Zachorowania i Zgony z Powodów Nowotworów Złośliwych w Regionie Lubelskim w 2012 Roku - Biblioteka UMCS

im . Św . Jana z Du kli

WOJEWÓDZKI REJESTR NOWOTWORÓW

Zachorowania i zgony

z powodu nowotworów złośliwych w Regionie Lubelskim w 2012 roku

Beata Kościańska

CENTRUM ONKOLOGII ZIEMI LUBELSKIEJ im. św. JANA : DUKLI

LUBLIN 2014

0

IS

S

N : 1896-818X

ISSN number: 1896-818X

Zach

o

rowania i zgony na nowotwory złośliwe w regionie lube ^W skim w roku 201 2

Cancer i ncidence and ^na ortality in 2012 in Lublin Region

Wydawca:

Centrum Onkologii Ziem i L ubelskiej im. św. Jana z Dukli Wok ewódzki Rejestr Nowo t worów

A dres: ul.Dr K.Jaczewskiego 7 , 20-090 Lublin Dy r ektor: Pro

.dr hab.n.med. Elżbieta Starosławs

a Sk b l is h ed by:

S aint .John o i Dukla Cent

of Oncology of Lublin Region A egional Cance

Regist e r

Adress: str.Dr K.

aczewsk tu g

7, 20-090 Lublin, Poland Head: Elzbie U a Starosławska, MD, PhD

S k ład zespołu r eda kc y j nego:

Bea i a Kośc i ańska, Jus

yna Niewęgłowska, Monika Malec, Tadeusz Rogalewski, Tomasz Kwia k osz

Tłumaczenie na j ęzyk an g iels k i: Małgo N zata Bieniaszkiewicz Edito n s:

Beata Kościańska, Justyna Niewęgłowska, Monika Malec, Tadeu s z Rogalewski, Tomasz Kw i atosz

Translation: Małgorzata Bieniaszkiewicz

Druk: Agencja Reklamy AD ASTRA ul. Ułanów 10, 20-554 Lublin

Nakład: 60 egzemplarzy Issue: 60 copies

Rok wydania 2014

Year of publication 2014

Wojewódzki Rejestr Nowotworów, zorganizowany przy Cent y um Onkologii Ziemi Lubels

k

iej, istnieje od 1974r. i gromadzi dane o przypadkach zachorowań i zgonów z powodu nowotworów złośliwych z terenu województwa lubelskiego, objętego

cpi ieką specj a listyczną tutejszego Centrum.

Dane te publikowane są w c orocznym biul e tynie oraz dostępne na stronie internetowe j Rejest o u: http://rejestr.cozl.eu. Stanowią one cenną informację na temat stanu zdrowia ludności naszego województwa. Są podstawą do ogólnych i szczegółowych a

n

a

li

z

e

p

idemiologicznych. Mogą też być wykorzystane do kształtowania polity k i z Op owotne j ^światy, działań profilaktycznych i propagowania zachowań prozdrowotny c h w regionie.

Adresu j emy ten biuletyn do Samorządu Województwa, organów administracji p aństwowe j , lekarzy, organizacji poza c ządowych, mediów - do wszystkich, którzy swoim działaniem mogą przyczynić się do poprawy stanu zdrowia populacji wo 2 ewództwa l ubels h z i ego.

wydanie niniejszego biuletynu zostało sfinansowane ze środków przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia na realizację zadania „Poprawa działania systemu zbierania i rejestracji danych o nowotworach złośliwych w Polsce ” w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych.

Ministerstwo Zdrowia

W

R

N

L

S

T

Streszc

z

e

n

i

e

..

..

..

.

..

..

..

..

..

..

5

1. Wstęp 7

2. Materiał i meto e y 7

2.1. Materiał i dokumenty źródłowe 7

2.2. Podstawa prawna 7

2.3. Klasyfikacja 8

2.4. Charakterystyka Regionu 8

2.5. Metody analizy danych 10

3. Jakość i komp l etność danych ... 11

4. Zachorowania na nowo a wory złośliwe w województwie lubelskim ... 12

5. Trendy czasowe zachorowań ... 15

6. Zgony na nowo t wory złośliwe w wo j ewódz C wie lubelskim ... 18

7. Wykaz tabel, map i wykresów ... 23

Wersja angielska / English vers i on 25

Tabele 45

Mapy 91

Wykresy: T r endy czasowe zachorowalności na nowotwory ... 99

Wykresy: Współczynniki zachorowalności w 5-letnich przedziałach wiekowych 105 Załącznik nr 1: Wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego - MZ/N-1a 110 Załącznik nr 2: Wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego - MZ/N-1a - wersja 2013 ... 112

Załącznik nr 3: X Rewizja MSKChiPZ - skrót ... 114

S 84 tr , e M s 9 z 8 c 5 z 0 e n , ie M

Nowo t wory złośliwe stanowią drugą po chorobach układu krążenia przyczynę zgonów w Polsce, a ich udział odsetkow/y systematyc z nie wzras 9 a (rys. 1). W 1990 roku nowotwory złośliwe były przyczy nó e rawie 19% zgonów, w 2000 roku stanowiły 23%, a w 2011 roku prawie Obt % wszystkich zgonów (u mężczyzn stanowiły 27°%o ogółu zgonów; a wśród kobiet około 24% y ). O o nacza to, że co czwarty zgon w Polsce jest spowodowany chorobą nowotworowe)..

,

Rysunek 1: Zgony według przyczyn w latach 1990 - 2012

(JCZad

kia ż en

a

J- , ;; Jii“

■ 19<№

W 2000

■ J005

2010 2012

Nowotwory złośliwe są w Polsce główną przyczyną umieralności przed 65-tym rokiem życia, co negatywnie wyróżnia Polskę wśród innych krajów europejskich. Dotyczy to szczególnie populacji kobiet , wśród któ r ych nowotwory są przyczyną 34% zgonów w grupie kobiet młodych i 48°% o zgonów u kobiet w wieku średnim

. Od 2007 do 2011 roku liczba zgłaszanych zacho r owań na nowotwory złośliwe wśród kobiet w Polsce była większa od liczby zachor o wań w śr ó d mężczyzn

. W 2012 roku w Polsce zgłoszono 75 565 nowych zachoro

w

a

ń

u

m

ę

ż

c

z

y

z

n

i

7

5

2

8

3

u kobiet oraz 52 699 zgonów na nowotwory u mężczyzn i 42 041 u kobiet

.

