Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu – CCCLXXXIII (2007)
Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 275-278
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
ANNA BIENIEK1, ZDZISŁAW KAWECKI1, MARINA SZAŁKIEWICZ2
PLONOWANIE KILKU ODMIAN
ROKITNIKA ZWYCZAJNEGO (HIPPOPHAE RHAMNOIDES L.) W WARUNKACH WARMII
Z 1Katedry Ogrodnictwa UWM w Olsztynie
oraz z 2Instytutu Sadownictwa Narodowej Akademii Nauk Białorusi w Samochwałowiczach
ABSTRACT. Crop productivity of 4 cultivars imported from Belarus: ‘Podarok Sadu’, ‘Botanitche- skaya’, ‘Otradnaya’, ‘Trofimovskaya’ and national balic form was compared in the years 2000- -2005 in Warmia conditions and presented in the paper.
Key words: sea buckthorn, Hippophae rhamnoides L., cultivars, yield
Wstęp
W ostatnich latach wzrasta zainteresowanie uprawą rokitnika pospolitego w Niem- czech, Skandynawii (głównie Szwecji), a także w Finlandii, gdzie uprawia się ten gatu- nek na około 200 ha i planuje dalszy rozwój tej produkcji (Pluta 1999). Nasadzenia towarowe rokitnika powstały również w Polsce na Suwalszczyźnie. W zależności od pochodzenia, warunków uprawy i odmiany roślinę tę uprawia się w formie krzewów lub drzew wysokości 1-4 m (Szałkiewicz i Zadernowski 2006). Owoce, liście i pędy rokit- nika znajdują szerokie zastosowanie w lecznictwie oraz przemyśle spożywczym i ko- smetycznym. Ze względu na bogaty skład chemiczny owoce mają duże znaczenie od- żywcze i zdrowotne. Mogą być wykorzystywane do wyrobu soku, dżemów i innych przetworów, a także spożywane na surowo (Kawecki i in. 2001, 2004). Priorytetowym kierunkiem w hodowli rokitnika jest stworzenie odmian przystosowanych do warunków uprawy danego regionu, nadających się do zbioru mechanicznego, mających owoce o podwyższonej zawartości substancji biologicznie aktywnych oraz odmian męskich (Szałkiewicz i Zadernowski 2006).
Celem niniejszych badań było przeanalizowanie plonowania krzewów czterech od- mian rokitnika zwyczajnego, w warunkach Warmii, w latach 2000-2005.
A. Bieniek, Z. Kawecki, M. Szałkiewicz 276
Materiał i metody
Ocenę plonowania rokitnika zwyczajnego przeprowadzono w latach 2000-2005.
Doświadczenie zostało założone 3 sierpnia 1998 roku w ogrodzie Doświadczalnym Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie z jednorocznych sadzonek odmian:
‘Trofimowskaja’, ‘Botaniczeskaja’, ‘Podarok Sadu’ i ‘Otradnaja’ wyprodukowanych w Instytucie Sadownictwa w Samochwałowiczach na Białorusi. Dla porównania posadzo- ne zostały formy bezodmianowe (typ bałtycki) z odrostów nasadzeń miejscowych. Po- szczególne odmiany były reprezentowane przez 4 krzewy żeńskie i 1 krzew męski.
Krzewy posadzono na glebie brunatno-rdzawej wytworzonej z piasku słabego gli- niastego, w rozstawie 4 m × 3 m w rzędzie, co w przeliczeniu na 1 ha powierzchni daje liczbę 832 krzewów. Zbiór owoców w latach 2000-2005 prowadzono ręcznie w fazie ich dojrzałości zbiorczej.
Wyniki opracowano statystycznie, obliczając istotność różnic testem Duncana, przy poziomie istotności p = 0,05. Do obliczeń posłużono się programem statystycznym
„STATISTICA 6.0”.
Wyniki i dyskusja
Plonowanie badanych odmian rokitnika pospolitego w warunkach Olsztyna było zróżnicowane zarówno między badanymi odmianami, jak i w latach 2000-2005 (tab. 1).
