TOM 3 styczeń - luty 1999 r. nr 1
R. M organs* S. Lackovic*, B. McGarry*, G. Dinnage*, B. Pearce*, H. W. Wallace**
Wpływ czynników doświadczal
nych na wyniki badań plastycz
ności wykonywanych w celu oznaczania PRI (wskaźnika za
chowania plastyczności)
Jedną z podstawowych metod oceny jakości kauczuku naturalnego jest metoda tzw. szybkiego oznaczania plastyczności. Wynikiem oznaczenia jest wielkość odkształcenia próbki poddanej określonemu obciążeniu ściskającemu w określonej temperaturze i zmierzonego po określonym czasie. Wskaźnik zachowania plastyczności (PRI) jest parametrem, który określa odporność kauczuku naturalnego na utlenianie w wysokiej temperaturze.
Na wynik badania PRI wpływają następujące czynniki: równoległość i temperatura powierzchni płyt, wielkość przyłożonej siły, czas badania, sposób ustawienia próbki (centry czność), typ papieru (bibułki) umieszczanego między płytkami i próbką oraz czas i temperatura starzenia kauczuku.
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie wpływu tych czynników na wyniki badań plastyczności oraz odporności kauczuku na starzenie PRI. Do badań zastosowano dwa plastometry Wallace'a:
- tradycyjny, typu P12E;
- nowoczesny, typu P 14 (Cogenix Rapid Plastimeter).
Badano wpływ temperatury, sposobu ustawienia próbki oraz rodzaju i grubości papieru stosowanego do oddzielenia próbki od powierzchni płyt na wynik pomiarów. Należy podkreślić, że konstrukcja plastometru PI 4 zapewnia dokładną regulację i kontrolę temperatury płyt oraz czasu obciążenia próbki i odczytu jej ściśnięcia.
Słowa kluczowe: kauczuk naturalny, oznaczanie plastyczności, wskaźnik zachowania plastyczności, plastometr Wallace’a
Importance of experimental parameters on rapid plasticity testing for PRI (plasticity retention index)
Rapid plasticity is one o f the basic tests used in the natural rubber industry and is the measurement o f compression o f a specimen o f known thickness
* University of Greenwich, School of Engineering, Medway Campus, Pembroke, Chatham Maritime, Kent, England, ME4 4TB
**Co. Ltd, 172 St James’s Road, Croydon, England, CR9 2HR
S C ctetotn en y nr 1 styczeń-luty 1999 r. TOM 3
at a known temperature under a predetermined load for a known time. The plasticity retention index is a measure which reflects the resistance o f natural rubber to thermal oxidation. Several parameters affect the end result, such as platen parallelism, platen temperature, force, time, the centralisation o f the sample, the type o f paper/material used between the platens and sample and the ageing temperature and time.
This paper aims to demonstrate the effect o f these parameters on the final end result. Experimental work was carried out using the current Rapid Plastimeter (P12E) and the new Wallace Cogenix Rapid Plastimeter (PI4).
The new PI 4 enabled the platen temperature and test times to be accurately varied and controlled. The effects o f sample positioning and the type and thickness o f paper used between the platens and sample was also investigated.
The P14 instrument enables tighter temperature control, allowing the effects o f temperature to be investigated.
Key words: natural rubber, rapid plasticity testing, PRI (plasticity retention index), Wallace plastimeter
1. Wstęp
W normie ISO 2930:1995 [1] dotyczącej oznacza
nia wskaźnika PRI zdefiniowano metodą tzw. szybkiego badania plastyczności oraz podano wymagania odnoszące się do urządzenia i warunków badania. Ogólnie materia
łem plastycznym nazywa się taki materiał, który odkształ
cony w wyniku działania siły, po jej usunięciu zachowu
je to odkształcenie całkowicie lub w znacznej części [2].
Metodę oznaczania plastyczności można zdefiniować jako pomiar odkształcenia próbki o określonej tempera
turze, w wyniku działania określonej siły w ciągu okre
ślonego czasu. Aby zabezpieczyć powierzchnie płyt przed zanieczyszczeniem, próbkę do badań umieszcza się po
między dwiema warstwami bibułki.
Wynik szybkiego oznaczania plastyczności w y
raża się w jednostkach W allace’a, przy czym jednej jednostce odpowiada zmiana grubości próbki równa 0,01 mm [3]. Znormalizowana metoda szybkiego ozna
czania plastyczności obejmuje zarówno badania kau
czuku, jak i niezw ulkanizow anych mieszanek. Bada
nie plastyczności pozostaje przez ostatnie 50 lat je d nym z podstaw owych badań stosowanych w przem y
śle gumowym.