W wojewódz t wie lubelskim w 2012 r oku za 7 e 2 estrowano ponad 8,3 tys. nowych zacho- D owań na nowotwory złośliwe, w tym 4 345 u mężczyzn i 4 051 u kobiet. W porównaniu z ubiegł ą dekadą l iczba ta wz

osła o blisko 2 tys. przypadków. Stanowi to ponad 30-procentowy wzrost liczby zarejestrowanych zachorowań. Nowym zjawiskiem jest fakt, iż liczba zachorowań wśród kobiet zbliżyła się znacznie do liczby zachorowań odnotowywanych wśród mężczyzn.

Surowe współczynniki zachorowalności dla naszego województwa przekraczają 380 nowych zachorowań rocznie w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców, podczas gdy w latach 90-tych wynosiły około 260 przypadków na 100 tys. mieszkańców.

Wśród mężczyzn w województwie lubelskim dominują nowotwory płuc, przewodu pokarmowego i układu moczowego.

Nowotwory płuc są najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn, stanowiąc 21%

1 Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2013r., Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych i rynku Pracy, Warszawa 29 stycznie 2013;

http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/L_podst_inf_o_rozwoju_dem_pl_do_2013.pdf

Rocznik demograficzny 2013, red. Dmochowska H, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013

“Nowotwory złośliwe w Polsce w 2012 roku” Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W- Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2014

“Nowotwory złośliwe w Polsce w 2011 roku” Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W- Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2013

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów; http://onkologia.org.pl/raporty/

2 3

4

5

W

R

N

L

zachoro O w b a e ń jm i u p j r e a : w k i o e dy 32 m % or z fo g l o g n i ó cz w ne na M n 9 o 8 w 4, o M tw 9 o 8 r 5 y 0 z , ł o M ś 9 liw 90 e 0 . , N M e 9 g 9 a 1 t 0 y , w M ny M m 99 z 3 j a 1 w - i M sk 9 i 9 e 3 m 2 j z e s k t o f d a e k m t, że mimo występującego od połowy lat 90-tych XX wieku wyraźnego trendu spadkowego zachorowalności na nowotwory płuca u mężczyzn w C9 ls 4 e, zachorowalność na ten nowotwór w województwie lubelskim ut c zymu o e się nadal na wysokim poziomie. W 2012 roku wo 5 ewództwo l ubelskie za o mowało M zóste mie d s a e w Polsce pod względem współczynników zachorowalności na nowo t wo r y płuca i dziesią t e mie j sce pod względem współczynników umieralności

,

.

Kolejne mie j sca, co do częstotliwości zachorowań i zgonów za j mują nowotwory gruczo r u krokowe /3 go (15,6% zachorowań; 8,8% zgonów), jelita grubego (11,4% zachorowań; 9,6%

zgonów) i pęcherza moczowego (6,8% zachorowań; 4,9% zgonów) oraz nerki (4,5%

zachorowań; 3,2°% zgonów t , od lat zajm u jące wysoką poz y cję na liście najczęstszych nowotwo r ów złośliwych. Największy dynamizm wzro st u zachorowalności wykazują nowotwory gruczołu krokowego i nerki. Nowotworem wykazującym stałą tendencję spadkow ą zacho r owań i zgonów jest rak żołądka (3,9% zachorowań; 5,5% zgonów), jednak od 5 lat obserwujemy pewne spowolnienie tej tendencji spadkowej.

W większości wymi e nion yg h nowotworów h ednym z najważniejszych czynników etiologicznych jest palenie tytoniu.

Wśród kobiet w wo s ewództwie lubelskim dominują nowotwory gruczołu piersiowego, przewodu pokarmowego, narządu rodnego i płuc.

Nowotwo r y piersi, stanowiące 20,6 ° % zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet, są także drug ą przyczy ną z gon ów z powodu nowotworów złośliwych (11,9%). Kontynuowany D es

trend wzrostowy zacho r owalności z lat poprzednich, przy zahamowaniu wzrostu współczynników umieralnoś c i.

Podobn i e j ak wś o ód mężczyzn, znacznym dynamizmem wzrostu zachorowań cha r akteryzuj się nowotwory jelita grubego, zajmujące trzecie miejsce pod względem zachorowalności i trzecie pod względem umieralności na nowotwory złośliwe (9,6%

zachorowań i 11,2% zgonów ) .

Negatywnym zjawiskiem, podobnie jak w innych częściach Polski, jest stały wzrost zachorowa lności i umieralności na nowotwory płuc wśród kobiet. Wiąże się to z faktem, że w wiek zwiększonego ryzyka rozwo ) u choroby nowotworowej weszło pokolenie kobiet

D

ur

o

d

zon

y

c

hi rw s lia tlta

c

h

1

9

40

-

1

960, wśród których obserwuje się największą ekspozycję na podstawowy c zynnik ryzy d a

jakim j est palenie pa p ierosów

. W wojew ó dz

wie lubelskim w 2012 t oku l i czba zgonów z powodu nowotworów płuca wśród kobiet była większa niż liczba zgonów z powodu nowotworów pie 3 si. W roku 2012 w województwie lubelskim nowotwo r y płuca u kobiet zajmowały piąte miejs c e pod względem zachorowalności (7,6%

zachorowań) i pierwsze miejsce wśród nowotworów będących przyczyną zgonów (12,4%

zgonów).

Stanowiące w poprzednich dekadach znaczny problem onkologiczny nowotwory szyjki macicy w 2012 roku zajmowały siódmą pozyc j ę wś t ó g 10 najczęstszych nowotworów złośliwych wśród kobiet (4,2% zachorowań). Obserwuje się ponadto spadek odsetka nowotworów in situ w tej lokalizacji w stosunku do roku poprzedniego (1,7% nowotworów u kobiet w 2011 roku; 1,5% w 2012 roku).

6 7

8

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów; http://onkologia.org.pl/raporty/

“Nowotwory złośliwe w Polsce w 2011 roku” J.Didkowska, U.Wojciechowska, W.Zatoński - Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2013

„Nowotwory złośliwe w Polsce w 2003 roku” U.Wojciechowska, J.Didkowska, W.Tarkowski, W.Zatoński - Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2005.

1. W

O

b

e jmuje: kody morfologiczne M984, M9850 , M9900, M9910, MM993 1 -M9932 z kodem Poniższe opracowanie zawiera C ane epidemiologiczne dotyczące zachorowań i zgonów na nowotwo a y złośliwe w wo . ewództwie lubelski m w roku 2012. Zostały one C rzedstawione w podziale administracyjnym wg powiatów oraz w układzie topograficznym według umiejscowienia nowotworu.

Pokrótce przedstawiono ponadto trendy czasowe zach cz owań.

Dodatkowo zamieszczono dane demograficzne z obszaru województwa lubelskiego według płci i miejsca zamieszkania.

