby dróg, kolei, budownictwa, rolnictwa, przemysłu, kopalni czy elektrowni, a więc inwestycji często kluczowych dla europejskich strategii na rzecz wzrostu gospodarczego.

Przejrzystość prawna

Kwestia równowagi między ochroną przyrody, rozwojem i użytkowaniem gruntów została ujęta, z uwzględnieniem zasad zrów- noważonego rozwoju, w jednym z najważ- niejszych punktów dyrektywy „siedliskowej”

– artykule 6. Opisuje on ogólne procedury zatwierdzania planów i projektów, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na obszar Natura 2000. Komisja już dawno przygotowała wytyczne dotyczące ogólnego stosowania tych przepisów, jednak aby pomóc poszcze- gólnym sektorom w zrozumieniu zapisów artykułu 6 w odniesieniu do danej branży, ostatnio opracowywana jest seria wytycznych dla konkretnych sektorów. Pierwsza z nich, obejmująca branżę energii wiatrowej

Przykłady z kilku krajów pokazują, że większość podobnych zagrożeń można zminimalizować, unikając budowania elektrowni na terenach, na których znajdują się takie gatunki czy siedliska.

Nie ma zakazu stawiania elektrowni wiatro- wych na obszarach Natura 2000, a decyzja w tym zakresie musi być podejmowana zawsze po rozpatrzeniu indywidualnych przy- padków. Opracowane wytyczne zawierają ocenę zagrożenia dla różnych gatunków i siedlisk chronionych prawem unijnym i promują dobre praktyki w zakresie oceny wpływu na środowisko. Kładą one duży nacisk na potrzebę strategicznego planowania przestrzennego. Autorzy zalecają między innymi sporządzanie map obszarów zagrożonych, które mogą być przydatne przy ustalaniu loka- lizacji inwestycji. Mapy takie powinny wyszcze- gólniać takie tereny w obrębie obszarów Natura 2000 i poza nimi, na których farmy wiatrowe mogą stanowić małe, średnie lub duże zagrożenie dla przyrody.

Przemysł wydobywczy niezwiązany z produkcją energii

Przemysł wydobywczy niezwiązany z pro- dukcją energii (z ang. Non-Energy Extractive Industry – NEEI) dostarcza wiele podstawo- wych surowców dla europejskiej branży produkcyjnej i budowlanej. W 2007 r. sektor wykazał obroty rzędu 49 miliardów euro i dał zatrudnienie około 287 tys. ludzi. Jak określono w inicjatywie na rzecz surowców Komisji Europejskiej z 2008 r., zabezpieczenie nieza- wodnego i niezależnego od zakłóceń dostępu do surowców staje się coraz ważniejszym czynnikiem dla konkurencyjności UE.

Ponownie, nie ma zakazu podejmowania dzia- łań wydobywczych na obszarach Natura 2000

Aby pomóc w osiągnięciu zrównoważonego kompromisu między polityką ochrony bioróżnorodności a polityką na rzecz rozwoju gospodarczego, przygotowywane są nowe wytyczne dla władz i przedsiębiorstw lokalnych, mające wyjaśnić kwestie prawne zrównoważonego użytkowania gruntów na obszarach Natura 2000.

Natura 2000 – nowe wytyczne w zakresie energii wiatrowej i przemysłu wydobywczego

T

(5)

5

N N

NAAAATTTUUURRRAA 22220000000000

© iStockphoto

i w ich pobliżu, ale istnieje wymóg, aby inwestycje takie nie wywierały negatywnego wpływu na obszary Natura 2000. Nowe wytyczne zawierają szczegółowe informacje na temat procedur obowiązujących przy ocenie planów inwestycyjnych NEEI, które mogą zagrażać obszarom Natura 2000.

W dokumencie przedstawiono potencjalny wpływ inwestycji NEEI na bioróżnorodność i zamieszczono porady dotyczące przepro- wadzania prawidłowych ocen, sposobu identyfikowania ewentualnych negatywnych skutków dla integralności obszaru Natura 2000 oraz sposobów zapobiegania tym skutkom.

Oprócz tego wytyczne zajmują się kwestią wydobycia na obszarach morskich.

Podobnie jak wytyczne dotyczące energii wiatrowej, dokument podkreśla znaczenie strategicznego planowania przestrzennego i oceny jako środków pozwalających na pro- aktywne definiowanie obszarów spornych i lepsze uwzględnianie kwestii bioróżnorod- ności w projektach NEEI. Autorzy zalecają sporządzanie szczegółowych map zaso- bów mineralnych, które określą, jakiego typu minerały rozmieszczone są w jakich miejscach oraz czy ich wydobycie jest opłacalne ekonomicznie.

Po nałożeniu takich map na mapy obszarów Natura 2000 można będzie szybko określić potencjalnie konfliktowe tereny i obszary o zwiększonym ryzyku. Na podstawie takiej strategicznej oceny można przygotować mniej szkodliwe rozwiązania, tak aby w przyszłości oddalić miejsca wydobycia od obszarów zagrożonych.

Wytyczne zalecają również rozważanie roz- wiązań alternatywnych, takich jak na przykład zwiększenie recyklingu materiałów zamiast rozpoczynania nowych projektów wydobywczych. Celem nadrzędnym jest znalezienie

jak największej liczby korzystnych sytuacji, w których przyszłe wydobycie zasobów mineralnych będzie zapewnione a negatywny wpływ na obszary Natura 2000 zerowy lub minimalny, oraz zachowana będzie ich integralność. Autorzy wytycznych uwzględ- niają także możliwość pozytywnego wpływu projektów wydobywczych na bioróżnorod- ność i przedstawiają odpowiednie studia przypadków.

Przygotowywane wytyczne

Trwają prace nad dalszymi wytycznymi.