W pierwszym plastometrze W allace’a P-l (skon
struowanym w 1951 r.) płyty ogrzewane były parą, do pomiaru odkształcenia stosowano czujnik zegarowy, a do pom iaru czasu sekundomierz. Z tego względu obsługa urządzenia podczas badań wymagała od ope
ratora zręczności i wprawy.
W 1984 r., po wprowadzeniu mikroprocesorów,
opracowano nowy przyrząd oznaczony P 12, w którym zachowano parowe ogrzewanie płyt, do obciążania próbki zastosowano sprężynę, a do pomiaru czasu ba
dania mikroprocesor.
Pod koniec lat osiemdziesiątych rozpoczęto pro
dukcję ulepszonego przyrządu - P12E, w którym za
stosowano elektryczne ogrzewanie płyt, unowocze
śniono system przykładania obciążenia i kalibracji szczeliny między płytami.
Nowy plastom etr oznaczony symbolem P14 po
siada konstrukcję zbliżoną do poprzedniego; wprowa
dzono w nim między innymi platynowy sensor oporo
wy do pom iaru tem peratury obu płyt oraz półautom a
tyczny sposób kalibracji odległości między płytami, co w tym przypadku eliminuje błędy operatora.
W skaźnik zachowania plastyczności (PRI) jest stosunkiem liczby plastyczności próbki po jej starze
niu w tem peraturze 140°C do liczby plastyczności przed starzeniem, pom nożonym przez 100.
Badanie PRI wym aga zastosowania plastometru i komory cieplnej. Obecnie używane komory (012) zapew niają dokładne ogrzewanie próbek w tem pera
turze 140°C. Jednakże komory te nie posiadająw skaź- nika temperatury, wyposażone sąjedynie w regulator.
Nowy typ komory - 014, przewidziany do współ
działania z nowym plastometrem PI 4, wyposażony jest w platynowy term ometr oporowy oraz trójstopniowy regulator zapewniający w komorze temperaturę 140°C
±0,2°C. Zgodnie z wymaganiami normy [1] czas sta
rzenia próbek wynosi 30±0,25 min. W cytowanej nor
mie wymagania obejm ują parametry pomiarów m ają
ce wpływ na końcowy wynik badania (ich zakresy i to
TOM 3 styczeń-luty 1999 r. SCaA&Mt&Uf nr 1
lerancje), choć niektóre z nich pochodzą z czasów pierwszego plastom etru typu P 1.
W niniejszym artykule opisano wpływ niektó
rych czynników na wyniki badania i wielkości tole
rancji, jakie m ożna uzyskać stosując nowe dokładniej
sze przyrządy Praktyczna ocena wpływu tych czynni
ków może być pom ocna w uzyskiw aniu dokładnych wyników podczas wykonywania badań. W artykule zaprezentowano nie publikowane jeszcze prace H. W.
W allace’a oraz przegląd literatury dotyczącej tych za
gadnień.
2. Metoda
Pomiarów plastyczności dokonywano z dokład
nością do 0,1 jednostki, a rejestrowano je z dokładno
ścią do 0,5 jednostki. M edianę wyznaczano z 3 po
miarów.
Zmienność temperatury płyt
W pływ tem peratury badano przy granicznych tolerancjach standardowej temperatury 100°C dla dol
nej i górnej płyty. Temperaturę mierzono za pom ocą czujnika zamontowanego dodatkowo w przyrządzie i kalibrowanego zgodnie z opisem podanym w normach krajowych.
Centralne położenie próbki i równole
głość płyt
W pływ położenia próbek badano umieszczając je w różnych miejscach na powierzchni płyty w sto
sunku do punktu centralnego. W pływ równoległości płyt badano ustawiając nachylenie (rys. 1) górnej pły
ty pod kątem 0°, 0,65° i 1,3°.
Rys. 1. Schemat przedstawiający pochylenie kątowe górnej płyty w stosunku do dolnej płyty
Wpływ operatora i zmienności przyrządu
W pływ operatora zbadano zatrudniając do ozna
czeń 5 osób z personelu. Ich znajomość stosowanego przyrządu była uszeregowana - od operatora z kilku
letnim doświadczeniem do osoby, która wcześniej nie wykonywała oznaczeń. Różnice działania przyrządów oceniano analizując protokóły kalibracji przyrządów P12E, wykonywanej z zastosowaniem próbek znanej mieszanki gumowej.
