NAUKA PRAWA
KARNEGO I NAUKI
POKREWNE
KRYMINOLOGIA
łac. Crimen – przestępstwo
nauka zajmująca się badaniem zjawiska przestępczości, jej strukturą, rozwojem, dynamiką, przyczynami, genezą oraz opracowaniem metod jej zapobiegania i zwalczania, zajmuje się ponadto poznaniem osoby przestępcy,
w szerszym ujęciu bada wszelkie przejawy patologii społecznych, nie tylko o charakterze przestępczym (np.
alkoholizm, narkomania, prostytucja)
WIKTYMOLOGIA
łac. Victima – ofiara
nauka o ofierze przestępstwa, bada problem roli ofiary w genezie popełnienia przestępstwa,
zajmuje się problematyką ochrony interesów ofiar przestępstwa i kompensacji za doznane krzywdy ich ofiarom,
bada podatność na stanie się ofiarą przestępstwa i sposoby zapobiegania wiktymizacji
KRYMINALISTYKA
nauka o sposobach wykrywania przestępstw i dowodów na potrzeby postępowania karnego,
zajmuje się techniczno – taktycznymi środkami wykrywania przestępstw i ich sprawców, metodami popełnienia przestępstw,
wyróżnia się technikę (chemia, fizyka) i taktykę kryminalistyczną (np. taktyka przesłuchania podejrzanego)
PENOLOGIA
łac. poena – kara
nauka o karze, zajmuje się karą jako zjawiskiem społecznym,
bada genezę, funkcje, ewolucję historyczną kar oraz ich tendencje rozwojowe
MEDYCYNA SĄDOWA
obejmuje badanie wszelkich zagadnień medycznych, jakie pojawiają się w toku postepowania karnego,
pokrewnymi naukami są psychiatria (zagadnienia poczytalności sprawcy czynu zabronionego) i psychologia sądowa (psychologia zeznań)
POLITYKA KARNA
koncentruje się na przeciwdziałaniu przestępczości oraz jej następstw poprzez kształtowanie odpowiednich rozwiązań legislacyjnych oraz poprzez praktykę orzeczniczą (polityka wymiaru kary; jak karać, by kara była efektywna?),
koncentruje się na poszukiwaniu metod i sposobów zwalczania zjawiska przestępczości, a także zajmuje się jej społecznymi następstwami
PRAWO KARNE
• Określa, jakie czyny są zabronione pod groźbą kary jako przestępstwa,
• Jakie są zasady odpowiedzialności karnej za ich popełnienie,
• Jakie kary i inne środki mogą być wymierzane wobec sprawców czynów zabronionych
• Kara jest zasadniczą, ale nie jedyną reakcją na przestępstwo, obok kar (katalog w art. 32 k.k.) prawo karne przewiduje także inne reakcje na przestępstwo, np.:
• środki karne (katalog w art. 39 k.k.) oraz
• środki probacyjne (warunkowe umorzenie postępowania, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie)
• środki zabezpieczające
• środki przewidziane wobec nieletnich (na podstawie Ustawy o postepowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982r.)
PRAWO KARNE SENSU LARGO
• Prawo karne materialne – określa czyny zabronione, zasady odpowiedzialności, kary i środki stosowane wobec sprawców takich czynów. Podstawowym źródłem prawa karnego materialnego jest kodeks karny z 6 czerwca 1997 r. Poza tym do prawa karnego materialnego należą przepisy pozakodeksowego prawa karnego, zawarte w ustawach szczególnych
• Art.116 k.k.
• Prawo karne procesowe – zespół przepisów regulujących postępowanie karne, określa stadia postępowania, prawa i obowiązki uczestników tego postępowania, rodzaje rozstrzygnięć, jakie w nim zapadają i środki ich kontroli.
Normy prawa procesowego zabezpieczają realizację norm prawa materialnego. Podstawowym źródłem prawa karnego procesowego jest kodeks postępowania karnego z 6 czerwca 1997 r.
• Prawo karne wykonawcze – zespół przepisów regulujących sposób i zasady wykonywania kar i innych środków orzekanych i stosowanych w postępowaniu karnym. Częścią prawa karnego wykonawczego jest tzw. prawo penitencjarne, dotyczące wykonywania kary pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania. Normy prawa karnego wykonawczego są zawarte w kodeksie karnym wykonawczym z 6 czerwca 1997 r.
PRAWO KARNE MATERIALNE
• Prawo karne powszechne – skierowane jest do wszystkich dziedzin życia społecznego, a także do wszystkich osób z wyjątkiem sfer zastrzeżonych dla szczególnych działów prawa
• Prawo karne szczególne – obejmuje wyspecjalizowane działy prawa karnego
• Prawo karne wojskowe – są to przepisy, które ze względu na szczególny charakter dóbr chronionych i cechy podmiotu odpowiedzialności karnej należało wyodrębnić z powszechnego prawa karnego; jego źródłem jest część wojskowa kodeksu karnego
• Prawo karne skarbowe – obejmuje problematykę odpowiedzialności za przestępstw i wykroczenia skarbowe, a więc za czyny godzące w interesy finansowe Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego. Źródłem prawa karnego skarbowego jest k.k.s z 10 września 1999 r.
• Prawo karne nieletnich – dotyczy odpowiedzialności i postepowania wobec nieletnich sprawców czynów zabronionych. Polskie prawo karne przewiduje, że odpowiedzialność karną ponosi ten, kto ukończył 17 lat, jednak wyjątkowo możliwe jest pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy, który ukończył lat 15 i dopuścił się czynów zabronionych przewidzianych w art. 10 § 2 k.k.
Normy obejmujące zasady postępowania z nieletnimi są zawarte w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 r.