Niedługo opublikowany zostanie dokument poświęcony portom i ujściom rzek, natomiast w roku 2011 powinny zostać wydane wytyczne w zakresie akwakultury i transportu drogami śródlądowymi. T

Więcej informacji

Wszystkie opracowane wytyczne Komisji dotyczące artykułu 6 dostępne są na stronie http://ec.europa.eu/environment/

nature/natura2000/management/

guidance_en.htm

(6)

6 LLLLLLIIIFFFFFFFEEEEEE

Dawniej występującą powszechnie na Nizinie Węgierskiej węgierską żmiję łąkową obecnie znaleźć można tylko w ekosystemach trawiastych regionu Hanság w pobliżu granicy austriackiej oraz na stepie „puszta” w regionie Kiskunság na południe od Budapesztu, gdzie ostatnie osobniki żyją w Parku Narodowym Kiskunság. Żmija łąkowa jest niewielkim, dorastającym do 50 cm wężem, którego jad nie stanowi zagrożenia dla człowieka. Jego naturalne siedliska zostały w znacznym stopniu zmniejszone, szczególne za sprawą intensywnego pozyskiwania gruntów na potrzeby rolnictwa i leśnictwa.

W 2004 r. Węgierskie Towarzystwo Ornito- logiczne i Ochrony Przyrody (MME/Birdlife Hungary) wraz z dyrekcją Parku Narodowego Kiskunság i dyrekcją Parku Narodowego Duna-Ipoly uruchomiło projekt w ramach programu LIFE-Przyroda (LIFE04 NAT/HU/

000116), mający na celu ocalenie węgierskiej żmii łąkowej od całkowitego wyginięcia i zapewnienie temu gatunkowi długo- falowej ochrony.

© Unia Europejska

Kluczowe znaczenie dla realizacji tych celów miała seria działań obejmujących przygotowanie genetycznej mapy gatunków oraz badania nad jego siedliskami. Chodziło o przywróce- nie jego naturalnych siedlisk w ekosystemach trawiastych, a także, poprzez odpowiednie kampanie, o zwiększenie świadomości spo- łecznej, aby zapobiec zabijaniu żmii przez rolników i miejscową ludność. Uczestnicy projektu założyli także program hodowlany w nowo utworzonym Centrum Ochrony Węgierskiej Żmii Łąkowej.

Hodowla żmii w celu

przywrócenia ich naturalnemu środowisku

Centrum Ochrony mieści się w starym gospo- darstwie należącym do Parku Narodowego Kiskunsag. Program hodowlany rozpoczęto od 10 dorosłych żmii, zebranych dla zapew- nienia różnorodności genetycznej z różnych lokalnych populacji. Pary samic i samców trzymane były w klatkach, gdzie mogły

rozmnażać się w warunkach zbliżonych do swojego naturalnego trawiastego siedliska.

Obecnie w centrum hodowanych jest ponad 800 osobników.

Na wolności: monitoring i przywracanie naturalnego środowiska

We współpracy z podobnym projektem programu LIFE w Rumunii (LIFE05 NAT/RO/000158) beneficjent monitorował i badał populację dzikiej żmii łąkowej na Węgrzech i w Rumunii celem dokonania oceny stanu ochrony gatunku i znalezienia nowych populacji. Dzięki wspar- ciu wolontariuszy udało się przekształcić na ekosystemy trawiaste 26 ha terenów leśnych, co pozwoliło ponownie połączyć żyjące osobno grupy populacji gada.

Dalsza ochrona

Sukces programu hodowlanego daje solidne podstawy do przywrócenia żmii naturalnemu środowisku. MME/BirdLife Hungary prowadzi obecnie kontynuację projektu w Basenie Karpackim (LIFE07 NAT/H/000322), którego celem jest wprowadzenie co najmniej 400 osobników z powrotem do ich naturalnego środowiska, przy jednoczesnej odbudowie siedlisk, oraz przeprowadzenie zakrojonej na dużą skalę kampanii uświa- damiającej, mającej zmniejszyć obawy społe- czeństwa dotyczące przywracania jadowitych węży. Przywracanie gatunku naturalnemu środowisku planowane jest na Węgrzech, natomiast taka możliwość badana jest w Rumunii i niektórych regionach Austrii. T

Więcej informacji

na temat projektu:

http://www.rakosivipera.hu/en/

na temat programu LIFE:

http://ec.europa.eu/life

Węgierska żmija łąkowa (Vipera ursinii rakosiensis) to najbardziej zagrożony gatunek węża w Europie, którego populacja szacowana jest na zaledwie 500 osobników, żyjących na Węgrzech i w Rumunii.

Program LIFE w obronie węgierskiej żmiji łąkowej

T

(7)

7

H H H H HAAAAAANNNNNNDDDDDEEEELLL

© iStockphoto

Europejskie Forum Handlowe (European Retail Forum) zainaugurowało swoją działalność zaledwie nieco ponad rok temu. Od tamtej pory wielu jego członków – w tym najważ- niejszych firm europejskich – dobrowolnie zobowiązuje się do zmniejszenia negatywnego wpływu swojej działalności na środo- wisko. Zobowiązania te dotyczą rodzaju sprzedawanych towarów, sposobu sprze- daży oraz sposobu komunikowania się ze społeczeństwem.

Postęp w realizacji tych obietnic – których w 2010 r., kiedy to działania Forum zaczynają nabierać tempa, jest coraz więcej – omówiono w przygotowanym dla Komisji raporcie zaty- tułowanym Services on Monitoring Retailers’

REAP commitments (Usługi monitorowania zobowiązań handlowców dotyczących programu REAP).

Do najważniejszych z wybranych priorytetów należą: zwiększenie efektywności energetycznej budynków, zwiększenie sprzedaży produktów ekologicznych oraz lepszy eko- design. Inne pojawiające się kwestie to bardziej ekologiczne systemy dystrybucji i łańcuchy dostaw, wykorzystanie energii odnawialnej, pakowanie produktów i bardziej efektywna gospodarka odpadami.

Dobre praktyki

Autorzy raportu odnotowują, że skala zobo- wiązań poszczególnych członków Forum była nierówna. Może to wynikać z różnego poziomu świadomości ekologicznej w róż- nych krajach. Z czasem jednak przykłady dobrych praktyk mogą pomóc w zwięk- szeniu tej świadomości w całej Europie.

Franczyza jest kolejną kwestią, która według autorów raportu wymaga bliższego zbada- nia, gdyż wiąże się ona przede wszystkim ze spełnieniem norm społecznych, a nieko- niecznie norm środowiskowych i obietnic złożonych przez franczyzodawcę.