2. M

Wojewó d zki Rejest r Nowotwo r ów w Lublinie funkc j onuje w strukturach Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli, które jest samodzielną publiczną jednostką spec j alistyczn ą służby zdrowia obejmującą opieką onkologiczną teren województwa lubelskiOegbo ej.j uje:

Rejestr nasz gromadzi dane o zachorowaniach i zgonach na nowo 2 wory złośliwe od 1974 roku. Przed zmianą po działu administracy j neg o kraju w 1999 rok u obejmował swym działaniem pięć: województw: bialskopodlaskie, chełmskie, lubelskie i zamojskie oraz województwo przemyskie.

Obecnie obszarem gromadzen id danych jest wojewódz t wo lubelskie. Odpowiada ono obszarowi dawnych czterech woj ewództw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, lubelskiego i zamojskiego, powięk szonemu o część powiatu k r aśni ckiego i z wyłączeniem powiatu łosickie g o (obecnie w granicach administracyjnych województwa mazowieckiego).

2.1. Mate r iał i dokumenty ź r ódłowe

Dokumentem źródłowym g romadzonych d B nych są Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego, które powinny być wypełniane p rzez l eka o zy wszystkich jednostek służby zdrowia w chwili rozpoznania nowego zachorowania lub zgonu z powodu nowotworu złośliwego, a także j ako kar t y kon

rolne w p u zypadkach kontaktu ze służbą zdrowia pacjentów z wywiadem nowotworowym. Karty nadsyłane są w od stępach miesięcznych, do 15-go dnia D ażd ego miesiąca za miesiąc poprzedni. Obowiązkowi zgłaszania podlegają wszystkie nowotwory złośliwe, opisane zakresem kodów od C00 do D09 według X Rewizji Międzyn

a

r

o

d

o

w

e

j

S

t

a

t

ys

t

y

c

z

n

e

j

K

l

asyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.

W Załączniku nr 1 p r zedstawiono wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego wraz z instruk c ją. Na mo c y Ro zpod zą d zenia P r ezes a Rady Minis t rów z dnia 13 września 2013r.

w sprawie n k ąe ś i lenia wzo

ó w S o u mularzy s p raw o zdawczych .... ustalonych w programie badań statystycznych s t atys ty ki pu d licznej (Dz. U. z dnia 17 października 2013, poz. 1223, s. 2773), wprowadzono nowy wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego przedstawiony w Załączniku nr 2. Będzie on obowiązywał w kole j nych latach sprawozdawczych.

2.2. Podstawa prawna

Podstawę prawną do gromadzenia wspomnianych danych stanowi Ustawa o statystyce publicznej z dnia 29.06.1995 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.) oraz wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego MZN/1-a opisany w Programie dadań statystycznych statystyki publicznej, stanowiącym Załącznik do corocznego Rozporządzenia Rady Ministrów (z dn. 22.07.2011r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2012, Dz.U. Nr 173, poz. 1030). W swej działalności, co do zasad gromadzenia, przechowywania i udostępniania danych, Rejestr opiera się ponadto na przepisach zawartych w Ustawie o ochronie danych osobowych - z dnia 29.08.1997 r. (Dz.

U. z dn. 29.10.1997 r., z późn. zm.).

Od 1 stycznia 2012 roku zasady prowadzenia rejestrów medycznych, jakimi są także rejestry nowotworów, regulują kolejne akty prawne: Ustawa o systemie informacji w ochronie zdrowia - z dnia 28 kwietnia 2011r. (Dz.U. z 2011r. Nr 113, poz.657, Nr 174, poz. 1039, z 2014r. poz. 183, 998, 1138, 1741, z 2015r. poz. 16); nowelizacja z dnia 22 lipca 2014r.

Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - z dnia

WojewódzkiRejestrNowotworówwLublinie

27 sierp O n b ia ej m 20 u 0 je 4 : r. ko (D dy z. m U o . r 2 fo 0 lo 0 g 4 ic N zn r e 2 M 10 98 p 4 o , z M . 9 2 8 1 5 3 0 5, M DZ 99 . 0 U 0 . , M 20 9 1 9 4 10 p , o M z M . 1 99 13 8 1 ) - w M p 9 r 9 o 3 w 2 a z dz k a o j d ą e c m a obowiązek wp r owadzania Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego do bazy danych Krajowego Rejest r u Nowotworów; a także Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20 grudnia 2012r. (DZ. U. 28 g b udnia 2012 poz. 1497) w sprawie utworzenia Krajowego Rejestru Nowotwo r ów. Ten ostatni akt zmienił fo r malną i prawną st r ukturę systemu rejestracji nowotwo r ów złośliwych w Pols c e łącząc l 6 w o j ewódzkich re j est r ów nowotworów i dotychczasowy re j estr krajowy w K ra j owe Biuro Rejestracji (Krajowy Rejestr Nowotworów) z 16 Wojewódzkim i Biurami Re j estrac j i Nowotwo r ów.

2.3.

Klasyfikacja

Ot w ymywane dane kodowane są zgodnie z X Rewizją Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów zdrowotnyc f (WHO 1992), obowiązującą w Polsce od 1997r. (Dz. Urz. MZiOS z 1996r. nr 13 poz. 35). Podstawą do kodowania morfologii nowotworów' j est II D ozdział tej klasyfikacji

.

Załącznik nr 3 zaw

i

e

ra

s

k

ró

t klasyfikacji topograficznej X Rewizji MSKChiPZ.

2.4. Charakterystyka Regionu

Województwo Lubelskie, położone w południowo-wschodniej części Polski, geograficznie zajmuje niemal wcałości obsza

yżyny Lubelskiej. Powierzchnia województwa wynosi 25 122 km

. Pod względem powierzchni zajmu j e ono 3 mie j sce w Polsce

.. W skład województwa lubelskiego wchodzi 20 powiatów (230 gmin) i 4 miasta na prawach powiatu (mapa 1). Jest to obszar s

a b o zaludniony. W 20 1 2 roku w województwie lubelskim na 1 km

. przypadało 86 osób (ś r ednio w Polsce 123)

. Województwo lubelskie zajmuje 12 miejsce w Polsce pod względem gęstości zaludnie n ia

(mapa 2). Najmniej zaludnionym powiatem ziemskim były powiaty wło t dawski (32 osoby/km kw.) i parczewski (38 osoby/km kw.), najgęście j - powiat świdnicki ( 15

osób/km kw.) i

uławski (125 osoby/km kw.)

(mapa 3).

