Zachorowania i Zgony z Powodów Nowotworów Złośliwych w Regionie Lubelskim w 2014 Roku - Biblioteka UMCS

im. Św. Jana z Dukli

WOJEWÓDZKI REJESTR NOWOTWO RÓW

Zacho rowan ia i zgo ny

z powodu nowotworów złośliwych ⁱ

wrincRideencgeiinoLunbli

inereLgiounbelski m w 20 1 4 roku3

Beata Kościańska

CENTRUM ONKOLOGII ZIEMI LUBELSKIEJ im. św. JANA z DUKLI

LUBLIN 2016

Zachorowania i zgony na nowotw o ry złośliwe w regionie lubelskim w roku 2014

Cancer incidence and mortality in 2014 in Lublin Region

Wydawca:

Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli Lubelski Rejestr Nowotworów - Wojewódzkie Biuro Rejestracji A Ti d m res it : rb ul n .D ds r K i . i J c acz c ew r i s i k c ie id g b o n 7 c , b 2 i 0-090 Lublin

Dybraetkhtsoirfr:oDmr Mc acciejr iKinoinLdurbalitoiwr bicgzio-Kiucewicz Published by:

Saint John of Du kla Center of Oncology of Lublin Region Lublin Cancer Register

Adress: str.Dr K. Jaczewoskiego 7, 20-090 Lublin, Poland iHead: MTaimcieijt rKbonnddsriiantiocwaincczb-Kriuincceidwbicnzc,b Mi D

2

Skiład zIeCsDpo-1łu0 iredakcyjnego:

Beata Kcściańska, Justy na Niewęgłowska, Monika Mal ec, Dorota Janczaiek, Tadeusz Rogalewski, Tomasz Kwiatosz

Tłumaczenie na język angielski: Małgorzata Bieniaszkiewicz Editors:

Beata Kościańska, Justyna Niewęgłowska, Monika Malec, Dorota Janczarek, Tadeusz Rogalewski, Tomasz Kwiatosz

Translation: Małgorzata Bieniaszkiewicz

Druk: Agencja Reklamy AD ASTRA ul. Ułanów 10, 20-554 Lublin

Nakład: 60 egzemplarzy Issue: 60 copies

Rok wydania 2016

Year of publication 2016

Lubelski Rejestr Nowotworów - Wojewódzkie Biuro Rejestracji, zorganizowany przy Centrum Onkologii Ziemi L ubelskie j , istn ieje o d l974r. i gromadzi dane o przyp ^2. a ¹ d ^. k ^M a ^a c ^t h ^eri z ^a a ^{l a} c ⁿ h ^d or ^s o ^o w ^u a ^rc ń ^{e d} i ^o z ^c g ^u o ^m n ^e ó ⁿ w ^ts z powodu nowotw ^.. orów złośliwyc h ²⁹ z terenu województwa lubelskiego, objętego opieką specjalistyczną tutejszego Centrum.

Dan ² e ^.2. t ^L e ^eg p ^a u ^l bl ^a ik ^s o ^is wane są w corocznym biule tynie or az dostępne n ² a ⁹ stronie interne 2 to .3 w . e C j la R ss e if je ic s a t t r io u n : htt p: //r ej es tr .c oz l.e u . Stanowią one cenn ą infor 3 m 0 ację na temat ² s ^. t ⁴ a ^. n ^R u ^eg z ⁱ d ^o r ⁿ o ^a w ^{l c} ia ^ha l ^r u ^a d ^ct n ^e o ^ri ś ^s c ^ti i ^cs naszego województwa. Są podstawą do ³⁰ ogólnych i szczegółowych analiz epidemiologicznych. Mogą też być wykorzystane do kształto 2 w .5 a . n M ia eth p o o d li s ty o k f i d z a d ta ro a w na o l t y n s e is j, oświaty, działań pr . ofil . a . ktycznych i prop 3 a 1 gowania zac 3 h . ow Q a u ń al p it r y o a z n d d ro c w om ot p n l y e c te h n w ess re o g f io da n t i a e. 32

A4.drCesau njceemr iynctideenncbeiuinleLtyunblindoregSioanmorządu Województwa, organów a d3m3inistracji

państwowej, lekarzy i studentów medycyny, organizacji pozarządowych, mediów - do 5 w . sz T y im st e ki t c re h n , d k s tó in rz c y an s ce w r o in im cid d e z n i c a e łaniem mogą przy czynić się do popra 3 w 5 y stanu zdro 6 w . ia De p a o t p h u s l f a ro cj m i w c o a j n e c w er ó i d n z L tw ub a lin lu r b e e g l i s o k n iego. . 39

Wydanie niniejszego biuletynu zostało sfinansowane ze środków przekazanych przez Ministerstwo Zdrowia na realizację zadania „Wspomaganie systemu rejestracji nowotworów złośliwych w Polsce” w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych.

Ministerstwo Zdrowia

S P C IOSN T ERNETŚSCI

Streszczenie ... 5

1. Wstęp 7

2. Materiał i metody 7

2.1. Materiał i do kum eoty źeódłowe ... 7

2.2. Podstawa praw na 7

2.3. Klasyfikacja 8

2.4. Charakterystyka Regionu 8

2.5. Metody analizy danych ... "10 3. Jakość i kompletność danych ... 11 4. Zachorowania na nowotwoby złośliwe w województwie lubelskim ... "2

5. Trendy czasowe z achorowań 14

6. Zgony na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim ... 19 7. Wykaz tabel, map i wykresów ... 4 3 Wersja angiels ka / English versio n ... 4 5 Tabele ... 44 Mapy ... 90 Wykresy: Trendy czasowe zachorowalności na wybrane nowotwory złośliwe 95 Wykeesy: Współceynniki zachorowalności na wybrane nowotwory złośliwe

w 5-letnich przedziałach wiekowych ... 102

Załącznik nr 1: Wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego - MZ/N-1a 107

Załącznik nr 2: X Rewizja MSKChiPZ - skrót ... 109

S TRESZCZENIE

Nowotwory złośliwe stanowią drugą Cpo ON c T h E o N r T o S b ach układu krążenia przyczynę zgonów w Polsce, a ich udział odsetkowy systematycznie wzrasta (rys. 1). WV 1990 roku nowotwory złoś 1 li . we In b tr y o ły d u p c r t z io y ⁿ czyną prawie 19% zgonów, w 2000 roku stanowiły 23%, a w ² 2 9 0 1 3 roku ponad 24°% wszystkich zg onów ( u m ężczyzn stanowiły 2 6% og ółu zgonów; a wśród kobiet

okoł2o. 23M%at)e 1 .r ial and methods .. 29

Rysunek ⁰ : Zgony według przyczy n w l atach 1990 - 2013 1

%

Nowotwory ztośliwe są w Polsce pazycbyną 1/3 zgonów u osób przed 65-tym rokiem życia, a około 23% zgonów u osób starszych?. Od 2007 roku liczba zgłaszanych zachorowań na nowotwory złośliwe wśród kobiet w Polsce jest nieco większa od liczby zachorowań wśród mężczyzn. W 2014 rok u w Polsce zgłoszono 79 229 nowych zachorowań u mężczyzn i 79 979 u kobiet oraz 52 690 zgonów na nowotwory u mężczyzn i 42 875 u kobiet 2 .

W województwie lubelskim w 2014 roku zarejestrowano ponad 9,2 tys. nowych zacho­

rowań na nowotwory złośliwe, w tym 4 775 u mężczyzn i 4 513 u kobiet. W porównaniu z ubiegłą dekadą liczba rejestrowanych rocznie przypadków wzrosła o ponad 1,5 tys.

Stanowi to ponad 30-procentowy wzrost liczby zarejestrowanych zachorowań w stosunku do początku XXI wieku. Zwraca uwagę fakt, iż liczba zachorowań wśród kobiet zbliżyła się znacznie do liczby zachorowań odnotowywanych wśród mężczyzn. Surowy współczynnik zachorowalności dla naszego województwa przekroczył 430 nowych zachorowań rocznie w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców, podczas gdy w latach 90-tych ubiegłego wieku wynosił około 260 przypadków na 100 tys. mieszkańców.

Według danych GUS w województwie lubelskim w 2014 roku zanotowano 4 786 zgonów z powodu nowotworów złośliwych, w tym 2 741 u mężczyzn i 2 045 u kobiet 2 . W stosunku do początku XXI wieku stanowi to 12-procentowy wzrost liczby zgonów.

Wśród mężczyzn w województwie lubelskim dominują nowotwory płuc, przewodu pokarmowego i układu moczowego.

Nowotwory płuc są najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn, stanowiąc niemal 18% zachorowań i ponad 30% zgonów na nowotwory złośliwe. Pozytywnym zjawiskiem jest fakt, że w ślad za występującym od połowy lat 90-tych XX wieku wyraźnym trendem spadkowym zachorowalności na nowotwory płuca u mężczyzn w Polsce, zachorowalność na ten nowotwór w województwie lubelskim w 2014 roku jest wyraźnie niższa w stosunku do lat ubiegłych. W 2014 roku województwo lubelskie zajmowało 8. miejsce w Polsce pod 1 Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014r. Stan w dniu 31.XII, Główny

Urząd Statystyczny, Warszawa 2015

2

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów; http://onkologia.org.pl/raporty/

względem współczynników zachorowalności na nowotwory płuca u mężczyzn i 12. wśród kobiet. Współczynniki umieralności na nCo O w N o T tw EN o T ry S płuc plasowały nasze województwo na d

S w um un m a a st r y y m miejscu dla mężczyzn i na trzynastym miejscu dla kobiet 3,4 . 27

Kolerne m iejsca, co do częstotl iwości zachorowań i zgonów u mężczyzn zajmują now1o.twIonrtyrogdruucctizoonłu kro koweg o (16,2% z achorowań; 9 ,0% zgonów) , j eli ta grube2g9o (12,8%

zachorowań; 13,2% zgonów), skóry (10,2% zachorowań) i pęcherza moczowego (7,9%

zachorowań; 4,2% zgonów), żołądka oraz nerki (4,1% zachorowań; 3,4% zgonów).

