A N N A S Ł O W I Ń S K A - J U R K I E W I C Z , H E N R Y K D O M Ż A Ł
S T O S O W A N IE M E T O D Y A N A L I Z Y M O R F O L O G IC Z N E J W B A D A N I U S T R U K T U R Y G L E B Y
Instytut G lebozn aw stw a A kad em ii Rolniczej w L u blin ie
Struktura gleb y, rozum iana jako fo rm a przestrzennego u porządko w an ia fa z y stałej, jest przed m iotem stałego zainteresow an ia i studiów zarów n o gleb ozn aw ców , ja k i specjalistów z zakresu u p ra w y roli. T o zainteresow an ie datuje się zw łaszcza od czasu, g d y uśw iadom iono sobie ja k w ie lk i w p ły w na ro zw ó j i plonow anie roślin w y w ie r a budow a g leb y i w yn ik a ją c e z niej w łaściw ości fiz y c z n e w strefie korzen ienia się roślin.
P o jm o w a n ie struktu ry g le b y przez różnych gleb ozn aw ców , jak też poszczególne ośrodki badań było i jest nieco odmienne, na co zw rócono ju ż u w agę [9]. Znaczenie tego określenia zm ieniało się z u p ły w em cza su i grom ad zen iem in fo rm a cji o naturze procesów zachodzących w g le bie, o form ach pow iązań fa z y stałej g le b y i trw ałości tych form , zw łasz cza zaś o zw iązkach p o m ięd zy budow ą g le b y a je j w łaściw ościam i i p lo now an iem roślin.
Chociaż nie zaw sze jesteśm y obecnie w stanie ściśle określić cha rakteru i zakresu w p ły w u szeroko rozum ianej b u d o w y g le b y na w a r tości poszczególnych cech fizyczn ych , to nie ulega w ątpliw ości, iż w p ły w taki istn ieje i w w ielu procesach został udow odniony. D la tego zasadne w y d a ją się, w pow iązaniu z badaniam i fiz y c z n y c h w łaściw ości gleb, ba dania i opis struktu ry g le b y oraz analiza czyn n ik ów decydu jących o je j form ach.
W In stytu cie G leb ozn aw stw a A k a d em ii R o ln iczej w Lu b lin ie podjęto prace zm ierzające do opracow ania m etod y u m o żliw iają cej p rzy go tow a n ie dużych prep a ra tów o zachow anej naturalnej bu dow ie g le b y (n iep rze źroczystych s z lifó w gleb o w y c h — zgła d ów jednostronn ych) i w y k o r z y
stania ich w badaniach m orfologiczn ych .
A n a liza m akro- i m ikrom orfologiczn a jest znaną m etodą nie w y k o rzy s ty w a n ą jednak dostatecznie w badaniach fiz y c z n y c h w łaściw ości gleb. P o d jęc ie ;próby szerszego zastosowania m etod y m orfolo giczn ej do badań w łaściw ości fizy c zn y c h gleb i czyn n ik ów je w aru nku jących w y m agało w yk orzysta n ia istn iejących ju ż opracow ań zarów n o dotyczących
m etod yk i p rzygo tow a n ia preparatów , ja k też zastosowania k la sy fik a cji elem en tów struktu ry podaw anej w dotychczas opublikow an ych pracach.
Nasze prace m etodyczne b y ły rozw in ięciem , m od y fik a cją i dostoso w an iem do w łasnych w aru n ków m etod opisanych przez innych autorów
[ 1 , 2 , 5 - 8 , 1 4 ] .
P rz y ję to , iż do analiz zm ian w bu dow ie g le b y w yw o ła n y c h u praw ą itp. czynnikam i niezbędne są próbki o dostatecznie dużych w ym iarach, tak aby m o żliw ie w ie rn ie u trw alić różne elem en ty strukturalne.
W naszym Instytu cie stosowana jest następująca m etodyka p rz y gotow an ia nieprzeźroczystych sz lifó w gleb ow ych .
P rób k i g leb ow e do analiz m orfologiczn ych pobierane są do m etalo w y c h p o jem n ik ó w o w ym ia rach 9 X 8 X 4 cm. P o pobraniu próbki są p o w oli suszone w p o k ojow ej tem peraturze, a po w ysuszeniu nasycane ż y w ic ą poliestrow ą P O L IM A L -1 0 9 . R o ztw ó r ż y w ic y za w iera następujące ilości składników : 100 cm 3 ż y w icy , 60 cm 3 styrenu, 0,5 cm 3 w odoron ad- tlenku cykloheksanonu spastowanego w e fta lan ie dw ubutylu, 0,15 cm 3 naftenianu kobaltu 2% .
