Salamon vel Salomon Irena

1

SPIS Z A W A R T O Ś C I A M f ) (\j T E C Z K I

h C \ U ^

5reAfLCU

I./1. R elacja J ^ k G y * °

U 2 . Dokum enty ( sensu stricto) dotyczące rek tora J • 2. &_2 r'I./3. Inne m ateriały dokum entacyjne dotyczące r e la t o r a "

*11. M ateriały uzupełniające relację / v - \ i 3 III./ l. M ateriały dotyczące rod zin y relatora —

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-194

III./4. M ateriały dotyczące ogóln ie okresu po 1945 — III./5. Inne ... —

IV . Korespondencja _

V. Nazwiskowe karty informacyjne

'S

VI. Fotografie—

2

3

R elacja o n ie ż y ją c e j uczestniczce Ruchu Oporu :a»:sxjŁS:=**a*ss=»:s*:B*xs: saasasss^s. ;:: :s z 3 :: 3 : 3 s 3 :3 x s :

> s a_i_o_j_o . n,..g.. w. n_..a__ Łcsna I . Pyne osobiste

l.Salojnonówna Irena

2. urodzora 13 czerwca 1919 r . /miejsce urodzenia nieznane/

zmarła 12 kwietnia 1945r. Oddz.Zakaźny S z p ita la S t.3 ła ż e ja w Olkuszu /Miejsca pochowania dotychczas nieustalone/

?• brak bliższych danych o rodzicach

4* o jc ie c - pracowhik umysłowy ^w Ubezpiecżalni Speł.w Chorzowie, raatka niepracująca, wychowująca d zie c i - ©boje nie żyją

5. ukończyła n ie ja k ie Gimnazjiraa Żeńskie w Chorzowie, Irefaa

Salomonówna była osobą zdecydowaną,patriotycznie zaangażowany odważną i in te lig e n tn ą . Była s p r a w n i fiz y c z n ie , n ależała do szkolnego koła sportowego.

6. Rodzice ni* ż y ją , brak danych o b ra c ie , który podał szczegóły do książki Pawła Dubiela i Wrzesień 19?9r. !*fydawn, Śląsk

Katowice

i ? . , , 3o 1 » I X * u .3.2^ ___

1. pracownik uirysłowy

2. funkcyjna szkolnego PWK, n ależała do Obozu '"łodej P o lsk i.

W czasie nauki szkolnej członek ZITP. Miała przeszkolenie na kursach przysposobienia do obrony kraju .

I I I . Ovres okunac.11 do maJa_1945r^

I r a ła u d ział w walkach w obronie Chorzowa w zorganizowanej frunie samoobrony powstańczej /z opaską Czerwonego Krzyża/. Została

ranna ^w łok ieć podczas ostrzeliw an ia przez uczestników F r e i’<or- psu sawchodu marki S te ie r którym wraz z ‘‘arianem Mojem,

Henrykiem Piętą i Janem Marcem dowoziła wojsku amunicją i żyw­

ność zabierając rannych. Podczas o strz eliw an ia / w godzinach popołudniowych 1.września 1939r/ samochodu ,Pi?ta i o 1 z o s ta li ciężko ranni /ro zstrzela n i w Katowicach 4.IX .1979r./, Marzec J.

z o sta ł zastrzelony na miejscu, a Salomonówna - ranna ^w rękę/łoki®

"a stą n i *:o to na skrzyżowaniu o l.W oln o ici i Jacka /Obecnie Żerów*

skieg©/, gdsie obecnie znajduje s ię pamiątkowa ta b lic a z 1-ma wymienionym nazwiskami zamordowanych mężczyzn te j grupy.

Irena Salomonówna ukrywała 3ię początkowo w rodzinie -zarnotów, w tym czasie za nią aresztowana była j e j matka, rastępnie leczy ła s ię przez ok,4-6 tyg, w s z p ita lu <2xa Spółki b ra c k ie j przy

/ t f s i ,

4

ul•Strzelców Byt. w Chorzowie. Po jego opuszczeniu musiała s ię regularn ie meldować w chorzowskim Gestapo.

1. Dnia 15 lip c e 1940 r . zaczęła pracować w sz p ita lu św.Błażeja

w Olkuszu na Oddz. Chirurgicznym u nieżyjącego już dra Zenona Podrze, jewskiego, zaangażowanego w konspiracyjnej słu żbie zdrowia / z a ł. n r . 3 otrzymała w n a jn iższe j kondygnacji s z p it a la maleńką służbówkę,

w k tó rej zamieszkała. Została zatrudniona jako salowa, poten sani­

tariuszka /cały czas na s a l i opatrunkowej i operacyjnej/.

W Olkuszu przebywała do końca okupacji - pod własnym nazwiskiem 2. B ra ła u dział w pracy konspiracyjnej s z p it a la , Wg r e l a c j i A .S cisło w -

s k ie j-K *rth / z a ł,n r.4 / w j e j służbówce odbywały s ię często spotka­

nia lekarzy i personelu p ielęgn iarsk iego w związku z pracą konspi­

racyjną s z p it a la . Większość świadków pracy podzielanej s z p it a la

w Olkuszu nie żyje już ;z wymień, w r e l a c j i dra K iciarskiego / z a ł . 3 osób żyje napewno:

yj p. A.Scisłowska -Kerth /zam.Olkuszu/, przełożona pielęgn iarek - r e la c ja n r . 4 oraz

- dr Stanisław Rządkowski -c h iru rg / w sz p ita lu w K aliszu/

3. Pseudonim nieznany. Nazwiska osób zaangażowanych w Olkuskiej konspi­

racy jn ej słu żbie zdrowia podaje z a ł. n r f 3

4.

czasie pracy w szrd talu nabawiła s ię choroby zakaźnej, następnie g ru ź lic y ,

5. w wyniku k tó rej zdarła 12 kwietnia 1945**. w s z p ita lu w Olkuszu, jednakże nieznane je s t na ra z ie miejsce pochowania.