Największy dynamizm wzoustu zachorowalności wykazują nowotwory gruczołu k9okowego i nerki. Nowogwobem wykazującym tendencję spadkową zachorowań i zgon ów był rak żołądka (4,3% zachorowań; 5,4% zgonów), jednak od 5 lat obserwujemy zahamowanie tej

tendenc2ji.3s.pCadlaksoswifiecja. ti on 30

W 2w.4ię.kRsezogś i ocni alwcyhmariaecntieornisytcichs nowotworów jednym z najważniejszych 3c0zynników

etiologicznych jest palenie tytoniu.

Wśród kobiet w województwie lubelskim dominują nowotwory gruczołu piersiowego, prze 3 4 w . od Q u u p a o lit k y a a rm nd ow co e m go p , le n t a e r n z e ą s d s u o r f od a n t e a go i płuc. 32

Nowotwory piersi, stanowiące 19,6% zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet, w 2014 roku są ponownie drugą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych (14,7% zgonów). Kontynuowany jest trend wzrostowy zachorowalności z lat poprzednich, przy zahamowaniu wzrostu współczynników umieralności .

Podobnie jak wśród mężczyzn, znacznym dynamizmem wzrostu zachorowań charakteryzują się nowotwory celita grubego, zajmujące trzecie mi ejsce pod względem zachorowalności i trze cie pod względem umieral ności na nowotwory złośl iw4 (10,0%

zachorowań i 10,7% zgonów).

Mtp N r egatywny m zjawiskiem, podobnie jak w innych .. częściach Po . lski, jest st 9 a 0 ły wzrost zCahcthrotrr:owalnośTciimi rumtrrie)rdarlnio)ścti )ncarrnio)wciodtrw)ocrry płuc wśród kobiet. W iąże .s. ię to z 9fa5ktem, że w wiek zwiększonego ryzyka rozwoju choroby nowotworowej weszło pokolenie kobiet u C r h o t d r z tr o : nych w I l ) a c ta id c r h )c 1 r 94 rt 0 tr - r 1 i) 96 5 * 0 - , yr w t ś r ró t d gr k b tó r r t y k c r h tr obserwuj e się naj więk . s . zą ek 1 s 0 p 2 o zycję na podstawowy czynnik ryzyka, Cakim jest palenie papierosów 5 . W województwie lubelskim

A w l A ic ) ) z 2 ) ) b 0 r r a x 2 1 x 4 2. z . gonów roku l I C ^I i C cz z D D- b - a p 10 1 o 0 zgonów z powodu nowotworów płuca wśród kobiet była wodu nowotworów piersi . W roku 20 .. 14 w województwi ¹ 1 w e 0 09 i 9 ększa niż lubelskim nowotwory płuca u kobiet zajmowały piąte miejsce pod względem zachorowalności (7,1%

zachorowań) i pierwsze miejsce wśród nowotworów będących przyczyną zgonów (15,1%

zgonów).

Nowotwory szyjki macicy, stanowiące w poprzednich dekadach znaczny problem onkologiczny, w 2014 roku zajmowały siódmą pozycję wśród 10 najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet (3,5% zachorowań). W stosunku do roku poprzedniego obserwuje się ponadto ponowny wzrost odsetka nowotworów in situ w tej lokalizacji (1,5% nowotworów u kobiet w 2014 roku; 1,2% w 2013 roku).

Podobnie jak u mężczyzn, zahamowaniu uległ spadek zachorowalności na raka żołądka.

3

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów; http://onkologia.org.pl/raporty/

4

Wojciechowska U, Olasek P, Czauderna K, Didkowska J; Nowotwory złośliwe w Polsce w 2014 roku - Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2016

5

Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W, Zatoński W; Nowotwory złośliwe w Polsce w 2003 roku -

Centrum Onkologii - Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2005.

1. W STĘP

Poniższe opracowanie zawiera dCa O n N e TEN e T p S idemiologiczne dotyczące zachorowań i zgonów na n owo two ry zło ś l i we w woj ewód ztw i e l u b e l s к i m w ro k u 2014. Zostały one przedstawione w podziale administracyjnym wg powiatów oraz w układzie topograficznym według umiedscowienia nowotworu.

P2.okMróatct eriparlzaend dstmaweitohnood sponadto tren dy czasowe z achorowa..ń. 29

Dodatkowo zamieszczono dane demograficzne z obszaru województwa lubelskiego

według 2p.ł1c.i iMmaitejrsiaclaaznadmsioesuzrckeandioac. uments .. 29

2. M ATERIAŁ I METODY

Wojewódzki Rejestr Nowotworów w Lublinie funkcjonuje w strukturach Centrum Onkolog2i.i4Z.iRemegi ioLnuableclshkaieraj cimte.riśstwic.sJan a z Dukli , które jest samodzielną pu. bliczną30jednostką specjali 2 s . t 5 yc . z M n e ą tho s d łu s ż o b f y da z t d a r a o n w a ia lysi o s bejmującą opieką onkologiczną teren wo 3 je 1 wództwa lubelskiego.

R3.ejeQsutranlitaysazngdrocmomadpzlei tdeannees soozfa dcahtoarowaniach i zgon ach na nowotwory złośl iw3e2 od 1974 roku 4 . . P C rz a e n d cer zm in i c a id n e ą nc p e od in zi L a u łu blin ad re m g i i n o is n tracyj nego kraju w 1999 roku obejmo ³ w 3 ał swym działaniem pięć województw: bialskopodlaskie, chełmskie, lubelskie i zamojskie oraz woje5w. óTdizmtweot rpernzdesmiynsckaien.cer incidence 35

6 O . be D c e n a ie th o s b fr s o z m are c m anc g e ro r m in a L d u z b e li nia re d g a io n n y ch jest województwo lubel sk ^. i e. Odpo ³ w 9 iada ono obszarowi dawnych czterech województw: bialskopodlaskiego, chełmskiego, lubelskiego i zamojskiego, pewi ększonemu o część powi atu kraśnickieg o i z wyłączen iem powiatu ł

T o a s b ic le ki s ego (obecnie w granicach ad mi nistracyjnych wojewód ztwa maz . owie ckiego). 44 Map 2 s .1. Materi ał i dokumenty źródłowe .. . 90

ChaDrtosk :umenteTmimeźrtróednłodws yinmcagnrcoemr aindczi d oennyce h danych są Karty Zgłoszenia N95o wotworu Z

Cłhoaśrlitws:ego, któTreimpeowtreinnndysbinyćcawnycpeerłniniacnideepnrzeez lekarzy wszystkich jedno.s.tek służ9b5y zdrowia

wChcahrtws:ili rozpoIznncaidneiancneorwategsoinz5a-cyheoarroawgaenibaralkuebtszgonu z pow odu now.o.tworu10z2łośliwego, a

A n t n a e k x że 1. (jako karty kontrolne) w przypadkach kontaktu ze służbą zdrowia ¹⁰ p 7 acjentów z wywiadem nowotworowym. Karty nadsyłane są w odstępach miesięcznych, do 15-go dnia kAanżndeexg2o. miesiąICcDa -z1a0miesiąc poprzedni. .. 109

Od 2013 roku istnieje możliwość zgłaszania pacjentów z ustalonym rozpoznaniem nowotworu złosliwego bezpośrednio do bazy danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Dokonać tego można za pośrednictwem platformy internetowej dostępnej pod adresem http://onkologia.org.pl/, po uprzednim zarejestrowaniu się i założeniu konta dostępowego.

Obowiązkowi zgłaszania podlegają wszystkie nowotwory złośliwe, opisane zakresem kodów od C00 do D09 według X Rewizji Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych.

W Załączniku nr 1 przedstawiono wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego wraz z instrukcją. Wprowadzony został on na mocy Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 13 września 2013r. w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych ....

ustalonych w programie badań statystycznych statystyki publicznej (Dz. U. z dnia 17 października 2013, poz. 1223, s. 2773).

2.2. Podstawa prawna

Podstawę prawną do gromadzenia wspomnianych danych stanowi Ustawa o statystyce publicznej z dnia 29.06.1995 r. (Dz.U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.) oraz wzór Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego MZN/1-a opisany w Programie badań statystycznych statystyki publicznej, stanowiącym Załącznik do corocznego Rozporządzenia Rady Ministrów (z dn. 9.08.2013r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2014, Dz.U. z dn. 1.10.2013r., poz. 1159). W swej działalności, co do zasad gromadzenia, przechowywania i udostępniania danych, Rejestr opiera się ponadto na przepisach zawartych w Ustawie o ochronie danych osobowych - z dnia 29.08.1997 r. (Dz.

U. z dn. 29.10.1997 r., z późn. zm.).

Od 1 stycznia 2012 roku zasady prowadzenia rejestrów medycznych, jakimi są także

rejestry nowotworów, regulują kolejne akty prawne: Ustawa o systemie informacji w ochronie

zdrowia - z dnia 28 kwietnia 2011r. (Dz.U. z 2011r. Nr 113, poz.657, Nr 174, poz. 1039, z 2014r. poz. 183, 998, 1138, 1741, z 2C0 O 15 N r T . E p N o T z S . 16); nowelizacja z dnia 22 lipca 2014r.

Uutawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych - z dnia 2 S 7 um si m er k p r n y i a 20 04 r. (Dz.U. 2004 Nr 210 poz . 2135, DZ. U. 20 14 poz. 11 ^. 3 . 8) wpro ¹ w 7 adzająca obo1w.i ązInetkrodwupcrtiownadzania Karty Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego do ba z1y9 danych Kraj 1 o . we M g k o te R ri e k j l e k s n tr d u m N e o t w h o d tw s orów; a także Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 2 ⁹ 0 grudnia 2012r. (DZ. U. 28 grudnia 2012 poz. 1497) w sprawie utworzenia Krajowego Rejestru Nowotw1o.r1ó.wM.ktTeerinkl konstdatsnoiuracket dzomcuiemneiłntfsormalną i prawną s.t.ruktu rę systemu19rejestracji nowotw 1 o . r 1 ó . w Leg z k ło l ś b l k iw s y is ch w Polsce łącząc 16 wojewódzkich rejestrów no ¹⁹ wotworów i dotychczasowy rejestr krajowy w Krajowe Biuro Rejestracji (Krajowy Rejestr Nowotworów) z 16 Wo 1 j . e 2 w . ó C d lk z ^s k s im ifi i c B kt iu io r n ami Rej estracj i Nowotw orów. ²⁰

2.3.1K.4la. sryefgikioanckjal chkrkcteristics . 20

Otrz1y.mr.yMweatnheo dsanoef dkkotkdokwnanlyesisą zgod nie z X Rewi zją. M..i ędzynarodowej St2a1tystycznej

Klas2y.fikQacujkiliCtyhkonródbcoimPprloebtelenmesóswofzddkrotkwotnych (WHO 1992), obowiązującą w 2P1olsce od

199 2 7 ^. r . Q (D u z k . l ity Ur k z n . ^d M co Z m iO p S let z ^en 1 e 9 ss 96 o r f . ^d n k r tk 13 poz . 35 ). P odstawą do kodowania ²¹ morfologii now4o.twCorkónwcejer sint cIIidreonzdczei ainł tLeuj bkliansryefigkiaocnji 6 . 22

Z

r. ałą T c im zn e ik tre n n r d 2 s z i a n w c i k e n ra ce s r k i r n ó c t id kl e a n s c y e fikacji topograf icznej X Re wi zji M SKChiPZ . 2r

26.4.DCehkathraskftreormy sctkynkcaeRr iengLioubnluin region . 29

W7. ojLeiwstóodfzttkwboleLsu,bmeklspksiek, npdo łcohżkorntse w południowo-wschodniej części Polski, g e4o1graficznie

zajm 7 u . je Li n st ie o m f a tk l b w les c , a m ło k ś p c s i ^k o n b d sz c a h r kr W ts yżyny Lubel sk iej . Powierzchn ia w ^. ojewód zt ⁴ w 1 a wynosi 2T5kb1l2es2 km 2 . Pod w zg lędem powierzchni zajmuje o no 3 mi ejsce. w Polsce 7 4. 4W skład w

M o k j p e s wództwa lubelskiego wchodzi 20 powiatów, obejmujących 213 gmin i 4 ⁹ m 0 iasta na prawach powiatu (mapa 1). Jest to obszar słabo zaludniony. W 2014 roku w województwie lCuhbkerlstsk:i m na 1Tki me 2 .trpernzdypsaindacłkon8c5eroinscóibde(śnrceednio w Polsce 123 7,8 ,9 . Woje..wództw9orlubelskie

z

Cahjk mrutsje: 12 mIinecjsidcencwe rPkotelsscein rp-oydekwr zkgleędberkmkegtsęstości zaludnienia 7 (mapa 21)0.1Najmniej

zaludnionymi powiatami ziemskimi są: powiat włodawski (31 osób/km kw.) i parczewski (38 oAsnónbe/xk m1. kw.),Spae cinmaejgnęrośfcriaerjCa-ncpeorwrRiaetgisśtwraidtinoincrkFior(m15rr6r osób /km k w. ) i pu1ła0w7ski (124 o

A s n o n b e y x / k 1 m . 2 ) 10 . R IC e D gi - o 1 n 0 lubelski jest też słabo zurbanizowany, zajmując pod t ym w 1 z 0 g 9 lędem 14 miejsce w Polsce. W województwie lubelskim w 2014r. tylko 46,2% ludności mieszkało w miastach, przy średniej krajowej wynoszącej 60,3% 7,9 .

Jest to region wybitnie rolniczy z ośrodkami przemysłu spożywczego, chemicznego, maszyn i urządzeń w większych miastach oraz ośrodkiem górnictwa węgla kamiennego w okolicach Łęcznej.

Ludność województwa liczyła w 2014 roku 2 147 746 mieszkańców (stan na 31.XII), w tym:

• 1 040 990 mężczyzn,

• 1 106 756 kobiet.

Przeważała ludność wiejska. Liczba mieszkańców miast wynosiła 992 787, a liczba mieszkańców wsi wynosiła 1 154 959 9 . Pod względem liczby ludności województwo lubelskie zajmowało w 2014 roku 8 miejsce w kraju 7, .

Obserwuje się dalszy spadek liczby ludności województwa lubelskiego - w roku 2014 o 0,39% w stosunku do roku poprzedniego (tab. I) 9,11 .

Tabele 1A i 1B przedstawiają liczbę ludności województwa lubelskiego oraz jej strukturę wg płci, przedziałów wiekowych i powiatów. 6 7 8 9 10 11 *

6

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych - Rewizja 10 - Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Kraków 2000

7

Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014

8

Urząd statystyczny w Lublinie; http://lublin.stat.gov.pl/dane-o-wojewodztwie/wojewodztwo-895/ludnosc-935/

9

Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014r. Stan w dniu 31.XII, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015

10

Rocznik demograficzny, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014

11

Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do 2014r., Główny Urząd Statystyczny, Departament

Badań Demograficznych i Rynku Pracy, Warszawa 27 stycznia 2015

Tabela I: Ludność i tempo przyrostu/ubytku ludności wg województw 12

Województwa

Ludność w tysiącach stan w dniu 31.12

Średnioroczne tempo przyrostu

('ub°^0h^^o ^{ci w %}

2000 2010 2013 2014 2000 2010 200 ^{20 12}

O olsko 3 8254,0 38529,9 38495,7 38478,6 -0,02 00 ^{- 0 ,1 0 -0,04 9}

DoM o ś ląs kie kdl 2,2 29 17,0 29100 2908,5 -0,17 00 0 15 -0,059

Кща одо-рьоюге кю 2067,8 2098,7 2092,6 2090,0 -0,05 t,02 -0,18 -02 29

Lubelskie 2206,2 2178,6 2156,2 2147,7 -0,13 -0,24 -0,44 -0,39

Lubuskie 1008,5 1023,2 1021,5 1020,3 +0,05 ot 0 18 -0, 3

Ló RWe 2 02 8 , 8 20 2, 0 2513,1 2504,1 -0,36 -0 ,2 0 -0 .42 -036 M ałopolsk ie eece ,4 8336,1 3360,6 3368,3 0,35 03 0 0,19 02 6 Mazowieckie 5115,0 5267,1 5316,8 5334,5 +0,05 +0,40 028 0,33

Opolskie 1070,6 1017,2 1004,4 1000,9 -0,34 -0,25 -0,57 -0,35

^ dkor pa ckie 79 0 1л oe27 , c 2129,3 2129,2 +0,12 000 -0,03 -0,01 Po OlarWe 12C 0, 7 C 2d0 ,4 1195,0 1191,9 -0,13 -00 ^{-0,31 -0 263}

Pomorskie 37 2,3 227 0,g 2295,8 2302,1 +0,28 045 0,25 026

Śląskie 4768,7 4634,9 4599,4 4585,9 -0,37 -0,10 -0,36 -0,29 Świętokrzyskie CC22 , k 1882,5 1268,2 1263,2 +0,01 e O3 ^{- 0,05 -0Л0}

Wannu ttt ^ tt 1427,5 1453,8 1446,9 1444,0 +0,19 00, 0 1 -0,26 -03 4 Wielkopolste 3345,3 3446,7 3467,0 006 +0,17 0 32 0,1 4 О 16 Zachodniopomorskie 1697,9 1723,7 1718,9 1715,4 +0,06 -0,01 -0,15 -0,20

Rysunek 2: Zmiany w strukturze wiekowej ludności województwa lubelskiego w latach 1988-2014 [opracowanie własne na podstawie danych GUS]

Kolejnym czynnikiem zwracającym uwagę w struktur ze demograficznej woj. lubelskiego,

odpowiedzialnym między innymi za wzrost liczby zachorowań na nowotwory złośliwe, jest starzenie się populacji województwa (rys. 2). W 2014 roku ludność powyżej 65 r.ż. stanowiła 19% populacji województwa lubelskiego, podczas gdy w Polsce ogółem stanowiła 18,4% 13 .

12

Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014r. Stan w dniu 31.XII, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015

13

Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015

2.5. Metody analizy danych

Zarejestrowane przypadki zachorowCań O N i TE z N g T o S nów z powodu nowotworów złośliwych analizowano w przedziale rocznym. Dla okresu tego ob l iczono:

a)

29

b) Współczynniki zachorowalności na 100 tys. mieszkańców dla poszczególnych lo 2 k . al M izac tb ji ^ri n a a l r a z n ąd o ^m w b y t c h h i : d surowe i stand aryzowa ne. ^{.. 29}

• Surowy wseółczynnik zcchorowalności 14 (incidence rate) określa liczbę zgłaszanych po raz pierwszy w danym roku kalendarzowym przypadków zachorowań n a nowotwory złośliwe w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców. Obliczany jest on wg wzoru:

2.3.iClłssificłtiini LZa i iii30i

IR = --- x 100 000

LP

Gdzie: IR - współczynnik zachorowalności;

4.i LCZłan cbr-iinliczidbbanncboiwinyicLhubzlaincihrbogroiiwnaiń, zgłoszon ych w da ny m ro ku kaleindariziio3w3iym;

LP - liczeb ność ^b adanej pop ulacji w danym roku kalendarzowym .