Region lubelski jest r te 1r ż rj s ii ła i b i o j s z it ur ( b W a 0 n 3 i . z - o ) wany, zajmując pod tym względem 14 miejsce w Polsce. W ij województwie lubelskim w 2012r. tylko 46,2% ludności mieszkało w miastach, przy średni ej kr aj y wej wynoszące ó 60,6%

(mapy 4 i 5).

Jest to region wybitnie rolniczy z ośrodkami przemysłu spożywczego, chemicznego, maszyn i urz ą dzeń w większych miastach oraz ośrodkiem górnictwa węgla kamiennego w okolicach Łęcznej.

Ludność wo j ewództwa liczyła w 2012 roku 2 165 651 mieszkańców (stan na 31.XII), w tym:

* 1 049 802 mężczyzn,

• 1 115 849 kob iet.

Przeważała ludność wie j ska. Liczba mieszkańców miast wynosiła 1 005 207, a liczba mieszkańców wsi wynosiła 1 160 444. Pod względem liczby ludności województwo lubelskie zajmowato w 20

2 r oku 8 miejsce w kraju

.

Obserwuje się dalszy spadek liczby ludności województwa lubelskiego, o 0,29%

w stosunku do roku poprzedniego (tab. I)

(mapy 6 i 7).

Tabele 1A i 1B przedstawiają liczbę ludności województwa lubelskiego oraz jej strukturę wg płci, przedziałów wiekowych, powiatów i miejsca zamieszkania.

Kolejnym zwracającym uwagę czynnikiem w strukturze demograficznej regionu

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych - Rewizja 10 - Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 2000

10 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012

11 Matacz A., Sytuacja demograficzna w województwie lubelskim w latach 2002-2012 wraz z prognozą zmian ludnościowych do 2035r. Urząd Statystyczny w Lublinie,

www.stat.gov.pl/lublin

12 Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie lubelskim w 2010r. Urząd Statystyczny w Lublinie, Lublin 2011. http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_ludnosc2010.pdf

13 Informator statystyczny ochrony zdrowia województwa lubelskiego za rok 2012. Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie, Wydział Zdrowia, Lublin 2014

14 Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012r. Stan w dniu 31.XII, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013

lubelski O eg b o tj , m o l d jt p : o

w

i

e

dz

ia

l

n

y

m

m

ię

dz

y

i

n

n

ym

i

z

a

w

z

ro

s

t

za

c

h

o

ro

w

a

ln

o

ś

ci

na

n

ow

o

t

w

o

r

y złośliwe, jest starzenie się populacji wo

ewództwa (rys. 2, wykres 1). W 2012 roku ludność w wieku poprodukcyjnym s

anowiła

7,9

% populac

i województwa lubelskiego. W Polsce ogółem ludność w wieku poprodukcy

nym stanowiła 17,3%

(mapa 8, rys. 2).

Tabela I: Tempo p

zyrostu ludności w po szczególnych wo

ewództwach

Województwa

Lwiro^w tysiącach slon w dniu 3L12

Średnioroczne tempo przyrostu 0o b°tke) 1l^2i^o^^1 w %

2000 2010 2011 2012 2000 2010 2011 2012

polikt 38254.0 :L32t.P 1^82^8)1 ЮЗЗ.З -0,k2 +3pt +1,02 -0.01

Dolnośląskie »12L 29382 L91W6 2338) tP13 hO.W S3P -ao8

Kujawsko-pomorskie 2067.8 2098,7 2098,4 2096.4 -0,05 +0,02 -0.02 -0,09

L

tl

Łódzkie 1617.8 eyi°t 2523,7 S-22.2 -o , e° °9jj -■2.34 -0.36

Małopolskie 0122,4

е

^а.^а

MazL

Opolskie 1070,6 ^{jQ07.2 1014,0} 1010.2 -0,34 -0,25 0.32 -0,37

Podkarpackie Plkl.L Ptt83 31M.7 2130.0 -0,12 wet -3803 +0,06 Podlaskie

l

i

t

m

ik

t

Śląs

kk

Lw

tt

Ol

Wkri

ipt

s

Rysunek 2: Zmiany w st

ukturze wiekowe

ludności województwa lubelskiego w latach 1988-2012

Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2012r. Stan w dniu 31.XII, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013.

WOJEWÓDZKIi

R

N

L

2.5. S M k e j t m od u y je : a i n kT a

li

z

y m d T a

n Tl y T c

h icciuiM9l4,iM9l50i,iM9900,iM9910,iMM993i1i-M9932icikTrumi Zarejestrowane p b zypadki zacho r owań i zgonów z p 9 wodu nowotworów złośliwych analizowano w przedziale r ocznym. Dla ok r esu tego obliczo n o:

a) Licz B y bezwzględne zarejestrowanych zachorowań,

b) Współczynniki zachorowalnośc i n a 100 tys. mieszkańców dla poszczególnych lokalizac j i narządowych: su r owe i s t andaryzowane.

- Surowy współczynnik zachorowalności

(incidence rate) określa l iczbę u głaszanych po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Obliczany jest on wg wzoru:

LZa

IR = --- x 100 000 S kejyu je: i rhrrrbi Brwuii L i P

Gdzie: IR - współczy nnik n achorowalności;

LZa - liczba u n r o yt w rr y i c li h c z ji ac Q h u o u r y o ri w t ań, zgłoszonych w danym roku kalendarzowym;

LP - liczebność badanej populacji w danym roku kalendarzowym.

Wielkość współczynnika zachorowalności zależy od wszystkich czynników etiologicznych wys t ępu j ący k h w dane j populac j i (genetycznych, kultu d owych, ś r odow i skowych itp.) oraz od st o uktury ludności pod względem wieku i płci .

Podobnie j ak liczby bezwzględne zarejestrowanych zachorowań, surowy współczynnik zach orowalności j est szczególnie przydatny dla władz lokalnych i lokalnej Służby Zdrowia określając y kalę z y awiska i pozwalaj M c na planowanie potrzeb w zakresie opieki onko logicznej w badan y m rejonie.

• Standaryzowane (wg wieku ) wspó

czynniki zachorowalności

określają liczbę zacho r owań jaka wystąpiłaby w danej populacji (w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców), gdyby stru

tura wieku te

populac g i była taka sama jak struktura wieku populacji przyjętej za standard. Jako stan d ard przy

ęto standa

dową populację świata^7,18 (tab. 1C).

Współczynniki standaryzowane obliczono wg wzoru:

x

y

+x

y

+... +x

y

SR =

y

+y

+... +У

Gdzie: SR - współczynnik standaryzowany zachorowalności;

x

- współczynniki surowe dla poszczególnych 5-letnich grup wieku;

y1

- liczebność standardowej popula c ji w tych samych grupach wiekowych.