Zródłeł

1. Dubiel Paweł - Wrzesień 1939r. artykuł "W obroni* Chorzowa"

i inne publikacje w prasie ś lą s k ie j - z a ł . n r . 1 2. Kartoteka dra Andrzeja Szefera '‘Miejsce straceń ludności cyw ilnej

4. R elacja spisana przez Danutę lethge z p .A lin ą Scisłowską-Kerth w Olkuszu - z a ł. n r .4

woj. katolickiego 1933-1945. Wydawn,5lą?łk 1169 Salq*ionówna Irena - z a ł . n r . 2/

3. Przegląd Lekarski- f!r.l/ l# 6 8 artykuł Mariana K ic ia rsk ie g o :

Olkusz pod okupacją hitlerowską -Wspomnienia lekars str.226 z a ł . n r . 3

Katowice, dnia 5 marca 1980r.

zam.41-5oo Chorzów ul.3oczna 6/57

5

Kalacie o n lałyjące J uczestniczce Buchta Ctoru isrisaesasaissassśssa ssassasasasAsaztsasssssJsasss

§... s_l_^us-jł-zuź_w_n^a__ Iran a Xf 3sne osobiste

l* 3 a l ą^nówna Irena

2* urodzona 13 czerwca 1913 r . /ale Jsce urodzenia nieznane/

u t r U 12 kwietnia l?45r. Oddz.Zakaśliy S z n lta la 3t«SłataJa w Olkuszu /Miejsce pochowania dotychczas nieustalona/

3. brak bliższych danych o rodzicach

4* o jc ie c - praeowhik umysłowy w "Jbeznleczalnl Społ.w ''horzowle,

*»tk a niepracująca, wychowująca d zie ci - oboje nie ^yją 5* ukończyła *11# Jakie Clsmazjte bańskie w Chorzowie* Irefea

"alosonćwna była osobą zdecydowaną,patriotycznie zaangażowano odwalmy 1 in te lig e n tn ą . >yła srrawnO. flz y c s n le , n ależała do szkolnego koła s o rto w e g o .

6. !?odzlce nie *y ją* brak danych o b ra c ie , który poda* 3zczeaęćły do k s l i ^ U Pawła > j b i a l a s * r * «s ie ń l?39r. -Sfyri#wn,3ląak

Katowice

IX. - do 1 .1 -

! 3 3-lr.a..- _

1, pracownik u^T9>owy

2. funkcyjna szkolnego PUC, n alegała do Obozu >ode,1 r o ls k i.

$ czasie nauki szkolnej członek 2!TP, *41 s ła przeszkolenie na kursach przysposobienia do obrony kraju .

IX,U., g.te«..aV.arafi.ii^te ,mJ,a,.,.1345£^

I r a ła u d ział w salkach w obronie Chorzowa w zorganizowaneJ frunie sa?-oobrony powstańczej /z opaską Czerwone *”0 Krzyża/. .-ostała

ranna w ło k la i t-odezas ostrzeliw an ia przez uczestników F re ik o r- psu a sasochodu s »r k i S te ie r któryr wraz z ^sriane® je * ,

Henrykiem ^i? tą i *?ar. eat -arces* dowoziła wojsku a a u n le jf 1 *yw- r.o :,ć zabieraJąc rannych* Podczas ostrzeliw an ia / w ^od^inach popołudniowych 3.września 1 ?39r/ samochodu,1'i'j?ta 1 o l z o s t a li s i | l b ranni / ro zstrzela n i w Katowicach 4.IX .13 33r./, :*"s*rzeo J.

z o sta ł zastrzelony na s la js e u , % Salononówna - renna w rę k f/ ło k le 1 est*)nl o to na skrzyżowaniu u l.t o in o ic i i Jacka /Obecnie -terwa*

skief?o/t ffdzls obecnie z ra jd u js a l f pamiątkowa ta b lic a z 3-oa wypleniony”! nazaisfca-i. zamordawanyeh aftczyzn te 1 grupy.

Irena Salomonówna ukrywała a l f początkowo w rodzinie znrnofców, w cznsia za nią aresztowana była je j matka. * astupnie leczy ła

#iv prze* ok#4-5 ty *, w s z p it a lu 4xa Spółki b ra c k ie j ^rsy

>/

6

l \ A \

ul*Strzelc<5w "Jyt. w Chorzowie. Po ,1e^jo opuszczeniu -rosiała s ię r e ^ ils m i® veldow*d w chorzowskim deatano.

1* > tia 15 lireja 1940 r . zaczęła prasować w s z n lt a la ślw.Błeże.ja

w Olkuszu na Odda. .'hirur^iezny® u nieżyjącego ,1uż dra Zenona odra«

Jewakiego, zaangażowanego w konspira-jy.jne j 3łużbie zdrowia / z a ł.n r.1 otrzymała w n a jn iż sz e j kondygnacji s z p it a la isaleńką słu tbdak f,

w które 1 zamieszkała. dostała zatrudniona vja>o salowa, no ten *?ani- tariuszka /cały ezas na s a l i opatrunkowej i operacyjneJ/.