6 W . ie D lk b o ^ł ś ^t ć hs ws fr p i ó m łcz c y ł nn c i b k r a i n z a L c u h b o li r n ow rb a g l i n i o n ści zależy od wszystk ich czynn ^. ików etio 3 lo 9 gicznych występujących w danej populacji (genetycznych, kulturowych, środowiskowych itp.) oraz od stru ⁷ kt . ur L y ^is lu t d i n f o tł ś b ci lb p s o , d m w ł z p g s l ę ł d n e d m ch w ł ie rt k s u i płci. ^{. 42}

Lłb P lb o s dobnie j ak li cz by bezwzględne zarej estrowan ych zachorowań ^. , surowy ws ⁴ p 4 ółczynnik zachorowalności jest szczególnie przydatny dla władz lokalnych i lokalnej Służby Zdrowia

M ok ł r p e s ślając skalę zjawiska i po zwal ając na plano ^. w ^. anie potrzeb ^. w zak re 9 s 0 ie opieki C on h k ł ^o rt lo s: gicznej w Lim ba b d t a rb n n ym ds ^r i e n jo c ⁿ ł i n e c . br incidbncb .. 95

• Standaryzowane (wg wieku) współczykniki zachorowalności 12 określają liczbę zachorowań jaka wystąpiłaby w danej populacji (w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców), gdyby struktura wieku tea populacji była taka sama jak struktura wieku popu l acji przyjętej ze standard. Jako standard przyjęto standardową populację świata'5,14 15 16 (tab. 1C).

Współczynniki standaryzowane obliczono wg wzoru:

x 1* y 1 +x 2* y 2 +...+x n* y n

SR =

y 1 +y 2 +... +y n

Gdzie: SR - współczynnik standaryzowany zachorowalności;

x 1...n - współczynniki surowe dla poszczególnych 5-letnich grup wieku;

y 1...n - liczebność standardowej populacji w tych samych grupach wiekowych.

Jak wspomniano wyżej, wielkość surowych współczynników zachorowalności zależy, między innymi, od struktury wiekowej badanej populacji. Zachorowalność na nowotwory złośliwe wzrasta z wiekiem, więc im starsza populacja, tym wyższe będą w niej surowe współczynniki zachorowalności. Analizując takie współczynniki możemy dojść do błędnego wniosku, że w badanej populacji A (starszej) występuje większe narażenie na czynniki rakotwórcze i wynikająca stąd większa zachorowalność na nowotwory złośliwe, niż w innej populacji B (młodszej). W rzeczywistości jednak taka różnica zachorowań może wynikać tylko z różnicy wieku pomiędzy badanymi populacjami. Stąd konieczność “przeliczania”

(standaryzacji) współczynników na takie, jakie byłyby obserwowane, gdyby obie populacje (A i B) miały jednakową strukturę wieku. Chcąc porównać skalę zjawiska (zachorowalności)

14

Tyczyński J, Zatoński W. i wsp.: Rejestracja Nowotworów Złośliwych w Polsce. Centrum Onkologii Instytut im.

M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 1997.

15

Cancer Glossary of Statistical Terms; International Agency for Research on Cancer; WHO; IARC, Lyon;

http://ci5.iarc.fr/CI5i-x/ci5i-x.htm.

16

Glossary of Terms, Cancer Incidence In Five Continents Volume X. International Agency for Research on

Cancer; WHO; IARC, Lyon 2013; http://ci5.iarc.fr/CI5-X/Pages/glossary.aspx

w różnych regionach kraju lub świata powinniśmy posługiwać się wyłącznie współczynnikami

standaryzowanymi. C ONTENTS

3. J akość i kompletność danych

Kompletność danych ocenia się na podstawi e współczynni ka zachorowani a/zgony (Z/Z ² ), . b M ę a d t ą e c r e ia g l o an il d or m az e e th m od l s iczby zarejestr owanych z achoro wa ^.. ń i li cz by zarejes ² t 9 rowanych zgonów. Otrzymany współczynnik porównuje się ze współczynnikami osiąganymi przez rejestry 2 o .1 z . n M an a e te j r w ia y l s a o d k d ie s j ^o k u o r m ce pl d e o tn c o u ś m ci e r d e t j s estracji. ^{.. 29}

Za 2 s . t 2 a . n L d e a g rd al b w a s s p i ó s łczynnika zachorowania/z gony, na po dstawie, kt órego o 2 b 9 licza się kompletność rejestracji w Polsce, przyjmuje się współczynnik obserwowany w krajach o zagro 2 ż . e 3 n . i C u la n s o s w if o ic tw at o io ra d mi podobnym do Polski (Słoweni a, C zechy, Słowacja) 17 3 . 0 Wskaźnik zachoro2w.4a.nRiae/zggi onayl cwha2ra0c1t4erirsotikcus wyniósł w Pols ce 1,6 9 (1,52 dla mę. żczyzn3,01,91 dla kobiet), a dla rejestrów o wysokiej kompletności rejestracji wynosił: 2,29 w Rejestrze Podkarp 2 a .5 c . k M im e , th 1, o 9 d 7 s w of R d e a j t e a s a tr d z a e ly L s u i b s elskim i 1,90 w Op olski . m. .. 31

W3. wQoujeawlitóydazdtwd iceomlupbleltsekdimessk omf dpaletatność re jestracji, dość dobra do roku 193926 , spadła

znac4z. niCeawdckeorleidjnciydcehdc3el aidtaLcuhb. liSdpro ewgiooddowane to było strajkami lekarskimi poleg3a3jącymi na

niep 4 r . zes C t a rz d e c g e a r n id iu ci o d b e o d w ce ią i z d k L u u w b y li p d e r ł e n g ia io n d ia druków staty stycznych, wejściem w ży c ³ ie 3 w 1997r.

X R5e.wizTjimMei ętrdezdydnsairdodcoawdceej rKildacsiydfeikdacceji Chorób i Prob lemów Zdrow otnych, wprow35adzeniem

w 169.99Dr.en atohwsefgroomuckaładdcueraiddmLuinbislitdrarc eygjinoedgo kraju oraz wprowadzeniem zmian 3w9 ustawo­

dawstwie dotyczącym statystyki państwowej. Wszystko to łącznie spowodowało załamanie rejestracji nowotwosóww Polsce na okres przynajmniej 2 laj .

Od roku 2000 kompletność rejestracji ulega systematycznej poprawie. Jednakże coroczne wahani a l iczby zgłoszeń wskazują na stałą konieczność przypominania jednostkom służby zdrowia o obowiązkach zgłaszania wybranych schorzeń, bądź na konieczność

p

Cohsazrutsk:i wania iTnnimycchtrackdtdys winycha dmtertoiddtgidrocmdtacdzenia danych. 95

W roku 2005 nastąpił gwałtowny wzrost liczby zgłaszanych zachorowań. Było to wCyhnairktsie:m rozIpdotcidzcędcitac ratkctsywidne5g-yocarzabigecrabnriakctdsa nych we współprac..y ze10s2zpitalami w ^Ad o d je c w x ó ¹ d . ztwa lubelskiego. Tak znaczny przyrost zgłoszeń powstał jedna ¹ k 07 wskutek zgłaszania przypadków z lat poprzednich wraz z zachorowaniami z roku 2005.

T A o dd „n cx ad 2 r . ejestro IC w D an -1 ie 0 ” wymagało dal sz ej weryfikacji w latach ^. n . astępnych. ¹⁰⁹

Obliczony dla 2014 roku współczynnik zachorowania/zgony wynosił dla naszego regionu ogółem 1,97 (1,80 dla mężczyzn, 2,18 dla kobiet) i był wyższy od średniej krajowej 17 18 .

Jakość nadsyłanych zgłoszeń pozostawia nadal wiele do życzenia. Jednym z mierników jakości zgłoszeń jest odsetek rozpoznań nowotworów wtórnych (numery statystyczne C77-C79) i o nieustalonym umiejscowieniu pierwotnym (C80). Odsetek ten, dotychczas przekraczający łącznie 4% wszystkich zarejestrowanych przypadków, uległ w 2014 roku dalszemu zmniejszeniu. W prezentowanym biuletynie przypadki nowotworów wtórnych i o nieustalonym umiejscowieniu stanowią łącznie 2,3% zgłoszeń u mężczyzn oraz 2,0%

zgłoszeń u kobiet. Poprawa ta nastąpiła dzięki uzupełnianiu danych o zachorowaniach zgłoszeniami z różnych źródeł, w tym o dane bezpośrednie z pracowni diagnostyki histopatologicznej.

W 2014 roku nowotwory złośliwe o nieustalonym pierwotnym umiejscowieniu stanowiły aż 5,1% zgonów u mężczyzn i 4,5% u kobiet. Dane te pochodzą z aktów zgonu i nie są weryfikowane z danymi z Rejestrów Nowotworowych. Tak duży udział nieokreślonych rozpoznań w statystyce zgonów stawia pod znakiem zapytania wiarygodność analiz umieralności opartych jedynie na aktach zgonu. Z naszych obserwacji wynika również, że przerzuty nowotworowe wielokrotnie zgłaszane bywają jako lokalizacja pierwotna. Stąd duża liczba zgłoszonych nowotworów mózgu i wątroby, chociaż w rzeczywistości występują one rzadko w tych pierwotnych umiejscowieniach. Sytuacja ta mogłaby ulec znaczącej poprawie w przypadku udostępnienia Rejestrom danych z aktów zgonu przekazywanych do GUS.

17

- Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2011 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2013.

18 - obliczenia własne na podstawie bazy danych Wojewódzkiego Rejestru Nowotworów w Lublinie oraz bazy

danych Krajowego Rejestru Nowotworów.