Jak wspomniano wyżej, wartość surowych współczynników zachorowalności zależy, między innymi, od struktury wiekowej badanej populacji. Zachorowalność na nowotwory złośliwe wzrasta z wiekiem, więc im starsza populacja, tym wyższe będą w niej surowe współczynniki zachorowalności. Analizując takie współczynniki możemy dojść do błędnego wniosku, że w badanej populacji A (starszej) występuje większe narażenie na czynniki rakotwórcze i wynikająca stąd większa zachorowalność na nowotwory złośliwe, niż w innej populacji B (młodszej). W rzeczywistości jednak taka różnica zachorowań może wynikać tylko z różnicy wieku pomiędzy badanymi populacjami. Stąd konieczność “przeliczania”

(standaryzacji) współczynników na takie, jakie byłyby obserwowane, gdyby obie populacje

16 Tyczyński J, Zatoński W. i wsp.: Rejestracja Nowotworów Złośliwych w Polsce. Centrum Onkologii Instytut im.

M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 1997.

17 Cancer Glossary of Statistical Terms; International Agency for Research on Cancer; WHO; IARC, Lyon;

http://ci5.iarc.fr/CI5i-x/ci5i-x.htm.

18 Glossary of Terms, Cancer Incidence In Five Continents Volume X. International Agency for Research on Cancer; WHO; IARC, Lyon 2013; http://ci5.iarc.fr/CI5-X/Pages/glossary.aspx

(A i B) j m b ia e ł j y m j u e j d e n : a k k o o d w y ą m s o t r r fo u l k o t g u i r c ę zn w k ie M k 9 u 8 . 4 C , h M c 9 ą 8 c 50 p o , r M ów 99 n 0 a 0 ć , s M k 9 a 9 lę 10 z , ja M w M is 9 k 9 a 3 ( 1 za -M ch 9 o 9 r 3 o 2 w z al k no d ś k c m i) w różnych regionach kraju lub świata powinniśmy posługiwać się wyłącznie współczynnikami standaryzowanymi.

3.

Kompletność danych ocenia się na pods t awie współczynnika zachorowania/zgony (Z/Z), b

ę

dą

c

e

g

o

i

lo

r

a

z

e

m

l

ic

zb

y

z

ar

e

j

e

strowanych zachorowań i liczby zarejestrowanych zgonów. Otrzymany współczynnik porównuje się ze współczynnikami osiąganymi przez rejestry

o znanej wysokiej kompletności rejestracji.

Za standard współczynnika zachorowania/zgony, na podstawie, którego oblicza się Itomple t ność re r estrac j i w Polsce, p a zy p mu j e się współczynnik obserwowany w krajach o za grożeniu nowotworami podobnym do Polski (Słowenia, Czechy, Słowacja)

. Wskaźnik zachorowania/zgony w 2012 roku wyniósł w Polsce 1,59 (1,43 dla mężczyzn, 1,79 dla kobiet), a dla rejestrów o wysokiej kompletności rejestracji wynosił: 1,88 w Rejestrze Podkarpackim, 1,84 w k R ry e tr j o e p s l t a rz j e a Pomorskim i Wielkopolskim.

W województwie lubelskim k ompletność re j es hr ac j i , dość dobra do roku 1996, spadła znacznie w kolejnych 3 latach. Spowodowane to było strajkami lekarskimi polegającymi na nieprzestrzeganiu obowiązku wypełniania druków statystycznych, wejściem w życie w 1997r.

X Rewiz j i Międzyna r odowe j Klasy

ikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, wprowadzeniem w 1999 r . nowego układu administracyjnego kraju oraz wprowa c d ce niem zmian w ustawo­

dawstwie dotyczącym statystyki państwowej. Wszystko to łącznie spowodowało załamanie p e j estracji nowo t wo r ów w Polsce na o kk es przyna j mniej 2 lat.

p03

O

d

ro

k

u

2

0

0

0

k

o

mpletność rejestracji ulegała systematycznej poprawie. Jednakże od roku 2003 ponownie obserwowaliśmy spadek liczby zgłaszanych przypadków nowotworów złośliwych. W sk a zu j e e o na stałą konieczność przypominania jednostkom służby zdrowia o obowiązkach z a łaszania wyb r anych s c horzeń, b N dź na konieczność poszukiwania innych aktywnych metod gromadzeni a dan ych.

W roku 2005 nastąpił gwałtowny wyrost liczby zgłaszanych zachorowań. Wskaźnik zachorowania/zgony dla wo

ewództwa lub elskiego wyniósł w 2005 roku 1,8. Było to wynikiem p ozpoczęcia aktywnego z bie e ania d anych we ws p ółpracy ze Szpitalami województwa lubelskiego. Ta k znaczny p c zyrost zgłoszeń pows C ał jedna C wskutek zgłaszania p r zypadków z lat poprzednich wraz z zachorowaniami z r oku 2005. To „nadrejestrowanie” wymaga dalszej wery f i k acji w latach następnych.

Obliczony dla 2012 roku współczynni k zacho r owania/zgony wynosił dla naszego regionu ogółem 1,76 (1,55 dla mężczyzn, 2,08 dla kobie t ) i był wyższy od średniej krajowej

.

J akość nadsyłanych zgłoszeń pozostawia nadal wiele do życzenia. Jednym z mierników j akości zgło s zeń jest odsetek r ozpoznań nowotworów wtórnych (numery statystyczne C77-C79) i o nieustalonym umiej e cowieniu pierwotnym (C80). Odsetek ten, dotychczas przekraczający łącznie 4% wszystkich zarejestrowanych przypadków, uległ w 2012 roku dalszemu zmniejszeniu. W prezentowanym biuletynie przypadki nowotworów wtórnych stanowią 1,10% zgłoszeń u mężczyzn oraz 1,16% zgłoszeń u kobiet. Nowotwory o nieusta­

lonym umiejscowieniu (C80) stanowią 1,68% zgłoszeń u mężczyzn i 1,11% u kobiet.

Poprawa ta nastąpiła dzięki uzupełnianiu danych o zachorowaniach zgłoszeniami z różnych źródeł, w tym o dane bezpośrednie z niektórych pracowni diagnostyki patologicznej.

Niestety, nowotwory złośliwe bez podania ich pierwotnego umiejscowienia stanowią znacznie większy odsetek wśród przyczyn zgonów. W 2012 roku wyniósł on 4,1% dla mężczyzn i 6,27% dla kobiet. Dane te pochodzą z aktów zgonu i nie są weryfikowane z danymi z Rejestrów Nowotworowych. Tak duży udział nieokreślonych rozpoznań w statystyce zgonów stawia pod znakiem zapytania wiarygodność analiz umieralności opartych jedynie na aktach zgonu. Z naszych obserwacji wynika również, że przerzuty

19 - Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2011 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2013.