X Olkuszu przebywała do końca okupacji - nod w>aariyir nazwiskiem 2. B ra ła udział w pracy konspiracyjnej s z p it a la , r e l a c j i A .S cisło w -

skie.j-^erth / z a ł,n r .

/ w ,je,j służbówce odbywały się często spotka­

nie lekarzy i nersorelu p ielęgn iarsk iego w związku

pracą korfsni- raeyjns s z p it a la . Większoi ć i^iadkdw prasy podziemnej sz p ita la

w Olkuszu nie *.y.fe już ;z wyT&en. w r e l a c j i dra K iciarsk iego / z a ł. 1

osób żyje napewno: ,

p. A .1 e l*ło «8 k « - 'erth /zaafi.Olkuszu/, przełożona pielęgn iarek -^ r e la e ja n r .4^oraz

- dr Stanisław Pządkewski -eh irtirg / ar sa it a lu w K aliszu/

3. Pseudonim nieznany. Nazwisk* osób zaangażowanych w Olkuskiej konspi­

ra cy jn e j słuSoi? zdrowia podaje z s ł . n r t 3

4. ' czasie pr?cy w s z t it a lu nabawiła s ię choroby zakaźnej, nastęnnie g ru ź lic y ,

5. w wyniku k tórej sn e rła 12 kwietnia 1945r. w s z p ita lu w Olkuszu, jednakże nisznane .1eat na ra zie c ielą ce pochowania.

1. Dubiel Paweł - Wrzesień 171 I r . artykuł **£ obronie Chorzowa"

i i m e publikacje w prasie lląsktei -zał.nr. 1 1 2 . kartoteka dra Andrzeja Szefera "Miejsce straceń ludno % 1 cywilnej

wo.l.kstcś&nkiego 1 9 9 > l? 4 5 .*3 r t a m v3l4afc 1^69 Salą/sonćwna f rena - z a ł .n r .2 /

1. Przegląd lekarski- ' r . 1/1^58 artykuł rariana Kiciarskiego:

Olkusz pod okupacją hitlerowską -6*sr o śnienia lekarz str.226 z a ł . n r . 1

4 . Relacja spisana orxe* -anutę ietł“ " “ 4, ł— *-■* iłow3ką-Kerth M i l

w Olkuszu - a a ł* n r .4 Katowice, dnia 5 ^arca 1380r.

zam.41-5oo ęiłorzów u l. oczna 6/57

7

\p - M >

Z8ł. ;T . / R e 1 a c .1 a

spisana z p. Aliną Scisłowską-Kerth zam. w Olkuszu u l . ”owotki 14/50 uczestniczką pracy p o d z i e l a j w s z p ita lu śv*. B łażeja w Olkuszu,

w związku z ustaleniem bliższych danych o uczestniczce walk o niepodległo64 Ire n ie Salaunon.

aea-ssssss-sasasassssassłiasaaasssasssssassiasa.sssa ssassssasasaasaazss Irena Salcjfcon przybyła do s z p it a la w lip c u ł540r. bez jakichkolwiek osobistych rzeczy. Dr. Ki c i ars ki - d y r.s z p ita la n rz .y iz ie lił je.}

«»le*iką służbówkę w n a jn iż sze j kondygnacji którą wypróżnił chirurg d r ^enon biodrze jew sk i.

Fakt umieszczenia j e j w s z p ita lu p.Kerth tłumaczy ty », *e Irena 3. skierował kto^' do Dra £ iciarsk iego /konspiracyjna organizacja/, Od razu zaczęła pracować jako salowa, później san itariuszka na s a l i opatrunkowej i oneracyjnej na oddz.chirurgicznym s z p it a la .

Była in telige n tn a i doskonale sobie w t e j pracy r a d z iła pon&.-no braku fachowego przeszkolenia /p ielęgn iarsk iego/. Była spokojna, rzadko [ i to w okresie późniejszya^jwyjeżdżała poza Olkusz.

0 rodzinie i snrawach przeszłych nio mówiło s i ę . Porai^o to p .ś c isło w s ł -Kerth w iedziała bardzo ogólnie o j e j przejęciach chorzowskich.

W Olkuszu przebywała pod własnym nazwiskiem. Pani £erth - sama za- nrsysiężoria prsoz dr K ic ia rsk ie g o - nie wie czy Irena S. była zaprzy­

siężona* Pseudonimu nie ubywała.

W pokoiku Ireny S. odbywały s ię często snotkania dot.nracy konsnirac.

wtajemniczonego personelu lekarako-piel:igniarskiego w których b ra ła również Ire na u d z ia ł. /

Zrrarła w s z p ita lu ra g g ru ź lic ę /prawdopodobnie no przebytym b.silnym przeziębien iu/. Relatorkp nie panięta gdzie odbył s ię pogrzeb.

R elację s p is a ła s l>anuta 3ethge zam. Chorzów ul.Boczna 5/57

koi 41-500 , — .

a s e s e j_____

*f celu ew entl.stw ierdzenia gdzie Irena je s t pochowana wyżej podanie sana była w sle jsc a w e j p a r a f i i . Nazwiska tego nie znaleziono wg in­

form acji uzyskanej od p. Glano^skiej , że w r e je s t r z e p a r a f ii znajdu­

ją s ię tylko osoby które zostały w Olkuszu pochowane. Należy więc wn^t si<5# Se s z p it a l wystawił akt zgonu, a pogrzeb odbył s ię poza Olkus^e^,

8

R e 1 a c ,) a

spisana z p. Aliną Sciełow skf-K erth sat

.