Raport wyszczególnia wiele przykładów zrównoważonych rozwiązań stosowanych w praktyce. Od 2006 r. francuska sieć super- marketów Carrefour zwiększyła liczbę sprzedawanych pod własną marką produktów organicznych o około 80 %. Brytyjska sieć Marks & Spencer zwiększyła procent produk- tów poliestrowych wytwarzanych z tworzyw pochodzących z recyklingu. Sieci Asda Wal- Mart udało się w ciągu pięciu ostatnich lat zmniejszyć wytwarzaną przez jej flotę trans- portową emisję CO₂ o 40 %, a hiszpańska Mercadona w swoich sklepach i centrach dystrybucyjnych w 100 % odzyskuje odpady pochodzące z procesu pakowania.

Z drugiej strony raport sugeruje, że handlowcy mogliby lepiej informować klientów o dostęp- nych dla nich wyborach. Ubiegłoroczne badanie Eurobarometru potwierdza, że istnieje zapotrzebowanie społeczne na taką politykę informacyjną. Prawie jedna trzecia (31 %) ankietowanych stwierdziła, że najlepszym sposobem na promowanie przyjaznych środowisku produktów przez sprzedawców jest udzielanie konsumentom lepszych

informacji. T

Więcej informacji

industry/retail/index_en.htm

Europejscy handlowcy spełniają swoje obietnice dotyczące stosowania przyjaznych środowisku praktyk i oferowania bardziej ekologicznych produktów. Jak jednak pokazuje nowy raport, mogliby bardziej zaangażować się w podnoszenie świadomości społecznej na temat zrównoważonej konsumpcji.

Handlowcy przedstawiają certyfikaty wiarygodności ekologicznej

T

(8)

8 PPPPPPOOOOOOOOOLLLLLLLLLLU T A N T S

© iStockphoto „Ekonomika ekosystemów i bioróżnorodności” (Econo-

mics of Ecosystems and Biodiversity – TEEB) to badanie, którego inicjatorem jest grupa G8 i pięć największych gospodarek wschodzących, skupiające się na „globalnych korzyściach ekonomicznych płynących z różnorodności biologicznej, kosztach utraty bioróżnorodności oraz braku środków zapobiegawczych w opozycji do podjęcia efektywnych działań”.

Oprócz podstawowego raportu technicznego – którego zaktualizowaną wersję zaprezentowano w październiku na międzynarodowej konferencji poświęconej bioróż- norodności w Nagoi – TEEB obejmuje także bardziej skonkretyzowane badania przeznaczone dla krajowych twórców polityki, przedsiębiorców oraz władz lokalnych i regionalnych.

Przedstawiają one, w jaki sposób możliwe jest skłonienie rynków do dokładnego szacowania wartości usług eko- systemowych. Autorzy posługują się rzeczywistymi przykładami z całego świata, pokazując, jak docenienie wartości bioróżnorodności prowadzi do zmian polityki, jak inwestycje w kapitał przyrody mogą być bardziej opłacalne niż rozwiązania stworzone przez człowieka oraz w jaki sposób ochrona przyrody może przynieść korzyści gospodarcze.

„ 27 % dyrektorów generalnych ankietowa- nych przez PwC w 2009 r.

wyraziło obawy co do wpływu utraty bioróżno- rodności na perspektywy wzrostu swojej działalności biznesowej.

”

Określenie wartości bioróżnorodności i usług ekosyste- mowych

Brak cen rynkowych dla usług ekosystemo- wych i bioróżnorodności oznacza, że mające często charakter publiczny korzyści, jakie czerpiemy z tych dóbr, są zwykle lekcewa- żone lub niedoceniane. Projekt „Ekonomika ekosystemów i bioróżnorodności” (Econo- mics of Ecosystems and Biodiversity – TEEB) zwraca uwagę twórców polityki, przedsię- biorców i społeczeństwa na to, jak ważne jest uwzględnienie tych czynników w codzien- nym postępowaniu i decyzjach.

T

(9)

9

T T T T T T T TEEEEEEEEEEEBBBBB

© iStockphoto © iStockphoto

czerpiemy z tych dóbr, są zwykle lekceważone lub niedoceniane w procesie podejmowania decyzji. Taki stan rzeczy skutkuje niszczeniem bioróżnorodności i jest szkodliwy dla dobro- bytu ludzkiego. Skutki są niewyobrażalne.

Utrata samych ekosystemów lasów tropikal- nych odpowiada za około jedną piątą świa- towej emisji gazów cieplarnianych.

W raporcie wskazano dwa wyzwania dla twórców polityki: po pierwsze, zrozumienie wartości naturalnego kapitału i uwzględnie- nie jej w podejmowaniu decyzji. Po drugie, podejmowanie działań efektywnych i zrów- noważonych.

Cele te można osiągnąć na różne sposoby:

poprzez finansowe nagradzanie tych, którzy

zachowują lub zwiększają korzyści z ekosys- temów (np. zasobów wodnych czy terenów ponownie zalesianych); poprzez reformę dopłat, które obecnie sięgają niemal biliona dolarów rocznie, z czego jedna trzecia wspiera produkcję i konsumpcję paliw kopalnych; czy też poprzez wprowadzenie solidnych regulacji prawnych w celu ustanowienia norm środo- wiskowych i zasad odpowiedzialności.

Raport sugeruje także rozszerzenie zakresu obszarów chronionych, które obecnie obej- mują 13,9 % powierzchni lądów, 5,9 % mórz terytorialnych, ale zaledwie 0,5 % mórz otwar- tych. Oprócz tego raport podkreśla potrzebę inwestowania w infrastrukturę ekologiczną także poza obszarami chronionymi. T

Europejskie miejsca pracy związane ze środowiskiem

Przyjmując wąską definicję ograniczoną do branży ekologicznej i takich działalności, jak rolnictwo organiczne, zrównoważone leśnictwo czy ekoturystyka, jeden na 40 zatrudnionych Europejczyków ma pracę związaną ze środowiskiem. Po uwzględnie- niu innych sektorów, w tym w szczególności rolnictwa, współczynnik ten wzrasta do jednej na dziesięć osób. Te miejsca pracy przekładają się na tworzenie dalszych w innych sektorach gospodarki. Gdy weź- miemy pod uwagę także ten fakt, okaże się, że zatrudnienie jednego na sześciu pracu- jących obywateli Europy w taki czy inny sposób jest uzależnione od środowiska.

Punktem wyjściowym jest teza, że nieuwzględ- nianie wartości ekosystemów i bioróżnorod- ności przez twórców polityki prowadzi do podejmowania przez nich złych decyzji przy reagowaniu na pojawiające się wyzwania.