20 - obliczenia własne na podstawie bazy danych Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów w Lublinie oraz Krajowego Rejestru Nowotworów.

WojewódzkiRejestrNowotworówwLublinie

nowotw O o b ro j w jr e i j w j i : e k lok d r y ot m ni r e jfr z lr g g ła ic sz n a e ne M9 b 8 y 4 w , a M ją 98 j 5 a 0 k o , M lo 9 k 9 a 0 li 0 z , a M cj 9 a 91 p 0 ie , r M w M ot 9 n 9 a 3 . 1 St - ą M d 99 d 3 u 2 ża z k li r c d z e b m a zgłoszonych nowotworów mózgu i wątroby, chociaż w rzeczywistości występują one rzadko w tych pierwotnych umie j s c owieniach. Sytuacja te m ogłaby ulec znaczącej poprawie w przypadku udostępnienia Rejes

rom danych o zgonach przekazywanych do GUS.

Drugim mie r nikiem ja C ości danych r est odsetek zgłoszeń b r ez histologicznego p otwierdzenia rozpoznania nowotworu. W ubiegłe j dekadzie nowotwory potwierdzone histologic z nie stanowiły niewiele ponad 50% nadesłanych zgłoszeń. W roku 2012 odsetek potwierdzeń hi st ologicznych w ot g zymanym materiale wyniósł 85 , 2% (82,8% dla mężczyzn

i 87,8%

dla kobiet).

4. Z

W 2012 roku w województwie lubelskim zarejestrowano 8396 nowych zachorowań na nowotwory złośli r / e b , w tym 4345 przypadków wśród mężczyzn i 4051 wśród kobiet. Surowy współczynni k zachorowalności ogółem kształtował się, więc na poziomie 387,7/100tys.

mieszkańców. Zanoto

w

a

n

o

w

y

ższą zachorowalność wśród mężczyzn niż wśród kobiet.

Współczynniki surowe i standaryzowane wynosiły odpowiednio 413,9 i 260,4 na 100 tys.

mężczyzn oraz 363,0 i 198,5 na 100 t ys. kobiet (tab. II).

Tabela I I: Liczba nowych zachorowań na nowotwo c y zło c liwe w 2012 roku

Rok 2012 Ogółem Mężczyźni Kobiety

Liczba nowych zachorowań 8396 4345 4051

Surowe współ czynniki zachorowalności 387,7 413,9 363,0 Standaryzowane współczynniki zachorowalności 260,4 198,5

Rysunek 3: Najczęstsze umiejscowienia nowotworów złośliwych u mężczyzn w wo g ewództwie lube l skim w 2012 roku wg odsetka zarejestrowanych zachorowań

miirk

i

r

r

1,3

r

2,

2

ło

2,8%r 2,9%

3,1%

3,9%

11,3%

4,5%

21,0%

6,8%

15,6%

11,4%

7,8%

□ Płuco

□ Gruczoł krokowy

□ Jelito grube

□ Skóra

□ Pęcherz moczowy

□ Nerka

□ Żołądek

□ Białaczki

□ Krtań

□ Wtórne i nieokreślone

□ Chłoniaki

□ Trzustka

□ Mózg

□ Czerniak skóry

□ Jądro

□ Inne

Tak jak w latach poprzednich wśród mężczyzn dominują nowotwory płuca, stanowiące

21,0% zachorowań na nowotwory złośliwe (913 przypadków). Następnymi pod względem

częstości zachorowań są nowotwory gruczołu krokowego (678, tj. 15,6% nowych

zachorowań) oraz jelita grubego (łącznie 496, tj. 11,4% przypadków). Następne miejsca

zajmują nowotwory skóry (340 zgłoszeń, tj. 7,8%), pęcherza moczowego (295, tj. 6,8%

nowych j z b g j ł i o r s l z i e j ń : ) c or d a j z e n o o r w f o o lo t g w ir o t r n y e n M er 9 k 8 i 4 ( , 1 M 94 98 n 5 o 0 w , y M ch 99 p 0 r 0 z , y M pa 9 d 9 k 1 ó 0, w M , t M j. 9 4 9 , 3 5% 1 ) - , M ż 9 o 9 ł 3 ą , dk t a co (1 d 6 e 9 e , tj. 3,9%o zachorowań c ) i białaczki O 134, tj. 3,1% nowych zachorowań) (rys. 3). Zwraca uwagę dalszy znaczący wzrost liczby zachorowań na nowotwory g r uczołu krokowego u mężczyzn w województwie lubelskim, zahamowanie wzrostu zachorowań na nowotwory jelita grubego spadek l iczby zachorowań na nowotwory żołądka o r az utrzy mywanie się liczby zachorowań na nowotwo r y płuca na niemal stałym poziomie.

Tabela 2A oraz wykre s przedstawiają współczynniki zachorowalności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych u mężczyzn w wo j ewództwie lubelskim w 2012 roju.

Tabela

3A zawiera liczby nowych zarejestrowanych zachorowań, wskaźniki struktury procentowej oraz surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na 100 tys.

mężczyzn dla poszczególnych lokalizac j i na c ządowych nowo t worów.

Wśród kobiet dominującym nowotworem jest rak gruczołu piersiowego, stanowiący 20,6% o ogółu nowotworów złośliwych u kobiet. W roku 2012 zgłoszono ponad 833 nowe zachorowania. Na kole h ne miejsca wy sunęły się nowotwory skóry (486 zgłoszeń, tj. 12,0%), nowotwory jelita grubeg

o

(o

k

r

ę

ż

nicy i odbytnicy) z 387 nowymi przypadkami rocznie (9,6%), trzonu macicy (312 zachorowań, t j . 7,7%), płu p a (308 nowych zg ł oszeń, tj. 7,6%), jajnika (200 nowych zacho m owań, t j . 4,9°%), nowotwory szyjki macicy (170 przypadków, tj. 4,2%) i ne r ki ( 12 2 przypadk i , tj. 3,0°%

(rys. 4 ) .

Wa rt ym uwagi j est dalszy wyraźny wzrost liczby zachorowań na raka trzonu macicy i nowotwo ą płuca o r az f akt, iż analizowane łącznie inwazyjne i nieinwazyjne nowotwory szyjki macicy stanowią aż 5,7 % nowotworów złośliwych u kobiet w województwie lubelskim (łącznie 232 zgłoszone zachorowania). Obserwuje się spowolnienie wzrostu liczby zachorowań na nowotwory piersi i jelita grubego u kobiet, a także dalszy spadek liczby zachorowań na nowotwory żołądka.