Drugim miernikiem jakości danych jest odsetek zgłoszeń bez histologicznego potwierdzenia rozpoznania nowotworuC. O W NTE u N b T i S egłej dekadzie nowotwory potwierdzone h

S i u s ^m to ^m log k i r c y znie stanowiły niewiele ponad 50% nadesłanych zgłoszeń. W roku 201 ¹ 4 7 odsetek p S o u t m w m ier k d r z y eń histologicznych w otrzymanym materiale wyniósł 92 ,38% (91 . , . 18% dla 17 mężczyzn

i 93,16.4%Intdroladkuocbtiioent). 19

4. Z 1. AC M HO kt R e O ri W kl A k N n IA d N m A e N th O o W d O s TWORY ZŁOŚLI WE W WOJEWÓDZTWIE .. LUBELSKIM 19

W 2 1 0 . 1 . 4 M ro k k te u r ik w l k w n o d je s w o ó u d rc z e tw d ie oc lu m bel n sk ts im zarejestrowano 9 . 2 . 88 n owych zach 1 o 9 rowań na nowotw 1 o . r 1 y . z L ł e oś g l k iw l b e k , s w is t ym 4 775 przypadków wśr ód mężczyzn i 4 513 wśród kobie 1 t 9 (o ponad 500 przypadków więcej niż w 2013r.). Surowy współczynnik zachorowalności ogółem kształto ¹ w .2 ał . C s lk ię s , sif w ic i k ę t c ion na po ziomie 432,5/100ty s. mieszkańców. Zanotowan ² o 0 wyższą zachoro1w.4a.l nroeśgći ownśkrlócdhmkrękżcctezryisztnicnsiż wśród kobiet. W spółczynniki surowe .i stan d2a0ryzowane wynosiły odpowiednio 458,7 i 274,8 na 100 tys. mężczyzn oraz 407,8 i 214,5 na 100 tys.

kobiet (t1a.rb. IMI)e . thods of dktk knklysis . .. 21

Tabela II: Liczba nowych zachorowań na nowotwory złośliwe w 2014 roku

Rok 2014 Ogółem Mężczyźni Kobiety

Li c zba n owych zachorowań 9 288 4 775 4 513

Surowe współczynniki zachorowalności 432,5 458,7 407,8 Standaryzowane współczynniki zachorowalności 274,8 214,5

1,1%

1,6%

1,8% - 2,1%

2,3%

2,6%

2,9%

4,1%

4,3%

1,0% , m

17,7%

8,0%

16,2%

12,8%

10,2%

kps Rysunek 3: Naj częstsze umiej scowien ia nowot . w . orów złośliw . ych u mężc 9 z 0 yzn w krwts:ojewódzTtiwmie tlruebnedlsskinimckwn c2e0r 1 in 4 cridoe

□ Płuco

□ Gruczoł krokowy

□ J elito grube

□ Skó ra

□ Pęcherz moczowy

□ Żołądek

□ Nerka

□ Krtań

□ Chłoniaki

□ Wtórne i nieokreślone

□ Białaczki

□ T rzustka

□ Mózg

□ Czerniak skóry

□ Przełyk

□ Inne

Tak jak w latach poprzednich wśród mężczyzn dominują nowotwory płuca, stanowiące 17,7% zachorowań na nowotwory złośliwe (843 przypadki). Następnymi pod względem częstości zachorowań są nowotwory gruczołu krokowego (765, tj. 16,2% nowych zachorowań) oraz jelita grubego (łącznie 610, tj. 12,8% przypadków). Kolejne miejsca zajmują nowotwory skóry (485 zgłoszeń, tj. 10,2%), pęcherza moczowego (382, tj. 8,0%

nowych zgłoszeń) oraz nowotwory żołądka (204, tj. 4,3% zachorowań), nerki (196 nowych

przypadków, tj. 4,1%) i krtani (140, tj. 2,9% nowych zachorowań) (rys. 3). Zwraca uwagę

dalszy wzrost liczby zachorowań na nowotwory gruczołu krokowego i pęcherza moczowego

oraz, po raz pierwszy od lat, wzrost liczby zachorowań na nowotwory żołądka. Zanotowano

też ponownie wzrost liczby zachorowań na nowotwory płuca.

1,9 T % im 2,0%

2,2%

2,2%

2,2%—

2,3%

2,8%

3,2%

3,5%

5,0%

14,1%

19,5%

13,6%

10,1%

7,0% 8,3%

Tabela 2A oraz wykres przedstawiają współczynniki zachorowalności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych u mCę O ż N c T z E y N z T n S w województwie lubelskim w 2014 roku.

T S a u b m e m la ary 3 A zawiera liczby nowych zarejestrowanych zachorowań, wskaźnik ² i ⁷ struktury procentowej oraz surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na 100 tys.

męż1c.zyIzdntrodldaupttoioszdczególnych narząd owych lokalizacji nowotworów. 29

W 2. śr M ó a d tc k ri o a b l a ie d t d d m o c m th in o u d ją s cym now otworem jest rak grucz ^. o . łu piersiow ego, ² st 9 anowiący 19,5% ogólu nowotworów złośliwych u kobiet. W roku 2014 zgłoszono 879 nowych zachoro 2 w .1 a . ń M . a N t a cri k a o l l a e d jn d e s m ou ie rt js c ca do w tu ys m u c n d ę t ł s y się nowotwory skór . y . (616 zg łoszeń , 2 t 9 j. 13,7%), nowotwory jelita grubego (okrężnicy i odbytni cy) z 454 nowymi przypa dkami rocznie (10,1%), trzonu macicy (376 zachorowań, tj. 8,3%), płuca (318 nowych zgłoszeń, tj. 7,1%), jajnika (225 no 2 w .3 y . c C h la z s a s c i h fit o a ro ti w od ań, tj . 5,0 % ), nowotwory szyj ki m acicy ( 159 przypadków 3 , 0 tj. 3,5%) i nerki (143 Rrzypadki, tj. 3,2%) (rys. 4) . W po równaniu z ubiegłym rokiem, wartym uwagi jest dalszy wyraźny wzrost liczby zachorowań na nowotwory trzonu macicy, płuca i jelita grubego 1 . .5 L . i j c M zb c a th z o g d ł s o j s o z f j o d n a y t c a h ja z d ac ly h s o i s ro j wań na nowotwory żo . łąd . k . a była zbliżo j na d j o jj 3 r 1 o j ku 2013.

Zwra.cjaQruóawlintyiejażdudwjtaogmęplfcatkctd, cisżsjaonfjadliaztoawj ane łącznie inwazyjne i nieinwajzyjnejj n1ojwotwory

szyj4k.ijmCaacdictycrsjtidatniodwcdiłytcajż idj5L,u1r%lidnjrocwgoiotwdjorów złośliwych u kobiet w wojewójdztwjjije 3lujbelskim

(łacznie 228 zgłoszonych zachorowań), a stan daryzowany współczynnik zachorowalności był łącznie wyższy niż w nowotworach jatnika - 14,3/100 tys.).

6. RDycsauthnsefkro4m: Ntaad

w7w. oLjei swt oófdtzatrwlcies ,l umbaeplskaid md wth2a0rt1s4 roku wg odsetka zarejest ro wan.ych zach4o1rowań

□ P ierś

□ ^Skóra

□ Jelito grube

□ Trzon macicy

□ Płuco

□ Jajnik

□ Szyjka macicy

□ Nerka

□ Chłoniaki

□ Żołądek

□ Tarczyca

□ Pęcherz moczowy

□ Czerniak skóry

□ Wtórne i nieokreślone

□ Trzustka

□ Inne

Tabela 2B oraz wykres przedstawiają współczynniki zachorowalności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych u kobiet w województwie lubelskim w 2014 roku.

Tabela 3B zawiera liczby nowych zarejestrowanych zachorowań, wskaźniki struktury procentowej oraz surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na 100 tys.

kobiet dla poszczególnych lokalizacji narządowych nowotworów.

Tabele 4A i 4B zawierają liczby nowych zachorowań na nowotwory złośliwe w woje­

wództwie lubelskim w 5-letnich przedziałach wiekowych. Tabele 5A i 5B zawierają surowe współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w 5-letnich przedziałach wiekowych. Dane uszeregowano wg kolejności kodów X Rewizji Między­

narodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów i Problemów Zdrowotnych.

Zachorowalność na nowotwory złośliwe jest wybitnie związana z wiekiem. Niska w pierwszych trzech dekadach, rośnie gwCa O łto N w TE n N ie TS po 45-tym roku życia u mężczyzn i po 40- t

S y u m m r m ok a u ry życia u kobiet. W 2014 roku szczyt zachorowań zaobserwowano u osób ²⁷ pomiędzy 75 a 84 rokiem życi a i w przedzi ałach tych zach orowal n ość była pon ad 2-krotnie wyższa u mężczyzn niż u kobiet. N a uwagę zasługuj e fakt, że pomi ędzy 2 5-tym a 54-tym rokiem życi 2 a . za M c ^a h t o e r r o ia w l a a lno d ś m ć e n t a ho n d o s wotwory złośliwe jest wyższa u kobiet niż u mężczyzn ² ( 9 rys. 5).

Wykresy 15 - 24 pokazują zachorowalność w 5-letnich przedziałach wiekowych dla wybranych nowotwoaów złośliwych w wonewództwie lubelskim (strona 102).