Olkuszu ul*Nowotki 14/50 uczestniczką pracy podzicsnsj w sz p ita lu św*.3łażeja w Olkuszu,

w z«ląi!ca z u sta le n ie 5 ?! bliższych danych o uczestniczce walk o niepodległodó Ire n ie Salamon.

ag agatararetag 3x s i a g a a s g g g » a a » » g » « a g «laaa»at sssg 3ig38^Ł«Mia smnm asjsissssjssatssaasaa 1

Irena Sal%ton przybyła do s z p it a la w lip c u 114Cr. bez jakichkolwiek osobistych rzeczy, !>r. '•'3. c i ars ki - d y r .s z p it a la n r z y d z ie lił j e j

rsaleóicą służbówkę w n a jn iż sz e j kondygnacji którą wypróżnił chirurg dr Zenon Modrzejewski*

Fakt umieszczenia je j w s z p ita lu p.&erth tłu-naczy tyra, Se Irena skierow ał kto ' do !>ra Z ielarsk iego /konspiracyjna organ izacje/, Od razu zaczęła pracować jako salowa, później sanitariuszka na s a l i opatrunkom J i operacyjnej na oddz*chirurgiczny® s a p lt a la .

Ryła in telige n tn a i doskonale sobie w t e j pracy ra d z iła pemiao braku fachowego przeszkolenia /pie lęgn i arekiego/. Była spokojne, rzadko [1 ta * okresie późniejszyraj wyjeżdżała poza Olkusz.

0 rodzinie i snrawach przeszłych nie rów iło s ię . Po*ri -o to p.Scisłow sta -^ e rth w iedziała bardzo ogólnie o .lej prze j Scisch choreo reki eh*

V Olkuszu przebywała pod własnym nazwiskiem* Pani Kerth - se?ee za­

przysiężone przez dr ?Ticiarskiego- nie wie czy Irena 3. była zanrsy- siężona. Pseudonimu nie ubywała.

W pokoiku Ireny S. odbywały s ię czysto snotkania dot.^racy konspirac.

wtajemniczonego personelu lekarsko-pieLcgniarskiego w których b ra ła również Ire na u d z ia ł.

2 ra rła w sz p ita lu nas* g ru ź lic ę /prawdo no dobnie po nrsebyty® b.siln y®

p rzeziębien iu/. Helatorka nie paraięta gdzie odbył się pogrzeb.

R elację s p is a ła : Danuta 3ethge zaa* Chorzów ul.Boczne 6/57 kol 41-500

SfeifiŁi_____

$ celu e wen t l . stwierdzeni a gdzie Irena ~ .je e t pochowana wyże,? nodaniran*

sana była w *d.ejsco-vej p a r a f ii* Nazwiska tego nie znaleziono wg in­

formacji uzyskanej od p* Glanowskiej t że w r e je s t rz e p a r a f ii znajdu­

ją s ię tylko osoby które zostały w Olkuszu pochowane* ^ »le * y więc wnoe s i3 # 4e s z p it a l wystawił akt zgonu, a po.rrseb odbył si? poza Olkus^ea,

zał*

9

10

Pierwsze zderzenie grupy

*?relkorpseaH s&ała grupa, Jadąc od

3

trony dawn. Iluiy ^KrdlawakiejH /ob. *Xo£ei uszko*/ w i d ł ku H «b- kowi, uszkodzona była Już a pana. ... 1 s z p ita lu a robiono Je 1 opa­

trunek , posogli Jej #i$ przebrać /biegała vr aundurze

i okry­

ła sitf u z d a ln y Czarno tdw* Ozaraotowia, zn»jo*!i rędziny Salason a ie a z k a li na raga u l i c >ąbwwsklesa/I>rzY*ały| p. Czarna ta **sr pracował w Cądzie /jak a je le c Ireny/. Obecnie n i it z t e j ro iz ln y już nie ty je * W do*u Ji? n#ssu!ciwan*, aatk? zatrzymano na krótka.

ad 1. '« * zadany - p. z a ł. zaświadczenie dra £ i© iersti# g# na ofco- ' tiez«o^<S pracy Ireny S. w s z p it a la w Olkusza,

g d _ g ...jd -ltA - bez za ias

sd 4'-. ritesowrie dc zaświadczenia ze s z p it a le w Oik-uszu /p.za­

łącznik/ była zatrudniana w r z p it s lu dc lip c a 1742 r . , kie­

dy nabawiła aifc sakai&ej /rozpadowej/ g r u ź lic y . Pascagan*

j e j leczyć a lg w Isteb n ej i inn. szp ita la c h . Ha 3cctatk.ad- tywianie j a j >e£yli nawet koledzy szwagra, j e i « y z 0FL\3u w feurnau, którzy p rz e s y ła li drobne, zaoszczędzone nrzez s la ­ bie kwoty sio strze Ireny S. Ba*«* ł a j był w d a lszy * c iq »a

«,znltal w uita# za.

iajSjL fea u sitre prałby Areny 3. rodzina tsz-/*k»ła za ooarednictw#*

Józefa Dubiela »ożLiwotść przetransportowauta j a j nącą ze sz p i­

ta la w Olkusza, sesochede’* ci#*arowyo d# s z n its la w J hor zo­

wie S ta ry *. Mieszkający

tys saatya d#au, co tatka, lekarz chorzowski d r f r a s z e k z a ją ł si? n ią , le s z stan zirow ia j # j b y ł Już beznadziejny. i*rzetr&nsn >rtowano ją do tfeeu /miesz­

k a li już wdwczas na rogu ul.3f*brosskiege/i«*ay»ały, gdzi# zatar­

ła 9. kwietnia 1945 r .