Spośród badanych odmian najwyższe średnie plony uzyskano z odmiany ‘Otradnaja’ – 6,08 kg z krzewu. Największe różnice w plonowaniu odmian zaobserwowano w 2003 roku, w którym rośliny formy bezodmianowej (typ bałtycki) plonowały na poziomie 2,2 kg z krzewu, a odmiany pochodzące z Białorusi od 6,9 kg (‘Botaniczeskaja’) do 20,1 kg (‘Otradnaja’) (tab. 1). Odmiany ‘Botaniczeskaja’, ‘Podarok Sadu’ i ‘Trofimowskaja’
wraz z odmianami ‘Augustinka’, ‘Aromatnaja’, ‘Krasnopłodnaja’ i ‘Nivelena’ pochodzą z selekcji botanicznego ogrodu moskiewskiego Uniwersytetu im. Łomonosowa i są rekomendowane do nasadzeń towarowych na Białorusi. W polskim rejestrze nie uwzględniono rokitnika, ale polecać można odmiany sprawdzone na Białorusi. Pluta (2000) podaje, że odmiany ‘Botaniczeskaja’, ‘Podarok Sadu’ i ‘Otradnaja’ wraz z od- mianami ‘Luczistaja’, ‘Moskwiczka’ i ‘Augustinka’ znajdują się w nasadzeniach wdro- żeniowych i produkcyjnych w kilku krajach. Są one dobrze zaadaptowane do rejonów Morza Bałtyckiego, plonują dobrze, wytwarzają duże owoce na długich szypułkach, a krzewy mają małą liczbę cierni. Do wad badanych odmian Szałkiewicz i Zadernow- ski (2006) zaliczają wytwarzanie dużej liczby odrostów u odmiany ‘Trofimowskaja’, podatność na zasychanie u odmiany ‘Podarok Sadu’ i podatność w niektórych latach na mięknięcie i utratę barwy owocu u odmiany ‘Botaniczeskaja’. W niniejszym doświad- czeniu w latach 2000-2005 nie zanotowano nasilenia występowania wymienionych wad.
Najwyższe średnie plony z krzewu – 11,32 kg (w przeliczeniu na 1 ha – 9,42 t) uzyskano w 2003 roku i był to czwarty rok plonowania roślin (tab. 1). Do tego roku notowano stałą tendencję wzrostową ilości zebranych owoców z badanych krzewów.
W 2004 roku średnie plony owoców rokitnika były najniższe i wynosiły 1,37 kg z krzewu (1,14 t z 1 ha), natomiast rok później plonowanie wzrosło do 6,11 kg z krzewu
Plonowanie kilku odmian rokitnika zwyczajnego... 277
Tabela 1 Plonowanie rokitnika zwyczajnego (kg z krzewu) w latach 2000-2005 w warunkach Warmii
Crop productivity of sea buckthorn (kg per bush) in the years 2000-2005 in Warmia conditions
Lata badań – Experimental years Odmiana – Cultivar
2000 2001 2002 2003 2004 2005
Średnia z 6 lat dla odmian Six year mean
for cultivar Forma bezodmianowa
Wild form 0,83 3,13 5,32 2,2 0,40 7,80 3,28 a
Podarok Sadu 1,27 3,11 4,85 17,0 2,00 6,85 5,85 d Botaniczeskaja 1,96 5,80 9,70 6,9 2,30 7,29 5,66 c
Otrodnaja 0,57 3,78 7,05 20,1 0,36 4,64 6,08 e
Trofimowskaja 2,84 5,08 7,27 10,4 1,79 3,98 5,23 b Średnia dla lat
Mean for years 1,49 a 4,18 b 6,84 d 11,32 e 1,37 a 6,11 c – NIR p = 0,05 – LSD p = 0.05
Czynnik I – odmiana – Factor I – cultivar
Czynnik II –lata badań – Factor II – experimental years Czynnik I × Czynnik II – Factor I × Factor II
0,113 0,124 0,277
i były to plony zbliżone do uzyskanych w 2002 roku (6,84 kg z krzewu). Załęcki (1991) podaje, że średnia wydajność z 1 krzewu rokitnika wynosi około 15 kg. Plon z 1 ha plantacji na Białorusi wynosi 17-20 t (Bieniasz 2006). Średni plon z hektara to ponad 10 t, a maksymalny osiąga nawet 30 t (Szałkiewicz i Zadernowski 2006). Krzewy osiągają pełnię owocowania po 4-5 latach od momentu posadzenia, a dobrze plonują przez 10-15 lat (Pluta 2000).