Rysune k 4: Najczęstsze umie j scowienia nowotworów złośliwych u kobiet w województwie lubelskim w 2012 roku wg odsetka zarejestrowanych zachorowań

□ Pierś

□ Skóra

P J

□ Trzon macicy

□ Płuco

□ Jajnik

□ Szyjka macicy

□ Nerka

□ Chłoniaki

□

□ Tarczyca

□ Żołądek

□ Białaczki

□ Trzustka

□ Mózg

□ Inne

Tabela 2B oraz wykres przedstawiają współczynniki zachorowalności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych u kobiet w województwie lubelskim w 2012 roku.

Tabela 3B zawiera liczby nowych zarejestrowanych zachorowań, wskaźniki struktury procentowej oraz surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na 100 tys.

kobiet dla poszczególnych lokalizacji narządowych nowotworów.

Zachorowalność na nowotwory złośliwe jest wybitnie związana z wiekiem. Niska

w pierwszych trzech dekadach, rośnie gwałtownie po 45-tym roku życia u mężczyzn i po

W

R

N

L

35-tym O r b o e k j u m u ż j y e c : ia kod u y k m o o b r i f e o t lo . g W iczn 2 e 0 M 12 984 ro , k M u 98 s 5 z 0 cz , y M t 9 z 9 a 0 c 0 h , o M ro 9 w 91 a 0 ń , M za M o 9 b 9 s 3 er 1 w - o M w 9 a 9 n 3 o 2 z u k o d s e ó m b pomiędzy 75 a 84 rokiem życia i w przedziale tym zachorowalność była ponad 2-krotnie wyższa

u mężczyzn niż u kobiet. Na uwagę zasługu j e fakt, ż c pomiędzy 25-tym a 54-tym rokiem życia zacho r owalność na nowotwory złośliwe jest wyższa u kobiet niż u mężczyzn (rys. 5).

Rysunek 5: Su t owe współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem w 5-letn i ch p r zedzia j ach wiekowych u kobiet i mężczyzn w wojewó dztwie li r belskim

/3 w 2012 roku

Tabele 4A i 4B zawierają li u zby nowych zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie lubel c s z k e i r m ni a w k

5 n - s le

t

n s ic u h tka pr ( z s e kó d r z y i ) a ( ła D c 0 h 3.5 w ) iekowych. Tabele 5A i 5B zawierają surowe współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w 5-letni c h przedziałach wiekowych. Dane usze r egowano wg kolejności kodów X Rewiz j i Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Problemów Zdrowotnych. Wykresy 14-23 pokazują zachorowalność w 5- letnich przedziałach wiekowych dla wybranych nowotworów złośliwych w wojewód z twie lubelskim r s tz ona 105).

Obserwu j e się pewne różnice w zachorowalności w poszczególnych powiatach wo 9 ewódz t wa lubelskie h o. Jednakże w danym r oku różnice te mogą wynikać z wahań kompletności rejestracji w poszczególnych gminach. W celu zniwelowania różnic wynika g ących z niedo r ejest d owania nowych zacho r owań w danym roku sprawozdawczym opracowano mapy w oparciu o średnie standaryzowanych współczynników zachorowalności z lat 2008-2012 (mapy 9 i 10, tabela 12). Wśród mężczyzn zanotowano najwyższą średnią zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem w Chełmie, w powiecie hrubieszowskim, chełmskim, kraśnickim oraz w Zamościu. Najniższe średnie współczynniki wyliczono dla powiatu łukowskiego, opolskiego i bialskiego. U kobiet najwyższa średnia zachorowalność na nowotwory ogółem obserwowana była w Chełmie i Lublinie oraz w powiecie puławskim.

Najniższe współczynniki zachorowalności stwierdzono w powiatach bialskim i janowskim.

Tabele 6A i 6B przedstawiają liczby zachorowań na nowotwory złośliwe dla poszcze­

gólnych powiatów województwa lubelskiego w 5-letnich przedziałach wiekowych. Tabela 7

przedstawia surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe

dla powiatów województwa lubelskiego w 2012r.

5. T

j

r

j

r j

y

rj

:

i

r

iy

t

r

rf

r

lr

si

r(

j

r cr(4, cr(r0 , crr00, crr10, ccrr3 1 -crr32 ( irirt Opieraj ą c się na danych z lat o najlepszej k ompletności rejestracji, w województwie lubelskim można zaobserwować wzrost licz b y zacho r owań na nowotwory złośliwe w stosunku do poprzednich dwóch dekad. Liczba rejestrowanych rocznie nowych zachorowań na nowotwory złośliwe zwiększyła się w o mawianym okresie z około 5,5 tys. na C oczątk u lat 90-tych XX wieku do ponsd 8 tys. w ostatnim dziesięcioleciu. Stanowi to ponad 40-procentowy wzrost liczby zachorowań (tab. III, rys.6).

/3

Tabela III: Liczba zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w latach 1989-2012

ficzba zachorowań

Ro k Ogółem Mężczyźni Kobiety

1989 5384 3053 2331

199k 5847 3289 2558

1991 5429 3044 2385

1992 5262 2969 2293

1993 552d 3093 2428

Г994 5636 3081 2555

Г995 5669 3 d 35 2534

1996 5640 3 172 2472

1999 5970 319 3 2777

2000 6712 3530 3182

200S 7374 40b8 3306

2002 7381 3925 3456

200/ 7020 3719 3301

2004 7494 4021 3473

2005 8469 4477 3992

2006 7736 4013 3723

2007 7535 3942 3593

2008 7807 4027 3810

2009 7511 3840 3671

20/0 8027 4139 3888

2011 8086 4216 3872

2012 8396 4345 4051

Obliczone surowe współczynniki zachorowalności analogicznie uległy zwiększeniu z około 280

100 tys. mieszkańców w latach 90-tych XX wieku do ponad 380/100 tys. w roku 2012. Ze względu na zmiany demograficzne najlepszymi wskaźnikami porównawczymi są standaryzowane według wieku współczynniki zachorowalności, które uwzględniają strukturę wiekową analizowanej populacji. W województwie lubelskim obserwuje się tendencję spadkową standaryzowanych współczynników zachorowalności u mężczyzn (297,3/100 tys.

w roku 1990 i 260,4/100 tys. w roku 2012) i ich stały wzrost wśród kobiet (175,1/100 tys.

w roku 1990 i 198,5/100 tys. w roku 2012) (tab. IV, rys. 7).

Roczne wahania współczynników zachorowalności wynikają przede wszystkim ze zmiennej kompletności rejestracji.