Wpływ papieru
W badaniach używano jako przekładki między płytami i próbką różne rodzaje papieru i inne m ateria
ły. Zbadano: bibułkę zgodną z wymaganiami normy, papier do kopiarki, kalkę, papier toaletowy, szary pa
pier i folię aluminiową. Wymiary każdej przekładki były zgodne z norm ą (35 mm2) oraz mniejsze (16 mm2 i 14,5 mm2)
Zmienność obciążenia
Zbadano wpływ zmienności obciążenia próbki uwzględniając dopuszczalne górne i dolne odchyle
nia wartości standardowej siły (100 N).
3. Wyniki badań
Kauczuk naturalny używany do badań wykazuje zazwyczaj stopniowe zmiany wartości plastyczności w kierunku poprzecznym arkusza. Ponieważ próbka może być tylko raz użyta do badań, pomiary prow a
dzono na różnych próbkach wyciętych z tej samej płyty kauczuku, z miejsc sąsiadujących ze sobą. Z tego po
wodu wyniki badań, na skutek różnic struktury m ate
riału, m ogą nieznacznie się różnić.
Z poprzednich eksperym entów przeprow adzo
nych z zastosowaniem kilku przyrządów wynika, że różnice plastyczności próbek z tego samego materiału wyciętych w kierunku poprzecznym arkusza, w yno
szą na ogół ±1,5 jednostki.
Zmienność temperatury płyt
Zgodnie z normą, tem peratura badania wynosi 100°C ±1°C. Wyniki uzyskane w temperaturze 101°C i 99°C były porównywalne z wynikami uzyskanymi w 100°C. Pojedyncze wyniki wykazywały jednak nie
znacznie większe różnice w stosunku do mediany niż zazwyczaj. W temperaturze 102°C (1°C powyżej gór
nej granicy) wyniki były niższe o około 1 jednostkę plastyczności, a w 98°C (1°C poniżej dolnej granicy)
SitK lfotH & ity nr 1 styczeń-luty 1999 r. TOM 3
były o 1 jednostkę wyższe. W temperaturze 95°C w y
niki wykazywały większe w ahania i były wyższe o około 1,5 jednostki plastyczności (tabela 1).
Tabela 1. Wpływ temperatury płyt na wyniki pomia
rów plastyczności
Temperatura, °C Liczba plastyczności (mediana)
102 31,0 30,5 31,0
101 30,5 31,5 31,5
100 31,0 31,0 32,0
99 31,5 31,0 31,5
98 32,0 32,0 32,0
95 32,0 32,5 33,0
Z wcześniejszych badań [4] wynika, że w przy
padku tem peratury płyt o 6°C niższej od temperatury standardowej (100°C), wynik pom iaru plastyczności jest wyższy o około 2 jednostki. Okazuje się, że w ia
rygodne wyniki m ożna uzyskiwać tylko wtedy, gdy tem peratura płyt nie przekracza granicy tolerancji.
Położenie próbki i równoległość płyt
Istotne jest, aby próbka um ieszczona była cen- trycznie względem płyt. W praktyce niemożliwe jest, by operator podczas każdego pom iaru um ieszczał próbkę dokładnie w osi płyt. Stwierdzono, że przesu
nięcie próbki względem osi o kilka milimetrów nie wpływa znacząco na wynik pomiaru. W przypadku przesunięcia próbki względem osi o około 5 mm i w ię
cej płyta ściskała krawędź próbki i wówczas uzyski
wano wynik badania plastyczności o około 1 jednost
kę niższy, gdyż pole pow ierzch n i próbki zostało zmniejszone. W przypadku, gdy do badań użyto mniej
szych próbek, uzyskane wyniki były zaniżone.
Przy nachyleniu górnej płyty o 0,65° w stosunku do powierzchni dolnej płyty (patrz rys. 1) wyniki pla
styczności są niższe o 1 jednostkę. Nachylenie płyty o 1,3° pow oduje spadek plastyczności o 2 jednostki (patrz tabela 2).
Tabela 2. Wpływ nierównołegłości płyt na wyniki po
miarów plastyczności
Kąt pochylenia,0 Liczba plastyczności (mediana)
0,00 33,0 32,5 33,0 32,5
0,65 32,0 32,0 32,0 31,5
1,30 31,0 31,0 31,5 31,0
Przy zwiększaniu kąta nachylenia wyniki bada
nia będą maleć aż do wartości zerowej.