Twórcy raportu argumentują, że kierowanie się tymi czynnikami prowadziłoby do podejmowania bardziej racjonalnych, i prawdopo- dobnie innych, decyzji, podniosłoby jakość zarządzania oraz przyniosłoby rzeczywiste korzyści dla społeczeństwa, a w szczególności dla grup najuboższych, które często w bardziej bezpośredni sposób polegają na usługach ekosystemowych.

Brak cen rynkowych dla usług ekosystemowych i bioróżnorodności oznacza, że korzyści – mające często charakter publiczny – jakie

T TEEB dla twórców polityki

(10)

10 TTTTTTEEEEEEEEEEBBBBBB

Utrata bioróżnorodności i degradacja eko- systemów to źródło poważnego ryzyka dla przedsiębiorstw. Jednocześnie walka z tymi zgubnymi zjawiskami oferuje znaczne możli- wości, szczególnie dlatego, że konsumenci w coraz większym stopniu preferują przyjazne środowisku produkty i usługi.

Autorzy raportu stwierdzają, że firmy, które rozumieją i umieją zarządzać ryzykiem wyni- kającym z utraty bioróżnorodności i niszczenia ekosystemów, które tworzą elastyczne i trwałe modele działania i które szybko wykorzystują szanse biznesowe, mają większą szansę na odniesienie sukcesu.

W raporcie wskazano, że podobnie jak zmiany klimatu stymulują rynki emisji i nowe modele biznesowe, tak bioróżnorodność i usługi ekosystemowe oferują inwestorom i przed- siębiorcom nowe możliwości. Sprawozdanie pokazuje, że rynki certyfikowanych produktów rolnych i leśnych mogą do roku 2050 osiągnąć odpowiednio wartość 900 i 50 mld dolarów, a rynek dobrowolnych środków wyrównaw- czych w zakresie bioróżnorodności 400 mln

dolarów (oprócz dużo większego rynku obo- wiązkowych środków wyrównawczych).

Twórcy raportu odnotowują, że dla firm wyzwaniem jest wdrożenie strategii SMART (wyznaczenie celów: konkretnych, mierzal- nych, osiągalnych, istotnych dla biznesu i o wyznaczonych ramach czasowych), i udzie- lają siedmiu głównych porad w tym zakresie.

Przedsiębiorcy powinni oszacować wpływ swojej działalności na bioróżnorodność i usługi ekosystemowe oraz zależność od nich. Powinni ocenić powiązane z tymi czynnikami ryzyko biznesowe, stworzyć odpowiednie systemy informacyjne, ustalić cele strategii SMART oraz podjąć działania mające na celu wyeli- minowanie, zminimalizowanie lub ograni- czenie występujących zagrożeń.

Powinni także wykorzystać szanse tkwiące w technologiach energooszczędnych, nowych produktach i nowych rynkach, łączyć strategie i działania biznesowe związane z bioróżnorod- nością z szerszymi inicjatywami dotyczącymi odpowiedzialności społecznej, a także aktyw- nie angażować się we współpracę z innymi

TEEB dla przedsiębiorców

T

Raporty firmy PwC

Przeprowadzone w 2008 r. przez międzynaro- dową firmę doradczą PwC badanie dorocznych sprawozdań największych światowych firm wykazało, że 18 z nich wspomniało o bioróż- norodności i ekosystemach. Z tej liczby tylko sześć wymieniło działania mające na celu zmniejszenie negatywnego wpływu na te dwa obszary, a zaledwie dwie określiły bioróżno- rodność jako kluczową kwestię strategiczną.

Z drugiej strony, 89 spółek opublikowało raporty w zakresie zrównoważonego rozwoju, spośród czego 24 opisały środki mające zmniejszyć negatywny wpływ na bioróżnorodność i ekosystemy, a dziewięć określiło wpływ swojej działalności na bioróżnorodność jako kluczowe zagadnienie, jeśli chodzi o zrównoważony rozwój. W szcze- gólności dotyczyło to firm z branży paliwowej, usług komunalnych, chemicznej, farmaceu- tycznej i żywnościowej.

firmami, administracją państwową, organiza- cjami pozarządowymi i społeczeństwem obywatelskim.

Szczególnie duże znaczenie mogą tu mieć działania organów zajmujących się rachunko- wością i sprawozdawczością finansową, pole- gające na opracowaniu norm ujawniania i kontroli wpływu prowadzenia działalności gospodarczej na bioróżnorodność i ekosystemy. Istnieją wprawdzie wytyczne, zasady i różne metody w tym zakresie, jednak więk- szość z nich nie sprawdza się wystarczająco przy szacowaniu rzeczywistych skutków

działalności firm. T

Ekoturystyka

to najszybciej roz- wijający się sektor branży turystycznej.

W 2004 r. rynek ten rósł trzykrotnie szybciej niż cała branża. Światowa Organizacja Turystyki szacuje, że glo- balne wydatki na ekoturystykę rosną w tempie 20 % rocznie – sześć razy szybciej niż wynosi tempo rozwoju całego przemysłu turystycznego.

(11)

11

T T T T T T T TEEEEEEEEEEEEEBBBBB

© European Union

Najnowszy, opublikowany we wrześniu, raport TEEB pokazuje lokalnym twórcom polityki, w jaki sposób mogą lepiej poznać wartość naturalnego kapitału, takiego jak lasy, parki i drogi wodne, oraz wykorzystać ten kapitał w polityce lokalnej: gospodarce miejskiej, planowaniu przestrzennym czy zarządzaniu obszarami chronionymi.

Autorzy raportu ostrzegają, że niegospo- darne korzystanie z zasobów i niewystar- czająca troska o naturalne ekosystemy przyczynia się do utraty naszego naturalnego kapitału. Gdy zniszczenie ekosystemów osiąga punkt krytyczny, przywrócenie ich i znalezienie alternatywnych zasobów pochłania ogrom czasu, sił i pieniędzy.