N asycanie próbek p rzep row adza się w suszarce p różn iow ej p rzy ci śnieniu 27 - 33 hPa. N asycone próbki są następnie p rzetrzy m y w a n e p rzez okres 8 - 1 0 tygod n i w pom ieszczeniu o tem peratu rze 20° С do m om entu całk ow itego w yp a row a n ia styrenu i stw ardnienia ż y w ic y . U tw ard zon e próbki przecina się na p la stry o grubości 1 cm.
T ak p rzygo tow a n e próbki są następnie szlifow a n e i polerow an e pa
pieram i ściernym i i proszkam i k oru n d ow ym i o gran u lacji 320, 800,
1000. Jeśli próbka przeznaczona jest do w yk on an ia zd jęć m ikroskopo w ych, to po oszlifow an iu je j pow ierzch n ia jest barw iona b a rw n ik iem a n ilinow ym , co znacznie popraw ia jakość fotogram ów , g d y ż barw n ik b a rw i je d y n ie fa zę stałą.
Przed staw ion a m etodyka była ju ż stosowana do badań, a uzyskane w y n ik i zostały opisane w naszych pracach [4, 1 0 -1 3 ]. P rzy go to w a n e w podany sposób p rep a ra ty g leb o w e p o zw ala ją na:
1) w yk on a n ie fo tog ra m ó w całej próbki z zachow aniem naturalnych w y m ia ró w bądź p rzy n ie w ie lk im pow iększen iu; takie próbki i ich fo to g ra m y u m o żliw ia ją np. ocenę e fe k tó w zastosowania różn ych ty p ó w na rzędzi, ocenę skutków ugniatania gleb y, opis różnych fo rm elem en tów strukturalnych, opis kształtu, w ielkości i charakteru p o ró w g leb ow y ch itp.;
2) w yk on a n ie fo to g ra m ó w g le b y w św ietle od b itym p rzy użyciu m i kroskopu op tycznego; w prow adzonych badaniach zastosowano p o w ię k szenie 40 razy, co p o zw oliło na ob jęcie zasięgiem pola o w ym ia ra c h 2 X 1,5 mm. W ykon an e w ten sposób fo to g ra m y u m o żliw iły bardziej w n ik li w ą ocenę b u d ow y g le b y i elem en tów je j struktury.
kających z zastosowania m etod y m akro- i m ik rom orfologiczn ego opisu zarów n o w badaniach glebozn aw czych, ja k i u praw ow ych.
N iep rzeźroczy ste s z lify g leb ow e i ich fo to g ra m y w yk on an e w św ietle od b itym n a w et bez pow iększen ia p ozw a la ją na w y ró żn ie n ie i opis tak elem en tów b u dow y gleb y, ja k i różnic w bu dow ie pow od ow an ych od m iennością działania narzędzi u praw ow ych.
Za przyk ła d dających się w yo d ręb n ić różnic w bu dow ie w a rs tw y u praw nej g le b y lessow ej i ręd zin y m ogą służyć fo to g ra m y (rys. 1 i 2), które obrazują bu dow ę w a rs tw y u praw nej g leb y po zbiorze m ieszanki roślin strączkow ych. M im o iż próbki g le b y pobrano po zbiorze tych sa m ych roślin, w idać w yra źn e różnice w bu dow ie gleb y.
Rys. 1. B u d o w a w a rstw y u p raw n ej ( 0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzonej z les su, ściernisko po zbiorze mieszanki ro ś lin strączkowych. Faza stała — kolor biały, pory glebo w e — kolor czarny Fig. 1. Structure of arable lay er ( 0 - 8 cm) of b ro w n soil developed from loess, stubble after harvest of legum e mixture. Solid phase — w hite colour, pores —
black colour
Rys. 2. B u d o w a w a rstw y u p ra w n ej (0 - 8 cm) rędziny mieszanej w ytw orzonej z opoki kredow ej, ściernisko po zbiorze mieszanki roślin strączkowych. O b ja
śnienia jak na rys. 1
Fig. 2. Structure of arable lay er ( 0 - 8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock, stubble after h ar vest of legum e m ixture. Explanations
see Fig. 1
G leba lessow a stanow i dość silnie zagęszczoną masę z n ie w ie lk ą ilo ścią w ięk szych porów . W y stęp u ją w niej nieliczn e zaokrąglone o tw o ry o średnicy 0,1 - 0,2 m m po rozłożonych korzeniach oraz kanaliki u tw o rzone p rzez fau nę glebow ą. D om inu je tu struktura szparkowa.