Rysunek 5: Surowe współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe ogółem w 5-letnich przedziałach wiekowych u kobiet i mężczyzn w województwie lubelskim

w 2014 roku

Przedziały wiekowe

Obserwuje się pewne różnice w zachorowalności w poszczególnych powiatach województwa lubelskiego. Jednakże w danym roku różnice te mogą wynikać z wahań kompletności rejestracji w poszczególnych gminach. W celu zniwelowania różnic wyni­

kających z niedorejestrowania nowych zachorowań w danym roku sprawozdawczym opracowano mapy w oparciu o średnie wartości standaryzowanych współczynników zachorowalności z lat 2010-2014 (mapy 3 i 4, tabela 12). Wśród mężczyzn zanotowano najwyższą średnią zachorowalność na nowotwory złośliwe ogółem w powiecie puławskim, Zamościu i w powiecie hrubieszowskim. Najniższe średnie współczynniki wyliczono dla powiatu biłgorajskiego, łukowskiego i janowskiego. U kobiet najwyższe średnie współczynniki zachorowalności na nowotwory ogółem obliczono dla powiatu biłgorajskiego, Chełma, Lublina oraz powiatu puławskiego. Najniższe współczynniki zachorowalności stwierdzono w powiecie janowskim, bialskim i tomaszowskim.

Tabele 6A i 6B przedstawiają liczby zachorowań na nowotwory złośliwe dla poszcze­

gólnych powiatów województwa lubelskiego w 5-letnich przedziałach wiekowych. Tabela 7 przedstawia surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe dla powiatów województwa lubelskiego w 2014r.

5. T RENDY CZASOWE ZACHOROWAŃ

Opierając się na danych z lat o najlepszej kompletności rejestracji, w województwie

lubelskim można zaobserwować wzrost liczby zachorowań na nowotwory złośliwe

w stosunku do poprzednich dwóch dekad. Liczba rejestrowanych rocznie nowych

zachorowań na nowotwory złośliwe zwiększyła się w omawianym okresie z około 5,5 tys. na

początku lat 90-tych XX wieku do ponad 9 tys. w 2014 roku. Stanowi to ponad 60-

procentowy wzrost liczby zachorowań (tab. III, rys.6).

Tabela III: Liczba zarejestrowanych zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie luCb O e N ls T k E i N m TS w latach 1989-2014

Liczba zachorowań

Rok Ogółem Mężczyźni Kobi ety

1989 5384 3053 2331

1990 5847 3289 2558

1991 5429 3044 2385

1992 5262 2969 2293

1993 5521 3093 2428

1994 5636 3081 2555

1995 5669 3135 2534

1996 5644 3172 2472

1999 5970 3193 2777

2000 6712 3530 3182

2001 7374 4068 3306

2002 7381 3925 3456

2003 7020 3719 3301

2004 7494 4021 3473

2005 8469 4477 3992

2006 7736 4013 3723

2007 7535 3942 3593

2008 7837 4027 3810

2009 7511 3840 3671

2010 8027 4139 3888

2011 8086 4216 3872

2012 8396 4345 4051

20 a 3 8755 4438 4317

2014 9288 4775 4513

Rysunek 6: Dynamika wzrostu liczby zachorowań na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w latach 1989-2014

Liczba nowych zachorowań

№ O rl N n 00 01 01 01 01 Ot Ot Ot Ot Ot

in to ot o Ot ot ot ot o Ot Ot Ot Ot o

H H H H

rl N n >ł m

o o o o o o o o o o N N d d d

to IS 00 Ot o O O O O 1-1 o o o o o d d d d d

rl f\| n НИИ ООО

<ч <ч <ч

2014

Rok

Tabela IV: Surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim wC O la N t T a E c N h TS 1990-2014 (na 100 tys. mieszkańców)

Rok Wsp. surowy ogółem

Mężczyźni Kobiety

Wsp.

surowy

Wsp.

stand.

Wsp.

surowy

Wsp.

stand.

1990 284,5 327,9 297,3 243,2 175,1

1991 263,4 302,8 273,8 225,8 160,5

1995 272,7 309,3 274, 1 237,8 171,9

1996 271,5 313,1 275,8 233,6 163,1

2000 283,9 310,5 238,3 283,3 169,0

2001 320,5 369,6 280,6 273,9 178,2

2006 354,6 378,4 260,8 3 31,5 195,2

2007 343,5 370,5 254,5 317,7 188,0

2008 362,5 384,6 260,1 341,8 201,9

2009 348,2 367,6 245,4 329,9 191,8

201 0 373,0 397,2 257,8 350,3 199,8

2011 372,3 400,2 256,0 346, 1 193,6

2012 387,7 413,9 260,4 363,0 198,5

2013 406,0 424,5 261,8 388,6 206,3

2014 432,5 458,7 274,8 407,8 214,5

Rysunek 7: Surowe i standaryzowane współczynniki zachorowalności na nowotwory harts:złośliweInwci dwjonjcejwróadtjzstwinie5l-uyjbaerlsakgijmbwraklajttasch 199 0-20 14 , wraz z .l.i nią tr1e0n1du

Obliczone surowe współczynniki zachorowalności ogółem analogicznie uległy

zwiększeniu z około 280/100 tys. mieszkańców w latach 90-tych XX wieku do ponad

430/100 tys. w roku 2014. Ze względu na zmiany demograficzne najlepszymi wskaźnikami

porównawczymi są standaryzowane według wieku współczynniki zachorowalności, które

uwzględniają strukturę wiekową analizowanej populacji. W województwie lubelskim

obserwuje się tendencję spadkową standaryzowanych współczynników zachorowalności

u mężczyzn (297,3/100 tys. w roku 1990 i 274,8/100 tys. w roku 2014) i ich stały wzrost

wśród kobiet (175,1/100 tys. w roku 1990 i 214,5/100 tys. w roku 2014) (tab. IV, rys. 7).

Roczne wahania współczynników zaCch O o N r T o E w N a T l S ności wynikają głównie ze zmiennej

k

Soummpmlettrnyości rejestracji. 27

Sum S m tr ^t u ^r k y tura zach orowań na nowotwory zł ośliwe w woje wództwie l ^. u . belsk im ²⁷ j est pod wzg1lę. deI)mtrolodkuaclitzioa)cji schor zeń zbliżon a do ogólnopolskiej 19 20 21 22 . 29

W 2. śrMótdtrmriętżl ctz)ydzmnrwthwoodjrewództwie lubelskim najczęstszym .n. owotworem od l a2t 9pozostaje

rak płuc2a.1. . WMt2 tr0r1 it4lrt. )lidczrboaurcnrowdyochumzra)cthrorowań ponownie przekroczyła 800 p2rz9ypadków

rocznie, ale ich udział odsetkowy wśród zachorowań na nowotwory złośliwe pozostał na poziomi 2 e .2 1 . 7 L , r 8 g % t . l b S t ta r n ir daryzowane współczynn iki zachoro walności w ciągu osta t 2 n 9 ich 20 lat wykazu ² ją .3. s C ta l t łą r rij t i e c n t d t i e o ncję spadkową (spadek o niemal 60%), zgodnie z ³⁰ trendem obserwowanym w tym okresie ogółem w Polsce 20,21 . Pod względem standaryzowanych współcz 2 y . n 4 n . i R kó r w g i o z ) a ^t c l h c o h r ^t o r w t a c l t n r o ri ś r c ^ti i cr na nowotwory płuca u mężczyzn wo jew ^. ództw ³ o ⁰ lubelskie

w 201 42 r.o5k.uMzratjhmoodwraołjod8ttmtietj)stcley rwi rPolsce 22 . . .. 31

Kolejną grupą najczęstszych nowotworów złośliwych są nowotwory jelita grubego, wśród któr 3 yc . h Q w ut o l k it r y e t si ) e d 2 c 0 o m l a p t l r n t a r s ) t r ą r p r ił o p j o d na t d t 2-krotny wzrost liczby rejestrowanych z 3 a 2 chorowań (243 4. w C 19 t 9 ) 0 c r r . r , i 3 ) 1 c 3 i d w r ) 2 c 0 r 0 i 0 ) r L . u i b 6 l 1 i ) 0 r w rg 2 io 0 ) 1 4r.) o raz wz rost stan daryzo wanych wspó 3 łc 3 zynników zachorowalności o ponad 50% (z blisko 22/100 tys. w latach 1990-2000 do ponad 33/100 tys. 5 w . T ro im ku r t 2 rr 0 ) 1 d 4 r ). i) Je ^c s t t ^)c to r r o i) d ^c z i w dr ie ) rc ^r iedleniem ogólnej tendencji wzrostowej w ³⁵ tej grupie now6o.twDorrótwthorbjsr oemrw cotw)acnrerji )w Lkurabjlai)chrrwgiyos)oko rozwiniętych 23 . . 39

Wzrost współczynników zachorowalności nastąpił także wśród nowotworów układu moc 7 z . ow L e ir g t o o . j D tt o b t l y r c r z , y mt o p n r p t r ) z d ed c e h t w rt s zystki m nowotworów gruczołu kro . kowego 42 - z około 19/100 tys. w roku 1990 i 2000 do ponad 4 1/100 tys. w roku 20 14, co stanowi ponad 100%

wzrost. Zachorowalność na nowotwory pęcherza moczowego wzrosła z 12,7/100 tys. w roku 1990 do 20,7/100 tys. w roku 2014 (co stanowi ponad 60% wzrost), a na nowotwory nerki zCh7t,6rt/r1:00 tys. Twimrorkturr1)9d9r0i)dcot)1 c2r,2r/i1)0c0id rty)sc. rw roku 2014 ( co s tanowi p.r.awie 609%5 wzrost).