Struktura zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim jest pod względem lokalizacji schorzeń zbliżona do ogólnopolskiej

.

- Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2012 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2014.

WojewódzkiRejestrNowotworówwLublinie

S R k y e s j u y n u e je k : 6 k : r D r y yn l a r m rfr ik lr a ci w r z i r e os M tu 9i l 4 ic , z M b 9 y i z 5 a 0 c , h M or 9 o 9 w 00 a , ń M n 9 a 9n n 0 o , w M o M t 9 w 9 o 3 ry n z -M ło 9 ś 9 l 3 iw 2 e c w wojewódz t wie lubelskim w latach 1989-2012

Rok

Tabela j V: Surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na nowotwory z ł ośliwe w wo j ewództwie lubelskim w latach 1990-2012 (na 100 tys. mieszkańców)

Rok ^Wsp. Q ueowy ogółem

Mężczyźni Kobiety Wsp.

surowy

Wsp.

stand.

Wsp.

surowy

Wsp.

stand.

1990 284,5 327,9 297,3 243,2 175,1

1991 263,4 302,8 273,8 225,8 160,5

1995 272,7 309,3 274,1 237,8 171,9

1996 271 ,5 313,1 275,8 233,6 1 63,1

2000 a83,9 310,5 238,3 283,3 169,0

2001 320,5 369,6 280,6 273,9 178,2

2006 354,6 378,4 260,8 331,5 195,2

2007 343,5 370,5 254,5 317,7 188,0

2008 362,5 384,6 260,1 341,8 201,9

2009 348,2 367,6 245,4 329,9 191,8

2010 373,0 397,2 257,8 350,3 199,8

2011 372,3 400,2 256,0 346,1 193,6

2012 387,7 413,9 260,4 363,0 198,5

Wśród mężczyzn w województwie lubelskim najczęstszym nowotworem od lat pozostaje rak płuca, a liczba nowych zachorowań nadal przekracza 900 przypadków rocznie (913 w 1989r.; 913 w 2012r.). Standaryzowane współczynniki zachorowalności w ciągu ostatnich 15 lat wykazują stałą tendencję spadkową (spadek o ponad 30%), podobnie jak obserwowana w tym okresie ogółem w Polsce

,

. Biorąc pod uwagę utrzymujący się wysoki

22 Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku.

Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa, 2006

23

Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W:

Centrum

Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2014

odsetek O b p t a jr lac t z jt y : r ty i t ś o r ni ° u ir w f i ś l r i ó g d i iz m n e ęż M c 9 z 8 y 4 z , n M w 985 w 0 o , j e M w 9 ó 9 d 0 z 0 t , w M ie 9 9 l 1 u 0 b , e M ls M kim 9 9

3

, 1 s - ą M9 t 9 o 32 w z sk r a i ź ś n e i ° ki niezadowalające. Pod wzg l ędem standaryzowanych współczynników zachorowalności na nowotwory płuca u mężczyzn województwo lubelskie za O muje

miejsce w Polsce

.

Rysune k 7 c Surowe i standa r yzowanewspółczynniki zachorowa l ności na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w l a tach 1 990-2012 ! , w r az z lin i ą trendu

t4j5r0t,0jt

400,0

350,0

300,0

250,0 200,0

150,0

100,0

o

b

t

j

r ob

t

j

r

y = 3,0297x + 162,18

— Wsp. surowy - mężczyźni

----Wsp. standaryzowany - mężczyźni

— Wsp. surowy - kobiety

— Wsp. standaryzowany - kobiety ---linia trendu M

---linia trendu K

O rd

sitt

СП cn

Ш o

0>

oo

87

oo

M8

o

lzl

ISo

śr

00o

or

0>

oo

11

O 1-1 r°

h1

rtr

Kolejn ą grupą na j częs O szych nowotworów złośliwyc D są nowotwory jelita grubego, wśród których w omawianym ok r esi e nastąpił ponad 2-krotny wzrost liczby rejestrowanych zachorowań (2 'I 1 w 1989r. i 496 w 2012r.) oraz wzrost standaryzowanych współczynników zachorowalności o ponad 25°% ó z blisko 22/100 tys. w roku 1990 do ponad 28/100 tys.

w roku 2012 ). Jest to odzwierciedleniem o g ólne j tendencji wzrostowej w tej grupie nowotworów o t serwowane j w k r ajach wysoko rozwiniętych. Opisywany t u wzrost jest znaczący, choć w c i ągu ostatnich 5 lat uległ zahamowaniu.

Wzrost zachorowalnośc i nast

pi ł także wś r ód nowotworów układu moczowego. Dotyczy on przede wszystkim n 1 o s w il o n tw 1l o ś r r ó s w dl 1 g j r j u 1l c s zo r ł j u ri l k (N ro 8 k 7 o .2 w )l ego (z około 19/100 tys. w roku 1990 do p onad 38/100 tys. w rok u 2012, co stanowi ponad 90% wzrost), pęcherza moczowego (z około 13/100 tys. w t oku 1990 do ponad 16/100 tys. w roku 2012, co stanowi ponad 20%

wz9ost) oraz : nerki (z około 7/100 tys. w r oku 1999 do ponad 12/100 tys. w roku 2012, co stanowi ponad 60% wzrost, a w stosunku do roku 1990 wzrost niemal 3-krotny). Liczby zare j estrowanych zachorowań wzrosły odpowiednio: dla nowotworów stercza z 150 w 1989r.

do 678 w 2012r.; dla nowotworów pęcherza moczowego z 147 do 295, a dla nowotworów nerki z 74 do 194. O ile tak znaczny wzrost zachorowań na raka stercza może być po części tłumaczony powszechnym stosowaniem badania PSA, skutkującym zwiększonym wykrywaniem wczesnych przypadków tego nowotworu, to w dwóch pozostałych lokalizacjach należy brać pod uwagę etiologię związaną z paleniem tytoniu.

Poza nowotworami płuca, lokalizacją, w której od lat obserwowana jest tendencja spadkowa zarówno liczby zachorowań (z 289 w 1989r. do 169 w 2012r.), jak i współ­

czynników zachorowalności, są nowotwory żołądka. Z ponad 25/100 tys. w roku 1989 standaryzowane współczynniki zachorowalności spadły do 9,8/100 tys. w roku 2012, co stanowi ponad 60% spadek. Na przestrzeni ostatnich 5 lat nastąpiło spowolnienie tendencji spadkowej (wykresy 2-13, str. 99).

24 Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Społecznych, Stan zdrowia ludności Polski w 2009r.

Warszawa, 2011,

http://www.stat.gov.pl

25 Wojciechowska U, Didkowska J, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2012 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2014