Raport przedstawia sześć kroków pozwa- lających uwzględnić usługi ekosystemowe w polityce lokalnej i regionalnej: określenie i uzgodnienie z interesariuszami kwestii polityki w celu uniknięcia przyszłych nie- porozumień; zdefiniowanie najważniejszych usług ekosystemowych na danym obsza- rze; zdefiniowanie potrzeb informacyjnych i wybór odpowiednich metod oceny; ocena ekosystemów; zdefiniowanie i ocena dostęp- nych opcji polityki; ocena skutków dla różnych grup w danej społeczności. T

Więcej informacji

www.teebweb.org

TEEB dla lokalnych i regionalnych twórców polityki

T

Przyroda i społeczności lokalne

Nowy Jork: Miasto zainwestowało 2 mld dola- rów w ziemię na terenie dorzecza w górach Catskill, aby zabezpieczyć źródła swojej wody pitnej. Porównywalnej skali zakład uzdatniania wody kosztowałby 7 mld dolarów.

Canberra: Lokalne władze zasadziły 400 tys.

drzew. Rośliny sprawiają, że miasto jest bardziej zielone, pomagają regulować mikroklimat, zmniejszają zanieczyszczenia, poprawiają jakość powietrza, zmniejszają koszty energii zużywanej na klimatyzację pomieszczeń, a także przechwytują związki węgla. Całkowite korzyści z operacji szacowane są na 20-67 mln dolarów w latach 2008-2012.

Wietnam: Przeprowadzona kosztem 1,1 mln dolarów odbudowa lasów namorzynowych w północnych nadmorskich regionach kraju przyniosła szacunkowe oszczędności rzędu 7,3 mln dolarów rocznie, jakie pochłonęłaby konserwacja umocnień nabrzeżnych.

… i co dalej?

„Komisja Europejska wspiera projekt TEEB od samego początku i planuje kontynuować prace w tym zakresie również po konferencji COP 10, z uwzględnieniem decyzji, jakie zostaną podjęte w Nagoi. Planujemy przepro- wadzić bardziej szczegółową analizę danych zebranych na terenie UE, skupiając się na dziedzinach, w których powinniśmy dostoso- wać naszą politykę do wyników analiz z projektu TEEB. Komisja chętnie wspiera także inicjatywy podejmowane przez inne kraje, szczególnie te podejmowane w krajach rozwijających się, których celem jest przedstawienie kosztów oraz korzyści płynących z inwestowania w zarzą- dzanie bioróżnorodnością oraz usługami ekosystemowymi. W szczególności planujemy rozpocząć współpracę z Programem Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), aby pomóc w przeprowadzaniu ocen w zainteresowanych krajach oraz aby działać w zgodzie z potrzebami sektorów gospodarki i planami rozwoju”.

Janez Potočnik, Komisarz UE ds. środowiska

„Conservation Grade”, brytyjski system certyfikacji przyjaznego środowisku rolnictwa, umożliwia markom i producen- tom żywności oraz społeczeństwu korzystanie z efektywnej produkcji rolnej, jednocześnie poprawiając stan bioróżno- rodności i usług ekosystemowych i przeciw- działając niszczeniu przyrody na gruntach rolnych. Rolnicy zrzeszeni w systemie

„Conservation Grade” muszą przekształcić 10 % swojej ziemi uprawnej na dzikie siedliska. Licencjonowani właściciele marek, którzy wykorzystują produkty z tych gospodarstw, mają prawo zamieścić logo

„Conservation Grade” na sprzedawanych przez siebie przyjaznych środowisku produktach.

photo

(12)

12 GGGGGGGLLLLLLEEEEBBBBBBAAAAAA

Może się wydawać, że stopniowe zmniejszanie się aktywności biologicznej gleb ma znikome konsekwencje dla ludzi. Jednak gdy spojrzeć na nie całościowo, ma ono ogromne znaczenie. Jako że emisja gazów cieplarnianych nie respektuje granic państwowych, degradacja gleb w jednym kraju ma bezpośredni wpływ na zmiany klimatu także w innych krajach.

W tym sensie można powiedzieć, że gleba naprawdę się przemieszcza.

Gleba jest także siedliskiem i źródłem pokarmu dla ponad jednej czwartej światowej bioróżno- rodności. Jeden metr kwadratowy ziemi może pomieścić około 10 tys. różnych organizmów.

Zdrowie gleby ma zatem kluczowe znaczenie dla zachowania tej różnorodności. Obok złej gospodarki glebami, zawartej w nich bioróż- norodności zagrażają jednak takie czynniki jak erozja, zasolenie, skażenie, nieprzepusz- czalność powierzchni gleby oraz infrastruktura miejska i transportowa.

Rola gospodarowania glebą w ograniczaniu zmian klimatu i adaptacji do nich oraz ochrony bioróżnorodności była głównym tematem ważnej konferencji, która odbyła się w Brukseli w dniach 23-24 września.

Uczestnicy obrad dyskutowali na temat związków między glebą a zmianami klimatu:

materia organiczna gleby jest drugim po oceanie największym aktywnym rezerwu- arem węgla na naszej planecie. Sama gleba na terenie UE zawiera ponad 70 mld ton węgla organicznego.

Mamy jednak do czynienia z postępującą degradacją gleb. W Szwecji gleby rolne od 50 lat tracą rocznie 1 % magazynowanego w nich węgla organicznego. Biorąc pod uwagę fakt, że aktywność biologiczna gleby jest bezpośrednio powiązana z ilością zawartego w niej węgla, w ciągu następnego ćwierćwie- cza ekonomiczne podstawy funkcjonowania szwedzkich gospodarstw rolnych mogą zostać zachwiane.

Nowy atlas różnorodności biologicznej gleby

Podczas konferencji oficjalnie zaprezentowano Europejski atlas różnorodności biologicznej gleby.

Opublikowany przez Wspólne Centrum Badawcze Komisji atlas zawiera przygotowaną przy uwzględnieniu specjalistycznych wskaź- ników mapę potencjalnych zagrożeń dla bioróżnorodności gleby w Europie, z wyróż- nionymi najbardziej zagrożonymi obszarami.

Znajdują się one między innymi w niektórych regionach Zjednoczonego Królestwa, północ- nej Francji, Belgii, Holandii i Luksemburga.

W innych państwach członkowskich także odnotowano zwiększone ryzyko.

Podkreślając potrzebę szerszego zrozumienia znaczenia, jakie gleba ma dla naszego życia, komisarz Janez Potočnik stwierdził:

„Nie zdołamy osiągnąć naszych celów dotyczących ochrony bioróżnorodności, walki ze zmianami klimatu i ochrony zaso- bów naturalnych, jeżeli nie zrozumiemy znaczenia gleby. Im szybciej, tym lepiej”.

