Wpływ niektórych czynników pratotechnicznych na wartość energetyczną i białkową runi łąkowej

(1)

Wpływ niektórych czynników pratotechnicznych na wartość energetyczną i białkową runi łąkowej K. WOLSKI, A. SZYSZKOWSKA”, K. MALKO”, G. PYRCZ:

'Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni, "Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa, Akademia Rolnicza we Wrocławiu

The effect of some pratotechnical factors on the energy and protein values of meadow sward

Abstract. A composed experiment made with the split-plot method allowed for the three factors:

weed control, species and nitrogen fertilisation. In the years 1993-95, annual yields were determined of UFL, crude protein, PDIN and PDIE. Largest yields of crude protein (1768 kg ha”), PDIN

(1018 kg ha’'), PDIE (927 kg ha') and UFL (6979 kg ha”) were obtained from a sward sod —

seeding with Dactylis glomerata, at highest level of fertilisation. Application of a herbicide lowered the energy value of the yields on experimental treatments seeded with Dactylis glomerata, Festuca pratensis and Trifolium pratense.

Keywords: pratotechnics, meadow sward, UFL, UFV, PDIN, PDIE, crude protein 1. Wstęp

Z żywieniowego punktu widzenia degradacja trwałych użytków zielonych wywołuje spadek wartości pokarmowej, co wyraża się obniżeniem plonów białka i energii z jednostki powierzchni. Poprawę ilości i jakości zbieranego plonu uzyskuje się stosując różne metody renowacji (BARYŁA I SAWICKI, 1995; WOLSKI, 1995). Do najnowszych metod odnawiania użytków zielonych zalicza się siew bezpośredni, który szybko, skutecznie i dostatecznie długo poprawia skład botaniczny runi (BARYŁA, 1996;

GRABOWSKI I GRZEGORCZYK, 1993; WOLSKI I MALKO, 1998).

Celem pracy było określenie wpływu niektórych czynników pratotechnicznych na wartość pokarmową runi łąkowej po renowacji metodą siewu bezpośredniego.

2. Materiał i metody

W latach 1993-95 w RZD Pawłowice koło Wrocławia przeprowadzono ścisłe doświadczenie terenowe, założone metodą losowanych podbloków. Badaniami objęto trzy czynniki: zwalczanie chwastów. wprowadzanie gatunków metodą siewu bezpośredniego oraz zróżnicowane azotowe nawożenie mineralne łąki odnawianej.

Doświadczenie zlokalizowano na łące grądowej, położonej na madzie lekkiej oglejonej głębokiej, klasy bonitacyjnej III, kompleksu 2z. Istniejące zbiorowisko roślinne określono jako Poecetum pratensis. Wiosną, na 14 dni przed siewem bezpośrednim zastosowano oprysk herbicydem Starane 250 w dawce 1 lha”'. Nasiona poszczególnych gatunków wprowadzano oddzielnie siewnikiem talerzowym Vredo na głębokość 1-1,5 ст. Do renowacji wykorzystano Dactylis glomerata (odmiana Rada), Festuca

(2)

pratensis (odmiana Skawa) oraz Trifolium pratense (odmiana Jubilatka). Normę nasion do siewu przyjęto na poziomie 50% w stosunku do pełnego wysiewu dla danego gatunku.

Nawożenie azotowe (obydwa poziomy - 90 kg ha” i 180 kg ha’) i potasowe (60 kg ha”

K,O) stosowano w trzech różnych dawkach — wiosną, po I i II pokosie, natomiast fosforowe (80 kg ha! P,O;) — tylko wiosną w jednej dawce. Ruń koszono 3-krotnie w okresie wegetacyjnym.

Prace badawcze polegały określeniu plonu runi łąki odnawianej oraz składu chemicznego zebranej paszy — metodami tradycyjnymi według SKULMOWSKIEGO (1978).

Na podstawie zawartości składników organicznych, określonych dla poszczególnych obiektów obliczono wartość energetyczną w jednostkach paszowych produkcji mleka (JPM) i żywca (JPŹ) oraz wartość białkową runi wyrażoną w białku ogólnym, BTJN 1 BTJE (INWAR, 1993; JARRIGE, 1993).

3. Wyniki i dyskusja

Plony białka ogólnego 1 energii opracowano dla wielolecia 1993-95.

Z zastosowanych czynników istotny wpływ na plony roczne białka ogólnego w omawianym okresie miały podsiane gatunki i nawożenie azotowe, natomiast odchwaszczenie runi nie wpływało istotnie na plon roczny tego składnika (tab.1).