O dleżała rędzina w w a rstw ie upraw nej odznacza się typ ow ą budową, nazyw an ą p rzez Beckm anna i G e y g e r szczelin ow ą [3]. Masa gleb ow a jest w y ra źn ie poprzecinana spękaniam i o różnej szerokości, tw orzącym i n ieregu la rn y układ. W p o w ierzch n iow ej w a rstw ie w idać w y ra źn ie
szer-sze, ułożone poziom o pory, które m ogą św iadczyć o łuszczeniu się gleby, zachodzącym podczas je j w ysychania. P o n iżej 4 cm od pow ierzch n i zn ajd u ją się w ąskie szczeliny, zazw ycza j ukierunkow ane poziom o. W g le bie lessow ej taki ty p p o ró w gleb o w y c h p raktyczn ie nie w ystęp u je. P o rów n an ie dw u p rzek ro jó w tych gleb pozw ala w ięc dostatecznie dobrze w yró żn ić i opisać bu dow ę g le b y i je j różnice w yn ik a ją c e z odm ienności tw o rz y w a gleb ow ego.
D uże n iep rzeźroczyste s z lify g leb o w e ukazują bardzo plastycznie zm ia n y w bu dow ie gleb y, w y w o ła n e działaniem różnego typ u elem en tó w roboczych narzędzi u praw ow ych. Duża heterogeniczność b u dow y g le b y u praw ianej pługiem , obserw ow ana norm alnie w polu, zn ajd u je p ełn y w y ra z w tak p rzy go tow a n y ch próbkach. Z różn icow an ie w ielkości a grega tów g leb o w y ch pow stałych w procesie u p ra w y m ożna stw ierdzić
Rys. 3. B u d o w a w a rstw y u p raw n ej (0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzonej z lessu bezpośrednio po orce pługiem .
O bjaśnien ia jak na rys. 1 Fig. 3. Structure of arable layer ( 0 - 8 cm) of b ro w n soil developed from loess close after ploughing. Explanations see
Fig. 1
Rys. 4. B u d o w a w a rstw y u p ra w n ej (0 - 8 cm) rędziny mieszanej w ytw orzonej z opoki kredow ej bezpośrednio po orce pługiem . O bjaśnien ia jak na rys. 1 Fig. 4. Structure of arable layer ( 0 - 8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock close after p lough
ing. E xplanations see Fig. 1
w próbkach pobranych bezpośrednio po orce zarów no z g le b y lessow ej, ja k i ręd zin y k red ow ej (rys. 3, 4). M ożna rów n ież bez trudu zauważyć, że część a grega tów -ok ru ch ów w y k a z u je bardzo zw a rtą budowę, co św iadczy, iż pow sta ły z rozdrobn ienia m ateriału z głębszych, bardziej zagęszczonych w a rstw gleb y.
Odm ienność działania narzędzi a k tyw n ych w stosunku do pługa m ożna ła tw o zaobserw ow ać, szczególn ie w ówczas, g d y próbki przezna czone do w yk on an ia p rep a ra tów pobrane są bezpośrednio po upraw ie.
N a rzęd zia aktyw ne, en ergiczn ie działające na glebę, kruszą ją silniej niż pług, co zn ajd u je w y r a z w znacznie m n iejszych w ym ia rach a grega tów i bardziej rów n om iern ym ich rozłożeniu w przestrzeni. I w ty m p r z y padku m ożna rów n ież zau w ażyć różnice w yn ik a ją c e z odm ienności tw o rz y w a gleb ow ego. P o ró w n a n ie g le b y lessow ej i ręd zin y k red ow ej bez pośrednio po u praw ie gleb og ry za rk ą w skazuje, iż gleba lessow a jest bardzo silnie rozdrobniona, a a grega ty o w ym ia rach p o w y że j 1 cm są n ieliczn e (rys. 5). W ręd zin ie zaś, na skutek w ięk szej spoistości m ate riału gleb ow ego, a grega ty u tw orzone w czasie p ra cy g leb o g ry za rk i m ają z reg u ły kilk ak rotn ie w iększe w y m ia r y (rys. 6).