Wpływ osoby operatora i zmienności przyrządów
Przed przystąpieniem do badań niezbędne jest obowiązkowe przeszkolenie niedoświadczonego ope
ratora (przynajmniej w ciągu 5 minut). Stwierdzono, że nie ma możliwości, aby niedoświadczony operator prawidłowo wykonywał badania. W przypadku róż
nych operatorów różnica m iędzy w ynikam i badań wynosiła ±0,5 jednostki plastyczności (tabela 3).
Tabela 3. Wpływ osoby operatora na wyniki pomiaru plastyczności
Operator Liczba plastyczności
1 33,0 33,0 33,0
2 33,0 32,5 33,0
3 33,0 32,5 33,0
4 32,0 32,5 33,0
5 33,0 33,5 33,0
Zmienność przyrządów oceniana była na pod
stawie analizy ostatnich 10 raportów sprawdzania (ka
libracji) przyrządów typu P12E, przy czym w tych badaniach używana była zawsze ta sama mieszanka.
Uzyskana zmienność była minimalna, co potwierdza krzywa rozkładu prawdopodobieństwa (rys. 2).
Częstość kalibracji
Rys. 2. Graficznie przedstawiony wpływ zmienności przyrządu na wyniki pomiarów plastyczności
Wpływ stosowanego papieru
Zgodnie z wym aganiami normy ISO 2930 [1]
TOM 3 styczeń - luty 1999 r. nr 1
należy stosować jako przekładki pom iędzy próbką a płytami aparatu dwa równo wycięte kawałki bibułki papierosowej o gramaturze około 22 g/m2. Jednakże wiadomo, że w praktyce zalecenia te nie zawsze są przestrzegane. Jako przekładki stosowane są często różne rodzaje papieru, a wym iary przekładek nie za
wsze odpow iadają wym aganiom normy. Należy pod
kreślić, że wyniki badań w znacznym stopniu zależą właśnie od wym iarów przekładek. Np. przekładka (z zalecanej bibułki papierosowej) o w ym iarach m niej
szych o połowę nie osłania całej dolnej płyty, a to po
woduje obniżenia wyniku badania o około cztery je d nostki. Dlatego położenie przekładki jest tym ważniej
sze, im użyta przekładka jest mniejsza.
Tabela 4. Wpływ różnych materiałów użytych na prze
kładki na wyniki pomiarów plastyczności Rodzaj materiału Liczba plastyczności
Bibułka papierosowa 36,5 37,0 36,0
Ręcznik papierowy 33,0 35,0 34,0
Papier toaletowy 35,0 37,0 36,5
Folia do pakowania 38,0 38,0 36,0
Chusteczka higieniczna 46,5 44,0 45,0
Papier do kopiarek 53,0 43,0 49,0
Papier higieniczny 52,0 53,0 51,5
Kalka 49,0 57,0 52,0
Papier szary 59,5 58,0 57,0
Folia mylarowa 32,5 33,0 34,0
Folia przylepna 23,0 22,0 23,0
Okazało się, że różne rodzaje stosowanych pa
pierów i materiałów (łącznie 10) w różny sposób wpły
wały na końcowy wynik badania (patrz tabela 4).
W badaniu tym różnice wyników, w porów na
niu z bibułką papierosową, wahały się od kilku jed no stek poniżej do więcej niż 10 powyżej liczby plastycz
ności standardowej.
M ożna jednak zauważyć, iż mimo że wartości liczbowe plastyczności są różne dla różnych m ateria
łów, to dla pewnej grupy tych m ateriałów nie w ystę
pują znaczące różnice m iędzy wynikami dla poszcze
gólnych próbek.
Zmienność obciążenia
Obciążenie zgodnie z wymaganiami normy w y
nosi 100±1N. Przy obciążeniu 101N i 99N nie stw ier
dzono istotnych różnic w wynikach badań plastycz
ności w stosunku do wyników uzyskanych pod obcią
żeniem standardowym (siła 100N).
Przy obciążeniu 102N (IN powyżej górnej tole
rancji) wyniki są zbliżone do wyników uzyskanych przy obciążeniu 10IN. Przy obciążeniu 103N (2N po
wyżej górnej tolerancji) wyniki są niższe od standar
dowych o około 1,5 jednostki. Podobnie w przypad
kach obciążenia 98 N i 97N, wyniki są odpowiednio wyższe od standardowych. Badania te potwierdziły konieczność spraw dzania obciążenia wzorcowego.