Komisja stale naciska na rządy krajowe, aby przyjęły wstępną ramową dyrektywę w sprawie gleby, i argumentuje, że nada ona europejskiej ochronie gleby przejrzyste ramy prawne, pozostawiając państwom człon- kowskim swobodę co do sposobu realizacji celów ogólnych. Dyrektywa jest blokowana przez Radę Ministrów od grudnia 2007 r. T

Więcej informacji

http://ec.europa.eu/environment/soil/

biodiversity_conf.htm

http://ec.europa.eu/environment/soil/

index_en.htm

T Gleba, zmiany klimatu i bioróżnorodność są ze sobą powiązane

Wielu ludzi uważa, że gleba jest im dana na zawsze. Naukowcy wiedzą coraz więcej o związkach między glebą, zmianami klimatu i bioróżnorodnością, ale wiedza ta nie dociera do twórców polityki, polityków i społeczeństwa. To musi się zmienić, jeśli społeczeństwo ma skutecznie walczyć z dwoma najpilniejszymi problemami dotyczącymi środowiska.

(13)

13

D

DEEMMOOONNNTTAAA ŻŻŻŻ SSTAAAATTTKKK ÓÓÓÓWWW

Każdego roku od 200 do 600 dużych statków jest ciętych na części i poddawanych recy- klingowi, głównie w prymitywnych warunkach na plażach Indii, Bangladeszu i Pakistanu.

Chociaż działalność ta tworzy tysiące miejsc pracy, to brak przestrzegania zasad ochrony środowiska i bezpieczeństwa pracy skutkuje częstymi wypadkami, zagrożeniami dla zdrowia oraz zanieczyszczeniem terenów nabrzeżnych.

Jako że jedna czwarta wszystkich statków handlowych na świecie pływa pod bande- rami państw członkowskich UE, a około 40 % należy do firm europejskich, na UE spoczywa szczególna odpowiedzialność za bezpieczne złomowanie i recykling starych statków.

Statki te mogą zawierać szkodliwe dla śro- dowiska substancje, takie jak azbest, metale ciężkie, węglowodory, substancje niszczące ozon itp., dlatego w przypadku przeznacze- nia na złom i ich recyklingu podlegają one unijnemu rozporządzeniu w sprawie przesy- łania odpadów oraz konwencji bazylejskiej o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych.

Nowa, „holistyczna”

międzynarodowa konwencja w sprawie recyklingu statków

Znaczącym krokiem w tej sprawie było przyjęcie w maju 2009 r. międzynarodowej konwencji w sprawie bezpiecznego i ekolo- gicznego recyklingu statków podczas konferencji Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO) w Hong Kongu.

Treść konwencji, przygotowywanej przez ostatnie trzy lata przez głównych międzyna- rodowych interesariuszy, ma szeroki i cało- ściowy zakres. Jej przedmiotem jest z jednej

UE podejmuje skoordynowane działania w sprawie demontażu statków

strony takie projektowanie, budowa, obsługa i przygotowanie statków, które umożliwi bez- pieczniejszy i bardziej przyjazny dla środowi- ska recykling. Z drugiej strony, dotyczy ona bezpiecznego funkcjonowania zakładów recyklingu statków.

Ocena Komisji Europejskiej na zlecenia Rady Ministrów UE stwierdza, że konwencja z Hong Kongu powinna usunąć wiele istniejących luk w obowiązującym obecnie prawodawstwie.

Dla państw flagi uczestnictwo w konwencji może być atrakcyjne ze względu na jej przej- rzysty i stosunkowo nieskomplikowany system zasad, pozwalający zaspokoić oczekiwania społeczne w zakresie bezpiecznego dla śro- dowiska recyklingu statków bez zbędnych obciążeń dla armatorów i administracji.

W październiku 2009 r. Rada MinistrówUE wezwała wszystkie państwa członkowskie (będące indywidualnymi członkami IMO) do ratyfikacji konwencji z Hong Kongu w trybie priorytetowym. Jako pierwsza konwencję ratyfikowała Francja. Aby wejść w życie, konwencja będzie musiała zostać przyjęta przez co najmniej 15 państw (odpowiadających 40 % światowego tonażu i przynajmniej 3 % możliwości przerobowych w zakresie recyklingu statków).

Na tej samej sesji europejscy ministrowie środowiska także zachęcali państwa człon- kowskie do pilnej ratyfikacji konwencji, aby mogła ona jak najszybciej wejść w życie i przynieść pożądane efekty. T

Więcej informacji

waste/ships/

T

Analiza Komisji Europejskiej dowodzi, że podpisując nową konwencję z Hong Kongu państwa członkowskie mają możliwość naprawienia niektórych niedoskonałości obecnych rozwiązań dotyczących demontażu i recyklingu starych statków.

(14)

14 KK A MMM PAAN IA NA RR ZZECZZ R ÓÓŻ NO ROOO DD NNN OŚŚCI BB I OOLLOO GICCZNN E JJ

Trwająca od marca kampania uświadamia- jąca obejmuje kampanię reklamową w prasie i Internecie, stronę internetową w wielu języ- kach, rozpowszechniany w Internecie wideoklip oraz kampanię społecznościową na portalu Facebook.

Kampanię zbudowano wokół sloganu

„Różnorodność biologiczna – do niej należymy, od niej zależymy”. Ważnym wydarzeniem był Światowy Dzień Różnorodności Biologicznej 22 maja, kiedy to udostępniono szereg przy- datnych pomocy informacyjnych, takich jak

„Dziesięć porad, jak chronić bioróżnorodność”.

Ważną rolę w kampanii pełnią specjalnie elementy wizualne: jej główne logo to ludzka sylwetka stworzona z rysunków roślin i zwie- rząt. Inne motywy, takie jak wróbel, pszczoła, drzewo czy plaża, ilustrują różne aspekty utraty bioróżnorodności.

Przygotowano bilbordy przedstawiające umierającą pszczołę obok uderzającego hasła: „Gdyby wyginęły pszczoły, za to

– co one robią za darmo – musielibyśmy zapłacić miliony”. Inne prowokacyjne slogany to: „Co naprawdę umiera, gdy zostaje ścięty dąb?” i „Gdy umrze plaża, gdzie pojedziesz na wakacje?”