Tabela 1. Wpływ czynników pratotechnicznych na plony roczne białka ogólnego (kg ha ') Table 1. Effect of pratotechnical factors on annual yields of crude protein (kg ha’')

Nawożenie azotowe Gatunki podsiane — Overdrilled species

eke Kontrola — Control | Dactylis glomerata | Festuca pratensis | Trifolium pratense

0 436,9 789,4 646,9 781,0

90 797,0 1238,3 1063,2 851,2

180 1018,3 1768,3 1446,4 1066,9

МК — LSD gs = 79,7

Średnia - Mean | 750,7 | 1265,3 | 1052,2 | 899,7

NIR — LSD 035 = 52,5

Najwyższy plon białka ogólnego uzyskano z łąki podsianej Dactylis glomerata, przy najwyższym poziomie nawożenia. W runi wzbogaconej Trifolium pratense plon roczny białka ogólnego był wyższy o około 44% w stosunku do obiektu kontrolnego, bez nawożenia azotowego. Z innych badań przeprowadzonych w warunkach klimatyczno — glebowych Dolnego Śląska również wynika, że koniczyna łąkowa zwiększa udział tego składnika w plonach rocznych (BARTMAŃSKI I MIKOŁAJCZAK, 1997).

Wartość białkowa runi łąkowej, przedstawiona w BTJN i BTJE, zależała od nawożenia azotem, pokosu i podsianych gatunków. Poziomy BTJN i BTJE wyrażone w g kg" s.m. wahały się odpowiednio od 72 i 81 (obiekt kontrolny - stara darń bez nawożenia azotem) do 110 i 94 (podsiew Dactylis glomerata, 180 kg ha" azotu).

Rozpatrując plony roczne BTJN w badanym wieloleciu, stwierdzono również istotne współdziałanie pomiędzy podsianymi gatunkami i nawożeniem oraz zastosowanym odchwaszczeniem. Najwyższą ilość tej frakcji w plonie stwierdzono w runi podsianej Dactylis glomerata i nawiezionej dawką azotu 180 kgha' — 1018,3 kg ha’,

(3)

natomiast najniższą w runi obiektu kontrolnego, bez nawożenia azotowego — jedynie

263,5 kg ha”.

Wpływ zastosowanego herbicydu na zawartość w plonie BTJN przedstawiono na rycinie l. Zniszczenie chwastów na obiektach podsianych Dactylis glomerata istotnie zwiększało plon roczny tego składnika, w stosunku do runi zachwaszczonej - o około 19%.

KShA 100047

8004 600

4004 2004

0 a : | a р | ŚĆ | |

Kontrola Dactylis Festuca Trifolium NIR - LSD Control glomerata pratensis pratense

[ bez oprysku z opryskiem without weed control with weed control Ryc.l. Plon roczny BTJN w runi odchwaszczonej i bez odchwaszczenia Fig.l. PDIN annual yields from weed controlled sward and without weed control

Roczne plony BTJE z powierzchni I ha łąki przedstawiono w tabeli 2. Analiza statystyczna wykazała istotne współdziałanie pomiędzy podsianymi gatunkami i odchwaszczeniem oraz nawożeniem.

Tabela 2. Wpływ czynników pratotechnicznych na plony roczne BTJE (kg ha ') z runi łąkowej Table 2. Effect of pratotechnical factors on PDIE annual yields (kg ha’') from meadow sward

Nawozenie azotowe Podsiane gatunki — Overdrilled species

EE ua) Kontrola - Control | Dactylis glomerata | Festuca pratensis Trifolium pratense

0 317,5 485,0 406,3 440,5

90 561,7 707,0 616,2 530,7

180 660,8 , 927,5 818,8 668,2

NIR — LSD.gs = 24,0 Bez oprysku

Without Starane 250 2180 De SA, 259,4

Oprysk

With Starane 250 516,7 665,2 588,9 533,4

NIR — LSD; = 34,2

Srednia— Mean _| 513,3 | 706,5 | 613,8 | 546,4

NIR — LSD.gs = 24,2

Przy nawożeniu azotem w wysokości 180 kg ha' roczne plony BTJE na obiektach podsianych Dactylis glomerata 1 Festuca pratensis wzrosły istotnie (odpowiednio o 40%

(4)

i 24%) w porównaniu z poziomem kontrolnym i do obiektów z łąką podsianą Trifolium pratense. W badaniach własnych stwierdzono, że wartość energetyczna | kg suchej masy runi na wszystkich badanych obiektach wynosiła średnio 0,86 JPM i 0,80 JPŹ. Energia plonu rocznego runi wyrażona w JPM zależała istotnie od wszystkich zastosowanych czynników (tab.3). Obliczony roczny plon energii (9319 JPM ha ') był istotnie najwyższy dla runi podsianej Dactylis glomerata, nie odchwaszczanej 1 nawożonej dawką 180 kg ha'. W kombinacji tej ilość wyprodukowanej energii z powierzchni | ha była wyższa o około 40% od wartości plonów z obiektu kontrolnego, nawożonego również najwyższą dawką azotu. Taka ilość energii wystarcza na produkcję około 21 tysięcy kg mleka o zawartości 4% tłuszczu, przy założeniu, że na wytworzenie I kg mleka należy dostarczyć krowie 0,44 JPM.