Wyniki podano w tabeli 5.
Tabela 5. Wpływ siły obciążającej próbką na wyniki pomiarów plastyczności
Siła, N Liczba plastyczności typowej próbki (mediana)
103 30,5
102 31,0
101 31,0
100 32,0
99 32,0
98 32,0
97 33,5
4. Wnioski
Przeprowadzone badania udowodniły, że para
metry pomiaru w mniejszym lub większym stopniu w pływ ają na wartość plastyczności badanej próbki.
Wyniki są zadowalająco powtarzalne pod warunkiem, że kontrolowane są wszystkie parametry badania.
Bardzo ważna jest dokładna kontrola tem pera
tury. Płyty przestarzałego plastometru typu PI oraz starszego typu P12 ogrzewane były parą, co prow a
dziło w niektórych przypadkach do znacznego odchy
lenia od żądanej temperatury. Płyty plastometru typu 12E ogrzewane są elektrycznie; ogrzewanie to pow in
no być systematycznie kontrolowane i regulowane, co nie zawsze ma miejsce. Sposób pomiaru i nieuwaga podczas ustalania temperatury płyt plastometru typu P12E może spowodować wystąpienie znaczącego od
c h y le n ia od o k re ślo n e j w n o rm ie te m p e ra tu ry 100°C±1°C. W przypadku nowego plastometru P 14 nie ma takich problemów, ponieważ zastosowano w nim dokładny sensor do pom iaru temperatury, a punkty w zorcow ania przesunięto bliżej pow ierzchni płyt.
Należy jednak zwracać uwagę, aby temperatura oby
dwu płyt była taka sama, ponieważ wpływa to na w y
nik badania. Ważne jest też centryczne ustaw ienie próbki. Należy zwrócić na to szczególną uwagę, gdy stosowane są płyty o różnych wymiarach lecz zgod
nych z wymaganiami normy. Na wynik badania w pły
wa także nierównoległość płyt. Przy wymianie płyt na-
Sta& fotH & Uf nr 1 styczeń - luty 1999 r. TOM 3
leży upew nić się, czy m a ją one w łaściw e w ym iary i czy są równolegle ustawione, gdyż obydwa te czyn
niki w pływ ają na w ynik badania.
W pływ operatora na wyniki nie ma większego znaczenia pod warunkiem , że posiada on odpowied
nią praktykę. W pływ stosowanego przyrządu na roz
rzut wyników ujednorodnionej próbki jest niewielki.
Istotny w pływ na wyniki pom iaru ma rodzaj sto
sowanego papieru. Użycie zalecanej przez normę bi
bułki zapewni prawidłowość wyników. M ogą być rów
nież używane inne rodzaje papieru (po walidacji) i choć bezwzględne wartości plastyczności będą różnić się od standardowych, to wyniki będą zgodne. Wymiary bibułki stosowanej jako przekładki między próbką a płytami są o tyle istotne, że ich wyraźne zwiększenie może spowodować efekt osłony cieplnej, a to może prowadzić do niższych wyników pomiaru.
Bardzo istotne są wym iary próbek. Należy prze
strzegać wym agań norm y i w żadnym przypadku nie stosować próbek o innych wymiarach. W łaściwe w y
miary próbek zapew nia oprzyrządowanie służące do ich przygotowania dostarczane wraz z plastometrem.
Dokładne wartości obciążenia zapew niają tylko nowsze plastometry, tj. typu P I 2E i P I 4, dzięki zasto
sowaniu w ich konstrukcji wzorcowanego ramienia dźwigni.
Stw ierdzono, że zm iana graw itacji zw iązana z położeniem geograficznym może powodować róż
nicę wyników powyżej 0,5%, czyli prawie połowę to- Liczba plastyczności
lerancji podanej w normie. Z tego względu zaleca się, aby ramię dźwigni kalibrować w rejonie, w którym stosowany jest plastometr.
Stosując plastom etr typu P I, w którym czas ob
ciążenia nastawia operator, m ożna uzyskać znacząco różniące się wyniki. Z krzywej przedstawionej na rys. 3 wynika, że zmiana czasu obciążenia próbki o ±1 se
kundę powoduje różnicę plastyczności w iększą niż jed n a jed no stka. W plasto m etrach typu P I 2, P12E i P 14 do pom iaru czasu zainstalowany jest mechanizm kwarcowy, co zapewnia w ym aganą dokładność.