Internetowy wideoklip niesie wstrząsający przekaz, pokazując, jak kreślone kredą kontury, przypominające te rysowane przez policjan- tów na miejscu zbrodni, w zaskakujący sposób budzą się do życia i przemieszczają się po mieście. Film został wyświetlony ponad milion razy w całej Europie (patrz poniższy link). Grupa na Facebooku zaprasza gości, by poznali nowych „przyjaciół”, takich jak na przykład wróble, wiewiórki, żabę czy dąb.

Jak odbierana jest kampania?

Od marca do lipca stronę internetową odwie- dzono niemal 2,9 mln razy – co stanowi 23 % wszystkich odwiedzin na stronach DG ds.

Środowiska w tym okresie.

Odwiedzana przez ludzi z ponad 110 krajów strona na portalu Facebook zachęciła do tej pory 72 tys. aktywnych użytkowników do poparcia bioróżnorodności. 20 tys. osób zadeklarowało, że „lubi” strony kampanii. T

Więcej informacji i wideoklip

biodiversity/campaign/

www.weareallinthistogether

http://apps.facebook.com/biodiversity/

Głównym celem zainaugurowanej przez Komisję Europejską kampanii uświada- miającej jest zwiększenie poparcia społecznego i zrozumienia znaczenia ochrony bioróżnorodności. Biorąc pod uwagę prawie trzy miliony odwiedzin na stronie internetowej kampanii, jakie zanotowano na początku roku, wyraźnie spełnia ona swoje zadanie.

Różnorodność biologiczna – kampania uświadamiająca nabiera tempa

T

Ważnym problemem w 2010 r., roku różno- rodności biologicznej ONZ, jest niski poziom świadomości społecznej na temat tego zagad- nienia, pomimo jego ogromnego znaczenia dla światowej gospodarki.

Unijna kampania stara się zmienić ten stan rzeczy, przekonując ludzi ze wszystkich grup społecznych, że utrata bioróżnorodności dotyczy ich bezpośrednio, i zachęcając do osobistego zaangażowania się w jej ochronę.

Z najnowszych badań wynika, że ludzie postrzegają bioróżnorodność na ogół jako coś związanego z odległą dziką przyrodą, albo że nie jest ona dla nich pojęciem zna- nym. Wydaje się, że bardzo małe znaczenie przywiązywane jest do bioróżnorodności w kontekście codziennego życia miejskiego.

Fakt, że winę za dewastację bioróżnorodno- ści w głównej mierze ponosi człowiek, nie jest powszechnie uznawany. Szczególnie niepokojące jest to, iż indywidualnie podejmowane działania wydają się bezcelowe wobec skali problemów.

(15)

15

W W W W

WIAAAADDDDOOOMMMMMOOOOOŚŚŚŚCCCCI

Nowe publikacje

„Plan działań ue w zakresie bioróżnorodności:

ocena na rok 2010”

Cztery lata po zainaugurowaniu unijnego planu działania na rzecz różnorodności biologicznej Komisja Europejska opubli- kowała ocenę jego wpływu na bioróżno- rodność Europy. 36-stronicowy raport omawia ogólnie szczegółowy plan działań i postęp w każdym z 150 jego obszarów. Zawiera on także streszczenie unijnego raportu na temat poziomu odniesienia dotyczą- cego bioróżnorodności za rok 2010, przygotowanego przez Europejską Agencję Środowiska, który zawiera aktualne fakty i liczby dotyczące stanu i trendów w różnych aspektach różnorodności biologicznej

i ekosystemów w UE. T

Dokument (PDF) jest dostępny w języku angielskim, francuskim i niemieckim pod adresem:

http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/pdf/

bap_2010/brochure.pdf

„Nasze miasta bardziej atrakcyjne i zrównoważone”

Prawie 75 % Europejczyków mieszka w miastach lub na terenach miejskich, a w roku 2020 ta liczba ma wzrosnąć do 80 %. UE dokłada wszelkich starań, aby europejskie miasta były zdrowe, atrakcyjne i zrównoważone i aby jakość życia ich obywateli była coraz lepsza.

Komisja Europejska opublikowała nową, 36-stronicową broszurę przed- stawiającą, w jaki sposób UE pomaga obywatelom i lokalnym władzom w działaniach, które mają sprawić, aby nasze miasta były czyste i zdrowe, zielone i przyjazne, efektywne i zrównoważone, dobrze zarządzane i demokratyczne.

Przeludnienie, spaliny, hałas i zanieczyszczenia przemysłowe to tylko kilka problemów wymagających stałego monitorowania i przeciwdziałania.

UE ściśle współpracuje z państwami członkowskimi i władzami lokal- nymi, aby sprostać tym wyzwaniom i zapewnić wysoki poziom ochrony w środowisku miejskim. UE podejmuje też działania na innych ważnych polach, takich jak tworzenie polityki, uchwalanie prawa o minimalnych standardach jakości, promowanie współpracy czy finansowe wspieranie inicjatyw, szczególnie w mniej rozwiniętych regionach Europy. T

Broszura dostępna jest w języku angielskim pod adresem:

http://ec.europa.eu/environment/europeangreencapital/docs/about/

cities %20of %20the %20future_web.pdf

Kalendarz wydarzeń

Zamknięcie Międzynarodowego Roku Różnorodności Biologicznej

11-12 grudnia 2010 r., Kanazawa, Japonia

Konferencja zamykająca Międzynarodowy Rok Różnorodności Biologicznej ma przełożyć zobowiązania podjęte w sprawie bioróż- norodności w Nagoi na bardziej konkretne i pragmatyczne działania, dla przedsiębiorców, konsumentów i interesariuszy, a przede wszystkim dla społeczeństwa, ze względu na znaczenie i wartość, jaką ma dla niego różnorodność biologiczna.

Konferencja skupiać się będzie na wynikach pochodzących z takich przedsięwzięć jak badanie TEEB, konferencja w Gandawie z września 2010 r., warsztaty „Ocena usług ekosystemowych” na szczeblu euro- pejskim czy konferencja COP10-CBD. Główne jej przesłanie głosi, że różnorodność biologiczna to znacznie więcej niż tylko ochrona przyrody.

Konferencja będzie także okazją do zainaugurowania Międzynarodo- wego Roku Lasów (Lasy 2011), inicjatywy ONZ mającej na celu zwięk- szenie świadomości społecznej na temat gospodarowania wszelkimi rodzajami lasów, ich ochrony i zrównoważonego rozwoju.