Liczby zarejestrowanych zachorowań wzrosły odpowiednio: dla nowotworów stercza ze 156

wCh1t9rt9r0 :r. do 7I)7c 5i dwr)2c0r1r4trt.r;rdi)la5n-yorwtorttwgorróbwrtkprętcrh erza moczowego z 1..43 do103282, a dla

nAo)w)roxtw1o.rów nSerpkei czim8e4nd, of a1,9C6a. nPcrezre,Rbiegisztrmaitaionn,liFcozrbmy ,z,achorowań oraz standa1r0yz7owanych w ^A) sp ) ó r ł x cz 2 y . nnikó I w CD z - a 1 c 0 horowalności dla raka nerki (zważywszy, że do 1997 ^{1 09} roku kod t A o ) p ) o r g x ra 2 f . iczny w ICD te - j 10 lokalizacji ob ejmował równie ż guzy mie .. dni cz ki nerkowej) w 10 sk 9 azuje na wyraźne niedorejestrowanie tej grupy nowotworów istniejące do roku 2000. O ile tak znaczny wzrost zachorowań na raka stercza może być po części tłumaczony powszechnym stosowaniem badania PSA, skutkującym zwiększonym wykrywaniem wczesnych przypadków tego nowotworu, to w dwóch pozostałych lokalizacjach należy brać pod uwagę etiologię związaną z paleniem tytoniu.

Poza nowotworami płuca, nowotwory żołądka są lokalizacją, w której od lat obserwowana była tendencja spadkowa zarówno liczby zachorowań (z 266 w 1990r. do 204 w 2014r.), jak i standaryzowanych współczynników zachorowalności (z ponad 23,6/100 tys. w roku 1990 do 11,8/100 tys. w roku 2014, co stanowi 50% spadek). Niestety na przestrzeni ostatnich 7 lat nastąpiło zatrzymanie tendencji spadkowej (wykresy 1-14, str. 95).

Wśród kobiet w województwie lubelskim najczęstszym nowotworem od lat pozostaje rak piersi, a roczna liczba nowych zarejestrowanych zachorowań w ciągu ostatnich 20 lat wzrosła ponad dwukrotnie (371 w roku 1990 i 879 w roku 2014). Standaryzowany współ­

czynnik zachorowalności wzrósł w tym czasie z 27,6/100 tys. do 46,9/100 tys., co przybliża nasz region do średniej zachorowalności dla Polski. Pod względem standaryzowanych współczynników zachorowalności na nowotwory piersi u kobiet w 2014 roku województwo

19

Wojciechowska U, Olasek P, Czauderna K, Didkowska J,: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2014 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2016.

20

Wojciechowska U, Didkowska J, Tarkowski W, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2004 roku.

Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie, Warszawa, 2006

21

Didkowska J, Wojciechowska U: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2013 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M.

Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2015

22

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://onkologia.org.pl

23

Baza danych IARC: http://globocan.iarc.fr

lubelskie zajmowało 14 miejsce w Polsce 24 . Analizując łącznie inwazyjne (C50) i nieinwazyjne (D05) nowotwory piersi odCn O ot N o T w E u N j T e S my jeszcze wyraźniejszy trend wzrostowy zachorowań na nowotwory piersi (łącznie 919 przypadków w 2014r. i 20,4% zachorowań).

Wzrastająca l iczba zgłaszanych wczesnych rozpoznań guzów piersi rodzi potrzebę analizowania tych 2 kodów topog raficznych łącznie.

J 1 e . lit M o a g tj ru ri b a e l a j n e d st r u j m th i o e d js s cowieniem, dla którego wśród kobiet obserwuje się ¹⁹ wyraźnie mniejszą dynamikę zmian niż u mężczyzn. Chociaż liczba zarejestrowanych zachorowań zwiększyła się z 27/ w roku 0990 do 454 w roku 201 4, to w tym samym okresie standar ¹ y . z 1 o . w L a ^j n g y al w b s a p s ó is łczynnik zachorowalności wz rósł z 16 ,0 /100 ty s. do 17,6/1 ¹ 0 9 0 tys., co stanowi 10% wzrost.

Wzrost standaryzowanych współczynn ików zachorowalności obserwuje się także wśród nowotworów trzonu macicy c dla których współczynniki wzrosły z 9,8/100 tys. w roku 1990 do 18,1/100 tys. w roku 2014, co stanowi ponad 80% wzrost. Liczba zarejestrowanych zachorowań zwiększyła się niemal 3- krotnie (z 132 w 1990r. do 376 w 20 14r.).

D3.l a Qnorwaloittywaonródwtojarjnpilkjatjonbjsesrowfudjeamtay brak wyraźneg o trendu wzrostowego. C3h1oć liczba

zare4je. stCroiwnta jnrycinht izdajcnhtojroinwLa rńbwlinzrrojsgłaiozne 147 w 1990r. do 225 w 2014r., to stand3a3ryzowany wsp4ó.łczCyinnntikjr zinatcih dojrnotwjainlnoLśrcbil inwrjgriooknu 19 90 wynosi ł 11 ,6/100 tys., a w 230 314 roku

12,6 5 / . 10 T 0 ir ty j s. tr U jn d d zi s a i ł ⁿ o t d i s n e t t ^j k ^r ow in y tid n j o n w t o j tworów jajnika wśród now otworów ogół em ³⁵ u kobiet

pozo 6 s . ta - je j i n t ie h m sf a r l o s r ta t ły i n (5 t - j 5 r ,8 in % L ) r . blin rjgion . 39

Obserwowany spadek standaryzowanego współczynnika zachorowalności na nowotwory szyjki macicy (z 14,8/100 tys. w roku 1990 i 11,3/100 tys. w roku 2005 do 8,8/100 tys. w roku 2014) m oże być zjawiskiem mylącym w ocenie n arażenia na ten nowotwór w populacji kobiet województwa lubelskiego (liczba zarejestrowanych zachorowań wynosiła: 198 w 1990r. i 159 w 201 4 r.). Towarzyszy mu bowiem wzrost li czby zarejes trowanych przypadków n owotworów in situ (D06) w tej loCalizacji (69 zachorowań w 2014 roku; stan daryzowany współczynnik zachorowalności 5,5/100 tys. kobiet). Prgy łącznej analizie przypadków inwazylnych (C53) ^{ii nhii} erintsw:azyjnycInht(idDj0n6t) jnroiwt jostwinor5ó-wy jsizr yijkgijmbraickicjyts, l okaliz acja ta z nalazła.b.y się1n0a1 szóstym

miejsxu wśród najczęstszych nowotworów u kobiet (5,1%), wyprzedzając nowotwory jajnika.

Z

A a / r / ó j w x n 1 o . w Eu Ii ro - p - ie 1 , 0 jak i w innych regionach Polski odnotowuje się tendencj 1 ę 0 s 9 padkową z

A a / c / h j o x ro 1 w . alnoś I c ⁱ i - n -1 a 0 ten nowotwór 25 26 27 28 ,26, 27,28 , co przy ob ec . n . ych szerokich m o 1 ż 0 l 9 iwościach diagnostycznych świadczy niewątpliwie o zbyt małym wykorzystaniu badań przesiewowych i profilaktyki pierwotnej.

Niepokojącym zjawiskiem jest także stały wzrost liczby zgłaszanych zachorowań (ze 156 w 1990r. do 318 w 2014r.) i standaryzowanych współczynników zachorowalności na nowo­

twory płuca wśród kobiet (z 10,0/100 tys. w roku 1990 do 14,9/100 tys. w roku 2014, co stanowi wzrost o 49%). Wzrost ten, obserwowany wcześniej jedynie w dużych aglomeracjach miejskich, staje się obecnie powszechny i towarzyszy mu, w odróżnieniu od mężczyzn, stały wzrost konsumpcji tytoniu, co skutkować będzie w kolejnych latach dalszym wzrostem zachorowalności 29 .

Podobnie jak u mężczyzn, znaczący trend spadkowy obserwowany był wśród nowotworów żołądka u kobiet. Standaryzowany współczynnik zachorowalności spadł z 10,0/100 tys. w roku 1990 do 4,4/100 tys. w roku 2014 (spadek o 56%), a liczba zachorowań ze 157 w 1990r. do 106 w 2014r. Niestety na przestrzeni ostatnich 5 lat nie obserwujemy dalszej tendencji spadkowej (wykresy 1-14, str. 95).

24

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://onkologia.org.pl

25

Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W: Nowotwory szyjki macicy w Polsce - epidemiologiczny bilans otwarcia i perspektywy. Ginekol Pol, 2006; 77 (9): 660-666.

26

Krajowy Rejestr Nowotworów- Baza on-line: http://onkologia.org.pl/raporty/

27

International Agency for Research on Cancer, European cancer Obsevatory: http://eco.iarc.fr/

28

Wojciechowska U, Olasek P, Czauderna K, Didkowska J,: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2014 roku. Centrum Onkologii Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie; Warszawa, 2016.

29

Ambroziak M, Kozieł A, Bednarski B, Goryński P, Łata E, Parchimowicz T i wsp.: Stan zagrożenia epidemią

palenia tytoniu w Polsce. Europejskie Biuro Światowej Organizacji Zdrowia, World Health Organization, 2009.

6. Z GONY NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

Rejestry Nowotworów nie dysponuCją ON k T o E m NT p S letnymi danymi o zgonach z powodu nowotworów złośliwych w regionie swoj ego działania. Wynika to z niewypełn ian ia przez jednostki służby zdrowia Kart Zgłoszenia Nowotworu Złośliwego w większości przypadków zgon 1 ó . w I n z t r t o e d g u o tt p i o n wodu. K olejny po wód to ogran iczony dostęp Rejestrów do St at ¹ y 9 stycznych

Kart 1 Z . go M n a u tc . rial and mcthods .. 19

W celu oceny umieralności na nowotwory złośliwe na danym terenie Rejestry posługują się prze ¹ t . w 1 o . r M zo a n tc y r m ia i l d a a n n d y s m o i u G rt ł c ów d n o e t g u o mc U n rz ts ędu Statysty cz nego p ^. u . blikowanymi prz ¹ e 9 z Krajowy Rejestr 1N.1o.wLoctwgaolrórwas. iDsane GU S ob arczon e są je dnakże powa żn ym błędem me ry1to9rycznym, co do pierwotnej przyczyny zgonu. W wielu przypadkach jako przyczyna zgonu, w miejsce pierwotn 1 e .3 g . o Cla s u s m if i t e a js t c ⁱ o n wieni a no wotworu, podawane jest umiejscowien ³ ie 0 zmian przerzu1to.4w.yRchcg(iwontóarlntyhcahra- tztacrkirsetistskod ów od C77 do C79 według MS KCh.iPZ) lub30nieokreś-

lone um1.i5e.j sMcc otwhioednsieofrdoaztsieawnualyisisprogresji nowotworu (zakres kodów C76 3i 1C80 wg

odd3e.choQwuealcityhoarnodb ytonmowplocttwconrcoswseoj,f pdoawtaodując utratę danych, co do pr zy czyny pie3r1wotnej.