Rys. 5. B u d o w a w a rstw y u p raw n ej (0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzon ej z lessu bezpośrednio po up raw ie glebo
gryzarką. O bjaśnien ia ja k na rys. 1 Fig. 5. Structure of a rable lay er ( 0 - 8 cm) of b ro w n soil developed from loess close after tillage w ith rotavator. E x
planations see Fig. 1
Rys. 6. B u d o w a w a rstw y u p ra w n ej (0 - 8 cm) rędziny mieszanej w y tw orzonej z opoki kred ow ej bezpośrednio po u p ra w ie glebogryzarką. O bjaśnien ia ja k na
rys. 1
Fig. 6. Structure of arab le lay er ( 0 - 8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock close after tillage with rotavator. Explanations see Fig. 1
Interesu jące e fe k ty m ożna rów n ież zaobserw ow ać na preparatach
w yk on a n ych z próbek g leb ow y ch pobranych po pracy b ron y a k tyw n ej (rys. 7). B ardzo ostro zaznacza się granica p om ięd zy strefą spulchnioną p rzez bronę a strefą nie ob jętą działaniem tego narzędzia. W górn ej strefie, silnie spulchnionej i pokruszonej zębam i brony, w ys tę p u ją m ałe a grega ty o w ym ia rach 0,2 - 0,3 cm. W dolnej, w k tórej nie pra cow a ły zęb y brony, masa gleb ow a jest zw arta. M ożna w niej je d y n ie zau w ażyć spękania zw iązan e z przenoszeniem części en erg ii obrony poza zasięg s tre fy pracy narzędzia.
Badając strukturę g le b y u praw ianej różn y m i n a rzędziam i starano się sprawdzić, czy m ożna zaobserw ow ać zm ian y b u d ow y w yn ik a ją ce
Rys. 7. B u d o w a w a rstw y u p ra w n ej ( 0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzonej z lessu bezpośrednio po u p raw ie broną aktyw ną. O bjaśnien ia jak na rys. 1 Fig. 7. Structure of arable layer ( 0 - 8 cm) of b ro w n soil developed from loess
close after tillage w ith active harrow . Explanations see Fig. 1
Rys. 8. B u d o w a w a rstw y u p raw n ej (0 - 8 cm) rędziny mieszanej w ytw orzonej z opoki kred ow ej po u p ływ ie ok. m ie siąca od w ykonan ia u p ra w y gleb o gry
zarką. O bjaśnien ia jak na rys. 1 Fig. 8. Structure of arable lay er ( 0 - 8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock about one month after tillage w ith rotavator. Explanations
see Fig. 1
Rys. 9. B u d o w a w a rstw y up ra w n ej (0 « 8 cm) rędziny mieszanej w ytw orzonej z opoki kredow ej po u p ływ ie ok. 10 miesięcy od w ykonan ia u p ra w y glebo gryzarką (próbki pobrano po zbiorze pszenicy ozimej). O bjaśnien ia ja k na
rys. 1
Fig. 9. Structure of arable lay er (0 - 8 cm) of m ixed rendzina soil developed from calcareous rock about ten months after tillage with rotavator (sam ples ta ken after w in ter w heat harvest). E x
z osiadania g le b y w czasie sezonu w eg eta cy jn eg o. P ró b k i g leb o w e do w yk on a n ia n iep rzeźroczystych s z lifó w pobierano w ię c nie ty lk o bezpo średnio po orce, ale w term inach późniejszych, tj. po u p ły w ie 4 lub 5 tyg od n i od m om entu w yk on a n ia u praw y, następnie w iosną po rozpo częciu w e g e ta c ji oraz po żniwach. Okazało się, że struktura nadana w a rstw ie u praw nej ręd zin y u trzym u je się w okresie jesien n ym bez w ięk szych zm ian (rys. 8), a zanika w okresie p o zim ow y m (rys. 9). W g leb ie lessow ej trw ałość b u d o w y u zyskanej p rzez narzędzia u praw o w e jest znacznie m niejsza niż w ręd zin ie (rys. 10, 1 1). W iosną i latem
Rys. 11. B u d o w a w a rstw y u p ra w n ej (0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzon ej z lessu po u p ływ ie ok. 10 miesięcy od w ykonan ia u p ra w y glebogryzarką. O b ja
śnienia jak na rys. 1
Fig. 11. Structure of arable lay er ( 0 - 8 cm) of bro w n soil developed from loess about ten months after tillage w ith ro -
tavator. Explanations see Fig. 1
trudno w rę cz w yo d ręb n ić różnice w yn ik a ją c e z odm ienności narzędzia zastosow anego do u p ra w y jesienn ej. A n a liza n iep rzeźroczystych sz lifó w w yk aza ła w pełni, że szybkość p ow rotu g le b y do stanu sprzed u p raw y jes t w iększa w g leb ie lessow ej niż w rędzinie, a ponadto, że na proces ten w y w ie r a siln y w p ły w w ilgotność. N iep rzeźroczy ste s z lify stanow ią w ię c bardzo pom ocny m ateriał p rz y ocenie trw ałości e fe k tó w u praw y. M etoda a n alizy m orfolo giczn ej okazała się bardzo przydatn a i do tych celów .