Rodzina, tyjąca w trudnych warunkach finansowych s i a ł * rów­

nież trud no-ci w zdobyciu truseny. W« b«s braku transportu przeniesiono ją na esentarz 1 pochowano.

%r<5d >3 :

5 . *a la c }s spisana p. Uanutf Bethf# z p. Elw irą Ol akowską z d.

3ala*on. - p. uzupełnienia r e l a c j i przesłan ej

01.1980 r .

Oaauta Bethge zam.Chorzdw, Katowice,dnia 1.09.1980 r . ul.^oczna 6/57* il-5 0 0

11

12

j V | ł o

Pierwsze zderzenie gruoy z "Freikorpsem" miała grupa, jadąc od streny down. Fiaty "Królewskiej* /ob. "Kościuszko*/ w d ó ł ku Hyb- kowi, uszkodzona była już opona* ...W s z p ita lu zrobiono j e j opa­

trunek, pocogll j e j si$ przebrać /biegała w mundurze PWK/ i okry­

ła sip u rodziny Czomotów* Czarnotowle, znajomi rodziny Salamon mieszkali na rogu ulic* Dąbrowskiego/Drzymały} p. Czamota g ie sm- pracował w Sądzie /,1ak o jc ie c Ireny/. Obecnie nikt z t e j rodzimy już nie ż y je , W domu ją poszukiwano, matk^ zatrzymano na krótko*

a<* I . Tez zadany - p. z a ł. zaawiadczenle dra Xtclarsklego na oko­

liczność pracy Ireny 3. w s z p ita lu w Olkuszu.

ad 2 ad 3.. - bez zmian

ad ■?-. Stosownie do zaświadczenia ze s z p it a la w Olkuszu /p.za­

łącznik/ była zatrudniona w sz p ita lu do lip c a 1942 r . , k i e ­ dy nabawiła si$ zakaźnej /rozpadowej/ g ru ź lic y . Pomagano j«»j leczyć s ię w Isteb n ej i Inn. szn italach , w® dodatk.od­

żywiacie j e j ło ż y li nawet koledzy szwagra, jeńcy z OFLAGu w Kuroau, którzy p rz e s y ła li drobne, zaoszczędzone przez s ie ­ bie kwoty sio strze Iren y S# Bazą j e j b y ł w d alszys ciągu s z p it a l w ^Ikuazu.

fld 5» usilne orośby Ireny S, rodzina uzyskała za pośrednictwem Józefa Dubiela możliwość przetransportowania j e j m*cą ze szp i­

ta la w Olkuszu, samochodem ciężarowym do s z p it a l* w Chorzo­

wie Starym. Mieszkający w tym samym doao, co ?ratka, lekarz chorzowski dr Earaszek z a ją ł si? n ią , lecz stan zdrowia j « j b y ł już beznadziejny. Przetransnortowano ją do domu /miesz­

k a li fuż wdwczaa n* rogu u l. Dąbrowokiego/trzymały, gdzie z a a r- ła 9. kwietnia 1945 r*

Hodzina, żyjąca w trudnych warunkach finansowych miała rów­

nież trudności w zdobyciu truamy. Wobec braku transportu przeniesiono ją no czentarz i nochowano.

%ród>a :

5. Relac ja spisana p. Danut? Bethg* z p. S iw irą Olakowską z d.

3ala»on. - o. uzjpełplenTe r e la c ji nraeałanej 5.03.1930 r.

2 , w M I :

Danuta Bethge zam.Chorzów, Katowice,dnia 3.09.1980 r . ul.3*czna 6/57, 41-500

- 2 -

13

14

15

16

17

18

19

przy u lic y Wieczorka*

P l e r e ń c z y k Władysław - 1 5 -le tn i harcerz, rozstrzelam y lo . 9*1939 r * w Katowicach przy u lic y Zamkowej,

t o g a fa E t t a t S c: h e j c h t Jerzy - harcerz, ro zstrzelan y lo .9 * 1939 r . w Katowicach przy u lic y Zamkowej,

S t e r j c z y k Henryk - k arcerz, zabity 4*9* w Katowicach na t e - fcer.ie Parku Kościuszki,

' U r h o n e k W alter — 1 8 -le tn i harcerz aresztowany 6„9*1939r*

I rozstrzelan y w Katowicach przy u lic y Zamkowej,

W y ż g o ł Józef* - 1 9 -le tn i członok OMP rozstrzelany za u d ział w obronie Chorzowa /równocześnie aresztowano jego o jc a , uczestnika

powstać ślą sk ic h , który zg in ął pod koniec 1939 roku w obozie koncem- tr«c^ jrv,m w Skrochowieach/,

Z w I 6 r e k Jó z e f - młody powstaniec, rozstrzelałby wraz z ojcem, uczestnikiem powstań ślą sk ic h w dniu 14*9* 1939 r* w w ięzien iu kato­

wickim*

W dachu ich tra d y c ji postępowała w okresie; okupacji h itle ro w s k ie j patriotyczna młodzież chorzowska biorąc masowo u d ział w antyfaszys­

towskim ruchu podziemnym. I znowu nie obeszło s ię bez bolesnych ofiar*. Trzeba tu wspoimiodnuinn* o młodych maturzystach, chorzows­

kich, miehale i Benedykcie R y m o r a c h , których zraniono i are­

sztowano podczas a k c ji sabotażowej w pobliżu Dziedzic S I . w 1941r.