Regularne przeglądy i sprawdzania przyrządów są niezbędne do zapew nienia właściwego i zgodnego z limitami określonymi w normie ustawienia w szyst
kich parametrów, a to warunkuje uzyskiwanie dokład
nych i powtarzalnych wyników.
Pomiar PRI
Do badania PRI stosowany jest plastometr oraz komora cieplna. Na dokładność i powtarzalność w y
ników PRI w pływ ają zarówno parametry omówiono powyżej, jak i parametry komory. Podobnie jak w przy
padku płyt, gdzie wym agana jest dokładna regulacja temperatury, wym agana jest także bardzo dokładna regulacja tem peratury w komorze stosowanej do sta
rzenia próbek. W poprzedniej pracy (E. D. Farlie i H.
W. Greensmith [5]) wykazano, że zmiana temperatury w komorze o ±1°C w odniesieniu do standardowej tem
peratury 140°C może powodować w przypadku war
tości PRI rzędu 50, różnicę ±3 jed nostki.
Jak z tego wynika, aby uzy
skać żądaną dokładność PRI, na
leży zapewnić tolerancję tem pe
ratury w komorze cieplnej ±0,2°C i taką podaje norma [1].
Norma dopuszcza także to
lerancję temperatury ±0,5°C, je d nak w pływ a to na dokładność w yników pom iarów . W nowej komorze cieplnej typu 014 zasto
sowany jest oporowy termometr platynowy do pomiaru i regulacji temperatury.
W p o p rzed niej pracy [5]
stwierdzono, że plastyczność kau
czuku spada w sposób ciągły, przy czym szybkość tego spadku wzra
sta wraz z przedłużaniem czasu starzenia. W konsekwencji, zmia- Rys. 3. Graficznie przedstawiony wpływ czasu działania siły obciążającej
próbkę na liczbę plastyczności
TOM 3 styczeń - luty 1999 r. S ta& Ć w t& iy nr 1
na czasu starzenia o kilka minut może spowodować różnicę wyników o kilka jednostek (wielkość odchy
lenia zależy od rodzaju badanej próbki kauczuku). Aby zapewnić w łaściw ą rzetelność wyników badań i ich powtarzalność w normie ISO 29930 [1] przewidziano tolerancje czasu starzenia ±0,25 min.
Literatura
1. ISO2930, Determination o f the plasticity retention index (PRI) o f raw natural rubber, 1995
Z J A Z D N A U K O W Y P T C h e m
i
S I T P C h e m
RZESZÓW - 1999
Uprzejm ie informujemy, że w 1999 roku Doroczny XLII Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Chemicznego i Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemyślu Chemicz
nego odbędzie się w Rzeszowie w dniach 6 - 1 0 września. Będziecie Państwo gościć w mu- rach Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza, a obrady toczyć się będą w kil
kunastu sekcjach i na mikrosympozjach pod ogólnym hasłem „Chemia u progu XXI wie
ku” .
Z apraszam y na Zjazd PTChem i SITPC hem , który po raz pierw szy odbędzie się w R zeszow ie. Z góry cieszym y się z Państwa udziału w Z jeździe i pobytu na Ziemi Rzeszow
skiej.
Zainteresowane osoby proszone są o jak najszybszy kontakt z Komitetem Organiza
cyjnym. Do zainteresowanych osób zostaną przekazane dalsze informacje.
Komitet Organizacyjny Zjazdu Adres Komitetu Organizacyjnego:
Kom itet Organizacyjny Zjazdu Naukowego PTChem i SITPChem, Rzeszów -1999
W ydział Chemiczny Politechniki Rzeszowskiej Al. Powstańców Warszawy 6
35-959 Rzeszów
tel/fax (017) 85-436-55 e-mail: ptchem@prz.rzeszow.pl
2. RAB RM Bulletin,Specjał Issue on Plasticity, 1954, 8., nr 4
3. McGarry B. M.,1994, Rapid Plasticity and Plasti
city Retention Idex Testing
4. Hills D. A. 1964, Rubber Journal, Testing with the Wallace Rapid Plastimeter
5. Farlie E. D., Greensmith H. W. 1966, Transactions o f I. R. I. 41.Cz. Ill
Tłum. B. F. i A. K.