Inicjatywa Lasy 2011 daje wyjątkową okazję, aby przedstawić historie sukcesu i cenne przykłady dotyczące skutecznych sposobów promowania zrównoważonej gospodarki leśnej. Rok pomoże zintensyfikować wysiłki mające zachęcić społeczeństwo do większego uczestnictwa w działaniach związanych z lasami na całym świecie. T http://www.un.org/en/events/iyof2011/

9. sesja Forum Leśnego ONZ 24 stycznia – 4 lutego, Nowy Jork

Forum Leśne ONZ (UNFF) założono w roku 2000 w celu promowania gospodarowania wszelkimi rodzajami lasów, ich ochrony i zrówno- ważonego rozwoju. Forum ma na celu:

• odwrócenie trendu polegającego na utracie światowej pokrywy leśnej poprzez zrównoważone gospodarowanie lasami (SFM);

• poprawę gospodarczych, społecznych i środowiskowych korzy- ści płynących z lasów;

• znaczące zwiększenie obszarów lasów zarządzanych w sposób zrównoważony oraz objętości produktów z nich pochodzących;

• poprawę jakości pomocy państwowej dotyczącej zrównoważonego gospodarowania lasami oraz znalezienie nowych i dodatkowych źródeł finansowania.

Podczas 9. sesji Forum w siedzibie ONZ zostanie zainaugurowany Międzynarodowy Rok Lasów. Inauguracja odbędzie się podczas spotkań na wysokim szczeblu (2 i 3 lutego 2011 r.), w których uczest- niczyć będą głowy państw i ministrowie. W programie znalazły się dyskusje panelowe, wydarzenia medialne, pokazy filmowe, emisja serii pamiątkowych znaczków ONZ z okazji Roku itp. T http://www.un.org/esa/forests/

O ile nie ustalono inaczej, w publikacje można zaopatrzyć się nieodpłatnie w EU Bookshop pod adresem bookshop.europa.eu lub w Centrum Informacji (BU-9 0/11), Dyrekcja Generalna ds. Środowiska, Komisja Europejska, B-1049 Bruksela, Belgia.

(16)

Wiedza o morzu 2020: lepsze zrozumienie naszych mórz

Ta propozycja Komisji ma poprawić i zwiększyć korzyści płynące z potencjału europejskiej wiedzy o morzu. Większa intensywność poło- wów, rozwój działalności nabrzeżnej, nowe technologie nawigacyjne, rozbudowa przy- brzeżnej infrastruktury energetycznej oraz zwiększenie emisji gazów cieplarnianych wspólnie skutkują zmianami w europejskich morzach. Zmiany te mają negatywny wpływ na naturalny rytm i cykl życia światowych wód morskich. Ponieważ cyrkulacja oceaniczna jest głównym czynnikiem determinującym surowość lub łagodność europejskich pór roku, skutki tych zmian odczuwalne są także na lądzie.

Inicjatywa Wiedza o morzu 2020 ma za zadanie pomóc naukowcom w zrozumieniu tych zmian, w sporządzaniu prognoz przy- szłych fluktuacji oraz w monitorowaniu zachowania mórz. Jej celem jest zmniejszenie kosztów ponoszonych przez osoby korzysta- jące z danych morskich, zagwarantowanie szerszego dostępu do informacji oraz posze- rzenie stanu wiedzy na temat europejskich mórz i oceanów.

Więcej informacji

http://ec.europa.eu/maritimeaffairs

Europejska Agencja Środowiska:

nowe publikacje

W kontekście zbliżających się, zaplanowanych na koniec roku ważnych międzynarodowych negocjacji w sprawie zmian klimatu i bioróż- norodności Europejska Agencja Środowiska opublikowała w październiku dwa związane z tą tematyką raporty. Tracing progress towards Kyoto and 2020 targets in Europe (Ocena postępu realizacji celów z Kioto i celów na rok 2020 w Europie) zawiera omówienie działań podej- mowanych przez UE, jej państwa członkowskie oraz Islandię, Norwegię i Liechtenstein. W raporcie wykorzystano dane dotyczące emisji gazów cieplarnianych z roku 2008. Dostępne od nie- dawna dane za 2009 r. pozwalają autorom w niektórych przypadkach na dokonanie oceny dla UE i wybranych państw członkowskich z perspektywy dwuletniej.

Assessing biodiversity in Europe – the 2010 report (Ocena różnorodności biologicznej w Europie – sprawozdanie za rok 2010) bada stan europejskiej bioróżnorodności i trendy z nią związane.

Autorzy analizują najważniejsze instrumenty polityki stosowane w UE i przyglądają się skutkom powiązanych z bioróżnorodnością zagadnień, takich jak turystyka czy urbani- styka. W raporcie wykorzystano wskaźniki SEBI 2010 oraz inne dane krajowe i regionalne.

Więcej informacji

http://www.eea.europa.eu/publications

UE świętuje dziewiąty

Europejski Tydzień Mobilności:

„Podróżuj mądrzej, żyj lepiej”

W obchodach Europejskiego Tygodnia Mobilności w dniach 16-22 września wzięło udział ponad 2 tys. miejscowości, które zaoferowały swoim mieszkańcom szereg imprez promujących zrównoważoną mobil- ność. Temat kampanii na rok 2010 – „Podróżuj mądrzej, żyj lepiej” – odzwierciedlał obawy dotyczące szkodliwości transportu miejskiego dla zdrowia ludzi.

Szwedzkie Gävle, ubiegłoroczny laureat Europejskiego Tygodnia Mobilności, znowu zaprezentowało ambitny program. Dyskusjom na temat transportu, zdrowia i środowiska towarzyszyły takie wydarzenia, jak zawody deskorolkowe, imprezy kolarskie czy piesze wycieczki z przewodnikiem. Czeskie Brno zorganizowało dostępne dla wszystkich ćwi- czenia gimnastyczne, wykonywane w rytm muzyki na otwartym powietrzu, natomiast władze miasta Cork (Irlandia) wprowadziły strefowe ograniczenia prędkości do 30 km/h.

Zwieńczeniem tygodnia był Dzień Bez Samochodu obchodzony na całym kontynencie.

Więcej informacji

www.mobilityweek.eu

Wiadomości w skrócie

KH-AD-09-041-PL-C