i w rok p óźn ie j ścięto w w ięzien iu moabickimj o nłodych działaczach socjalistycznych — A lfo n sie i Ryszardzie C z a j o r a c h , roz­

strzelanych w Oświęcimiu za rucn podziemny, o Antonim i Wiktorze m i e r z e j e w s k i c h , których zamordowano w Oświęcimiu za ro­

botę konspiracyjną, o

ś w i e r c u, rozstrzelanym w obozie koncentracyjnym ma u dział w pracy podziemnej, o ^sawerze i. a z a - r z e, ścięty® w B e rlin ie , o Janie 1 a u z i e, zamordowanym w czasie aresztowania w Katowicach o m łodziutkiej łączniczce Annie awa­

r i i a e i s k e, ro z strz e la n e j w Oświęcimiu, gdy równocześnie j e j 6 5 -le tn i o jc ie c , profesor REISKE z g in ą ł w obozie koncentracyjnym w Dachau*

&rew tych młodych bohaterów nie poszła na marne. Z t e j o fia r y zrodzi­

ło s ię WYZWOLENIE - Cześć ich pamięci t

PAWEŁ DUBIEL Za zgodność odpisu s

Katowice, dnia 3 września 19$0 r 0

20

_

- i* \ k Z a ł. nr 1/ do r e l a c j i o Salamonównie Ire n ie

+ Salamonćwna Irena 13.06.1919 do 12.IVol945 r . Pracownica umysłowa, członk. Zwfązku Młodej P olsk i*

Brała u d ział z ramienia t e j o rg a n iz a c ji w Obronie Chorzowa

przed atakami tfreikorpsu wraz z harc* P iętą i Mojem, o b słu g iw a li samochód!, którym dowożono do walczących oddz. amunicję, a zabie­

rano rannych. Służbę tę p e łn iła do godzin popołudniowych wobec wycofania s ię ostatnich oddziałów wojska z miasta, załoga samo­

chodu postanowiła opuścić Chorzów i przez Hajduki przedostać s ię do Katowic. Zamiar nie powiódł s i ę , gdyż po czasie przejazdu sa­

mochodu u lic ą Wolności na rogu z u l. Żeromskiego z o s t a li o strz e la n i ogniem karabin, dywersant. hitlerow skich, umieszczonych w"drapaczu ehmur” . W wyniku ognia dywersanci z o s ta li ciężko ranni/Pięta i Moj/

a Salamonówna lekko. Z miejsca wypadku dostaSi s ię do S z p ita la Sp-ni B rac k ie j, gdzie j e j ranę opatrzono.

Po k ilk u dniach ukrywaMa s ię w mieście przedostała s ię do Olku­

sza, podjęła pracę w s z p it a lu ów. B ła ż e ja jako sanitariuszka#

Brała u d zia ł w konspirayjneJ pracy s z p it a la *

W 1942 r * nabawiła s ię chotoby zakaźnej. Doczekała wyzwolenia#

Zdarła po powrocie do domu z wycieiiczeil /KDff — Cho 350, S l.In s t # Naukowy Katowice/ + r e la c ja rodziny

Źródła Dubiel Paweł - Wrzesień 1939 - artykuł W obronie Chorzowa Chorzów - Monografia miasta - s . 52

Chorzów, b ro sz *, 1961 r . 9 artykuł o obronie Chorzowa ta b lic a poległych : Moja Mariana, P ięty Henryka i Marca

Jana /grupy Salamon Ireny/, na u l. Żeromskie go/róg Wol­

no ści Za zgodność i

Katowice,dnia 22 lutego 1980 r *

21

‘*a ł. nr 1/ do r e la c ji o 3&lamondvnie Ire n ie

♦ Salai?on<5wna Irena 11.06.1319 do 12.IV. 1945 r . Pracownica umysłowa, członka Związku Młodej P o lsk i.

«3rała u d ział

ramienia t e j ors#ntzac.

i w Obrania Chorzowa

prze i a tsk a sl -reik orpsu wraz z herc. P|/?tą

ło je ® , o b słu giw ali satGoehód, którym dowożono Jo walczących odda. aatunieję, a zabie­

rano rannych. <>u£b? t? p e łn iła do goclzin popołudniowych snbec wycofania s i * frsstetnłetk oddziałów wojska z udaata, za>oga samo­

chodu poatanowi>a opuści 5 Chorzów 1 przez T'rfduVi przedostać *.i$

do Katovic. Zarslar nie powlddł s i ę , g&yt po czsaie nrzejaafiu s a -

^

chodu u lic ą olno icl na rogu * u l . £eros*kieg© z o s t a li o*fcraetaiti ogniea karabin, dy^ersant. hitlerow skich, unieszoaonyeh w"drapaezu ahssur*' . i.r wyniku ^ n la drwerasnci z o s t a li c i

* ko ra n n l/ P ifta i % , a Salaaon<5wna lekko. 'alejaca ** :u de-»tot'i się -*o S z o lta la

■';p-ni re c k ie j, gdale le j ram? opatrzono.

b k ilk u dniach u ‘cryw«riia ai;- w aueście przedostała ziy do Olku­

sza, po? jt?>fi praeę w s z p ita lu dvr. 3ła*e,5» .Jako san itariu szk a.