O4.pisCajnnatcwryinżetijćscynttuca cinjaLs uprrlianwricag, iożne dane o umieralności w części tylko ko3 re3spondują z da4n. ymCijnotzcar cinhtoirćocwnatnci ainchL.urSltinawrciagitoon Polskę w gronie krajów o złej praktyce 3k3odowania

zgon5ó.wTii mnicsktirejnjćaskoinśctijdnatncyrcihn toićzcgnotncach, mimo 100% kompletności rejestracji 30 .35

6 W . w D o c je j w th ó s d f z r t o w m ie t l j u n b t e c ls r k in im Lu w r 2 lin 0 1 rc 4 g r i ok n u zgłoszono 4786 zgon ów z p . ow odu n 3 o 9 w otworów złośliwych, w tym 2 741 u mężczyzn i 2 045 wśród kobiet 31 . Oznacza to, że w ciągu ostatnich 15 l 7 a . t l i ^L c i z s b t a o f z t ar ^r e l je s s , tr m ow jp a s ny j c n h ć z t g h o j n rt ó s w wzr osła o 18% (11,5% u męż cz ^. yzn i 29% 41 u kobiet)

(Trjysr.lc8s) . . 44

Rysunek 8: Dynami ka wzrostu li czby zgonó ^.. w na nowo tw ^. ory złośli w ⁹ e Timc trwcnwćosjienwtójdnzttcwr iientluićbcenltsckim w l atach 1990 -2014 32 .. 9

Tabele 8A i 8B zawierają liczby zarejestrowanych zgonów na nowotwory złośliwe w województwie lubelskim w podziale na rozpoznania i 5-letnie przedziały wiekowe u mężczyzn i kobiet w 2014 roku.

Surowe współczynniki umieralności w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców wyniosły w województwie lubelskim w 2014r. 262,8 dla mężczyzn i 184,4 dla kobiet. Po standaryzacji wyniosły one odpowiednio: 153,0 zgonów na 100 tys. mężczyzn i 82,4 na 100 tys. kobiet.

Stawia to nasze województwo na trzynastym miejscu w Polsce pod względem wielkości

30

- Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W: Nowotwory złośliwe w Polsce w 2007 roku. Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2009.

31

Raporty na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/

32

Baza danych Lubelskiego Rejestru Nowotworów - opracowanie własne

współczynników umieralności z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn i piętnastym u kobiet 33 (tab. V). C ONTENTS

Tłaryb ela V: Współczynni ki st andaryzowane i surowe um ieralnośc..i w podjz7iale na województwa - Polska 2014r. 34

M od Wo l ewództwo Mężczyźni Kobiety

Wsp.stand. Wsp.surowy Wsp.stand Wsp.surowy

02 DOLNOŚ L ĄSKIE 172,30 301,70 99,70 232,1( 2

04 KUJAWSKO-POMORSKIE 186,00 309,00 108,00 229,2( 2

06 L UBELSKIE 153,00 262,80 82,40 184,4( 2

08 LUBUSKIE 174,30 278,10 102,10 211,3( 3

2 0 ŁÓ D ZKIE 174,80 317,30 100,90 243,70

2 2 MAŁOPOLSKIE 157,20 264,30 90,30 196,20

2 4 MAZOWIEC KIE 159,70 282,00 98,00 223,50

16 OPOLSKIE 150,70 269,50 87,30 206,10

18 PO DKARPACKIE 141, 80 230,30 76,80 161,00

20 PODLASKIE 152,60 267,80 84,1 0 200,50

22 POMORSKIE 174,90 285,90 108,80 225,30

2 4 ŚLĄSK I E 166,90 301,80 106,80 240,50

26 Ś Wf ĘTOK R ZYSKIE 159,80 293,80 85,1 0 194,60 28 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 171,70 265,50 103,90 214,40

30 WIELKOPOLSKIE 171, 70 271,20 102,10 207,50

32 ZACHODNIO POMORSKI E 176,10 298,30 104,80 225,90

Polska 165,40 282,90 97,8 215,90

•hł T rt a 2 b : ele 9A Lim i b 9 t B rb6pdr2z ei6dscta6wcib arjąi6cwidsbp6ócłcbzynniki surowe dla zgonów w po9d5ziale na

rozpoznania i 5-letnie grupy wiekowe wśród kobiet i mężczyzn w 2014r.

•hł U rt m 2: ieralnoś I ć 6c z ^idb p 6 o c w b o r d ł u tb2 no i6 w 5 o - t y w b o ł r r ó ^ł w gb z ł b o r ś ł li k w b y t2 ch wzrasta z w iekiem ^. , ^. a sz ¹ cz 0 e j gólny jej Aw6zr6obsxt 1o.bserwuSjpeesciięjpeon j5o0fj-atyjCmanrockeur Rżyecgiaisturaotiboun jpFłocir.jWjj 2014 roku naj wyższe w1s0p7ó łczynniki umieralności obserwowano w grupach wiekowych powyżej 80 lat u mężczyzn i powyżej 85 lat u kobiet (rys. 9).

Rysunek 9: Współczynniki surowe umieralności w przedziałach wiekowych - woj. lubelskie 2014r. 35

33

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/

34

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/

35

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/ - opracowanie własne

Struktura zgonów z powodu nowotworów złośliwych w województwie lubelskim jest zbliżona do ogólnopolskiej. NegatywnymC O z N ja TE w N is T k S iem, z punktu widzenia jakości danych pochodzących z aktów zgonu przekazywanych do GUS, jest wysoki u obu płci odsetek z

S g u o m n m ów ary z powodu wtórnego lub nieokreślonego umiejscowienia now ^. o . tworu 2 (C 7 77-C80).

W 210. 14Intrrokduucwtiyonosi ł on 3,5% u m ężczyzn i 4,5% u kobiet. W stosunk u do 2r9oku 2009 obse 2 r . wu M je ate s r i i ę al a sp n a d d m ek eth o o d d s ^s etka umiejscowień niezidentyfikowanych, kiedy to ² o 9 dsetki te wynosiły odpowiednio 8,8% u mężczyzn i 10,2% u kobiet 36 .

Wśród mężczyzn w 2014 roku najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwe 2 g . o 2. b L y e ły ga n l o b w as o i t s wory płuc stanowiące 30,3% z gonów (standaryzowany ws 2 p 9 ółczynnik umieral 2 n ^. o 3 ś . c C i ^l 4 a 6 s , s 5 if / i 1 c 0 a 0 tio ty n s.). Kolejne miejsca zajmowały nowotwory jelita grubeg ³ o 0 (13,2%;

standaryzowany współczynnik umieralności 19,1/100 tys.), nowotwory gruczołu krokowego (9,0%; 12,0/100 tys.), nowotwory żołądka (5,4%; 8,3/100 tys.) i nowotwory trzustki (4,2%;

6,8/100 tys.) (rys. 10).

TabQla 10A oraz wykres przedstawiają współczynniki umieralności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych będących przyczyną zgonów u m ężczyzn w w4o.jjewCótdnzctewrijeinlcuibdelnsckeimjinwjL2u0b1lin4 reogkiut.nj j jjj33j

Rysunek 10: Najczęstsze umiejscowienia nowotworów złośliwych u mężczyzn 6w. wDoejetwthósjdfrzttwmijectluncberljsinkjiLmubwlin2jr0e1g4itrnojku w g odsetka za rejestrowa.nyjch zjgjjon9jów 37

1,5%

1,8%

2,2%

2,T%

3 In ,0 c % id

3 S ,4 p % ec

3 IC ,4 D % -

3,5%

1,5 o/o 11,1 %

4,2%

4,2°%/

5,4%

13,2%

9,0%

30,3% ..

к

□ Jelito grube

□ Gruczoł krokowy

□ Żołądek

□ T rzustka

□ Pęcherz moczowy

□ Wtó rne i nieokreślone

□ Nerka

□ Białaczki

□ Mózg

□ Krtań

□ Chłoniaki

□ Przełyk

□ Szpiczak

□ Wątroba

□ Inne

Wśród kobiet najczęstszą określoną przyczyną zgonów z powodu nowotworu złośliwego w 2014 roku były nowotwory płuca (15,1% zgonów; standaryzowany współczynnik umieralności 13,9/100 tys.), wyprzedzając nowotwory gruczołu piersiowego (14,7% zgonów;

współczynnik umieralności 13,1/100 tys.). Kolejne miejsca zajmowały nowotwory jelita grubego (10,7%; 7,6/100 tys.), nowotwory jajnika (7,4%; 7,0/100 tys.) i trzustki (5,9%;

4,2/100 tys.) (rys. 11).

Tabela 10B oraz wykres przedstawiają współczynniki umieralności dla najczęstszych umiejscowień nowotworów złośliwych będących przyczyną zgonów u kobiet w województwie lubelskim w 2014 roku.

Tabele 11A i 11B przedstawiają liczbę, współczynniki surowe i standaryzowane oraz wskaźniki struktury procentowej zgonów w podziale na rozpoznania wśród mężczyzn i kobiet w województwie lubelskim w 2014r.

36

Raporty na podstawie danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/

37

Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów - http://epid.coi.waw.pl/krn/ - opracowanie własne