Do an alizy m ik rom orfologiczn ej g le b y w w ielu laboratoriach są sto sow ane cienkie s z lify gleb ow e. Do a n alizy struktu ry g le b y a zw łaszcza je j porowatości, rów n ie przyda tn e w y d a ją się być s z lify nieprzeźroczyste
Rys. 10. B u d o w a w a rstw y u p raw n ej (0 - 8 cm) gleby brunatnej w ytw orzonej z lessu po u p ływ ie ok. miesiąca od w y konania u p ra w y glebogryzarką. O b ja
śnienia ja k na rys. 1
Fig. 10. Structure of arable lay er ( 0 - 8 cm) of b ro w n soil developed from loess about one month after tillage w ith ro -
0 w ięk szych w ym iarach, takie ja k stosuje się w naszym laboratorium , których w yk on a n ie jest bez porów nania ła tw iejs ze niż sz lifó w cienkich. Już p rz y stosunkowo n ie w ie lk im pow iększen iu (40 - 6 0 Х ) m ożna za obserw ow ać i opisać bu dow ę poszczególnych poziom ów gen etyczn ych 1 przean alizow ać różnice w kształcie, w ielkości i ułożeniu elem en tów fa z y stałej i p o ró w gleb ow ych . Jako p rzykład m oże służyć zestaw szlifó w
Rys. 12. B u d o w a poziomu A0 leśnej gleby p łow ej w ytw orzonej z lessu, widoczny w ycin ek p ró bki o w y m iarach 2,0 X 1,5 mm. Faza stała — kolor czarny, pory —
kolor biały
Fig. 12. Structure of the A0 horizon of forest soil lessivé developed from loess. A sector of the sample of 2,0 X 1,5 mm in size is shown. Solid phase — black
colour, pores — w hite colour
Rys. 13. B u d o w a poziomu A i leśnej gleby p łow ej w ytw orzonej z lessu. O bjaśnien ia ja k na rys. 12
Fig. 13. Structure of the A i horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12
g leb o w y ch obrazujących bu dow ę różnych p oziom ów g en etyczn ych g leb y p łow ej opisany w pracach S łow iń sk iej-J u rk iew icz [10].
P o zio m Ao om aw ianej g le b y składa się g łó w n ie z elem en tów roślin nych w różn y m stopniu rozkładu (rys. 12). N a fo tog ra m ie m ożna też zau w ażyć s tre fy o bu dow ie b ry łk o w a tej. W poziom ie A x następuje częś ciow e zagęszczenie stałej substancji g leb ow ej, choć w idać jeszcze duże w oln e przestrzen ie (rys. 13).
Rys. 14. B u d o w a poziomu A2 leśnej gleby p ło w ej w ytw orzonej z lessu. O bjaśnien ia ja k na rys. 12
Fig. 14. Structure of the A 3 horizon of forest soil lessivé developed from loess. E xplanations see Fig. 12
Rys. 15. B u d o w a poziomu B ti leśnej gleby p ło w ej w ytw orzon ej z lessu. O bjaśn ie nia ja k na rys. 12
Fig. 15. Structure of the B tl horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12
B udow a poziom u ;A3 (rys. 14) jest w y ra źn ie odmienna. N a fo to g ra m ie w idać charakterystyczn e w ąskie poziom e spękania w ystępu jące w regu larn ych odstępach, co jest cechą ch arakterystyczn ą dla struktur poziom o w arstw ow a n ych (struktura szparkow a).