•rała u d ział v koasnirayjna j pracy s z p it a la .

fl 1912 r . nabawiła ntę chotojy zakaźnej. >©zek**ła w y s*al»n ia . w-śarła no powrocie do doaai z wycl«aea*ń /KOff - Cho 350, 3 l.I n a t . ' autor/ <®toaiee/ + r e la c ja rodziny

<N

jróćlła B u b i«l Paweł - .:r * e a ie * 1939 - artykuł € obronie Choraow*

Chorzów - Mono.frafle alaata - s . 52

Chorzów, b ro c z ., 1961 r . , artykuł o obronie Ohorzown ta b lic a poległych : * o ja : arian a, Pif*ty '*«nryfca 1 £area

•iana /grupy Salamon Ireny/, na u l. -erossf?lrieg®/r<5g >ol- no ćcl

Za ajodnośd :

SCato*d.c?,dnla 72 lutego 1980 p .

ti ^>

22

iy->. nr 2 / do relacji : Salamonówna Irena

z kartoteki dr Andrzeja Szafera ,r1e,1sce straceń lu­

dno i ci e.y llne.i wo je w. katowickiego 19^9 - 1945, »Vy’ awn. Śląsk, 1369

S a l a r a o n Ć w n a Irena

Uro4z. 11.V I .1919 ^{r . ,} prac. umysłowy, otrzymanym samochodem /od woj kg> ? / rassr 2 ihriansm i-lojeai, Henrykiem Pif tą i Jaąeta ^{> ' ^roea}

'o w o zili 3T5Uiiic^f i żywnoM na front, a z l i n i i walki zw o z ili ran­

nych. W. IX* zamiar ^wycofać si£ ^przez Chorzów ^ t n r y , na u l i ­ cy Tfolnodci /vóg ^<J9cka / z o s t a li zaatakowani przez freikorzystów i o strz e la n i* na skutek czago marzec ^został n? miejscu zabity , natomiast rannych "<Ioja i Pięt# przewieziono ^do szrrltsla 9p<5>- ki 3rackieJ w Chorzowie, gdzie ^po op eracji ^zmarli.

Sr.lamonćwna z a sta ła ranna

ukrywała cię u Czarno ^t<5w, a vr tym czasie za nią aresztowana została matka.

Ponieważ ręka wymagała leczenie udała sig de Olkusza, gdzie w szni- tslu ów.

a zatrudniona została w charakterze pielęgniarki na Odda. Jhirurgicanym* Fracowała od 15.SII.1940 r . do 13.II.1942 r Zmarła ^na gruitlic^ 12.IV . ¹⁹⁴⁵ r*

Za z o3n«óć :

Katowice,dnia 22 lutego 193G r .

23

y~'>« nr 2/ do rel??c Ji t lalaffionćama Irena - I

z kartoteki rtr Andrze ?e Szafera

H

.13C8 *?trace£ lu -

S a l« ”

n d w n s Irana

iro z. U .V I*1 9 1 9 r . , prac* uays łowy, otrzymany© sanno chodem /od wojaka ?/ raze* z Iria n e m rojem, Henrykiem T\y tą i Jetinrs "sreem

" o r o s ili asuinic j? i żywno na fro n t, a z l i n i i walki z v o z ili ran-*

nych* .V. IX* raaffjc z&niar wycofać przez Chorzdw -atory, ^na uli«

c r o Ino łoi /róg J^cka / z o s ta li zaatakowani przez freikorzystdw i o strz e la n i* na skuta k czcgo ‘-•arz

zestal: na s ie ją c a zo >lty, nato Tisat rannych l*o.1a i P i v t v przewieziono do s z p ita la 3pdł**

ki 'ra^kie.j w Chorzowie, g^zie po o p e rac ji z ^ s r li*

Sftlaaonówna soatała ranna w łokieć, ukrywała aiy u

żarno tdw»

a w tym czasie

nią areaztowana zontała as tka*

Ponieważ r^ka wyffif.gaia leczenia udała aię do 0lku33a, flizie w szni*

talu %• tła&eja zatrudniona została a charakterze p ie lę g n ia rk i na O-.Mz* Chirurgiczny*, Pracowała od 15.® II*1?40 r , -’ o 11.11*1942 i Z;*' tr>a r:a gruźlicę 1 2 .iv .1 3 i5 r.

•Vc >1 cy iln e j woj*'** katowickiego 1919 - 1945, «y'aw n.Sl^sk, 1969 r.

KiBto*.*dc«,dnie 22 lute/sc 1980 r

24

..ar. l/ .d 9 -rglss,1 i r 3a3.p;w>pćv?na Irena J M #

"PHZSJLAD L£KAPS<r* - Kr 1 /1}68/

Gsirty zeszyt poJwi#eei*y zagadnieniom l r t a r s t i a okresu fekur^cji h itle ro w sk ie j

Karton K lc isrsk i - /•JOR*/ - Olkusz

Clkuaz pod okupacji hiile.iw.aka. - anognlerl_a l«k a r »* . s tr * 226

• • • • • • " D olałaln oić konspiracyjnej s ła łb y zdrowia skupiała s is prze­

de wszystkie w s z p ita lu , k t ó r e j ty&azasowe kierownictwo objąłem w dniu 21. V. 1940 r* skład konspiracyjnej a łu ib y zdrowia wchodzili w.inn* zawsze o fia r n i i niezawodni ordynatorzy 3p. dr ZenoiJ - odrze je w aki /chirurg/ i 3p ’r 5»cław K a ilis t a /ginekolog/ ora* dr Stanisław Rzadkowski asysten t-ch iru rg/, p ie lę g n ia rk i s s io s tr a Zofia Duczssal, Alina '^cisłowska-Kerthowa, Katarzyna tfołek-Mitkowa, A lir a ^askawiec i Panine '‘{eka-Słuczniakowa* salowa Stanisława K ról, urzędniczka i z ­ by przyjęć Jadwiga Czapska* *Ta terenie powiatu czynni b y li : dr 3 t a - r is ła w Kochseński w tu c z a c h , d r k ich ał Trzeciak w Jfolbro^iu, śp dr