Wnioski
1. Plonowanie odmian rokitnika pospolitego: ’Podarok Sadu’, ‘Botaniczeskaja’,
‘Otradnaja’, ‘Trofimowskaja’ oraz formy bezodmianowej (typ bałtycki) w warunkach Warmii było zróżnicowane.
2. Spośród badanych odmian najwyższe średnie plony w warunkach Warmii uzy- skano z odmiany ‘Otradnaja’ oraz z pozostałych badanych odmian wyprodukowanych na Białorusi.
3. Forma bezodmianowa wytworzona w klimacie bałtyckim w porównaniu z odmia- nami wyprodukowanymi na Białorusi plonowała słabo.
A. Bieniek, Z. Kawecki, M. Szałkiewicz 278
Literatura
Bieniasz M. (2006): Sadownictwo Białorusi. Sad Nowocz. 6: 34-36.
Kawecki Z., Bieniek A., Piotrowicz-Cieślak A., Szałkiewicz M. (2001): Rokitnik (Hippophae rhamnoides L.) rośliną rekultywacyjną, sadowniczą i leczniczą. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln.
478: 463-499.
Kawecki Z., Szałkiewicz M., Bieniek A. (2004): The common sea buckhorn – a valuable fruit. J.
Fruit Ornam. Plant Res. Spec. Ed. 12: 183-189.
Pluta S. (1999): Rokitnik – roślina uprawna XXI wieku. Sad Nowocz. 10: 28-29.
Pluta S. (2000): Rokitnik – wartościowy gatunek do uprawy w Polsce. Rocz. AR. Pozn. 323, Ogrodn. 31, 2: 415-420.
Szałkiewicz M., Zadernowski R. (2006): Rokitnik: Możliwości produkcji i wykorzystania owo- ców. Hasło Ogrodn. 2: 60-63.
Załęcki R. (1991): Właściwości lecznicze i uprawa rokitnika zwyczajnego. Wiad. Zielar. 9: 22-23.
CROP PRODUCTIVITY OF A FEW VARIETIES OF SEA BUCKTHORN (HIPPOPHAE RHAMNOIDES L.) IN WARMIA CONDITIONS
S u m m a r y
From 2000 to 2005, five varieties of sea buckthorn were analysed in crop productivity at the Educational and Experimental Station of the University of Warmia and Mazuria in Olsztyn, Po- land. The varieties evaluated were ‘Podarok Sadu’, ‘Botanitcheskaya’, ‘Otradnaya’, ‘Trofi- movskaya’ and un-named wild variety. The first four varieties were obtained from the Belarusian Institute of Pomology at Samokhvalovitchi, Belarus. They was one-year herbaceous seedlings.
The wild variety was collected from the neighbourhood of Olsztyn, Poland.
The crops from the tested varieties of fruit varied. The highest mean yields 11.32 kg per bush (9,42 t·ha-1) were in 2003 – it was four year of yielding of these plants. The variety with the high- est six-year average yield was ‘Otradnaja’ (6.08 kg per bush). The yield for these variety was significantly higher in 2003 than in the other five year of the study. The lowest yield in 2000- 2005 was obtained from the wild form i.e. 3.28 kg per bush. The cultivars of the sea buckthorn produced in Belarus give satisfactory yields but differed in 2000-2005 in the conditions of War- mia.