Tabela 3. Wpływ czynników pratotechnicznych na plony roczne JPM runi łąkowej (JPM ha ') Table 3. Effect of pratotechnical factors on UFL annual yields from meadow sward (UFL ha”)

Nawożenie azotowe Podsiane gatunki — Overdrilled species

в lai АО | Kontrola - Control Dactylis glomerata | Festuca pratensis | Trifolium pratense Bez oprysku — Without Starane 250

0 3166,0 5042,7 5799,7 4178,7

90 5941,0 7549,0 6613,0 6004,0

180 6654,7 9319,0 8331,7 7124,7

Oprysk Starane 250 — With Starane 250

0 3825,7 4809,0 4254,7 4478,7

90 5907,0 6652,0 5877,0 5271,0

180 6895,0 8502,7 7766,7 6737,0

NIR — LSD gs = 595,5

Srednia— Mean | 5398,2 | 6979,1 | 6440,4 | 5632,2 NIR — LSDgs= 284,7

4. Wnioski

e Renowacja łąki metodą siewu bezpośredniego z wykorzystaniem Dactylis glomerata, Festuca pratensis 1 Trifolium pratense wpłynęła istotnie na wzrost plonów białka i energii pozyskiwanej z niej runi.

. Wzrastające dawki nawożenia azotowego zwiększały koncentrację białka ogólnego I BTJ w runi łąkowej, szczególnie po wprowadzeniu traw.

. Wartość energetyczna plonu runi łąki odchwaszczonej jest niższa w porównaniu do obiektów bez zastosowania herbicydu.

Literatura

BARTMAŃSKI A. 6ż Z. MIKOŁAJCZAK, 1997. Ocena przydatności Trifolium pratense L., Trifolium repens L. i Trifolium hybridum L. do siewu bezpośredniego w warunkach Niżu Dolnośląskiego. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 453, 275-282.

BARYŁA R., 1996. Renowacja trwałych łąk i pastwisk w siedliskach grądowych ze szczególnym uwzględnieniem podsiewu. Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, 442, 23-30.

BARYŁA R. © J. SAWICKI, 1995. Zmiana składu gatunkowego runi łąkowej poprzez jej podsiew koniczynami. Annales UMCS, E, 50, 149-156.

(5)

GRABOWSKI K., GRZEGORCZYK S$. 2 S$. BENEDYCKI, 1993. Możliwości produkcyjne łąki trwałej odnowionej poprzez siew bezpośredni. Fragmenta Agronomica, 4, 241-242.

INWAR, 1993. Program komputerowy DJ Group, Kraków.

JARRIGE R., 1993. Żywienie przeżuwaczy. Zalecane normy i tabele wartości pokarmowej pasz.

Omnitech Press, Warszawa, 25-53.

SKULMOWSKI J., 1974. Metody określania składu pasz i ich jakości. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.

WOLSKI K., 1995. Zmiany składu florystycznego runi łąkowej w wyniku siewu bezpośredniego.

Annales UMCS, E, 50, 199-203.

WOLSKI K. 6 K. MALKO, 1998. Zmiany w runi łąkowej po renowacji metodą siewu bezpośredniego.

Łąkarstwo w Polsce, 1, 205-211.

The effect of some pratotechnical factors on the energy and protein values of meadow sward

K. WOLSKI, A. SZYSZKOWSKA”, K. MALKO”, G. PYRCZ!

' Department of Grassland and Landscape Planning, *Department of Animal Nutrition.

and Feed Quality, Agricultural University of Wrocław Summary

A composed experiment made with the split-plot method allowed for the three factors: weed control, species and nitrogen fertilisation. In the years 1993-95, annual yields were determined of UFL, crude protein, PDIN and PDIE. Largest yields of crude

protein (1768 kg ha’), PDIN (1018 kg ha’'), PDIE (927 kg ha’') and UFL (6979 kg ha’)

were obtained from a sward sod — seeding with Dactylis glomerata, at highest level of fertilisation. Application of a herbicide lowered the energy value of the yields on experimental treatments seeded with Dactylis glomerata, Festuca pratensis and Trifolium pratense.

Recenzent-Reviewer: Andrzej Potkanski Adres do korespondencji - Address for correspondence:

Dr inz. Karol Wolski

Katedra Łąkarstwa i Kształtowania Terenów Zieleni, Akademia Rolnicza we Wrocławiu ul. €. K. Norwida 25, 50-375 Wrocław

tel. (071) 3205175

e-mail: Karol Gekonom.ar.wroc.pl