Odm ienność b u d o w y poziom ów A 3 i B t jest nie ty lk o w idoczna w w y nikach w ie lu analiz cech fizyczn ych , ale także p rz y porów aniu fo to g ra m ów próbek obu poziom ów . P o ziom B ti (rys. 15) odznacza się znacznym zagęszczeniem m asy g leb ow ej, w k tó rej w ystęp u ją p o ry o dość dużych w ym ia rach ; często m ają one kształt zaokrąglony, ty p o w y dla w yd rążeń .
W obrębie poziom u B t m ożna w y d zie lić poziom B t2 ch arakteryzu jący się bardzo zbitą bu dow ą (rys. 16). W zagęszczonej m asie w ystęp u ją n ie liczne p o ry o w ym ia rach 20 - 50 |лт.
Rys. 16. B u d o w a poziomu Bt2 leśnej gleby p łow ej w ytw orzonej z lessu. O bjaśn ie nia jak na rys. 12
Fig. 16. Structure of the Bt2 horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12
P o ziom CCa (rys. 17) ma bu dow ę bardziej zbitą niż p o ziom y A 0 i A b ale jednocześnie lu źniejszą niż poziom B t. R ozm ieszczenie p o ró w jest w skale m acierzystej bardziej rów n om iern e n iż w pozostałych poziom ach g leb ow y ch i w skazuje na dużą jednorodność lessu.
Przed staw ion e p rzy k ła d y w yk orzy sta n ia m etod y m ik rom orfologiczej an alizy w pracach prow adzonych w naszym Instytu cie dow odzą dużej przydatności n iep rzeźroczystych s z lifó w gleb o w y c h w badaniach z za kresu gleb ozn aw stw a i u p ra w y roli.
N asze dośw iadczenia p o tw ierd za ją m ożliw ość w yk orzy sta n ia tej tech niki do badań struktu ry g le b y zarów n o do oceny w p ły w u czyn n ik ów i procesów gleb otw órczych na budow ę g le b y i je j poszczególnych po
Rys. 17. B u d o w a poziomu C Ca leśnej gleby płow ej w ytw orzonej z lessu. O bjaśn ie nia jak na rys. 12
Fig. 17. Structure of the Cc a horizon of forest soil lessivé developed from loess. Explanations see Fig. 12
ziom ów , ja k też e fe k tó w pra cy narzędzi u praw ow ych, czy ogólnej dzia łalności człow ieka.
Obraz, ja k i u zysk u jem y z n ieprzeźroczystych sz lifó w gleb ow ych , m oże być cennym uzupełnieniem an alizy fizy czn y ch w łaściw ości g le b y i dużą pomocą p rz y in terp reta cji otrzym an ych w yn ik ów .
L I T E R A T U R A
[1] A l t e m ü l l e r H. J. N eue M öglichkeiten zur H erstellun g von Boden dünn schliffen. Z. Pflanzenernähr. Düng. Bodenkde 1956, 72, 1 s. 56 - 62.
[2] A l t e m ü l l e r H. J. V erbesserun g der Einbettungs und Schleiftechnik bei der H erstellun g von Bödendünnschliffen mit V E S T O P A L . Z. Pflanzenernähr. Düng. Bodenkde, 1962, 99, 2/3 s. 164- 177.
[3] B e c k m a n n W ., G e y g e r E. E n tw u rf einer O rd nu ng der natürlichen H o h l raum, A g g r e g a t - und Strukturform en in Boden. (In :) D ie m ikrom orphom etri sche Bodenanalyse. W . L. K u bien a (editor), F. Enke V erlag, 1967 s. 163 - 188.
[4] D o m ż a ł H., S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A . E ffect of tillage and w eather conditions on structure and physical properties of soil and yield of w in ter wheat. Soil T illage Res. 1987, 10 s. 225 - 241.
[5] G e y g e r E., B e c k m a n n W . A p p arate und M ethode der m ikrom orphom e trischen Strukturanalyse des Bodens. (In :) D ie m ikrom orphom etrische B oden analyse. W . L. K u bien a (editor), F. Enke V erlag, 1967 s. 36 - 57.
[6] J o n g e r i u s A., H e i n t z b e r g e r G. Methods in soil m icrom orphology. A technique fo r the preparation of large thin sections. Soil Su rvey Papers 10, Soil Su rvey Institute, W ageningen, The N etherlands 1975.