W iesław Penkala w Skale, fe lc z e r Stanisław Lipka w OgrodziejVju i Ed­

ward Nawara w ź r e n ic a c h , U oddziałach partyzanckich pozostawali 6p*

Zygmunt ’ iebrzydowaki /AL/ i dr Jan Wowok /AK/, Leki d la partyzantów dostarczano głównie ze s z p it a la olkuskiego i z apteki 1p* ss^r «ojdac- klego w Olkuszu, przede wszyatkis za po irednictwe® szynków AK kpt Ka­

zimierza '1 jeżewskiego, SÓzefa Lipy, p . P io tra Wardęgi i innych.

Na szczególne podkreślenie zasługuje r o la dr Mariana Głuszeekiego*

ly ł on jedynym le k a rze *, który po ewakuacji Olusza p ozostał w mie '-cie i sam jeden w pierwszych tygodniach okupacji obsłu giw ał ludność i szpi t a l w Olkuszu*" * ...

..." % szp ita lu olkuski® ukrywano prze -ładowanych nr zez ?'ie«edw d zia łac zy społecznych, Mspalonychn d zia ła c zy ze &ląako i z innych d z ie ln ic P o lsk i, partyzantów chorych i rannych, Seifcanych robotników, młodzież wysy>aną na roboty nrzyrausowe do Niemiec# »' sz p ita lu dokony­

wano różnych "ochronnych* o p e ra c ji, a takie fikcyjnych badań lekarskie itp * c e le * wprowadzenia "'<esców w bł?jd, a to wszystko nrz ’ współudzia­

le prawie całego persorelu s z n ita la * T<ryv**r yeh w a z n ita lu partyzan­

tów b^dź 1zia>«ezy zaopatrywano czysto w odpowiednie doku-ae^ty i kiero wano za poIrednietwe® łączników do ubernator^stwa*M . . . .

7 a zgodno ;ć wyniau :

Katowice,dnie 2 l*lu te g o 1530r*

25

Z a ł. nr J/ do re la c .il : Salamonówna Irena

"PRZEGLĄD LEKARSKI" - Nr 1 /1?68/

damy zeszyt poświęcony zagadnieniom lekarski® okresu kkupacji h itle ro w sk ie j

Marian K iciarsk i - /".TOR"/ - Olkusz

Olkusg pod o kupa c .i a hitlerowska - ano mnie ni a, lekarza, s t r . 226

. . . ” Działalność konspiracyjnej służby zdrowia skupiała s ię prze­

de wszystłdffi w s z p ita lu , którego tymozasowe kierownictwo e b ją łe a w dniu 21. V, 1940 r « W skład konspiracyjnej służby zdrowia wchodzili m.inn. zawsze o fia r n i i niezawodni ordynatorzy śp. dr Zeno# Modrzejew­

ski /chirurg/ i śp ^dir Wacław K a lli3 ta /ginekolog/ oraz dr Stanisław Rzadkowski asysten t-ch iru rg/, p ie lę g n ia rk i : s io s tr a Zofia Duczmal, yjJ Alina 'tcisłowska-Kerthowa, Katarzyna Wołek-Mitkowa, Alina £«skawiec

sjJ i danina Wfska-Słuczniakowa, salowa Stanisława K ról, urzędniczka i z - v/ by przyjęć Jadwiga Czapska. Tfa terenie powiatu czynni b y li : dr Sta­

n isław Kochmarfski w kluczach, dr Michał trzeciak w Wolbromiu, śo dr 3oles>aw Penkala w Skale, fe lc z e r Stanisław Lipka w Ogrodzieścu i Ed­

ward Nawara w ź re n ic a c h * W oddziałach partyzanckich pozostawali śp.

Zygmunt Fiebrżydowski /AL/ i dr Jan Howak /AK/. Leki d la partyzantów dostarczano głównie ze s z p it a la o lk u s k i e j i z afcteki ip. agr Wojdac- kiege w Olkuszu, przede wszystkim ze pośrednictwem członków AK kpt Ka­

zimierza Kluczewskiego, Eózefa Lipy, śp. P iotra Wardęgi i innych.

ITa szczególne podkreślenie zasługuje r o la dr Mariana Głuszeckiego.

3ył on Jedynym lekarze®, który po ewakuacji Olusza pozostał w mielcie i sam jeden w pierwszych tygodniach okunacji obsłu giw ał ludność i szpi t a l w Olkuszu." . . . .

. . . " W szp ita lu olkuski® ukrywano prześladowanych przez Niemców dzia łac zy społecznych, "spalonych” d zia łac zy ze kląska i z innych d z ie ln ic P o lsk i, partyzantów chorych i rannych, ściganych robotników, młodzież wysyłaną na roboty przymusowe do Niemiec*

sz p ita lu dokotiy- wano różnych "ochronnych*' o p e ra c ji, a także fikcyjnych badail lekarskie it p * celem wprowadzenia temców w błąd , a to wszystko przy współudzia­

le prawie całego personelu s z p it a la . TJkrywsmych w s z o it a lu partyzan­

tów bądź d ziałaczy zaopatrywano często w odpowiednie dokumenty i kiero war»o za pośrednictwem łączników do G u b e rn a to rs tw a ."...

Z a zgodność wypisu l

Katowice,dnia 21*lutego 1980r.

26

27

28

29

30