[7] K o w a l i ń s k i S., B o g d a A . Przydatność polskich żyw ic syntetycznych do sporządzania m ikroskopow ych szlifó w gleb. Rocz. Glebozn. 1966, 16, 2 s. 326 - 336.
[8] K u b i e n a W. L., B e c k m a n n W ., G e y g e r E. V erbesserun g der H erstel lung von Bodendünnschliffen durch eine neue S ch leif-R ein igu n gs- und P o lie r maschine. Neth. J. Agricult. Sc., 1964, 12, 2 s. 156 - 159.
[9] R z ą s a S., D ę b i c k i R. Classification and interpretation of the soil structure. Zesz. P ro bl. Post. N a u k Rol., 1983, 220, 2 s. 49 - 60.
[10] S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A . Struktura i w łaściw ości w odn o-pow ietrzne gleb w ytw orzonych z lessu. Rocz. N a u k Roi. s. D, M on ografie 218 (w druku). [11] S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A., D o m ż a ł H . W p ły w działania narzędzi
u p ra w ow y ch na bu d ow ę w a rstw y ornej gleby. Rocz. Glebozn. 1984, 35, 2 s. 165 - 175.
[12] S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A., D o m ż a ł H . M orfologiczna analiza w ie l kości i trw ałości zmian bu d o w y w a rstw y ornej gleby, spow odow anych dzia łaniem płu ga i glebogryzarki. Zesz. Probl. Post. N a u k Roi., 1988, 356 s. 113- 116.
[13] S ł o w i ń s k a - J u r k i e w i c z A., D o m ż a ł H., T u r s k i R. Influence de l ’action des outils aratoires sur la structure de la couché arable du sol. Zesz. P robl. Post. N a u k Roi. 1986, 312 s. 369-373.
[14] W e r n e r J. U b e r der H erstellun g fluoreszierender Bodenanschliffe. Z. P fla n zenernähr. Düng. Bodenkde 1962, 99 s. 144 -150. A. СЛО В И Н Ь СК А Ю РКЕВИЧ, Г. Д ОМ Ж АЛ П Р И М Е Н Е Н И Е М Е Т О Д А М О Р Ф О Л О Г И Ч Е С К О Г О А Н А Л И З А В И С С Л Е Д О В А Н И Я Х С Т Р У К Т У Р Ы П О Ч В Ы Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии в Люблине Р езю м е В статье представлены исследовательские возможности связанные с применением ме тодов макро- и микроморфологического описания в исследованиях структуры и физических свойств почв. Описывается методика изготовления непрозрачных почвенных шлифов ра змером 9 x 8 x 4 см. Н а примере двух почв: бурой образованной из лёсса и меловой рендзи- новой почвы представлено использование морфологического анализа в описании изме нений структуры почвы вызванных действием обработочных орудий. Приводятся также примеры использования непрозрачных шлифов в описании структуры генетических гори зонтов почвы на основании фотограмм изготовленных в отраженном свете с использованием оптического микроскопа. A . S Ł O W I Ń S K A -J U R K IE W I C Z , Н. D O M 2 A Ł A P P L I C A T I O N O F T H E M O R P H O L O G I C A L A N A L Y S I S I N S O IL S T R U C T U R E IN V E S T I G A T I O N S
Departm ent of Soil Science, A g ric u ltu ra l U niversity of L u b lin S u m m a r y
Research possibilities resulting from application of the m acro- and m icro- m orphological methods of the description in investigations on structure and physi cal properties of soils are presented in the paper. The method of preparation of
nontransparent soil blocks of the size of 9 X 8 X 4 cm is described. M ak in g use of the m orphological analysis in the description of soil structure changes under the effect of tillage tools is illustrated on an exam ple of tw o soil types: b ro w n soil developed from loess and calcareous rendzina soil. A lso exam ples of application of nontransparent blocks in the description of structure of genetic horizons of soil on the basis of photogram s m ade in reflected light w ith the use of optical m icro scope are quoted.
D oc. dr hab. A . S łow ińska-Jurkiew icz Praca w p łyn ęła do red akcji w lip cu 1987 r.
In sty tu t Glebozn aw stw a Aka d em ia Rolnicza w Lu blin ie 20 - 069 L u b lin , Leszczyńskiego 7
